Yena A Djondze Ku Va Ni Timpsalu

1. Liyendzo leli Yonasi a a ta li yendla a li tshamise ku yini naswona a titwise ku yini loko a ya a pimisa hi liyendzo leli?

YONASI a a ta va ni nkama wa wunyingi wa ku pimisa. Phela a a fanele a yendza kolomu ka 800 wa makilometru na a famba hi minenge ka ndhawu leyi a a ta teka wheti kumbe ku tlula. Ku sungula, a a fanele a langa ndlela leyi a a ta famba hi yona. A a ta famba hi ndlela ya ku tsemakanya kumbe leyi a yi nga na tinghozi? Naswona a a fanele a famba hi ka tindhawu leti a ti ni minkova ya yinyingi ni tintshava. Swi nga yendleka a swi lava a tsemakanya mananga ya Siriya a tlulela minambu ku fana ni nambu wawukulu wa Ewufrata. A tlhela a lavetela ndhawu ya ku yetlela ka yona ka vanhu lava a va tshama madoropeni ni ka swidoropani swa Siriya, Mezopotamiya ni Asiriya. Naswona loko Yonasi a ya a va kusuhi ni Ninivha a a ya a pimisa hi doropa leliyani hikusa a a chava swinene ku ya ka lona.

2. Yehovha a mu djondzisise ku yini Yonasi swaku a a nga fanelanga a baleka ku yendla ntirho lowu a a mu nyike wona?

² Yonasi a a tiyiseka leswaku a a nga ta baleka ku yendla ntirho lowu Yehovha a a mu nyike wona hikusa a a tshame a zama ku yendla swoleswo. Hi lani hi nga swi vona hi kona ka ndzima leyi nga hundza, Yehovha hi ku lehisa mbilu a djondzise Yonasi hi ku tirhisa xidzedze xaxikulu alwandle a tlhela a mu ponisa hi ndlela ya singita hi ku tirhisa hlampfi yayikulu. Loko se ku hundze masiku manharhu hlampfi yoleyo yi yile yi ya mu hlanta a handle ka lwandle. Se swoswi Yonasi a a li munhu wa ku yingisa a tlhela a tiveka hansi. — Yonasi ndzima 1, 2.

3. I mpsini leswi Yehovha a nga swi yendlela Yonasi naswona hi xini xivutiso lexi hi nga tiyendlaka xona?

³ Nkama Yehovha a nga rhuma Yonasi leswaku a ya Ninivha hi khambi la wumbirhi, Yonasi a yo vhela a yingisa a yendla liyendzo lolelo la ku karhata. (Lerha Yonasi 3:1-3.) Indjhe nkama lowu Yehovha a nga mu laya, Yonasi a txintxile hi ku helela? Hi xikombiso, Yehovha a mu kombe timpsalu Yonasi hi ku yendla swaku a nga mbombomeli alwandle, a nga mu khatisi hileswi a nga baleka a tlhela a mu pfumelela swaku a hetisisa ntirho lowu a a mu nyike wona. Se ndzhaku ka loko Yehovha a mu yendlelile swilo leswi hinkwaswu, indjhe Yonasi a djondzile kuva komba timpsalu vanhu van’wani? Phela hina vanhu lava va nga ni xidjoho minkama yin’wani swa hi karhatela kuva komba timpsalu vanhu van’wani. Se a hi voneni leswi hi nga swi djondzaka ka xikarhatu lexi Yonasi a nga kumana na xona.

Leswi Vanhu Va Ninivha Va Nga Swi Yendla Nkama Va Nga Twa Rungula La Ku Yavanyisa Swa Hlamalisa

4, 5. Hi mhaka muni Yehovha a vule swaku “Ninivha i doropa lalikulu” naswona leswo swi hi djondzisa yini hi yena?

⁴ Yonasi a a nga swi twisisi leswaku hi mhaka muni doropa la Ninivha a li li la lisima hintamu ka Yehovha. Bibele li li: “Ninivha a ku li doropa lalikulu ka Xikwembu.” (Yon. 3:3) Ka buku la Yonasi Yehovha a vula swaku “Ninivha a ku li doropa lalikulu” makhambi manharhu. (Yon. 1:2; 3:2; 4:11) Kasi hi mhaka muni doropa leli a li li la lisima hintamu ka Yehovha?

⁵ Ninivha a ku li doropa la khale. Li ve lin’we ka madoropa ya ku sungula leli Nimirodi a nga li yaka ndzhaku ka Ndhambi ya Nowa. A ku li doropa lalikulu hintamu naswona swi tikomba a li ni switaratu ni swidoropani. A swi lava masiku manharhu kuva munhu a famba hi minenge ku suka ka tlhelo lin’we anze ka tlhelo lelin’wani la doropa leli. (Gen. 10:11; Yon. 3:3) Doropa la Ninivha a li hlamalisa hintamu, a li ni titempele ta ku xonga, mimuru yayikulu ni tiyindlo tin’wani. Kambe a hi leswo a swi yendla doropa leli li va la lisima hintamu ka Yehovha. Lexi a xi yendla swaku Ninivha ku va ka lisima hintamu ka Yehovha a ku li mhaka ya vanhu. Loko li pimanisiwa ni madoropa man’wani ya nkama lowuyani, doropa la Ninivha a li ni vanhu va vanyingi swinene. Phela hambi leswi vanhu va doropa leli a va hanya hi swilo swa ku biha, Yehovha a a ni mhaka na vona hikusa a li nyika lisima wutomi la vanhu, naswona a swi nyika lisima loko vanhu va tisola va yendla swilo swaswinene.

6. a) Hi mhaka muni swi nga yendlekaka Yonasi a vone doropa la Ninivha na ku li ndhawu ya ku chavisa hintamu? (Vona ni ntlhamuselo.) b) Ku va Yonasi a chumayele rungula swi hi djondzisa yini hi yena?

⁶ Hi wugamu Yonasi a fikile ka doropa la Ninivha lani a ku ni ku tlula 120.000 wa vanhu naswona leswo swi nga yendleka swi ye swi mu chavisa hintamu.a A rhendzeleke ka doropa leli ku ringana siku hinkwalu naswona a ye a tshinela swinene ka tindhawu leti nga tala hi vanhu a ndzeni ka doropa. Swi nga yendleka a a li ku laveteleni ka ndhawu ya kahle leyi a a ta nyima ka yona swaku a sungula ku chumayela rungula. Kambe a a ta swi kotisa ku yini ku vulavula ni vanhu lavayani? Ku nga va swaku Yonasi a a djondzile ku vulavula lirimi la Vaasiriya kumbe Yehovha hi ndlela ya singita a mu yendlile a vulavula lirimi la vona? A hi swi tivi. Swi nga yendleka Yonasi a chumayele rungula leli hi lirimi la yena ku nga Xiheberu se a kombele munhu swaku a li hundzuluxelela Vaninivha. Kambe leswi hi swi tivaka, hileswaku a rungula la yena a li vevuka hintamu naswona a swi ta karhata swaku vanhu va li rhandza. Phela lona a li ku: “Ku yo sala 40 wa masiku ntsena swaku Ninivha a helisiwa.” (Yon. 3:4) Na a nga chavi nchumu Yonasi a tame a phindhelisela a rungula leli. Hi ku yendla leswo a kombise swaku a a tiya nhlana naswona a a ni lipfumelo ku nga wumunhu leli Vakreste hinkwavu va faneleke va tikarhata swaku va li kombisa.

7, 8. a) Vanhu va Ninivha va yendle yini nkama va nga twa leswi Yonasi a nga swi vula? b) A hosi yi yendle yini nkama yi nga twa rungula la Yonasi?

⁷ Phela vanhu va Ninivha va tshike leswi a va yendla swona leswaku va ta twa leswi Yonasi a a lava ku swi vula. A hi kanakani leswaku swi nga ha yendleka Yonasi a pimise leswaku vanhu volavo a va ta kwata va tlhela va mu xanisa. Kambe ku hambana ni leswo, vanhu hinkwavu va yingisile leswi Yonasi a nga va byela swona. Phela leswi Yonasi a nga swi vula swi hangalakile hi ku hantlisa lakakuva ka doropa hinkwalu a ku vulavuliwa ntsena hi leswi Yonasi a a swi vulile. (Lerha Yonasi 3:5.) Vanhu hinkwavu lava a va tshama Ninivha, swisiwana ni va ku ganya, lava a va ni matimba ni va ku kala matimba, vanhu vavakulu ni vavatsongo, hinkwavu va tisolile va tlhela va titsona swakudla. Leswi swi nga yendliwa hi vanhu volavo swi ze swi ya fika ni ka tindleve ta hosi.

⁸ Nkama hosi yi nga twa leswi Yonasi a nga swi vula, na yona yi tisolile. Phela yona yi sekelekile ka xitshamu xa yona xa wuhosi, yi hlivila mpahla ya yona ya wuhosi yi gama yi yambala mpahla ya masaka ku fana ni vanhu van’wani. Naswona yi game yi ya “tshama ka nkuma”, yi tlhela yi veka nawu wa leswaku hinkwavu va fanele va titsona swakudla hambileswi xitshungu se a xi li ku swi yendleni. Yi tlhele yi va rhuma swaku hinkwavu va fanele va yambala masaka va tlhela va dlokisa ni swifuyu swa vona.b A hosi hi ku tiveka hansi yi pfumelile leswaku vanhu hinkwavu a va ni nandzu hileswi a va yendla swilo swa ku biha ni leswi a va ni mona. Naswona yi kombise leswaku ya swi tshemba leswaku loko a vo tisola Xikwembu xa ntiyiso a xi ta va tsetselela. Yona yi te: “Kumbexana Xikwembu xa ntiyiso xi nga tshika ku yendla leswi xi lavaka ku swi yendla, xi hi tsetselela leswaku hi nga dlayiwi.” — Yon. 3:6-9.

9. I mpsini leswi vakaneti van’wani a va swi kanakana hi Vaninivha, kambe hi swi tivisa ku yini swaku leswi a va swi vula a ku nga li ntiyiso?

⁹ Vakaneti van’wani va kanakana swaku Vaninivha va nga va va tisolile swa kola ni kola. Hambileswo vakambisisi van’wani va Bibele va vule leswaku akuva Vaninivha va tisolile a swi fambisana ni mikhuva ya vanhu va khale. Handle ka leswo ha swi tiva leswaku a vakaneti volavo a va nga vulavuli ntiyiso hikusa Yesu Kreste a game a vula leswaku Vaninivha va tisolile. (Lerha Matewu 12:41.) Yesu a a swi tiva leswi a a swi vula hikusa a swi vonile hinkwaswu leswi a swi yendleka a Ninivha na a li tilweni. (Yoh. 8:57, 58) A ntiyiso hi leswaku a hi fanelanga hi pimisa swaku vanhu a va nge txintxi ku nga na mhaka swaku va tikomba na va li vanhu va ku hanya hi swa ku biha. Hikusa Yehovha hi yena a tivaka leswi swi nga ka timbilu ta vanhu.

Ku Hambana Ka Timpsalu Ta Xikwembu Ni Ndlela Leyi Vanhu Va Yavanyisaka Hi Yona

10, 11. a) Yehovha a yendle yini nkama a nga vona swaku vanhu va Ninivha va txintxile? b) Hi swi tivisa ku yini swaku Yehovha a nga phazamanga nkama a nga yavanyisa vanhu va Ninivha?

¹⁰ I yini leswi Yehovha a nga swi yendla nkama lowu vanhu va Ninivha va nga tisola? Bibele li vula leswi: “Nkama Xikwembu xa ntiyiso xi nga vona leswi va nga swi yendla, ni leswi va nga ti tshikisa xiswona tindlela ta vona ta ku biha, xi game xi nga ha li tisi khombo leli xi nga te xi ta va tisela lona.” — Yon. 3:10.

¹¹ Indjhe leswi swi vula swaku Yehovha a yo vona swaku a phazamile hi ku yavanyisa doropa leliyani la Ninivha? Ihim. Hikusa Bibele li hi byela leswaku minkama hinkwayu Yehovha a yendla swilo swa ku lulama. (Lerha Deteronoma 32:4.) Yehovha a yo tshika ku va kwatela vanhu va Ninivha nkama a nga vona swaku va txintxile. Se a vona swaku a swi nga ha bohi kuva a va khatisa, a gama a va komba timpsalu.

12, 13. a) Yehovha a swi kombisise ku yini swaku a fambisana ni swiyimu, a twelana wusiwana a tlhela a va ni timpsalu? b) Hi mhaka muni wuprofeta la Yonasi a li li ntiyiso?

¹² Phela Yehovha a hi Xikwembu lexi xi nga ni mona kumbe lexi kalaka xi nga na mhaka ni vanhu ku nga leswi vafundhisi va yendlaka vanhu va pimisa swona. Kambe Yehovha i Xikwembu lexi xi fambisanaka ni swiyimu, lexi twelanaka wusiwana xi tlhela xi kombisa vanhu timpsalu. Loko a boha leswaku a ta helisa vanhu va ku biha a rhanga hi kuva basopisa leswaku ku fana ni Vaninivha va tisola va txintxa mahanyelo ya vona. (Eze. 33:11) Yehovha a byele muprofeta wa yena Yeremiya a ku: “Nkama wun’wani ni wun’wani loko ni vulavula hi ku tsuvula, ku diliza ni ku helisa tiko kumbe mfumu, se tiko lolelo li tshika swa ku biha leswi ni nga vulavula hi swona, ni ta txintxa mimpimiso ya mina ka khombo leli a ni pimisa ku li tisa ka lona.” — Yer. 18:7, 8.

¹³ Ku nga va leswaku wuprofeta la Yonasi a ku nga li ntiyiso? Nada. Phela yena a byele Vaninivha leswi a swi ta va yendlekela loko va nga tisoli, naswona leswo swi va pfunile swaku va txintxa mahanyelo ya vona ya ku biha. Se loko Vaninivha a vo tlhela va yendla swa ku biha, Yehovha a a ta va helisa. Ku nga leswi swi nga yendleka hi ku famba ka nkama. — Sof. 2:13-15.

14. Yonasi a titwise ku yini nkama Yehovha a nga li komba timpsalu a doropa la Ninivha?

¹⁴ Yonasi a titwise ku yini nkama a nga vona swaku a doropa la Ninivha a li helisiwanga hi nkama lowu a a wu nyimelile? A vule leswi: “Leswo a swi ni tsakisanga, se ni kwata hintamu.” (Yon. 4:1) Yonasi a khongele hi ndlela leyi twalaka ingi a wo laya Xikwembu xa Matimba Hinkwawu. Yena a vule swaku a swi yampsile loko a a yo tshama kaya atikweni ka yena. A tlhele a vula swaku a a swi tiva leswaku Yehovha a a nga ta li helisa doropa la Ninivha naswona a tirhise leswo swaku a tinyimelela hi ku va a balekile ku sunguleni a ya Tarxixi. Se a game a kombela Yehovha swaku a mu dlaya, a vula leswaku swa yampsa ku fa ku tlula ku hanya. — Lerha Yonasi 4:2, 3.

15. a) I mpsini leswi nga yendla swaku Yonasi a karhateka hintamu swinene? b) I mpsini leswi Yehovha a nga swi yendla hi leswi Yonasi a a karhatekile hintamu?

¹⁵ Kasi i yini leswi a swi karhata Yonasi? A hi nge swi tivi hinkwaswu leswi a a swi pimisa. Kambe leswi hi swi tivaka hi leswaku Yonasi a a byele vanhu hinkwavu va Ninivha swaku a va ta helisiwa naswona va mu yingisile nkama a nga vula leswo. Kambe a va nga ha ta helisiwa hi mhaka ya leswi va nga yingisa leswi a nga va byela swona. Ku nga va leswaku Yonasi a a chava leswaku vanhu a va ta mu poyila va tlhela va vula leswaku yena a a li muprofeta wa mavunhwa? A hi swi tivi. Kambe swi nga yendleka a swi pimisile. Phela Yonasi a nga tsakisiwanga hileswi vanhu va Ninivha va nga tisola ni leswi Yehovha a nga va komba timpsalu. Handle ka leswo Yonasi a kwate hintamu a tlhela a karhateka hi leswi ndhuma ya yena a yi wonhiwile. Kambe swi tikomba ingaku Yehovha Xikwembu xa timpsalu a wa ha vona swilo swaswinene ka muprofeta wa yena lweyi a a karhatekile. Handle ka ku mu khatisa hi leswi a a mu delelile, Yehovha a mu yendle xivutiso lexi xi nga mu yendla a pimisa lexi nge: “U ni xivangelo xa ku twala xa ku kwata?” (Yon. 4:4) Ku nga va leswaku Yonasi a mu hlamulile Yehovha? Bibele a li hi byeli.

16. Hi wani mavonelo man’wani ya vanhu lawa ma nga vaka ma hambanile ni ya Xikwembu naswona hi nga djondza yini ka xikombiso xa Yonasi?

¹⁶ Swi nga vevuka ku sola Yonasi hi mhaka leswi a nga titwisa xiswona. Kambe hi fanele hi khumbuka leswaku a swi hlamalisi kuva vanhu lava va nga ni xidjoho va nga pfumelelani ni mavonelo ya Xikwembu. Van’wani swi nga yendleka va pimisa swaku Yehovha a a fanele a sivela leswaku nghozi ya ku karhi yi nga yendleki, kumbe a a fanele se a va helise khale lava va yendlaka swilo swa ku biha. Se xikombiso xa Yonasi xi hi khumbukisa swaku loko hi tshuka hi nga pfumelelani ni mavonelo ya Yehovha, hi hina hi faneleke hi lulamisa mavonelo ya hina ku nga li Yehovha.

Ndlela Leyi Yehovha A Nga Djondzisa Yonasi Hi Yona

17, 18. a) I mpsini leswi Yonasi a nga swi yendla nkama a nga huma Ninivha? b) Masingita lawa Yehovha a nga ma yendla hi xinsinyani ma mu khumbise ku yini Yonasi?

¹⁷ Yonasi lweyi a a karhatekile swinene a humile ka doropa la Ninivha. Naswona handle ka ku a tlhelela kaya a ye ka tintshava ta le wuxeni lani a a ta swi kota ku vona doropa hinkwalu la Ninivha. A fike a yaka xinchachani a tshama kolanu. Swi nga yendleka a a nyimele swaku doropa la Ninivha li helisiwa. Se Yehovha a a ta mu djondzisisa ku yini wanuna lweyi, leswi a a nga lavi ku rivalela vanhu va Ninivha a tlhela a va komba timpsalu?

¹⁸ Na swi nga se ya kwini, Yehovha a yendle swaku ku mila xinsinyani. Nkama Yonasi a nga pfuka a xi vonile xinsinyani lexi, a xi ni matluka ya ku pfuleka naswona a xi ta yendla swaku a va ni ndzhuti wa ku tlula xinchachani lexi a a xi yakile. Leswo swi yendle swaku Yonasi a tsaka hintamu. Leswi ku nga mila xinsinyani lexi, Yonasi a nga va a pimise leswaku a ku li singita la Yehovha leli a li kombisa swaku wa mu katekisa funtshi wa mu yamukela. Kambe Yehovha a a ngo lava ntsena ku tsakisa Yonasi a tlhela a yendla swaku a kuma ndzhuti hi xinsinyani lexiyani, kambe a a lava ku khumba mbilu ya Yonasi. Hi mhaka leyo, Xikwembu xi yendle masingita man’wani, xi tirhise xivungwani swaku xi dlaya xinsinyani lexiyani. Naswona xi tlhele “xi rhumela moya wa ku hisa wa le wuxeni”, lowu a wu hisa hintamu lakaku Yonasi a a “lava ni ku titivala.” Phela leswo swi mu hete matimba hintamu lakaku a kombela Yehovha swaku a mu dlaya. — Yon. 4:6-8.

19, 20. Yehovha a swi tirhisise ku yini leswi swi nga yendlekela xinsinyani kuva a pfuna Yonasi leswaku a pimisa kahle?

¹⁹ Yehovha a tlhele a vutisa Yonasi leswaku a a ni xivangelo xa ku kwata hi mhaka ya leswi xinsinyani a xi file. Handle ka ku tisola, Yonasi a tinyimelelile a ku: “Ni ni xivangelo xa ku kwata ni za ni lava ni ku fa.” Phela Yehovha se a a pfulekeliwile hi nkama wawunene wa ku djondzisa Yonasi mhaka ya lisima swinene. — Yon. 4:9.

²⁰ Yehovha a pfune Yonasi kuva a pimisa kahle hi ku mu byela swaku a kwatile hi mhaka ya xinsinyani lexi xi nga mila swa kola na kola, lexi a kalaka a nga xi byalanga naswona a kalaka a nga xi tirhelanga. Yehovha a tlhele a ku: “Se mina ke? A ni fanelanga ni li twela wusiwana doropa leli lalikulu la Ninivha, leli nga ni vanhu va ku tlula 120.000, lava kalaka va nga swi tivi ku hambanisa swaswinene ni swa ku biha, ku patsa ni swifuyu swa vona swa swinyingi?” — Yon. 4:10, 11.c

21. a) Hi yini djondzo leyi Yehovha a nga yi djondzisa Yonasi? b) Leswi swi nga yendlekela Yonasi swi hi pfunisa ku yini akuva hi tikambela hi ku tshembeka?

²¹ Wa yi vona djondzo ya lisima leyi Yehovha a nga yi djondzisa Yonasi? Phela Yonasi a a nga yendlanga nchumu leswaku a hlayisa xinsinyani lexiyani, kambe Yehovha a a li yena xihlovo xa wutomi la vanhu hinkwavu lava a va tshama Ninivha naswona a a va hlayisa ku fana ni leswi a swi yendlaka ka swilo hinkwaswu leswi swi nga kona lani misaveni. Se hi mhaka muni Yonasi a a xi nyika lisima hintamu xinsinyani xin’we ntsena ku tlula wutomi la vanhu va 120.000 ku patsa ni swifuyu swa vona? Ku nga va hi leswi a o pimisa hi yena ntsena? Phela xinsinyani lexiyani a xi mu pfuna naswona hi mhaka ya leswi a a kwatele vanhu va Ninivha, swi nga yendleka swi mu yendle a pimisa hi yena ntsena, a tibyela a tlhela a nga lavi ku daniseka ka van’wani. A mhaka leyi yi nga yendlekela Yonasi yi hi pfuna swaku na hina hi tikambela hi ku tshembeka. Phela hinkwerhu ka hina, mimpimiso leyo yi nga ha hi tela nkama wun’wani. Hi fanele hi mu khensa hintamu Yehovha hileswi hi ku lehisa mbilu a hi djondzisaka leswaku hi rhandza ku pfuna vanhu van’wani hi va ni wunene ni timpsalu ku fana na yena!

22. a) Swi tikomba Yonasi a djondze yini ka leswi Yehovha a nga mu djondzisa swona hi mhaka ya ku kombisa timpsalu? b) I mpsini leswi hinkwerhu hi swi djondzaka ka wutomi la Yonasi?

²² A xivutiso hi lexi, ku nga va leswaku Yonasi a pfunekile ka leswi Yehovha a nga mu pfuna ka swona? Loko buku la Yonasi li hela, a xivutiso lexi Yehovha a nga xi yendla a xi hlamuliwi. Van’wani va nga ha sola hileswi Yonasi a kalaka a nga hlamulanga. Kambe ku vula ntiyiso a nhlamulu yi kona. I buku la Yonasi. A wumboni li kombisa leswaku, Yonasi hi yena lweyi a nga tsala a buku leli li tiviwaka hi vito la yena. Se hi nga mu pimisa muprofeta lweyi na a li ka tiko la yena lani a nga psaliwa kona, na a tsala hi swilo hinkwaswu leswi swi nga yendleka! Swa tikomba leswaku se a a li wanuna wa ku guga lweyi a nga ni wutlharhi naswona a a tiveka hansi, na a tisola hi swilo hinkwaswu leswi a nga swi yendla nkama lowu a tsalaka hi swihoxo swa yena, ku kala ku yingisa ka yena ni nkanu leyi a a li na yona hi ku yala ku kombisa timpsalu. Swa tikomba swaku Yonasi a djondze mhaka ya lisima hintamu ka swilo hinkwaswu swa lisima leswi Yehovha a nga mu djondzisa swona. Yonasi a djondze ku kombisa timpsalu. Se ku nga va leswaku na hina hi ta mu tekelela? — Lerha Matewu 5:7.