“Hambileswi A Nga Fa, Wa Ha Vulavula”

1. I mpsini leswi a swi sivela ndjangu wa Adamu swaku wu nga ngheni ka jardim la Edeni, kambe i mpsini leswi Abele a a swi lava hintamu?

PIMISA hi Abele na a tshame ka ganga a txuvukisela tinyempfu ta yena na ti dla byanyi. Loko a txuvuka lee a a vona ndhawu ya ku xonga hintamu. Phela Abele a a swi tiva swaku ka ndhawu liyani a ku ni xipada lexi a xi pfurha ndzilu lexi a xi pfala ndlela ya ku nghena ka jardim la Edeni. Funtshi a a swi tiva swaku khale vapsali va yena a va tshama ka jardim leliyani, kambe swoswi a va nga ha na ndlela ya ku ya ka lona. Swi nga yendleka siku ni siku nimadlambu a a twa moya wa ku pepa, a a txuvuka tilweni a pimisa hi Lweyi a nga yendla swilo hinkwaswu. A gama a tivutisa swaku ‘indjhe swi nga koteka swaku vanhu va tlhela va va vanghanu va Xikwembu?’ Phela leswo hi leswi Abele a a swi lava hintamu.

2-4. Abele a vulavulisa ku yini na hina namuntlha?

² Abele a vulavula na wena namuntlha. Indjhe wa mu twa? U nga ha ku leswo a swi nge koteki, hikusa Abele lweyi a nga n’wana wa wumbirhi wa Adamu a fe khale. Funtshi se ku hundza kolomu ka 6.000 wa malembe na a file. Naswona Bibele li vula swaku “lava nga fa a va tivi nchumu.” (Ekl. 9:5, 10) Handle ka leswo a ku na nchumu lexi Abele a nga xi vula lexi nga tsaliwa ka Bibele. Se a vulavulisa ku yini na hina?

³ Hi ku kongomisiwa hi Yehovha mupostolo Pawulo a te: “Hambileswi a nga fa, [Abele] wa ha vulavula”. (Lerha Vaheberu 11:4.) Abele a vulavulisa ku yini? A vulavula hi lipfumelo. Phela Abele hi yena munhu wa ku sungula lweyi a nga kombisa lipfumelo. Lipfumelo la yena a li tiyile hintamu, funtshi i xikombiso xaxinene ka hina. Loko hi djondza hi xikombiso xa yena xa lipfumelo, hi tlhela hi yendla hinkwaswu leswaku hi mu tekelela swi to fana ni loko Abele a vulavula na hina hi ku kongoma.

⁴ Kambe leswi Bibele li hi byelaka swilo swaswitsongo hi Abele, hi nga swi kotisa ku yini ku djondza ka xikombiso xa yena xaxinene xa lipfumelo? A hi swi voneni.

Abele A Kule Hi Nkama Lowu A Ku Nga Na Vanhu Va Vanyingi Amisaveni

5. I mpsini leswi Yesu a a lava ku swi vula nkama a nga vula swaku Abele a hanye hi nkama wa masungulu ya misava? (Vona ni ntlhamuselo.)

⁵ Abele a psaliwe hi nkama lowu a ku nga na vanhu va vanyingi misaveni. Hi ku famba ka nkama Yesu a vule swaku Abele a hanye hi nkama wa masungulu ya misava. (Lerha Luka 11:50, 51.) Swi tikomba ingaku loko Yesu a vulavula hi misava a a vulavula hi vanhu lava nga ni ntshembo wa ku rivaleliwa xidjoho. Hambileswi Abele a a li munhu wa wu 4, swi tikomba Yehovha a mu vone na a li munhu wa ku sungula lweyi a swi mu fanela swaku a rivaleliwa xidjoho xa Adamu.a Se swa tikomba swaku Abele a hanye ni vanhu lava a va nga na mahanyelo yamanene.

6. Vapsali va Abele a va li vanhu va ku tshamisa ku yini?

⁶ A ndjangu wa lani misaveni a wa ho ku sungula, kambe vanhu se a va hanya na va nga tsakanga. Swi nga yendleka vapsali va Abele ku nga Adamu na Evha, a va sasekile funtshi a swi tikomba na va ta hanya wutomi la ku leha. Kambe vona a va yendle xihoxo xaxikulu funtshi a va swi tiva leswo. A ku sunguleni a va hetisekile naswona a swi ta koteka swaku va hanya hi masiku ni masiku. Kambe a va mu yingisanga Yehovha Xikwembu. Hi mhaka leyo, a va hlongolile kaya ka vona ku nga jardim la Edeni. Phela va luzekeliwe hi wutomi la ku kala li nga heli va tlhela va ngheneliwa hi xidjoho hileswi va nga rhangisa ku navela ka vona ku tlula leswi a swi ta pfuna vana va vona. — Gen. 2:15–3:24.

7, 8. I mpsini leswi Evha a nga swi vula nkama a nga psala Khayini, naswona swi nga yendleka a a pimisa yini?

⁷ Nkama Adamu na Evha va nga hlongoliwa ka jardim la Edeni, a wutomi a li va karhatela hintamu swinene. Kambe ku ni leswi nga gama swi yendleka. Nkama n’wana wa vona wa matevula a nga psaliwa, va mu chule vito la Khayini leli vulaka “Nchumu Lowu Nga Psaliwa”. Se Evha a te: “Ni psale n’wana wa djaha hi ku pfuniwa hi Yehovha.” Swi nga yendleka Evha a vule marito lawa na a pimisa hi xitshembiso lexi Yehovha a nga xi yendla ka jardim la Edeni, xa leswaku wansati a a ta va ni “n’wana,” lweyi a a ta helisa munhu wa ku biha lweyi a nga yendla swaku yena na Adamu va djoha. (Gen. 3:15; 4:1) Ku nga va swaku Evha a a pimisa swaku wansati lweyi Yehovha a nga vulavula hi yena ka wuprofeta a ku li yena, ni swaku Khayini a a li “n’wana” lweyi a a tshembisiwile?

⁸ Loko swi ku Evha a a pimisa leswo, a a phazamile swinene. Naswona loko swi ku Adamu na Evha a va tshamela ku byela Khayini swilo swoleswo na a ha kula, swi yendle swaku a va munhu wa ku tibyela hintamu. Hi ku famba ka nkama Evha a tlhele a psala n’wana mun’wani. Kambe a ku kona lani ku nga ni marito lawa Evha a nga ma vula nkama a nga psala n’wana lweyo ya ku fana ni lawa nga ma vula ka Khayini. Naswona vito leli va nga mu chula lona la ku Abele, li nga ha vula “Ku hefemula,” kumbe “Nchumu Lexi Kalaka Xi Nga Li Xa Lisima Hintamu.” (Gen. 4:2) Ku nga va leswaku va chule n’wana lweyo vito lelo hileswi a va nga nyimeli minchumu ya lisima ka Abele ku tlula ka Khayini? Swi nga yendleka, kambe a hi tiyiseki hi swona.

9. Namuntlha vapsali va nga djondza yini ka xikombiso xa vapsali va ku sungula?

⁹ Namuntlha vapsali va nga djondza swilo swa lisima ka mhaka leyi. Vapsali, indjhe marito ya n’wina ni leswi mi swi yendlaka, swi yendla vana va n’wina va tibyela, va rhandza swilo va tlhela va pimisa hi vona ntsena? Kumbe mi va djondzisa swaku va rhandza Yehovha Xikwembu va tlhela va va vanghanu va yena? Lexi twisaka ku vava hi swaku vapsali va ku sungula ku nga Adamu na Evha, a va swi kotanga ku djondzisa vana va vona hi ndlela yayinene. Kambe a ka ha ni ntshembo ka vatukulu va vona swaku va yendla swilo hi ndlela ya ku hambana.

Leswi Nga Pfuna Abele Swaku A Va Ni Lipfumelo

10, 11. Hi yini mintirho leyi Khayini na Abele va nga djondzela ku yi yendla, naswona hi lini wumunhu leli Abele a nga va na lona?

¹⁰ Nkama lowu madjaha lawa ya mambirhi a ma ya ma kula, swi nga yendleka Adamu a ma djondzise ku tirha swaku ma hlayisa ndjangu. Khayini a a li murimi, se Abele a a li mulusi wa tinyempfu.

¹¹ Kambe Abele a yendle swilo swa lisima hintamu. Hi ku famba ka nkama a kombise lipfumelo ku nga wumunhu la ku xonga leli Pawulo a nga gama a vulavula hi lona. Pimisa hi leswi: Leswi a ku nga li na munhu lweyi a a li ni lipfumelo lweyi Abele a a ta mu tekelela, a swi kotise ku yini ku kombisa lipfumelo ka Yehovha Xikwembu? Vona swilo swinharhu leswi swi nga ha vaka swi mu pfunile.

12, 13. Ku tinyika nkama wa ku txuvukisela leswi Yehovha a nga swi yendla swi nga va swi mu pfunise ku yini Abele swaku a tiyisa lipfumelo la yena?

¹² Ntumbuluku wa Yehovha. I ntiyiso swaku Yehovha a a rhuke misava, leswi nga yendla swaku yi humesa mimintwa ni mahlwehlwa leswi a swi yendla swaku swinsinyani swi nga ha kuli kahle. Hambileswo misava a ya ha tama yi humesa swakudla swa swinyingi leswi a swi pfuna ndjangu wa Abele swaku wu tama wu hanya. Naswona Yehovha a nga zanga a rhukile swiharhi, ku patsa ni swinyanyani, tihlampfi, tintshava, minambu, malwandle, matilo, marhefu, dlambu, n’weti ni tinyeleti. Phela hinkwaku lomu Abele a a txuvuka kona, a a swi kota ku vona lirhandzu, wutlharhi ni wunene la Yehovha Xikwembu ka ntumbuluku. (Lerha Varoma 1:20.) Ku va Abele a pimisile hi leswi Yehovha a nga swi yendla, swi tiyise lipfumelo la yena.

¹³ Ha tiyiseka swaku Abele a a tinyika nkama wa ku pimisa hi Yehovha. Mu pimise na a hlayisa tinyempfu ta yena. Phela a wutomi la ku va mulusi a li nga vevuki, funtshi a swi lava a famba hintamu. A kongomisa tinyempfu ta yena ka tindhawu leti ti nga ni maganga, minkova ni minambu na a lavetela ndhawu yayinene leyi nga ni byanyi lalinene, yi nga ni mati ni tindhawu ta kahle leti a ti ta yendla swaku tinyempfu ti vhikeleleka. Phela ka swiharhi hinkwaswu leswi Yehovha a nga swi yendla, a tinyempfu a ti tikomba na swi ti karhatela kuva ti tivhikela, ingaku hi loko ti yendleliwe ku kongomisiwa ni ku vhikeliwa hi munhu. Ku nga va swaku na yena Abele a swi vonile swaku a swi lava a vhikeleliwa, a hlayisiwa ni ku kongomisiwa hi munhu lweyi a nga ni wutlharhi a tlhela a va ni matimba ku tlula vanhu hinkwavu? Ha tiyiseka swaku Abele a a vulavula hi timhaka leti ka swikhongelo swa yena. Leswo swi yendle swaku lipfumelo la yena li ya li kula.

14, 15. I mpsini leswi Yehovha a nga swi vula leswi Abele a a ta pimisa hi swona?

¹⁴ Switshembiso swa Yehovha. Swi nga yendleka Adamu na Evha va va byelile vana va vona swaku hi mhaka muni va hlongoliwile ka jardim la Edeni. Loko va va byelile, Abele a a ni swilo swa swinyingi swa ku pimisa hi swona.

¹⁵ Yehovha a vule swaku misava a yi ta rhukiwa. Abele a swi vonile swaku marito ya Yehovha a ma li ntiyiso hikusa a a yi vona mimintwa ni mahlwehlwa leswi a swi mila misaveni. Yehovha a a tlhele a vula swaku Evha a a ta twa ku vava loko a li ni nyimba ni loko a psala vana. Abele a ku vonile ku hetiseka ka marito lawa nkama vamakwavu va yena va nga psaliwa. Yehovha a tlhele a vula swaku Evha a a ta swi navela hintamu ku va nuna wa yena a mu rhandza kambe nuna wa yena a a ta mu fuma. A hi kanakani swaku Abele a a swi vona leswo na swi yendleka. Se ku va Abele a vone ku hetiseka ka swilo leswi Yehovha a nga swi vula, swi mu pfunile ku vona swaku Yehovha i munhu wa ku tshembeka. Phela leswo, swi mu pfunile Abele ku va ni lipfumelo la ku tiya ka xitshembiso xa leswaku a ku ta va ni “n’wana” lweyi a a ta helisa swikarhatu hinkwaswu leswi nga sungula ka jardim la Edeni. — Gen. 3:15-19.

16, 17. I mpsini swi nga ha yendlekaka Abele a swi djondzile ka makerubu?

¹⁶ Vatirheli va Yehovha. Hambileswi a ku nga na munhu lani misaveni lweyi a a li xikombiso xaxinene lweyi Abele a a ta mu tekelela, a ku ni tintsumi lani misaveni leti Abele a a ta tekelela xikombiso xa tona. Phela nkama lowu Adamu na Evha va nga hlongoliwa ka jardim la Edeni, Yehovha a veke tintsumi leswaku ti nga tshiki munhu a nghena ka jardim la Edeni. Handle ka ku veka ntsena tintsumi ta matimba swinene leti vitaniwaka makerubu, Yehovha a tlhele a veka xipada lexi pfurhaka ndzilu lexi a xi ndzulukela nkama hinkwawu. — Lerha Genesa 3:24.

¹⁷ Nkama Abele a wa ha li mufana pimisa hi ndlela leyi a swi li swa lisima hi yona ka yena kuva a txuvukisela tintsumi letiyani. Muzimbha wa tona a wu kombisa matimba yamakulu hintamu, funtshi a swi mu hlamalisa hintamu ku vona xipada lexiyani xa ku pfurha lexi a xi nga timeki naswona a xi nga nyimi ku ndzulukela. Loko Abele a ya a kula, ku nga va swaku a ke a vona tintsumi letiyani na ti tshikile ntirho wa tona hileswi a ti karhalile? Nada. Wusiku ni nhlikanhi, lembe ni lembe, minkama hinkwayu tintsumi letiyani ta matimba a ti nga suki ka ndhawu leyi Yehovha a nga ti veka ka yona. Abele a djondze swaku Yehovha Xikwembu a ni vatirheli va ku tshembeka ni lava va mu yingisaka. Naswona ka tintsumi letiyani, Abele a nga va a vone swaku vanhu va nga tshembeka va tlhela va yingisa Yehovha hambileswi ndjangu wa yena a wu nga swi yendli leswo. Se xikombiso xa tintsumi leti, xi tiyise lipfumelo la Abele.

18. I mpsini leswi nga hi pfunaka ku tiyisa lipfumelo la hina namuntlha?

¹⁸ Ku pimisa hi wumunhu la Yehovha leli a li tikomba ka leswi Yehovha a nga swi yendla, leswi a nga swi tshembisa ni xikombiso xaxinene xa tintsumi, swi mu pfunile hintamu Abele ku tiyisa lipfumelo la yena. Phela swo fana ni loko Abele a vulavula na hina. Majovhem ma nga tiyisiwa hintamu hi xikombiso xa Abele, ku vona swaku ma nga swi kota ku kombisa lipfumelo la ku tiya hambiloko maxaka ya wona ma nga li swikombiso swaswinene. Phela hina hi ni swivangelo swa swinyingi swa ku kombisa lipfumelo, hikusa hi nga vona swilo swa swinyingi leswi Yehovha a nga swi yendla, hi ni Bibele ni swikombiso swa vanhu lava hi nga va tekelelaka.

Leswi Nga Yendla Xikwembu Xi Yamukela Gandzelo La Abele

19. Hi ku famba ka nkama, hi yini mhaka ya lisima hintamu leyi Abele a nga yi djondza?

¹⁹ Leswi lipfumelo la Abele a li ya li kula hintamu, Abele a sungule ku pimisa hi swaku a nga yendla yini kuva a kombisa lipfumelo la yena. Kambe i mpsini leswi munhu a a ta mu nyika swona Mutumbuluxi wa swilo hinkwaswu? Phela Yehovha a nga lavi ku nyikiwa nchumu hi vanhu naswona a nga lavi ku pfuniwa hi vona. Hi ku famba ka nkama, Abele a djondze mhaka ya lisima hintamu ya leswaku loko a nyikela hinkwaswu leswi a nga swi kotaka naswona hi xikongomelo xaxinene, Yehovha Papayi wa yena wa lirhandzu a a ta swi yamukela.

20, 21. Hi wani magandzelo lawa Abele na Khayini va nga ma yendlela Yehovha, naswona Yehovha a titwise ku yini?

²⁰ Abele a tilunghisele ku ya nyikela hi tin’wani ta tinyempfu ta yena. Yena a lange tatinene ta kona, leti nga sungula ti psaliwa ni leti ta ku nona. Na yena Khayini a a lava ku katekisiwa a tlhela a tsakeliwa hi Xikwembu. Hi mhaka leyo, a tilulamisele swaku a nyikela gandzelo hi yin’wani ya mihandzu leyi a nga yi kuma masin’wini ka yena. Kambe leswi a swi yendla Khayini a lava ku nyikela a swi nga fani ni leswi nga yendla Abele a lava ku nyikela gandzelo. A ku hambana loku ku tikombile nkama va nga nyikela magandzelo ya vona.

²¹ Phela vana lava vambirhi va Adamu, swi nga yendleka va tirhise maaltari ni ndzilu swaku va nyikela magandzelo. Funtshi swi nga yendleka a va voniwa hi makerubu hikusa ka nkama wolowo, makerubu hi wona lawa a ma nyimela Yehovha lani misaveni. Se Yehovha a titwise ku yini? A Bibele li li: “Yehovha a tsakisiwe hi Abele ni gandzelo la yena.” (Gen. 4:4) A Bibele a li hi byeli swaku Yehovha a swi kombisise ku yini swaku wa li yamukela gandzelo la Abele.

22, 23. Hi mhaka muni Yehovha a yamukele gandzelo la Abele?

²² Hi mhaka muni Xikwembu xi yamukele gandzelo la Abele ku nga li la Khayini? Ku nga va hi mhaka ya leswi Abele a nga nyikela hi swona? I ntiyiso swaku Abele a nyikele hi xifuyu a halata ngati ya xona. Indjhe Abele a a swi tiva swaku ku nyikela hi xifuyu a swi ta va swa lisima ka nkama lowu taka? Phela loko se ku hundze malembe ya manyingi hintamu, Xikwembu xi tirhise xinyempfana lexi a xi hanyile kahle swaku xi nyimela gandzelo la N’wana wa xona lweyi a a hetisekile, ku nga “Xinyempfana xa Xikwembu,” lweyi ngati ya yena a yi ta halatiwa. (Yoh. 1:29; Eks. 12:5-7) Kambe swi nga yendleka Abele a a nga swi tivi hinkwaswu swoleswo.

²³ Hi nga tiyiseka hi leswi: Abele a nyikele hi swilo swaswinene leswi a a li na swona. Funtshi Yehovha a nga yo tsakisiwa hi leswi Abele a nga swi nyikela ntsena kambe a tsakisiwe ni hi lweyi a nga nyikela. Hi mhaka muni? Hikusa Abele a nyikele gandzelo la yena hileswi a a mu rhandza Yehovha funtshi a a ni lipfumelo ka yena.

24. a) Hi mhaka muni hi nga vulaka swaku leswi nga yendla swaku gandzelo la Khayini li nga yamukeliwi a hi mhaka ya leswi a nga nyikela hi swona? b) Hi mhaka muni hi nga vulaka swaku Khayini a fana ni vanhu va vanyingi namuntlha?

²⁴ A gandzelo la Khayini a li yamukeliwanga. Bibele li vula swaku Yehovha “a nga tsakanga hi Khayini ni gandzelo la yena.” (Gen. 4:5) Leswi nga yendla swaku gandzelo la Khayini li nga yamukeliwe a hileswi a nga nyikela hi leswi a nga swi tshovela ka masimu ya yena, hikusa hi ku famba ka nkama a Nawu wa Xikwembu wu game wu pfumela swaku munhu a nga nyikela hi leswi a swi tshovelaka. (Lev. 6:14, 15) Kambe loko Bibele li vulavula hi Khayini li li: “Mintirho ya yena a yi bihile.” (Lerha 1 Yohani 3:12.) Ku fana ni vanhu va vanyingi namuntlha, Khayini a a pimisa swaku ku yendla ingaku a tirhela Xikwembu a swi yenelile. Phela leswi a a nga na lipfumelo la ku tiya ka Yehovha naswona a a nga mu rhandzi swi game swi tikomba hi leswi a nga gama a swi yendla.

25, 26. I mpsini leswi Yehovha a nga swi byela Khayini, naswona i mpsini leswi Khayini a nga swi yendla?

²⁵ Nkama Khayini a nga vona swaku Yehovha a a nga mu tsakeli, ku nga va swaku a zamile ku txintxa a djondza ka xikombiso xa makwavu wa yena Abele? Nada. Phela yena a ye a mu nyenya hintamu makwavu wa yena. Yehovha a swi vonile swilo swa ku biha leswi Khayini a a swi pimisa ka mbilu ya yena. Hi mhaka leyo, hi ku lehisa mbilu a zame ku mu pfuna a mu byela swaku loko a tama a va ni mapimiselo lawa a a ta yendla xidjoho xaxikulu. Naswona Yehovha a tshembise Khayini swaku loko a txintxa a a ta “rhandziwa” kumbe hi marito man’wani a a ta mu yamukela. — Gen. 4:6, 7.

²⁶ Khayini a nga mu yingisanga Yehovha. Leswi makwavu wa yena Abele a a mu tshemba, a mu xengile swaku va famba xikan’we masin’wini a gama a fika a mu dlaya. (Gen. 4:8) Hi marito man’wani hi nga vula swaku Abele a ve yena wa ku sungula ku hluphiwa a tlhela a dlayiwa hi mhaka ya lipfumelo la yena. Kambe hambileswi se a a file a mhaka leyi vulavulaka hi wutomi la yena a yi nga fanga na yena.

27. a) Hi mhaka muni hi nga kholwaka swaku Abele a ta pfuxiwa? b) Hi nga yendla yini loko hi lava ku mu tiva Abele aparadesini?

²⁷ Hi ndlela ya ku fanekisela a ngati ya Abele a yi rilela Yehovha yi kombela swaku a yendla swa ku lulama kumbe ku hakelisa. Phela Yehovha a swi yendlile leswo nkama a nga khatisa Khayini hi mhaka ya xidjoho lexi a nga xi yendla. (Gen. 4:9-12) Xa lisima hintamu hi swaku lipfumelo la Abele la ha vulavula ninamuntlha. I ntiyiso swaku loko swi fanisiwa ni vanhu lava nga hanya ka nkama wa yena, Abele a hanye malembe ya matsongo. Swi nga yendleka a hanye 100 wa malembe ntsena. Kambe a hanye hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha. Funtshi a file na a swi tiva swaku Yehovha wa mu rhandza naswona wa mu yamukela. (Heb. 11:4) Hi nga tiyiseka swaku Yehovha wa mu khumbuka Abele, funtshi a ta mu pfuxa aparadesini. (Yoh. 5:28, 29) Indjhe u ta va kona paradesini swaku u mu tiva? Leswo swi nga koteka loko u tinyimisela ku tekelela xikombiso xa yena xaxinene xa lipfumelo.