“Ni Mutirheli Wa Yehovha!”

1, 2. a) Mupfhumba lweyi a nga yendzela Mariya a mu xowetise ku yini? b) Mariya a a fanele a yendla swiboho swini swa lisima ka wutomi la yena?

MARIYA a hlamale hintamu nkama a nga vona mupfhumba na a nghena kaya ka yena. A mupfhumba lweyi a a nga lavi ku vulavula ni papayi wa Mariya kumbe ni mamani wa yena, kambe a a lava ku vulavula na Mariya. Mariya a a tiyiseka swaku mupfhumba lweyi a hi wa Nazareta, hikusa ka xidoropani xaxitsongo xa ku fana ni Nazareta a swi vevuka ku tiva swaku lweyi a hi wa lomu. A mupfhumba lweyi, a a ta hlamalisa munhu mun’wani ni mun’wani lweyi a a ta mu vona. Yena a vulavule na Mariya hi ndlela ya ku a yi nga tolovelekanga, a te: “Xowani, wena lweyi a nga katekisiwa, Yehovha a na wena.” — Lerha Luka 1:26-28.

² Bibele li sungula hi ndlela leyo ku vulavula hi Mariya, n’wana wa Eli, lweyi a a tshama ka doropa la Nazareta aGalileya. Phela Mariya a a fanele a yendla swiboho swa lisima hintamu ka wutomi la yena. Mariya a a tshembisiwile muchadu hi Yosefa wanuna lweyi a a nga ganyanga kambe a a ni lipfumelo la ku tiya. Se Mariya a a swi tiva swaku a a ta va ni wutomi la ku tshamisa ku yini ni nuna wa yena Yosefa naswona a va ta wundla vana xikan’we. Kambe mupfhumba lwiyani lweyi a a rhumiwe hi Xikwembu, a mu byele swaku Xikwembu lexi a a xi gandzela, a xi mu nyika ntirho lowu a wu ta txintxa wutomi la yena hi ku helela.

3, 4. Leswaku hi mu tiva ku yampsa Mariya hi fanele hi tshika ku pimisa hi yini naswona i mpsini leswi hi faneleke hi pimisa hi swona?

³ Vanhu va vanyingi va hlamala hi ku tiva swaku ka Bibele a ku vuliwi swa swinyingi hi Mariya. I switsongo leswi li swi vulaka hi ndlela leyi a nga kulisiwa hi yona, wumunhu la yena naswona a li vuli nchumu hi ndlela leyi a a languteka ha yona. Kambe leswi Rito la Xikwembu li swi vulaka hi Mariya swi hi pfuna ku twisisa swaku yena a a li munhu wa ku tshamisa ku yini.

⁴ Leswaku hi mu tiva ku yampsa Mariya, swi lava hi tshika ku pimisa hi tidjondzo leti tikereke ta ku hambanahambana ti ti djondzisaka hi Mariya. Se a hi tshikeni ku pimisa hi swifaniso leswi swi nga pintariwa swa Mariya kumbe hi swifaniso leswi nga yendliwa hi maribye ya ku phatima ya mármore. Naswona a hi tshikeni ku pimisa hi tidjondzo ta ku karhata ta tikereke leti tlakusaka wansati lweyi wa ku tiveka hansi hi ku vula leswaku i “Mamani wa Xikwembu” kumbe i “Hosi ya Xisati ya le tilweni.” Handle ka leswo a hi pimiseni hi leswi Bibele li swi djondzisaka hikakunene hi Mariya. Phela Bibele li hi pfuna ku twisisa a lipfumelo leli wansati lweyi a a li na lona naswona li tlhela li hi pfuna ku vona ndlela leyi hina hi nga li tekelelaka hi yona lipfumelo la yena.

A Yendzeliwa Hi Ntsumi

5. a) Hi djondza yini ka ndlela leyi Mariya a nga titwa hi yona nkama Gabriyele a nga mu xoweta? b) Hi yini djondzo ya lisima leyi hi nga yi djondzaka hi Mariya?

⁵ Mupfhumba lweyi a nga yendzela Mariya a a nga li munhu, kambe a ku li ntsumi Gabriyele. Nkama a nga byela Mariya swaku a a ‘katekisiwile’, Mariya a karhatekile swinene hi mhaka ya leswi a nga swi twa, a za a tivutisa swaku i maxowetelo muni lawa. (Luk. 1:29) Kasi i mani lweyi a a katekisa Mariya a tlhela a mu tsakela? Mariya a a nga nyimeli ku tsakeliwa hi vanhu. A ntsumi yi vule swaku lweyi a a katekisa Mariya a tlhela a mu tsakela a ku li Yehovha Xikwembu, ku nga nchumu lexi a xi li xa lisima hintamu ka Mariya. Kambe Mariya a nga zanga hi ku tibyela a vula leswaku impela Xikwembu a xi mu tsakela. Se na hina loko hi lwela ku tsakeliwa hi Xikwembu naswona hi nga tibyeli leswaku se i khale na Xikwembu xi hi tsakela, hi ta twisisa a djondzo ya lisima leyi Mariya a nga yi twisisa, ya leswaku Xikwembu xi nyenya lava va tibyelaka kambe xi rhandza lava va tivekaka hansi. — Yak. 4:6.

6. Hi wini ntirho wa lisima lowu ntsumi yi nga wu nyika Mariya?

⁶ Phela a swi ta lava Mariya a tiveka hansi hikusa ntsumi yi mu nyike a ntirho wa lisima swinene. Yi mu byele swaku a n’wana lweyi a a ta mu psala a a ta va munhu wa lisima swinene ku tlula vanhu hinkwavu. Gabriyele a te: “Yehovha Xikwembu a ta mu nyika xitshamu xa wuhosi xa papayi wa yena Davhida, a ta va Hosi ya ndjangu wa Yakobe hi masiku ni masiku, Mfumu wa yena wu ta fuma hi masiku ni masiku.” (Luk. 1:32, 33) Phela Mariya se a a xi tiva xitshembiso lexi Xikwembu a xi xi yendlele Davhida ku tlula 1.000 wa malembe lawa ma nga hundza, xa leswaku mun’we wa vana va yena a a ta fuma hi lani ku nga heliki. (2 Sa. 7:12, 13) Leswo a swi lava ku vula swaku n’wana lweyi Mariya a a ta mu psala a a ta va Mesiya lweyi se a ku li khale na a nyimeliwa hi vanhu va Xikwembu!

7. a) A xivutiso lexi Mariya a nga xi yendla xi kombisa yini hi yena? b) Majovhem ma nga djondza yini ka xikombiso xa Mariya namuntlha?

⁷ A ntsumi yi byele Mariya swaku a n’wana lweyi a a ta mu psala a a ta vitaniwa “N’wana wa lweyi wa ku Tlakuka Hintamu.” Kambe a swi ta kotekisa ku yini swaku wansati a psala N’wana wa Xikwembu? Naswona a swi ta kotekisa ku yini swaku Mariya a psala n’wana kuve a a nge se chada na Yosefa? Phela Mariya a vutise ntsumi a ku: “Se swi ta yendlekisa ku yini swoleswo, hikusa a ni se tshama ni yetlela ni wanuna?” (Luk. 1:34) Vona swaku Mariya a swi mu danisanga ku vula swaku a a nge se tshama a famba masangu. Ku hambana ni leswo, Mariya a a swi nyika lisima hintamu swoleswo. Namuntlha majovhem ya manyingi a ma wu voni nkama wa ku famba masangu naswona ma tlhela ma poyila lava va kalaka va nga se swi yendla leswo. Hambileswi misava yi nga txintxa kambe Yehovha a nga txintxi. (Mal. 3:6) Ku fana ni ka masiku ya Mariya Yehovha wa ha va nyika lisima hintamu vanhu lava va tikarhatelaka ku hanya hi minawu ya yena ya mahanyelo. — Lerha Vaheberu 13:4.

8. Hambileswi Mariya a a nga hetisekanga a a ta swi kotisa ku yini ku psala n’wana lweyi a a hetisekile?

⁸ Hambileswi Mariya a a tirhela Xikwembu hi ku tshembeka a a nga hetisekanga. Se a swi ta kotekisa ku yini leswaku a psala n’wana wa ku hetiseka ku nga N’wana wa Xikwembu? Gabriyele a te: “Moya wa ku kwetsima wu ta va henhla ka wena, naswona matimba ya Xikwembu Xa Ku Tlakuka Hintamu ma ta ku funengeta. Hi mhaka leyo, n’wana yelweyo a ta kwetsima naswona a ta vitaniwa N’wana wa Xikwembu.” (Luk. 1:35) A rito leli nge ku “kwetsima,” li vula ku “basa” kumbe ku “tenga.” Hi ntolovelo vana va psaliwa na va ni xidjoho lexi va xi kumaka ka vapsali va vona, kambe ka mhaka leyi Yehovha a a ta yendla singita la ku hlawuleka swinene. Yehovha a teke wutomi la N’wana wa yena atilweni a li nghenisa ka khwirhi la Mariya, naswona a game a tirhisa matimba ya yena ku nga moya wa ku kwetsima swaku a “funengeta” Mariya akuva a vhikela xin’wanani leswaku xi nga tluleliwe hi xidjoho. Ku nga va swaku Mariya a xi kholwile xitshembiso lexi ntsumi leyi yi nga mu byela xona? I mpsini leswi a nga gama a swi yendla?

Leswi Mariya A Nga Swi Yendla

9. a) Hi mhaka muni lava va kalaka va nga kholwi ka Masingita ya Bibele va yendla xihoxo loko va kanakana hi mhaka ya Mariya? b) Gabriyele a li tiyisise ku yini lipfumelo la Mariya?

⁹ Vanhu lava va kalaka va nga kholwi ka masingita ya Bibele ku patsa ni lava va nga ya ka swikola leswi swi djondzisaka Bibele, swa va karhatela ku kholwa swaku munhu lweyi a kalaka a nga se famba masangu a nga psala n’wana. Hambileswi va nga li djondza kahle Bibele, a va swi koti ku twisisa ntiyiso lowu wa ku vevuka. Hi lani Gabriyele a nga vula hi kona, “Xikwembu a xi tsandziwi hi nchumu.” (Luk. 1:37) Mariya a ma kholwile marito ya Gabriyele hikusa a a ni lipfumelo la ku tiya. Kambe lipfumelo la Mariya a li nga mu yendli a kholwa xin’wani ni xin’wani lexi a a xi twa. Leswaku Mariya a va ni lipfumelo a swi lava a va ni nchumu lexi a xi ta tiyisekisa lipfumelo la yena. Gabriyele se a a lunghekile ku mu nyika xitiyisekiso xin’wani ka swilo leswi se a a swi tiva. A mu byele hi xaka la yena la ku guga Elizabeti lweyi se a a tiviwa hi vanhu hinkwavu swaku a a nga psali. Kambe hi ndlela ya singita Xikwembu xi yendle leswaku a kuma nyimba.

10. Hi mhaka muni hi nga fanelanga hi pimisa swaku ntirho lowu Mariya a a nyikiwe wona, a wu nga ta mu tisela swikarhatu?

¹⁰ I mpsini leswi Mariya a a ta swi yendla? Phela yena a a ni ntirho wawukulu naswona Xikwembu a xi ta hetisisa hinkwaswu leswi Gabriyele a nga swi vula. A hi fanelanga hi pimisa leswaku ntirho lowu Mariya a a nyikiwe wona a wu nga ta mu tisela swikarhatu naswona a wu nga ta mu yendla a chava. Phela Mariya swi nga yendleka a a pimisa hi muchadu lowu a a tshembisane wona na Yosefa, a pimisa hi swaku indjhe Yosefa a wa ha ta pfumela ku chada na yena loko a tiva swaku a ni nyimba? Swi tikomba ntirho lowu a wu li wukulu wu tlhela wu chavisanyana. Phela a wutomi la munhu wa lisima hintamu ka swivumbiwa hinkwaswu leswi Xikwembu xi nga swi yendla, a li li mavokweni ya yena. Phela munhu lweyi a ku li N’wana wa Xikwembu lweyi xi mu rhandzaka. Mariya a a fanele a hlayisa n’wana lweyi loko wa ha li mutsongo a mu vhikela tanihi leswi misava yi nga biha hintamu. A hi kanakani swaku ntirho lowu a wu li wukulu swinene!

11, 12. a) Vavanuna van’wani va matimba ni va lipfumelo va hlamulise ku yini nkama lowu Yehovha a nga va nyika mintirho leyi a yi karhata? b) A nhlamulu leyi Mariya a nga yi nyikela ka Gabriyele yi kombisa yini hi yena?

¹¹ Bibele li kombisa swaku hambi vavanuna va matimba ni va lipfumelo, minkama yin’wani va kanakanile ku yamukela mintirho ya ku karhata leyi a va nyikiwa hi Xikwembu. Moxe a vule leswaku a a nga vulavuli kahle nkama Yehovha Xikwembu a nga mu rhuma swaku a ya va muvulavuleli wa yena. (Eks. 4:10) Nkama Yehovha a nga rhuma Yeremiya swaku a va muprofeta wa yena a vule swaku a “wa ha li mufana.” (Yer. 1:6) Yonasi a vhele a baleka nkama Yehovha a nga mu rhuma swaku a ya Ninivha. (Yon. 1:3) Se swi li yini hi Mariya?

¹² Ninamuntlha vanhu va ma tiva marito ya Mariya, lawa ma kombisaka swaku a a li munhu wa ku tiveka hansi ni wa ku yingisa. Yena a byele Gabriyele a ku: “Ni mutirheli wa Yehovha! A swi yendleke hi ku ya hi leswi a nga swi hlaya.” (Luk. 1:38) Phela mutirheli a a li munhu wa ku tiveka hansi swinene naswona wutomi la yena a li li ka mavoko ya n’winyi wa yena. Hi leswo Mariya na a titwisa xiswona hi N’winyi wa yena Yehovha. Yena a a swi tiva swaku ka mavoko ya Yehovha a a ta vhikeleleka, wa tshembeka ka lava va tshembekaka ka yena ni leswaku a a ta mu katekisa nkama lowu a a mu vona na a tikarhata swaku a yendla ntirho wa ku tika lowu a a mu nyike wona. — Ps. 18:25.

13. Xikombiso xa Mariya xi nga hi pfunisa ku yini loko hi pimisa swaku leswi Xikwembu xi swi kombelaka swa karhata kumbe a hi nge swi koti ku swi hetisisa?

¹³ Minkama yin’wani Xikwembu xi nga hi kombela swaku hi yendla nchumu lexi xi tikombaka na xi hi karhatela, hambi hi ku xi hetisisa swi nga koteki. Kambe ka Rito la yena a hi nyika swivangelo swa ku tala swaku hi mu tshemba hi tlhela hi tiveka ka mavoko ya yena ku fana ni leswi Mariya a nga swi yendla. (Swiv. 3:5, 6) Indjhe hi ta swi yendla leswo? Loko hi swi yendla a ta hi katekisa hi ku hi nyika swivangelo leswi hi swi lavaka swaku hi va ni lipfumelo la ku tiya ka yena.

Mariya A Yendzela Elizabeti

14, 15. a) Yehovha a mu katekisise ku yini Mariya nkama a nga ya pfuxela Elizabeti na Zakariya? b) Marito ya Mariya lawa ma nga tsaliwa ka Luka 1:46-55 ma kombisa yini hi yena?

¹⁴ Marito lawa ntsumi Gabriyele a nga ma vula hi Elizabeti, ma ve ya lisima hintamu ka Mariya. Phela a ku na wansati mun’wani lani misaveni lweyi a a ta xi twisisa kahle xiyimu lexi Mariya a a li ka xona. Se Mariya hi ku hantlisa a ye ka ndhawu ya tintshava ta Yuda ku nga liyendzo la kolomuyani ka masiku manharhu kumbe 4 wa wona. Nkama a nga nghena kaya ka Elizabeti na Zakariya lweyi a a li muprista, Yehovha a tlhele a mu nyika swivangelo swin’wani swa ku tiya leswaku a tiyisa lipfumelo la yena. Nkama Elizabeti a nga twa Mariya na a mu xoweta, n’wana lweyi a a li ka khwirhi la yena a tlulatlule hi ku tsaka naswona nkama a nga tala hi moya wa ku kwetsima a vule swaku Mariya i ‘mamani wa Hosi ya yena.’ Phela Xikwembu a xi byele Elizabeti leswaku n’wana lweyi Mariya a a ta mu psala a a ta va Hosi ya yena ku nga Mesiya. Funtshi hi ku kongomisiwa hi moya wa ku kwetsima, Elizabeti a khense Mariya hileswi a nga yingisa Xikwembu hi ku tshembeka, yena a te: “Naswona wa tsaka lweyi a nga tshemba timhaka leti”. (Luk. 1:39-45) Impela hinkwaswu leswi Yehovha a a swi tshembise Mariya a swi ta hetiseka!

¹⁵ Mariya a game a vulavula, funtshi marito ya yena ma tsaliwe ka Rito la Xikwembu. (Lerha Luka 1:46-55.) Ka marito lawa Mariya a nga ma vula ka Bibele, lani hi kona a nga vula marito ya ku leha na a tlhamusela leswi a titwisa xiswona naswona marito ya yena ma kombisa swaku a a li munhu wa ku tshamisa ku yini. Marito ya yena ma kombisa swaku a a mu khensa hintamu Yehovha hileswi a nga mu katekisa ni ku va a mu nyike lunghelo la ku va mamani wa Mesiya. Ma tlhela ma kombisa swaku a a ni lipfumelo lalikulu ku fikela kwini, loko a vulavula hi Yehovha tanihi lweyi a danisaka lava va tibyelaka ni lava va nga ni matimba kambe a pfuna lava va nga swisiwana loko va lava ku mu tirhela. Marito ya yena ma tlhela ma kombisa swaku Mariya a ni wutivi la linyingi ku fikela kwini hi Matsalwa. Ku vuliwa leswaku a vulavule hi Matsalwa ya Xiheberu makhambi lawa ma fikaka 20 wa wona!a

16, 17. a) Mariya ni n’wana wa yena va li kombisise ku yini wumunhu leli hina hi faneleke hi li tekelela? b) A liyendzo leli Mariya a nga li yendla leswaku a ya pfuxela Elizabeti li hi khumbukisa hi nkateko wini?

¹⁶ Swa tikomba swaku Mariya a a swi rhandza ku pimisa kahle hi leswi a a swi djondza ka Rito la Xikwembu. Hambileswo yena a tame a tiveka hansi, funtshi a a vona na swi yampsa kuva a vulavula swilo leswi swi nga tsaliwa ka Bibele ku tlula ku vula marito ya yena. A n’wana lweyi a a tama a kula ka khwirhi la yena, siku lin’wani a a ta tekelela ku tiveka hansi ka yena loko a ku: “Leswi ni swi djondzisaka a hi swa mina kambe i swa lweyi a nga ni rhuma.” (Yoh. 7:16) I swinene kuva hinkwerhu hi tivutisa swaku: ‘Indjhe ku fana na Mariya na mina na li hlonipha Rito la Xikwembu ni tlhela ni li nyika lisima? Kumbe ni rhandza ku yendla swilo hi ku ya hi leswi ni swi pimisaka kumbe leswi ni swi tivaka?’ Phela Mariya a yendle swilo hi ndlela yayinene.

¹⁷ Mariya a tshame na Elizabeti kolomuyani ka tiwheti tinharhu, naswona ha tiyiseka swaku hiwumbirhi ka vona a va tiyisana. (Luk. 1:56) A mhaka leyi yi hi djondzisa hi lisima la ku va ni vanghanu. Loko hi langa vanghanu lava rhandzaka Yehovha, va ta hi kutxa swaku hi tiyisa wunghanu la hina na Yehovha hi tlhela hi va kusuhi na yena. (Swiv. 13:20) Kambe se a wu fikile nkama wa leswaku Mariya a muka kaya, se Yosefa a a ta ku yini hi xiyimu xa yena?

Mariya Na Yosefa

18. I mpsini leswi Mariya a nga swi byela Yosefa naswona i mpsini leswi Yosefa a nga swi yendla?

¹⁸ Swi nga ha yendleka Mariya a nga nyimelanga swaku nyimba ya yena yi voniwa hi vanhu hinkwavu se hi kona a nga gama a ya vulavula na Yosefa. Kambe na nge se ya vulavula na yena, swi nga yendleka a tivutise leswaku wanuna lwiyani lweyi a a chava Xikwembu a a ta ku yini hi leswi a a ta mu byela swona. Hambileswo Mariya a byele Yosefa hinkwaswu leswi a swi yendlekile. Hi lani hi nga pimisaka hi kona, Yosefa a karhatekile hintamu hi leswi a nga swi twa. Phela a a swi lava hintamu ku kholwa leswi ntombhi liyani leyi a a yi rhandza a yi swi vula, kambe hinkwaswu a swi kombisa leswaku Mariya a a mu djohelile. Bibele a li vuli swaku i mpsini leswi Yosefa a nga swi pimisa hi nkama lowuyani, kambe li hi byela leswaku a bohe ku divhorsiyara na Mariya hikusa ka nkama lowuyani vanhu lava a va tshembisane ku tekana a va voniwa na va chadile. Kambe leswi a a nga swi lavi swaku mhaka leyi yi tiviwa hintamu naswona a a nga lavi leswaku Mariya a daniseka, a bohe ku divhorsiyara na Mariya axihundleni. (Mat. 1:18, 19) Swi nga yendleka swi mu karhatelile hintamu Mariya ku pimisa leswaku Yosefa a a karhatekile hintamu hi xiyimu lexi a va li ka xona. Kambe Mariya a nga zanga a mu kwatela kumbe ku mu vekela xiviti Yosefa hileswi a kalaka a nga swi kholwanga leswi a nga mu byela swona.

19. Yehovha a mu pfunise ku yini Yosefa leswaku a yendla xiboho xaxinene?

¹⁹ Yehovha hi lirhandzu a pfune Yosefa leswaku a yendla xiboho xaxinene. Na a ha yetlelile ntsumi ya Yehovha yi vulavule na Yosefa, yi mu byela swaku nyimba leyi Mariya a a li na yona a yi kume hi ndlela ya singita. Leswo swi yendle Yosefa a chunseka. Ku sukela kolanu a yendle swilo hi ndlela leyi Mariya a a swi yendla hi yona ku sukela a ku sunguleni, i nga ku yendla swilo hi ku ya hi leswi Yehovha a swi lavaka. Yosefa a chade na Mariya a tilunghiselela ntirho wawukulu swinene, wa ku hlayisa N’wana wa Yehovha. — Mat. 1:20-24.

20, 21. I mpsini leswi lava va nga chada ni lava va pimisaka hi ku chada va nga swi djondzaka ka xikombiso xa Mariya na Yosefa?

²⁰ Lava va nga chada ni lava va pimisaka hi ku chada va nga djondza mhaka ya lisima ka vatekani lava a va ha li majovhem lava va nga hanya kolomu ka 2.000 wa malembe lawa ma nga hundza. Phela Yosefa a tsake hintamu hi ku vona nsati wa yena na wu yendla kahle ntirho wa ku va mamani naswona a tsakile hileswi ntsumi ya Yehovha a yi mu kongomisile. Swi nga yendleka Yosefa a li vonile lisima la ku tshemba Yehovha loko a yendla swiboho swaswikulu. (Ps. 37:5; Swiv. 18:13) A hi kanakani swaku Yosefa a tame a vona lisima la ku yendla leswo ni ku va a yendla swiboho hi ndlela ya lirhandzu tanihi nhloko ya ndjangu.

²¹ Hi nga vula yini hi ndlela leyi Mariya a a tinyimisele hi yona ku chada na Yosefa? Swi mu karhatelile Yosefa kuva a twisisa leswi nga yendlekela Mariya kambe hambileswo Mariya a nga zamanga ku sindzisa Yosefa swaku a tekana na yena, a swi tshikele Yosefa tanihi leswi a a ta va nhloko ya ndjangu. Phela Mariya a djondze lisima la ku lehisa mbilu, leswo i xikombiso ka vavasati lava va nga Vakreste namuntlha. Swi nga yendleka hinkwaswu leswi swi nga va humelela swi djondzise Mariya na Yosefa a lisima la ku vulavulisana hi ku tshembeka na va nga fihlelani nchumu. — Lerha Swivuriso 15:22.

22. I mpsini leswi a swi ta pfuna Yosefa na Mariya leswaku va va ni wukati lalinene naswona i mpsini leswi a va swi navela hintamu ku swi yendla?

²² Phela Yosefa na Mariya va sungule wukati la vona hi ndlela yayinene hikusa hiwumbirhi ka vona a va mu rhandza hintamu Yehovha Xikwembu ku tlula swilo hinkwaswu, naswona a va swi lava hintamu ku mu tsakisa hi ku va vapsali vavanene ni lava va nga ni lirhandzu. Swa tikomba leswaku a va ta va ni minkateko ya yinyingi hambileswo a va ta va ni swikarhatu swa swinyingi. Naswona a va swi nyimela hintamu ku va va wundla Yesu, lweyi a a ta va wanuna wa lisima hintamu lweyi a nga tshama a va kona lani misaveni.