Nisan 14—Siku Ra Ku Tsundzuka
“Endlani sweswo hi ku ndzi anakanya.”—1 VAKORINTO 11:24.
1. Xana Yesu u yi hlule njhani misava ke?
“TlYANI timbilu, ndzi hlurile misava.” Hi marito yo tano yo khongotela ni lama khutazaka, Yesu u tiyisile vaapostola vakwe lava tshembekaka va 11 hi vusiku lebyi rhangeleke ku fa ka yena. Yesu u tikombisile a ri muhluri wa misava! Hi laha ku humelelaka u Iwisanile ni ku ringeta kwihi na kwihi ka Nala wa yena, Sathana Diyavulosi, ka ku tshova vutshembeki byakwe eka Yehova. Kutani sweswi, loko a langutane ni rifu emhandzeni ya nxaniso hi tiawara ti nga ri tingani, a a tiyiseka hi ku hlayisa ndlela yakwe ya ntiyiselo wa vutshembeki ku ya fika emakumu.—Yohane 16:33; Vaheveru 12:2.
2. Hikwalaho ka yini Yesu a sungurile “xilalelo xa Hosi” xana?
2 Xiendlo lexi xa nkoka lowonghasi xi humelerile malembe ya 1 952 lama hundzeke hi siku ra ti-14 ta Nisan, n’hweti yo sungula ya almanaka yo kwetsima ya Vayuda. Siku leri a a ri ri leri a ri nga ta rivariwa hi valandzeri va minkondzo ya yena lava tinyiketeke. Ku endlela leswaku valandzeri vakwe lava tshembekaka va ta ka va nga yi languteli hansi nhlamuselo ya leswi a swi ta endleka enkarhini wolowo, Yesu u tshurile xilalelo xo hlawuleka xa xitsundzuxo, lexi hlamuseriweke hi muapostola Pawulo tanihi “xilalelo xa Hosi.” Ehansi ko huhuteriwa hi Xikwembu Pawulo u hlamusela leswaku eka xiendlakalo lexi Yesu u lerisile vadyondzisiwa va yena lava a va ri kona hi nkarhi wolowo a ku: “Endlani sweswo hi ku ndzi anakanya.” (1 Vakorinto 11:20, 24) Loko u khumbeka hi ku va un’wana wa valandzeri va Yesu, xana wa swi twisisa leswaku hikwalaho ka yini a lerisile sweswo, leswi swi lavaka leswaku u swi endla, ni leswi swi nga vulaka swona hi vumundzuku bya wena ke?
Siku Leri Nga Rivalekiki
3. Hikwalaho ka yini Nisan 14 yi sungule ku endliwa siku ro tsundzuka, naswona ehansi ka matshamelo wahi?
3 Lowu a wu nga ri nkarhi wo sungula eka matimu ya munhu ku va Nisan 14 ri hlawuriwa tanihi siku ra ku tsundzuka. Hi 1513 B.C.E., hi ku tirhisa nandza wakwe Muxe, Yehova u lerise Vaisrayele a ku: “E siku lero [Nisan 14] ši ta v̌a šiṭunḍušo ša ṅwina; mi ta ri hlawula wu v̌a e nkhuv̌o wa Yehova e tinšakeni ta tinšaka.” I yini lexi hlohloteleke nkhuvo lowu khale ke? Yehova hi yexe u hlamurile a ku: “I ganḍelo ra Paska ya Yehova l’a nga hunḍa e tindlwini ta v̌ana v̌a Israel Egipta, loko a ba Egipta.”—Eksoda 12:14, 27.
4. I timhaka tihi ta nkoka leti a ti katseka eku ntshunxiweni ka Israyele aEgipta ke?
4 Ku kutsuriwa koloko loku chavisaka ka mativula yan’wana ni yan’wana ya Muisrayele aEgipta, loku katsaka munhu kun’we ni xiharhi, ku endleke hi vusiku byebyo bya Nisan 14. A ku ri ku chaputa ka minkhavi leyi landzelelanaka ya kaye ya swikwembu swa vudemona leswi gandzeriwaka hi Vaegipta, loku tiyisaka xikongomelo xa Yehova lexi vuriweke eku sunguleni lexi nyikiweke Faro wa manyunyu lexi nge: “Kambe nḍi ku ṭhikile hikwalaho leŝaku matimba ya mina, ni leŝaku v̌ito ra mina ri twakala e misav̌eni hikwayo.” Masiku ma nga ri mangani endzhakunyana vito ra Yehova ni matimba yakwe swi tlhele swi kombisiwa loko a kutsula timiliyoni ta Vaisrayele ni lavo tala va matiko eLwandle ro Tshwuka, kasi a endla leswaku mavuthu lama tshembekeke ya Faro ya dyiwa hi mati. A swi hlamarisi leswi Muxe ni vana va Israyele va yimbeleleke va ku: “Nḍi ta yimbelela Yehova, hikuv̌a o titlakusile ngopfu”!—Eksoda 9:16; 15:1.
5. Xana i xikongomelo xihi lexi hetisisiweke hi nkhuvo wa Paseka?
5 Endzhaku ka loko Vaisrayele va tshamisekile etikweni leri tshembisiweke kokwa wa vona Abrahama, Paseka a yi fanele ku tlangeriwa hi xixaka kan’we hi lembe eYerusalema, hi ku hlayisa xileriso lexi nga eka Deuteronoma 16:1-8. Xisweswo Yehova a a lunghiselele leswaku Nisan 14 minkarhi hinkwayo yi va nchumu lowukulu emianakanyweni ya vanhu vakwe lava hlawulekeke. Xana leswi a swi ta hetisisa xikongomelo xihi ke? A ri ta va siku ro tlakusa vito ra Yehova, ro tsundzuka swiendlo swakwe leswikulu swa ku kutsula. Hikwalaho malembe xidzana endzhakunyana nhlamuselo ya Paseka a yi ta va leyi tlakukeke swinene etimbilwini na le mianakanyweni ya vatswari va Yesu, lava hi byeriwaka leswaku “a va ya eYerusalema lembe rin’wana ni rin’wana enkhubyeni wa Paseka.” Hi ku ya hi mukhuva wa Vayuda, n’wana wa vona Yesu a a ta va na vona.—Luka 2:41, 42.
6. A ku ri hikwalaho ka swivangelo swihi ku kala Yesu a tikarhatela ku hlayisa Paseka ya 33 C.E. ni vaapostola vakwe lava tshembekaka?
6 Endzhaku ka ku khuvuriwa ka Yesu eYordani na ku sungula ka vutirheli byakwe, entiyisweni a ta ya emahlweni a tlangela Paseka na Mariya, mana wakwe wa la misaveni, ni vana va yena, vamakwavo. Hambi swi ri tano, hikwalaho ka Nisan 14, 33 C.E., Yesu u lunghiselele ku tlangela nkhuvo lowu ni vaapostola va yena va 12. Rhekhodo ya Luka yi hi rungulela hi laha Yesu a titweke ha kona ehenhleni ka xiendlo lexi: “Ndzi naverile ngopfu ku dya Paseka leyi na n’wina, ndzi nga si twisiwa ku vaviseka.” (Luka 22:15) Hikwalaho ka yini Yesu a vile ni ku navela ko tano lokukulu xana? Hi leswi a tiva nkoka wa swiendlakalo leswi a swi ta humelela ku nga ri kungani hi siku rero rikulu leswi sunguleke nimadyambu. Nakambe Yesu u swi tivile leswaku swiendlo swo tano a swi ta swi tlulela kule leswiya swi humeleleke khale hi 1513 B.C.E. A swi ta tlakusa vito ra Yehova swinene ku tlula eku sunguleni nakona a swi ta andlala masungulo ya minkateko leyi heleleke ya mindyangu hinkwayo ya misava. Kambe-kambe a ri na swo tala ku swi byela vadyondzisiwa va yena a nga si fa, a va nyika xivindzi leswaku va tshama va ri valandzeri vakwe vo tshembeka. Vuxokoxoko bya timhaka ta Mahungu Lamanene byi endla leswaku hi yingisela leswi Yesu a swi vuleke ni leswi a swi endleke.—Yohane 12:31; 17:26.
Ku Humelele Yini? A Swi Vula Yini Xana?
7. (a) I swiendlakalo swihi enkarhini wa swakudya swa Paseka yo hetelela ya Yesu leswi yiseke eku sunguleni ka yena ka Xitsundzuxo xa rifu rakwe? (Yohane 13:1-30) (b) Hlamusela endlelo ra Yesu loko a sungula Xilalelo xa Hosi.
7 Loko swakudya swi ri karhi swi dyiwa, Yesu u sukile a yima ivi a hlantswa milenge ya vadyondzisiwa vakwe, xisweswo a veka ntila lowu hetisekeke wa ku titsongahata. Manuku Yesu a ku, “Un’wana wa n’wina ú ta ndzi xenga.” Endzhakunyana, a hundzulukela eka Yudasi ivi a ku, “Lexi u xi endlaka, hatlisa u xi endla.” Rungula ra Yohane ra hlamusela: “A hatla a huma. A byi ri vusiku.” (Yohane 13:21, 27, 30) A ku ri endzhaku ka sweswo laha Yesu a sunguleke Xitsundzuxo xa rifu ra yena. A hi tweneni hi laha Matewu, mbhoni leyi voneke hi mahlo a hlamuselaka leswi humeleleke ha kona: “Va ku va ha dya, Yesu a teka xinkwa, kutani loko a nkhensile, a xi phema, a nyika vadyondzisiwa, a ku: ‘Tekani mi dya, leswi i miri wa mina.’ Kutani a teka xinwelo, a nkhensa, a va nyika xona a ku: ‘Nwelani ka xona hinkwenu; hikuva leswi i ngati ya mina, “ngati ya ntwanano” leyi halateriwaka lavo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho. Kambe ndzi ri ka n’wina: Ku sukela sweswi, a ndzi nga ha nwi kambe swa mihandzu ya vhinya, ku ko ku fika siku leri ndzi nga ta swi nwa na n’wina swi ri leswintshwa, eMfun’weni wa Tata wa mina.’ Kute loko va yimbelerile risimu, va ya eNtshaveni ya Mitlhwari.”—Matewu 26:26-30; nakambe vona Marka 14:22-26, Luka 22:19, 20, na 1 Vakorinto 11:23-26.
8. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka swinene ku twisisa nhlamuselo ya marito ni swiendlo swa Yesu eku sunguleni ka Xitsundzuxo?
8 Xana nhlamuselo leyi teleke ya leswi Yesu a swi vuleke ni leswi a swi endleke eka xiendlo xexo a ku ri yihi? Pawulo u kandziyisile hi laha swi nga swa nkoka ha kona eka valandzeri hinkwavo lava totiweke va Kriste ku twisisa leswi, a ku: “Hikwalaho ke un’wana ni un’wana la dyaka xinkwa lexi, kumbe la nwelaka exinwelweni xa Hosi hi mukhuva lowu nga lulamangiki, u ta va ni nandzu wo dyohela miri ni ngati ya Hosi.” Kunene ku hava ni un’we wa vatotiwa loyi a ta lava ku va la nga ‘lulamangiki’ emahlweni ya Yehova, leswi yisaka eku avanyisiweni kakwe lokukulu. Ku ya emahlweni, “ntshungu lowukulu” wu fanele ku hlayiwa wu ri lowu lulameke tanihi vanakulobye va masalela lama totiweke. Kutani ke, hi ku tshinela ka Xitsundzuxo xin’wana hi Ravumune, April 4, 1985, swi fanerile leswaku hinkwerhu ka hina hi tlhela hi kambela mhaka leyi swin’we hi vundzeni.—1 Vakorinto 11:27.
9. (a) Hikwalaho ka yini maandlalelo ya marito ya Yesu lama nge, “Leswi swi vula miri wa mina” ya ri kahle ku tlula lama nge “Leswi i miri wa mina”? (Vona xinyeletani.) (b) I nhlamuselo yihi yo hlawuleka leyi Yesu a yi nyikeke xinkwa ke? (c) A yi nyikeke vhinyo?
9 Yesu u te, “Leswi i miri wa mina.”a Hi ku vula marito lawa, Yesu u nyikile xinkwa lexi nhlamuselo leyi hlawulekeke—a a ku ri xifanekiselo xa miri wakwe wa nyama lowu nga hava xidyoho lowu a wu nyikeleke “leswaku misava yi va ni vutomi.” (Yohane 6:51) Hi ku fanana, loko a vulavule hi xinwelo xa vhinyo a ku, “Leswi i ngati ya mina, ngati ya ntwanano leyi halateriwaka lavo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho,” a tirhisa vhinyo leyi nga ni comela exinwelweni tanihi xifanekiselo xa ngati yakwe. Ngati leyi a yi ta va xisekelo xa ku sungula ka ku tirha ka “ntwanano lowuntshwa.” Ngati yakwe leyi halatiweke a yi ta tlhela yi va yona xikombiso xa ‘ku rivaleriwa ka swidyoho.’—Matewu 26:28; Yeremia 31:31-33; Vaheveru 9:22.
10. Xana ku dya xinkwa ni ku nwa vhinyo swi vula yini?
10 Kutani ke, swi vula yini hi lava va dyaka xinkwa ni ku nwa vhinyo enkarhini wa nkhuvo wa Xitsundzuxo ke? Xiendlo xexo hi xoxe eka lava dyaka ni vahlaleri, xi kombisa leswaku ana se va pfunekile hi gandzelo ra nkutsulo ra Kriste Yesu, kambe hi ndlela leyi hlawulekeke futhi hi xikongomelo xo hlawuleka. Xana leswi swi endlekisa ku yini-ke? Hi xisekelo xa ripfumelo ra vona egandzelweni ra Kriste ni ku tinyiketa ka vona eka Yehova, Xikwembu xi endla leswaku gandzelo ra Kriste ra vumunhu ri tirha eka vona. Hikwalaho ka xikongomelo xihi xana? Leswaku va ta averiwa ku hetiseka ka vumunhu ivi xisweswo va va ni xiyimo lexi lulameke emahlweni ka Xikwembu. Manuku Yehova u va tswala hi moya wakwe lowo kwetsima kutani va va vana va yena va moya. Sweswi va le ka xiyimo xo nyikela lunghelo ra vona ro hanya emisaveni leswaku va hanyela ndzhaka ya le tilweni. Hinkwaswo leswi swi humelele va nga si hlanganyela eka Xilalelo xa Hosi.—Varhoma 5:1, 2, 8; 8:15-17; Yakobo 1:18.
11, 12. (a) I swilo swihi swin’wana swimbirhi leswi kombiwaka hi ku nwa vhinyo? (b) Hlamusela ntwanano lowu Yesu a wu endlaka ni lava va dyaka
11 Sweswi xiya swin’wana leswi vuriwaka hi ku nwa vhinyo. Hambi leswi Yehova a nyikeke vana vakwe va moya vululami ni leswi a va endleke vana, va ha ri enyameni leyi nga hetisekangiki. Va ha wela exidyohweni naswona va yi xiya mhaka leyi. Hi ku nwa vhinyo, kwalaho va amukela ku tiseketela ka vona ka siku na siku hi ngati ya Kriste Yesu, “leyi halateriwaka lavo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho.”—1 Yohane 1:9, 10; 2:1.
12 Hambi swi ri tano, ka ha ri na swin’wana leswi vuriwaka hi ku nwa vhinyo. Lava hlanganyelaka va tiyisa leswaku va nghenisiwile eka “ntwanano lowuntshwa” lowu Yehova a wu vhumbeke khale hi muprofeta Yeremiya. Ntwanano lowu wu endliwe lowu tirhaka hi ngati ya Yesu. Lava va vumbaka ntwanano wolowo i Yehova Xikwembu ni vana vakwe va moya, lava loko va hlanganile va vumbaka Israyele wa moya. Xirho xin’wana ni xin’wana xi hlawuriwa hi Xikwembu. Yesu i Muhlanganisi wa ntwanano, lowu ha wona a pfunaka swirho leswiya swa 144 000 leswaku swi va xiphemu xa mbewu ya Abrahama. (Yeremia 31:31-34; 2 Vatesalonika 2:13; Vaheveru 8:10, 12; 12:22-24; Vagalatiya 3:29) Nakambe lava hi vona lava Yesu a va nghenisaka eka ‘ntwanano wa Mfumo.’ Hikwalaho ka sweswo, eku heteleleni va ta tirhisiwa kun’we ni Hosi ya vona Yesu Kriste ku tisa minkateko ya Yehova ya vutomi emindyangwini hinkwayo ya misava.—Luka 22:28-30; Yohane 6:53; Nhlavutelo 5:9, 10; Genesa 22:15-18.
13. I swilo swihi leswi faneleke ku tsundzukiwa sweswi hi Nisan 14?
13 Kunene, loko hi ri karhi hi kambisisa nhlamuselo leyi teleke ya marito ya Yesu lama vuriweke hi siku leri ra ku tsundzuka, hi matimba hi tsundzuka rirhandzu ra Yehova ra ku endla lunghiselelo ra N’wana wakwe la rhandziwaka. Nakambe hi tsundzuxiwa rirhandzu ra Yesu eku nyikeleni ka vutomi bya yena.tanihi nkutsulo eka vanhu hinkwavo lava pfumelaka. (Yohane 3:16; Varhoma 5:8; 1 Timotiya 2:5, 6) Hambi swi ri tano, ku na mintiyiso yin’wana leyikulu leyi Yesu a vulavuleke ha yona ni valandzeri vakwe eka madyambu wolawo. Eka vatsari va Bibele, muapostola Yohane hi yena ntsena loyi a tsaleke ku vulavurisana loku ka nkoka ni ntikelo.
Ku Dzuneka, Rirhandzu, Ni Vun’we
14. (a) Xana Yehova u dzunisiwa njhani hi nkhuvo wun’wana ni wun’wana wa Xitsundzuxo? (b) I xiphemu xihi lexi rirhandzu ri xi endlaka eku tsundzukeni ka Yesu, naswona i ku tikambela kwihi loku leswi swi faneleke ku ku hlohlotela emianakanyweni ya hinkwavo lava dyaka?
14 Yesu u te: “Sweswi N’wana-wa-Munhu ú dzunisiwile, na xona Xikwembu xi dzunisiwile eka yena.” (Yohane 13:31) Ku sukela eku kutsuriweni ka Israyele aEgipta, Nisan 14 a yi fambisana ni ku Iweriwa ka vito ra Xikwembu, vuhosi bya xona, ni matimba ya xona. Sweswi, hi vutshembeki bya Yesu ku ya fika eku feni na le ku pfuxiweni kakwe loku vangamaka loku landzeleke hi matimba ya Xikwembu, xichavo lexikulu ni ku dzuneka swa ha tisiwa evitweni ra Xikwembu. (Ringanisa Swivuriso 27:11.) Yesu u byele vadyondzisiwa va yena leswaku a va ta tiyisa vudyondzisiwa hi ku hlayisa “nawu lowuntshwa,” ‘ku rhandzana tanihi leswi a va rhandzeke.’ (Yohane 13:34, 35) Ku enta ka rirhandzu ra hina ra vuxaka i xikombiso xa ku tlangela ka hina ka rirhandzu leri Yesu a hi kombiseke rona enkarhini wolowo.—1 Yohane 4:19.
15. (a) I ku langutela kwihi ka vutomi loku vekiweke emahlweni ka hinkwavo lava dyaka hi ndlela leyinene? (b) Xana rirhandzu ra Yesu ri kombisiwe hi ndlela yihi?
15 Ntshembo wa ku hanya ekaya ra le tilweni siku rin’wana i xiyenge xa ntsako lowu vekiweke emahlweni ka lava va hlawuleriweke ku va vafumi swin’we na Kriste. (Nhlavutelo 20:6) Yesu u tivisa ntshembo lowu, a ku: “Ndzi ya mi lunghisela kona. . . . Ndzi ta vuya; kutani ndzi ta mi teka mi ta ka mina.” (Yohane 14:2-4) Mawaku kaya leri taka leronghasi leri yimelaka hinkwavo lava tshamaka va tshembekile ku ya fika emakumu! Ha kona, Yesu wa laya, “Loko mi ndzi rhandza, mi ta hlayisa milawu ya mina.” Leswi swi vula milawu yakwe hinkwayo, ku katsa ni nawu wa ku dyondzisa ni ku endla vadyondzisiwa.—Yohane 14:15, 21; Matewu 28:19, 20.
16. (a) Xana Yesu u xi kandziyisise ku yini xilaveko xa vun’we exikarhi ka valandzeri va yena, nakona hikwalaho ka yini vun’we lebyi byi ri bya nkoka swinene? (b) Xana hinkwavo valandzeri va Yesu va fanele ku langutana na yini, kambe i yini lexi xi va pfunaka ku endla tano ke?
16 I swa nkoka swonghasi leswaku valandzeri va Yesu va twanana na yena futhi va tirhisana! Yesu u tirhisa xikombiso xa murhi wa vhinyo ni marhavi ya wona ku kandziyisa mhaka leyi. Vun’we byi yisa eku vekeni ka mihandzu futhi leswi na swona, swi dzunisa Tatana. (1 Vakorinto 1:10; Yohane 15:1, 5, 8) Nxaniso ni ku kanetiwa swi kongomana ni valandzeri va Yesu hinkwavo. Kambe swi tiyisa ripfumelo swonghasi ku tiva leswaku Yesu u hlayisile vutshembeki byakwe tanihi muhluri wa misava hambi ku ri na minhlaselo hinkwayo ya Sathana!—Yohane 15:18-20; 16:2, 33.
17. Hlamusela swikombelo swin’wana swa Yesu eka xikhongelo xakwe lexi rhekhodiweke eka Yohane ndzima 17.
17 Yesu u korisela madyambu lawa hi xikhongelo lexi enteke eka Tata wakwe. Ku dzunisiwa ka Tata wa yena ku rhangisiwile exikombelweni xakwe. U khongelela leswaku valandzeri va yena va sirheletiwa eka lowo biha, Sathana, leswi va tshamaka va nga ri va misava. Naswona u tlhela a khongelela leswaku vun’we bya rirhandzu lebyi fanaka ni lebyi nga kona exikarhi ka yena ni Tatana byi nga hambeta byi kula eka valandzeri va minkondzo yakwe lava tshamelaka ku andza.—Yohane ndzima 17.
18. Hi ku xiya ntsengo wa lava va veke kona eXitsundzuxweni hi 1984, hikwalaho ka yini vantsongo swinene va hlanganyerile eka swifanekiselo?
18 Hi vulavurile hi mintiyiso ni mianakanyo yi nga ri yingani ntsena leyikulu leyi Yesu a avelaneke yona ni vadyondzisiwa vakwe hi vusiku bya kona lebyi nga vaka malembe ya 1 952 lama hundzeke, kambe entiyisweni yi hi pfuna ku twisisa leswaku hikwalaho ka yini Nisan 14 kunene ri ri siku ro tsundzuka. A swi hlamarisi manuku leswi n’waxemu 7 416 974 wa Timbhoni ta Yehova ni vanghana va vona va voneke nkoka wa ku hlengeletana kun’we va tlangela Xilalelo xa Hosi. Nakona, ehenhleni ka vunyingi byebyo lebyikulu, ku vile ni 9 081 ntsena lava dyeke swifanekiselo. Ha yini ke? Hikuva vunyingi lebyikulu bya Timbhoni ta Yehova namuntlha byi tivona byi ri xiphemu xa “ntshungu lowukulu” lowu yimaka “emahlweni ka xiluvelo ne mahlweni ka Xinyimpfana.” Vona va langutela ku hanya eka planete ya Misava tanihi kaya ra vona leri nga riki na ku hela, hayi ku hanya ematilweni laha lava va 144 000 va nga ta “fuma swin’we na [Kriste] malembe ya 1 000.”—Nhlavutelo 7:9; 20:6; Psalma 37:11.
19. I yini lexi endlaka xisekelo xa dyondzo ya vhiki leri landzelaka, naswona hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku hinkwerhu hi va kona?
19 Hambi swi ri tano ku pfukile swivutiso swin’wana malunghana ni vuxaka bya Xilalelo xa Hosi ni “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana.” (Yohane 10:16) Manuku swi vonaka swi fanela leswaku timhaka leti ti tlhantlhiwa eka nhloko-mhaka leyi landzelaka, leswaku ku nga vi ni ku hupa timhaka eka mani na mani leswi nkhuvo wun’wana wa Xitsundzuxo wu tshinelaka.—1 Vatesalonika 5:21
[Nhlayo wa le hansi]
a Ku hundzuluxa kun’wana ka Bibele ku ri, “Lowu i miri wa mina.” (Vona Bibele ya Xitsonga, Douay Version ya Khatoliki, The New English Bible, ni ku hundzuluxa kun’wana ka manguva lawa.) Kambe, rito ra Xigriki leri tirhisiweke ra “i” i e·stin, hi ndlela yo kombisa, ku hlamusela, ku yimela. (Vona xinyeletani eka Matewu 26:26, Nhl. ya Bi. ya NW.) Rito leri fanaka ra Xigriki ri humelela eka Matewu 9:13 na Mt 12:7 naswona eka timhaka leti timbirhi ri hundzuluxiwe va ku “swi vula” eka (K.J, NE ni ku hundzuluxa kun’wana ka manguva lawa).
Wa Tsundzuka Xana—
◻ I vamani lava hlanganyelaka eka swifanekiselo swa Xitsundzuxo?
◻ I timhaka tihi ta nkoka leti Xitsundzuxo xi faneleke ku ti tisa emianakanyweni?
◻ Xana ku tsundzuka ka Yesu ka siku na siku ku kombisiwe njhani?
◻ I mhaka yihi ya nkoka leyi hakanyingi yi fambisanaka na Nisan 14 ke?