Outubro

Ka zvikhati zvo kari zva tshuka zvi ku karatela ku ingisa? Hosi Dhavhidha zvi wa tshuka zvi mu karatela, hikwalaho i no khongela ka Nungungulu, aku: ‘U hlanganyetela ndzeni ka mina a moya wa ku ku ingisa.’ (Lis. 51:12) Dhavhidha i wa mu randza Jehovha. Hambulezvo, ka zvikhati zvo kari zvi wa tshuka zvi mu karatela ku ingisa, niku hinawu zvi nga tshuka zvi hi karatela. Hikuyini? Co sangula, hi pswalilwe na hi hi ni kubyekelela ka kungaingisi. Ca wumbiri, contlhe cikhati Sathani i zama ku hi kucetela ku hluwukela Jehovha, khwatsi hi lezvi yena a mahileko. (2 Kor. 11:3) Ca wunharu, hi randzelwe hi vanhu va nga ni moya wa wuhluwuki, “wu nga moya lowu wu fumelako lava va nga ingisiko”. (Efe. 2:2) A hi faneli ku ti karata kasi kulwa ni kubyekelela ka hina ka ku wonha basi, kanilezvi hi fanele kulwa kambe ni kucetelo wa Sathani ni tiko gakwe wa lezvaku hi nga ingisi. Hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi ku ingisa Jehovha ni lava a va yimisileko kasi ku rangela. w23.10 6 ¶1

Zvini hi nga gondzako ka cihlamaliso ca Jesu ca ku cica mati mava vhinyo? Hi gondza nchumu wa lisima xungetano hi ku ti koramisa. Jesu a nga ti dzundzangi hi cihlamaliso leco. Hi lisine, a nga tshukangi a ti dzundza hi lezvi a nga kari a zvi maha. Kanilezvi, i no ti koramisa hi kuphindaphinda a yisa wudzundzo gontlhe ka Papayi wakwe. (Joh. 5:19, 30; 8:28) Loku hi pimanyisa Jesu, hi ku nga ti woni hi hi va lisima nguvhu, hi nga ta ti dzundza-dzundza hi lezvi hi mahako. Ngha hi nga ti dzundzi hi lezvi hi mahako; kanilezvi, hi ti dzundza hi kuva ni thomo ga ku tirela Jehovha, a Nungungulu wo hlamalisa. (Jer. 9:23, 24) A hi mu nyikeni wudzundzo gontlhe Jehovha. Lezvo zva zwala, hakuva a ku na nchumu wa wunene hi nga wa ta wu maha na hi nga vhuniwi hi yena. (1 Kor. 1:26-31) Loku hi ti koramisa, a zvizi zvi lava ku hi lava wudzundzo ka lezvi hi mahelako van’wani. Hi kuma litsako hi ku tiva lezvaku Jehovha wa zvi wona niku wa zvi nyika lisima lezvi hi mahako. (Fananisa na Matewu 6:2-4; Mah. 13:16) Hakunene, Jehovha wa tsaka loku hi pimanyisa Jesu hi ti koramisa. — 1 Ped. 5:6. w23.04 4 ¶9; 5 ¶¶11-12

Jehovha i pimisele mupostoli Pawule a ku a kuca maKristu lezvaku ma hlota tindlela ta ku tsakisa van’wani. Hi nga gi tirisisa kuyini a wusungukati lego mitlhanganweni? Hi ku ti alakanyisa ku a ku fana na hina, a van’wanewo va zvi lava ku hlamula. Hi nga alakanyela lezvi: Loku u kari u bhula ni van’wani, u tolovela ku tama ku wulawula wece laha ka ku vona va wula zvilo zvitsongwani ke? Ha zvi tiva ku a hi zvona u mahako! U lava ku vonawu va wula cokari ka mabhulo lawo. Hi kufanana, laha mitlhanganweni hi lava ku ku hlamula votala hi laha zvi kotekako hi kona. Kunene, a yin’we ya tindlela ta ku tiyisa vamakabye va hina, ku va nyika cikhati ca ku vonawu va hlamula — va wulawula hi lezvi va zvi kholwako. (1 Kor. 10:24) Hikwalaho, hi fanele ku komisa mihlamulo ya hina, lezvi zvi maha ku ku sala cikhati ca ku ku hlamula van’wani. Hambu loku u komisa hlamulo wa wena, u nga tlhamuseli zvilo zvo tala laha ka kun’we. Loku u tlhamusela paragrafo gontlhe, ku nga ta ha sala zva ku a van’wani va hlamula. w23.04 22-23 ¶¶11-13

Hi fanele ku alakanya ku zva lisima nguvhu a ku simama ku vhuna van’wani, nguvhunguvhu hi ku va chumayela. Hi fanele ku olova ntirweni wa kuchumayela. Laha hi chumayelako, hi kuma a vanhu va kholwako a zvilo zvo hambanahambana, va tako hi ka matshamu ni ka midhawuko yo hambanahambana. Mupostoli Pawule i wa ti zwananisa ni ciyimo niku a cikombiso cakwe ci nga hi vhuna. Jesu i hlawulile Pawule kasi ava “mupostoli wa vamatiko”. (Rom. 11:13) Hikwalaho, Pawule i chumayele a vaJudha, ni vaGreki, vanhu va nga gondzile, ni zvisiwana, ni tihosi. Kasi a zvi kota ku khumba timbilu ta vanhu lavo vo hambanahambana, Pawule i no ti “maha zvontlhe ka vanhu vontlhe”. (1 Kor. 9:19-22) I wa ti karatela ku tiva ku a vanhu lava a nga bhula navo vata hi kwihi niku va kholwa yini. A ku maha lezvo zvi mu vhunile ku a ti zwananisa ni ciyimo, a bhula ni munhu mun’we ni mun’wani hi ndlela yi nga khumba a mbilu yakwe. Hinawu hi nga chukwatisa a ntiro wa hina wa kuchumayela hi ku ti zwananisa ni ciyimo hi tlhela hi zama ku ehleketa hi ndlela ya ku khumba a mbilu ya mun’we ni mun’wani. w23.07 23 ¶¶11-12

A kuva munhu wo olova a zvi wuli kuva munhu wo kala ntamu. Zvi lava ntamu kasi ku simama u rula loku u kumana ni cikarato. A kuolova wun’we wa “mihandzu ya moya”. (Gal. 5:22, 23) A gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko ku “kuolova” ka zvikhati zvin’wani gi wa tirisiwa kasi ku tlhamusela a haxi ga khwati gi nga fuyiwa laha kaya. Hi nga alakanyela a haxi ga khwati gi nga cica giva go rula. Hambu lezvi makunu gi nga go rula ga ha hi ni ntamu wa gona. Hina ke, hi nga hlakulelisa kuyini a kuva vanhu vo olova ka cikhati caleci ca cin’we na hi hi ni ntamu? Lezvo a hi nge zvi koti hi ntamu wa hina venyi. Hi fanele ku khongela ka Nungungulu hi mu kombela a moya wakwe hi tlhela hi mu kombela lezvaku a hi vhuna ku hlakulela a tshamela legi go saseka. A matshango ma komba lezvaku ku na ni vanhu vo tala va zvi kotileko kuva vanhu vo olova. A Vakustumunyu vo tala va kombisa kuolova loku va vhukiwa niku lezvo zvi vhuna van’wani lezvaku vava ni mawonela ma nene hi hina. — 2 Tim. 2:24, 25. w23.09 15 ¶3

Ka muwoniso wakwe wo hlamalisa, mupostoli Johani i wonile 24 wa madhota le tilweni na ma khozela Jehovha. Ma dhumisile Nungungulu ma tlhela maku “wa ringanelwa hi ku amukela kudhumiswa ni wudzundzo ni ntamu”. (Kuv. 4:10, 11) A tingilozi to tsumbeka tonawu ti na ni zvigelo zvo tala zva ku dhumisa ni ku dzundza Jehovha. Ti tshama naye le tilweni niku ta mu tiva khwatsi. Ta ma wona a matshamela yakwe ma kombisiwako hi lezvi a mahako. Loku ti wona lezvi Jehovha a mahisako zvona zvilo, ti kuceka ku mu dhumisa. (Joba 38:4-7) A cikhati hi khongelako hinawu hi lava ku dhumisa Jehovha, hi mu byela lezvi hi zvi randzako ni lezvi zvi hi tsakisako ka yena. A cikhati u lerako a Bhibhiliya, zama ku pola a matshamela ya Jehovha lawa ma ku hlamalisako nguvhu. (Joba 37:23; Rom. 11:33) Hi kulandzela, mu byele lezvi u ti zwisako zvona hi matshamela lawo. Hi nga dhumisa Jehovha kambe hi kota ya lezvi a hi vhunako a tlhela a vhuna a vamakabye va hina — 1 Sam. 2:1, 2. w23.05 3-4 ¶¶6-7

Hi 1919, Bhabhuloni wa Hombe i no luza a ntamu wakwe hehla ka vanhu va Nungungulu. Ka lembe lego, a “nandza go tsumbeka ni go tlhariha” gi no sangula ntiro wa lisima kasi ku vhuna vanhu va timbilu ti nene lezvaku va famba hi “Ndlela yi basileko”. (Mat. 24:45-47; Isa. 35:8) A ntiro lowu a van’wani va nga mahile cikhatini ci hundzileko wa ku hlahla ndlela, wu vhunile lava va nga sangula ku famba hi ndlela leyo lezvaku va gondza zvo tala xungetano hi Jehovha. (Mav. 4:18) Va wa ta zwananisa wutomi gabye ni kurandza ka Jehovha. Jehovha i wa nga rindzeli lezvaku a vanhu vakwe va cica zvontlhe zvi nga laveka hi khati gin’we. Kanilezvi, i basisile vanhu vakwe hi cikhati co leha. Hontlheni hi ta tsaka nguvhu a cikhati zvi to koteka a ku hi tsakisa Nungungulu wa hina ka zvontlhe hi mahako! A maruwa wontlhe kasi ma tshama ma hi manene ma fanele ku khatalelwa hi kukhandzakanya. Kusukela 1919, laha ka “Ndlela yi basileko” ka ha simama ku tiriwa kasi a vanhu vo tala va huma Bhabhuloni wa Hombe. w23.05 17 ¶15; 19 ¶16

A Hubye yi Fumako yona wutsumbu yi gondzisa a vavhuneteli va Tikometi to hambanahambana ta Hubye yi Fumako. A vavhuneteli lavo, zvezvi va maha mitiro yi nga ni wutihlamuleli ga hombe. Va longile a ku simama ni ntiro wa ku khatalela a tiyivhu ta Kristu. A cikhati leci a vatotilweko vo gumesa va to tekiwa vaya tilweni kuxanisekeni ka hombe, a vanhu va Jehovha va ta simama ku mu khozela hi kutsumbeka laha misaveni. Hi kota ya wurangeli ga Kristu, a vakhozeli va Jehovha va ta simama ku mu khozela hi kutsumbeka. Lisine ku, ka cikhati leco hi ta vhukelwa hi Goge wa Magoge, a patsano wa matiko. (Ezek. 38:18-20) Kanilezvi a kuvhukela loko ka cikhatana ku nga ta tsikisa vanhu va Nungungulu a ku khozela Jehovha. Jehovha i ta va ponisa. Lomu ka muwoniso, mupostoli Johani i no wona “citshungu ca hombe” ca tiyivhu tin’wani ta Kristu. Johani i no byeliwa lezvaku a ‘citshungu leco ca hombe’ ci huma hi “kuxanisekeni ka hombe”. (Kuv. 7:9, 14) Kunene va ta ponisiwa! w24.02 5-6 ¶¶13-14

Zvini hi nga mahako kasi hi kuma moya wa ku basa? Hi nga khongela hi mu kombela, hi gondza Bhibhiliya hi tlhela hi maha mitiro ya hlengeletano, yo kota ku chumayela kuya mitlhanganweni ni zvin’wani. A ku maha lezvo zvi ta hi vhuna kuva ni “mihandzu ya moya”. (Gal. 5:22, 23) Ntsena lava va nga ni mapimo ni mahanyela yo basa hi vona a va nyikako moya wa ku basa Nungungulu. Loku hi tshama hi gayela zvilo zvo kala zvi nga hlazvekangi hi tlhela hi zvi maha, Nungungulu a nge hi nyiki a moya wakwe wa ku basa. (1 Tes. 4:7, 8) Kasi Nungungulu a simama ku hi nyika moya wa ku basa kambe, a hi faneli ku ‘kanyisa a zviphrofeto.’ (1 Tes. 5:20) Laha ka vhesi legi, a “zviphrofeto” ku wuliwa mahungu ya moya wa ku basa wa Nungungulu — a ku patsa ni lawa ya ku a siku ga Jehovha gi laha kusuhani niku hi hanya masikwini yo gumesa. A siku lego a hi zvi wonisi ku ga hi kule nguvhu, hi ti byela ku a Armagedhoni yi nga ta chikela masikwini ya hina. Kanilezvi, hi komba ku hi tshama hi ku gi alakanya hi kuva ni mahanyela ma nene ni ku tshama na hi khomekile ‘hi mitiro [yi kombisako] lezvaku hi khozela Nungungulu’. — 2 Ped. 3:11, 12. w23.06 12 ¶¶13-14

Hina kota maKristu, zvini hi faneleko ku maha loku lomu ka fone ya hina ku huma cithombe ca tixapi? Hi fanele ku tekela ku cuwuka tlhelweni. Leci ci to hi vhuna ku maha lezvo, ku alakanya lezvaku a tshomba ya lisima nguvhu ka tontlhe hi nga nato wunghana ga hina na Jehovha. Hi lisine, a zvithombe lezvi zvi wonekisa ku khwatsi a hi pornografia, zvi nga tshuka zvi hi vhuxela manyawunyawu ya masango. Hikuyini hi nga faneliko ku zvi wona? Hi ku a hi lavi kuba cizambwana ca ku hi maha wubhayi mbilwini ya hina. (Mat. 5:28, 29) A makabye wo kari le Tailândia, wa ku hi David, i wulile lezvi: “Ndzi ti wutisa ku: ‘Hambu loku a zvithombe lezvi zvi nga hi pornografia, Jehovha i ta tsaka ke loku ndzi simama ku zvi cuwukisela?’ A ku ehleketa hi ndlela leyo zvi ndzi vhuna ku maha ciboho ca cinene.” A ku chava ku khunguvanyisa Jehovha zvi ta hi vhuna ku maha zviboho zva zvinene. A ku chava Jehovha “masangulo,” kutani ku, i fundasawu ya “wutlhari”. w23.06 23 ¶¶12-13

A ‘tiyindlu’ zvi nga maha na ku wuliwa a mabandla ya hina. Cikhatini ca kuxaniseka ka hombe, Jehovha i tsumbisa ku i ta hi vhikela loku hi simama ku mu tirela na hi bohene ni vamakabye va hina. Hikwalaho, hi fanele ku kulula hi n’watseka zvezvi kasi hi va randza nguvhu a vamakabye va hina. Lezvo zvi ta hi maha hi pona! ‘A siku ga hombe ga Jehovha’ gi tava siku go nonoha ka vanhu vontlhe. (Zef. 1:14, 15) A vanhu va Jehovha vonawu va ta kumana ni zvikarato ka siku lego. Kanilezvi loku hi ti longisela zvezvi, hi ta rula hi tlhela hi vhuna van’wani. Hi ta kota ku timisela a zvikarato zvontlhe hi to kumana nazvo. A cikhati leci a vamakabye va hina va xanisekako hi ta va vhuna hi ku va zwela wusiwana ni ku va nyika lezvi va zvi lavako. Loku hi gondza ku randza a vamakabye va hina zvezvi, hi ta zvi kota a ku va randza ni cikhatini ci tako. Makunu Jehovha i ta hi chachazela hi wutomi ga pindzukelwa misaveni leyi ku to kala ku nga hi na makhombo ni kuxaniseka. — Isa. 65:17. w23.07 7 ¶¶16-17

Ka zvikhati zvo tala a Mhaka ya Nungungulu yi tlhamusela a vanhu vo tsumbeka kota vanhu va ntamu. Kanilezvi hambu loyi wo tiya nguvhu cikari kabye a hi contlhe cikhati a ti zwako na a tiyile. Hi cikombiso, ka khati go kari Hosi Dhavhidha i ti zwile na a ‘tiyisile ku khwatsi citsunga,’ kanilezvi ka khati gin’wani i no “chava”. (Lis. 30:7) Samsoni i wa hi ni ntamu wa hombe a cikhati a nga rangelwa hi moya wo basa wa Nungungulu, i wa zvi tiva ku loku a nga hi na ntamu wu tako hi ka Nungungulu, i wa ta ‘rereka ku fanana ni van’wani vanhu’. (Vala. 14:5, 6; 16:17) Jehovha hi yena a nga ma nyika ntamu a malandza lawa yakwe yo tsumbeka. Mupostoli Pawule i wa zvi tiva ku yenawu wa wu lava ntamu wu tako hi ka Nungungulu. (2 Kor. 12:9, 10) A ku fana na hina, Pawule i kumene ni zvikarato zva lihanyo. (Gal. 4:13, 14) Ka zvikhati zvo kari, zvi wa mu karatela ku maha zva zvinene. (Rom. 7:18, 19) Ka zvikhati zvo kari i wa karateka a tlhela a chava lezvi kuzvilava zvi wa nga ta mu humelela. (2 Kor. 1:8, 9) Hambulezvo, laha Pawule a nga rerekile i wa kuma ntamu wa hombe. Hi ndlela muni? Jehovha i nyikile Pawule a ntamu wu nga laveka kasi a timisela a zvikarato zvakwe. w23.10 12 ¶¶1-2

Loku ka zvikhati zvin’wani hi tizwa na hi nga vhuni nchumu, hi fanele ku alakanya lezvaku Jehovha i hi kokile hi tshinela kakwe. (Joh. 6:44) I wona zvazvinene ka hina zvaku kuzvilava hina wutsumbu a hi zvi woni niku wa tiva a timbilu ta hina. (2 Kro. 6:30) Hikwalaho, hi nga mu tsumba loku a wula lezvaku hi va lisima. (1 Joh. 3:19, 20) Na hi nga se gondza lisine, a vokari cikari ka hina va mahile zvilo lezvi kuzvilava va ha ti zwako nandzu hi zvona. (1 Ped. 4:3) Hambu a maKristu yo tsumbeka malwa ni kutizwa na ma nga vhuni nchumu. Xana a mbilu ya wena ya ku kona? Loku ku hi lezvo, u nga chavelelwa hi ku tiva lezvaku a malandza yo tsumbeka ya Jehovha ya cikhatini ci nga hundza wonawu ma lwile ni kutizwa loko. Hi cikombiso, mupostoli Pawule i wa tizwa na a nga vhuni nchumu loku a ehleketa hi zvihoxo zvakwe. (Rom. 7:24) Pawule i wa ti solile ka zviwonho zvakwe a tlhela a bhabhatiswa. Hambulezvo, i ti wulile ku hi yena wa “mutsongwani ka vapostoli” niku i wa hi “muwonhi wa hombe ku hundza vontlhe”. — 1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15. w24.03 27 ¶¶5-6

A cin’we ca zvilo hi nga gondzako ka ciboho ca hava ca Hosi Jowaxi ku hi fanele ku hlawula a vanghana va vanene lava va to hi kuca a ku maha zvazvinene — ku nga vanghana lava va randzako Jehovha va tlhela va lava ku mu tsakisa. A hi faneli ku hlawula ku hlakana ni vanhu va tanga ya hina basi. Alakanya ku Jowaxi i wahi mutsongwani nguvhu ka munghana wakwe Jehoyadha. Mhakeni ya ku hlawula vanghana, ti wutise lezvi: ‘A vanghana va mina va ndzi vhuna ku tiyisa wunghana ga mina na Jehovha? Va ndzi kuca a ku hanya hi milayo ya Nungungulu? Va wulawula hi Jehovha ni lezvi va zvi gondzako lomu ka Bhibhiliya? Va na ni cichavo hi milayo ya Nungungulu? Vo ndzi byela basi lezvi ndzi lavako ku zvizwa kutani va tiya ku ndzi kawuka loku zvi laveka?’ (Mav. 27:5, 6, 17) Kasi ku wula lisine, loku a vanghana va wena va nga mu randzi Jehovha, huma ka vona. Kanilezvi loku ku hi ku a vanghana va wena va mu randza Jehovha, u nga va tsike. Contlhe cikhati va ta ku vhuna! — Mav. 13:20. w23.09 9-10 ¶¶6-7

Alfa i letra go sangula ga maletra ya ciGreki, Omega hi legi go gumesa. Hi ku wula lezvaku “hi mina Alfa na Omega”, Jehovha o hi vhuna ku zwisisa lezvaku loku a sangula nchumu, i ta ci mbhetisa. Andzhako ka ku vanga Adhamu na Evha, Jehovha i va byelile lezvi: “Pswalani, mu andza, mu tata misava, mu yi fumela”. (Gen. 1:28) Ka cikhati leco, zvi wa fana ni loku Jehovha aku: “Alfa.” I tlhamusele khwatsi a kungo gakwe: Ku wa ta chikela cikhati leci a pswalo wo mbhelela ni wo ingisa wa Adhamu na Evha wu nga wa ta tata misava ni ku yi maha paradhise. Ka cikhati leco ci tako, laha a kungo gakwe gi to tatiseka, hi ndlela yo kari Jehovha i ta wula ku: “Omega.” Andzhako ka loku ‘a tilo ni misava zvi mahilwe, ni zvilo zvontlhe zvi nga ka zvona’, Jehovha i wulile zvokari kasi ku komba lezvaku a kungo gakwe handle ko kanakana gi ta wa ta tatiseka. Lezvo zvi komba ku a kungo ga Jehovha hi vanhu ni misava handle ko kanakana gi wa ta tatiseka hi kumbhelela kumbheleni ka siku ga wu 7. — Gen. 2:1-3. w23.11 5 ¶¶13-14

A lipfhumba lo karata la ku suka Bhabhuloni kala Israyeli kuzvilava li wa ta teka mune wa tihweti. Kanilezvi Jehovha i wa tsumbisile lezvaku ni cihi cikarato ci nga wa ta wonekisa ku khwatsi ci ta va tsandzekisa ku chikela, ci wa ta susiwa. Ka vaJudha vo tsumbeka, a makatekwa ya ku tlhela Izrayeli ma wa hi ya lisima nguvhu ku hundza ni kwihi kutikarata va nga wa ta ku maha. A makatekwa ya hombe va nga wa ta ma kuma ma wa patsa a wukhozeli gabye. Le Bhabhuloni, ku wa nga hi na ne tempeli yin’we ya Jehovha. Ku wa nga hi na alati laha a vaIzrayeli va nga wa ta maha kona miphahlo yi nga laveka hi kuya hi Nayo wa Mosi, niku ku wa nga hi na vapristi va nga xaxametilwe kasi ku nyikela miphahlo seyo. A ku tsika lezvo, ku wa hi ni vanhu vo tala lomu dhoropeni lego va nga khozela vanungungulu va mawunwa a ku hundza lava va nga chava Jehovha ni ku ingisa milayo yakwe. Hikwalaho, a vaJudha vo tala nguvhu va nga randza Jehovha va wa zvi rindzela hi mahlo yo pswhuka a ku tlhela tikweni gabye ga mabeleko, lomu va nga wa ta ya vhuxa a wukhozeli go basa. w23.05 14-15 ¶¶3-4

Hi na ni cilaveko ca ku vhuniwa hi moya wo basa wa Nungungulu kasi hi simama ku hanya kota “vana va kuwonekela”. Hikuyini? Hakuva zva karata nguvhu a ku simama ni mahanyela ma nene tikweni legi go biha. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) A moya wo basa wu nga hi vhuna ku hlula a maalakanyo yo biha, a ku patsa ni tifilozofiya ni mawonela ma lwako ni maalakanyo ya Nungungulu. A moya wo basa wu nga tlhela wu hi vhuna ku pswala “wunene gontlhe, ni kululama”. (Efe. 5:9) A yin’we ya tindlela hi nga kumako hi tona a moya wo basa ku wu khongelela. Jesu i wulile lezvaku Jehovha “i ta va nyika a moya wo basa lava va mu kombelako”. (Luka 11:13) Niku a cikhati leci hi dhumisako Jehovha zvin’we ni vamakabye mitlhanganweni ya wuKristu, ha kuma a moya wo basa. (Efe. 5:19, 20) A moya wo basa wa Nungungulu wu ta hi vhuna ku hanya hi ndlela yi tsakisako Nungungulu. w24.03 23-24 ¶¶13-15

U lava ku engetelelwa lihlazva-mbilu? Loku ku hi lezvo, khongela u kombela lezvo ka Jehovha. A lihlazva-mbilu gin’we ga matshamela ya handzu wa moya. (Gal. 5:22, 23) Hikwalaho, hi nga khongela hi kombela moya wa ku basa wa Jehovha kasi wu hi vhuna a ku hlakulela a handzu wa wona. Loku hi kumana ni ciyimo ci ringako a lihlazva-mbilu la hina, hi nga ‘simama ku kombela’ kasi a moya wa ku basa wu hi vhuna kuva ni lihlazva-mbilu. (Luka 11:13) Hi nga tlhela hi kombela Jehovha ku a hi vhuna ku wona zvilo hi wonela gakwe. Andzhako ka kukhongela, hi fanele ku maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina kasi hiva ni lihlazva-mbilu siku ni siku. Laha hi simamako ku kombela ku hiva ni lihlazva-mbilu ni laha hi ti karatelako ku simama hi kombisa lihlazva-mbilu, Jehovha i ta hi vhuna a ku hiva vanhu va lihlazva-mbilu hambu loku ku hi ku a kale hi wa nga hi nalo. Zva vhuna kambe a ku ehleketa hi zvikombiso zva lomu ka Bhibhiliya. A Bhibhiliya gi ni zvikombiso zvo tala zva vanhu va nga kombisa lihlazva-mbilu. Loku hi ehleketa hi matimu yabye, hi nga gondza tindlela ta ku kombisa lihlazva-mbilu. w23.08 22 ¶¶10-11

Jesu i no tiyisekisa mupostoli Pedro lezvaku Jehovha i ta mu seketela. Jesu loyi a vhuxilweko hi ka vafileko i no maha cihlamaliso cin’wani ca ku Pedro ni vapostoli-kulobye va phasa tinjhanjhi. (Joh. 21:4-6) Handle ko kanakana, a cihlamaliso leci ci tiyisekisile Pedro lezvaku Jehovha a zvizi zvi mu karatela kasi ku mu nyika lezvi a nga zvi lava. Kuzvilava Pedro i alakanyile a magezu ya Jesu yaku Jehovha i ta khatalela lava va simamako “ku lava a Mufumo wakwe kuranga”. (Mat. 6:33) Hi kota ya lezvo, Pedro i no rangisa a ntiro wa kuchumayela wutshan’wini ga ku kukuta tinjhanjhi. I no nyika wukustumunyu ga ntamu hi siku ga Pentekosta ya 33 Nguveni ya hina, hi ndlela leyo a vhuna a mazanazana ya vanhu a ku vhumela mahungu ya manene. (Miti. 2:14, 37-41) Hi ndzhako ka cikhati i vhunile a vaSamariya ni Vamatiko a ku vhumela Kristu. (Miti. 8:14-17; 10:44-48) Handle ko kanakana, Jehovha i tirisile Pedro kasi a tisa a vanhu va tixaka tontlhe lomu bandleni. w23.09 20 ¶1; 23 ¶11

Andzhako ka cipimo ca malembe mambiri a vaBhabhuloni na va hahlulele a Jerusalema, Hosi Nebhukadnezare wa Bhabhuloni i nova ni noro wo chavisa nguvhu wa cifananiso ca hombe. I no laya lezvaku ku dawa a titlhari takwe tontlhe a ku patsa na Dhaniyeli loku ti tsandzeka a ku mu byela lezvi a nga lora ti tlhela ti mu byela ni tlhamuselo wa kona. (Dhan. 2:3-5) Dhaniyeli i wa fanele ku maha cokari hi ku hatlisa hakuva loku a nga mahi lezvo ku wa tafa a vanhu vo tala nguvhu. Dhaniyeli ‘i no enghena a kombela hosi lezvaku yi mu nyika a cikhati ca ku ta yi tlhamusela’. (Dhan. 2:16) Lezvo zvi wa lava a kutiya-hlanha ni kukholwa. Hakuva a Bhibhiliya a gi wuli lezvaku Dhaniyeli i wa tshukile a tlhamusela a miloro mahlweni ka lezvo. I no kombela vanghana vakwe ‘lezvaku va kombela a wuxinji ga Nungungulu wa le tilweni xungetano ni fihlakalo lowu’. (Dhan. 2:18) Jehovha i no hlamula a mikhongelo leyo. Hi ku vhuniwa hi Nungungulu, Dhaniyeli i no tlhamusela a noro wa Nebhukadnezare. Dhaniyeli ni vanghana vakwe a va dawangi. w23.08 3 ¶4

Ehleketa hi mabhindzu ya ku kombisa lihlazva-mbilu. A lihlazva-mbilu li hi maha hi tsaka hi tlhela hi rula. Lezvo zvi hi maha hiva ni lihanyo li nene hi tlhelo ka mapimo ni ga nyama. Loku hi kombisa lihlazva-mbilu ka van’wani, hi nga hanyisana khwatsi navo. A bandla ga hina gi ta zwana nguvhu. Loku a wokari a hi vhuka hi nga hatliseli ku kwata, zvi ta maha ku a cikarato ci nga tshingi. (Lis. 37:8; Mav. 14:29) A ca hombe ka zvontlhe hi ku ho pimanyisa a Papayi wa hina wa le tilweni hi tlhela hi tshinela nguvhu kakwe. A lihlazva-mbilu i tshamela go saseka nguvhu gi hi vhunako! A zvi olovi ku kombisa tshamela legi, hambulezvo, hi ku vhuniwa hi Jehovha hi nga simama ku hlakulela a tshamela legi. Niku na hi kari hi rindzela a misava yiswa, hi nga tiyiseka lezvaku ‘a mahlo ya Jehovha ma tsonometa lava va mu chavako, ni lava va tsumbako a wuxinji gakwe’. (Lis. 33:18) Ngha hontlheni hi ti yimisela ku ambala a lihlazva-mbilu. w23.08 22 ¶7; 25 ¶¶16-17

Jakobe i wulile lezvaku a munhu a nga wula lezvaku i na ni kukholwa, kanilezvi a mitiro yakwe na yi nga kombi ku i na ni kukholwa. (Jak. 2:1-5, 9) Jakobe i wulawulile kambe hi munhu a wonako ‘makabye na a nga hi na tinguwo kutani zvakuga’, kanilezvi a nga mu vhuni. Hambu loku a munhu loye a wula ku i na ni kukholwa, a mitiro yakwe a yi kombi lezvo; hikwalaho, a kukholwa kakwe a ku vhuni nchumu. (Jak. 2:14-16) Jakobe i kumbukile Rahabhi kota cikombiso ca cinene ca kukholwa ku kombisiwako hi mitiro. (Jak. 2:25, 26) I no zvizwa na ku wulawuliwa hi Jehovha niku i no zvi tiva ku i wa seketela a vaIzrayeli. (Jox. 2:9-11) I no kombisa kukholwa kakwe hi mitiro — a vhikela a zvipiyawu zvimbiri zva vaIzrayeli a cikhati leci a wutomi gabye gi nga hi mhangweni. Kota wuyelo ga lezvo, a wasati loye wo kala kumbhelela, a nga kala a nga hi muIzrayeli, i no wuliwa wo lulama a ku fana na Abrahama. A cikombiso cakwe ci khanyisa lisima la kuva ni kukholwa ku kombisiwako hi mitiro. w23.12 5-6 ¶¶12-13

Kota maKristu a hi faneli ku tsakisiwa ntsena hi ku zwisisa a tigondzo to olova ta Bhibhiliya. Hi ku vhuniwa hi moya wo basa wa Nungungulu, hi xuva nguvhu a ku gondza “ni zvilo zvi etileko zva Nungungulu”. (1 Kor. 2:9, 10) Gondza na u hi ni kungo ga ku tshinela kusuhani na Jehovha. Hi cikombiso, u nga gondza hi ndlela leyi Jehovha a kombisileko hi yona a lirandzo lakwe ka malandza yakwe ya kale ni lezvi lezvo zvi kombisako zvona ku wenawu wa ku randza. U nga tlhela u gondza lezvi Jehovha a nga lava ku a vaIzrayeli va mu khozelisa zvona u tlhela u zvi fananisa ni lezvi a lavako ku hi mu khozelisa zvona zvezvi. Kutani kuzvilava u nga maha cigondzo co eta xungetano hi zviphrofeto lezvi Jesu a nga zvi tatisa a cikhati a nga hi laha misaveni. U nga kuma litsako la hombe loku u gondza timhaka leto hi ku vhuniwa hi Biblioteca da Torre de Vigia kutani Bhuku go kambisisa hi gona ga Vakustumunyu va Jehovha. A ku maha cigondzo ca Bhibhiliya co eta zvi nga tiyisa kukholwa ka wena ni ku ku vhuna ku “kuma wutivi ga Nungungulu”. — Mav. 2:4, 5.w23.10 18-19 ¶¶3-5

A gezu legi mupostoli Pedro a nga gi tirisa laha ka “nguvhu” hi kukongoma gi wula ku “nawuluta”. A cipandze ca wumbiri ci tlhamusela lezvi hi to maha loku hi randza nguvhu van’wani. Lezvo zvi fenengeta a zvihoxo zva vamakabye. Hi nga alakanyela meza yo kari yi nga haletelwa. Zva koteka ku teka panu hi andlala laha ka meza leyo kasi ku fenengeta, na ku nga hi cihoxo cin’we kutani zvimbiri, kanilezvi zvihoxo zvo tala. Hi ndlela yo fana, loku hi va randza nguvhu a vamakabye va hina, hi nga fenengeta kutani ku tsetselela, na ku nga hi cihoxo cin’we kanilezvi “a zviwonho zvo tala”. A lirandzo la hina hi van’wani li fanele ku tiya laha ka kuza hi zvi kota ku tsetselela zvihoxo zva vakhozeli-kuloni — hambu loku lezvo zvi lava kutikarata ka hombe. (Kol. 3:13) Loku hi tsetselela van’wani hi komba lezvaku a lirandzo la hina li tiyile niku hi lava ku tsakisa Jehovha. w23.11 11-12 ¶¶13-15

A cikhati leci Josiya a nga hi ni 26 wa malembe, i no sangula ku vhuxeta a tempeli. Ku no ‘thumbiwa a bhuku ga Nayo wa Jehovha lowu wu nyikilweko hi Mosi’. (2 Kro. 34:14, 19-21) Wa zvi randza ku lera Bhibhiliya hi kukhandzakanya? Loku ku hi ku wa zama ku maha lezvo, zva ku tsakisa? Wa zama ku hlayisa mavhesi lawa ma nga ku vhunako wena wutsumbu? A cikhati leci Josiya a nga hi ni 39 wa malembe, i mahile a cihoxo ci mahileko ku afa. I no ti tsumba wutshan’wini ga ku kombela Jehovha kasi a mu rangela. (2 Kro. 35:20-25) Ha kuma cigondzo ka mhaka leyi. Kani hi na ni malembe mangani kutani cikhati muni na hi gondza a Bhibhiliya, hi fanele ku simama hi hlota Jehovha. Lezvo zvi patsa ku khongela hi kukhandzakanya hi kombela wurangeli gakwe, ku gondza a Mhaka yakwe ni ku ingisa wusungukati ga maKristu ma buvhileko. Loku hi maha lezvo hi tava ni litsako la hombe niku zvi nga hi vhuna ku hi nga mahi zvihoxo zva hombe. — Jak. 1:25. w23.09 12 ¶¶15-16

A Bhibhiliya gi kumbuka a vavasati vo tala va vanene va nga randza Jehovha ni ku mu tirela. A vavasati lavo va wa “tiva ku ti khoma ka zvontlhe va mahako” va tlhela va “tsumbeka zvilweni zvontlhe”. (1 Tim. 3:11) Ahandle ka lezvo, a vamakabye va cisati va nga kuma zvikombiso zva zvinene zva maKristu yo buvha ya cisati zvi ringanako ku va zvi pimanyisa lomu mabandleni yabye. Vanhanyana, zvi ngo yini ku lavetela muKristu wo buvha wa cisati loyi mu nga mu pimanyisako? Cuwukani nguvhunguvhu a matshamela yakwe yo saseka, hi kulandzela, ehleketani hi lezvi mu nga ma pimanyisisako zvona a matshamela lawo. A tshamela ga lisima ka muKristu wo buvha kutikoramisa. Loku a wasati a ti koramisa, i ta ti buza hi wunghana ga ginene na Jehovha ni van’wani. Hi cikombiso, a wasati a randzako Jehovha, hi kutikoramisa i hlawula ku seketela a cileletelo ci yelanako ni wuhloko leci a Papayi wakwe wa le tilweni a ci yimisileko. (1 Kor. 11:3) A cileletelo leci ca tira hi kukongoma lomu bandleni ni ngangweni. w23.12 18-19 ¶¶3-5

Jehovha i rindzela ku a nuna a randza a sati wakwe a tlhela a khatalela a zvilaveko zvakwe zva nyama, zva ku tizwa, ni zva moya. Hlakulela kuva ni kupimisisa, kuva ni cichavo hi vavasati, ni kutsumbeka, lezvo zvi ta ku vhuna kuva nuna wa munene. Andzhako ka loku u chadhile, kuzvilava u tava papayi. Zvini u nga gondzako ka Jehovha hi kuva papayi wa munene? (Efe. 6:4) Jehovha i byelile a N’wana wakwe Jesu laha kubaseni lezvaku wa mu randza niku wa xalala hi yena. (Mat. 3:17) Loku u maha papayi, tiyisekisa vana va wena hi kukhandzakanya lezvaku wa va randza. Tshama hi ku va dzundza hi zvilo zva zvinene lezvi va zvi mahako. A vapapayi lava va pimanyisako a cikombiso ca Jehovha va vhuna a vana vabye lezvaku vava maKristu yo buvha. U nga ti longisela zvezvi kasi uva papayi wa munene hi ku randza va laha ngangweni wa wena ni ku va khatalela. Gondza ku va byela ku wa va randza niku va lisima ka wena. — Joh. 15:9. w23.12 28-29 ¶¶17-18

Hambu lezvi hi nga malandza yo tsumbeka ya Jehovha, ha ha kumana ni zvikarato niku ha babya a ku fana ni vanhu vontlhe. Hi nga tlhela hi timisela a kuvhukelwa ni kuxanisiwa hi vanhu lava va vengako a vanhu va Nungungulu. Hambu lezvi Jehovha a kalako a nga hi vhaleli a zvikarato lezvo, i hi tsumbisa ku i ta hi vhuna. (Isa. 41:10) Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga simama hi tsakile, hi maha zviboho zva zvinene ni ku tshama hi tsumbekile kakwe hambu loku hi hi ka zviyimo zvo karata nguvhu. Jehovha i hi tsumbisa ku hi nyika lezvi a Bhibhiliya gi zvi vitanako ku “kurula ka Nungungulu”. (Filp. 4:6, 7) A kurula loko ku wuliwa kurula ka maalakanyo ni ka mbilu hi ku kumako hi kota ya wunghana ga hina ga lisima hi nga nago na Jehovha. A kurula loko ‘ku hundza a kupima kontlhe’; ku hlamalisa a ku hundza ni cihi hi nga ci alakanyako. U tshukile uva ni kurula ko hlamalisa andzhako ka ku khongela hi kutikisa ka Jehovha? Loko “kurula ka Nungungulu”. w24.01 20 ¶2; 21 ¶4

Dhavhidha i wa zvi zwisisa lezvaku a ku dhumisa vito ga Jehovha ku wa hi ku dhumisa Jehovha wutsumbu. A vito ga Jehovha gi patsa a wumunhu gakwe, hikwalaho gi maha ku maalakanyweni ya hina hi wona matshamela yakwe ya manene ni mitiro yakwe yo hlamalisa. Dhavhidha i wa lava ku wona vito ga Papayi wakwe kota go basa a tlhela a gi dhumisa. I wa lava ku maha lezvo hi ‘zvontlhe zvi nga ndzeni kakwe’, zvi wulako ku hi mbilu yontlhe. Hi kufanana, a vaLevhi va wa rangela kudhumisiweni ka Jehovha. Va wa ti koramisa va vhumela lezvaku a magezu yabye a ma nge zvi koti ku wula hi kumbhelela a wudzundzo legi gi fanelako a vito go basa ga Jehovha. (Neh. 9:5) Handle ko kanakana, a kutikoramisa loko ku mahile mbilu ya Jehovha yi tsaka nguvhu. w24.02 9 ¶6

Jehovha a nga ta ku wonisa ku khwatsi u tsandzile hi ku ngha u nga zvi kotangi a ku tatisa mixuvo leyi yi nga hiku ntan’wini wa wena. (2 Kor. 8:12) Loku u kumana ni zvikarato laha u zamako ku tatisa mixuvo ya wena, gondza cokari. U nga rivali lezvi u zvi kotileko ku zvi tatisa. A Bhibhiliya gi wula lezvaku “Nungungulu a hi munhu a nga lulamangiko wo kala a rivala a mitiro ya n’wina”. (Mah. 6:10) Hikwalaho, wenawu a wu faneli ku zvi rivala lezvi u mahileko. Ehleketa hi lezvi u sinako u zvi mahile — ku ngava ku zvi kota kuva ni wunghana na Jehovha, ku bhula ni van’wani xungetano hi yena kutani ku bhabhatiswa. A ku fana ni lezvi u zvi kotileko a ku kula u tlhela u tatisa mixuvo ya moya cikhatini ci nga hundza, u nga zvi kota ku simama ku kula hi tlhelo ga moya hi ku maha lezvi zvi nga ntan’wini wa wena zvezvi. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, u nga zvi kota ku tatisa mixuvo ya wena. Laha u ti karatelako ku tatisa mixuvo ya wena, u nga rivali ku wona lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona ni lezvi a ku katekisisako zvona ndleleni ya wena. (2 Kor. 4:7) Loku u nga godholi, u ta kuma makatekwa yo tala nguvhu. — Gal. 6:9. w23.05 31 ¶¶16-18

Jehovha wa zvi randza a ku komba lava a va tsakelako lezvaku wa va randza. A Mitsalo yi wulawula hi makhati mambiri lawa Jehovha a nga byela Jesu lezvaku i N’wana wo randzeka, a xalalako hi yena. (Mat. 3:17; 17:5) Xana u wa ta tsakela kuzwa Jehovha na a ku tiyisekisa lezvaku wa ku tsakela? Jehovha a nga wulawuli na hina hi le tilweni, kanilezvi i wulawula na hina hi ku tirisa Mhaka yakwe. Hi “ngazwa” a gezu ga Jehovha na gi hi byela lezvaku wa hi tsakela a cikhati leci hi lerako a magezu ya Jesu lomu ka tiIvhangeli. Jesu i pimanyisile matshamela ya Papayi wakwe hi kumbhelela. Hikwalaho, a cikhati leci hi gondzako ku Jesu i kombisile lezvaku wa tsakela a valandzeli vakwe vo kala kumbhelela kanilezvi vo tsumbeka, hi nga alakanyela Jehovha na a hi byela a magezu lawo. (Joh. 15:9, 15) Loku ku humelela zvikarato, a zvi wuli ku Nungungulu a nga ha hi tsakeli. Wutshan’wini ga lezvo, zvi hi nyika lungelo ga ku komba a lirandzo la hina la hombe hi Nungungulu ni lezvi hi mu tsumbisako zvona. — Jak. 1:12. w24.03 28 ¶¶10-11