1:1

Башлангычта: Изге Язмаларда «башлангыч; баш» дигән төшенчәнең мәгънәсе контекстка карап, төрле була ала. Монда грек сүзе архе́ Барлыкка Китерүче Аллаһының «башлангычын» аңлата алмый, чөнки ул мәңгелек, һәм аның башлангычы юк (Зб 90:2). Шуңа күрә ул, күрәсең, Аллаһы барлыкка китерә башлаган вакытны аңлата. Аллаһының беренче иҗади эше Сүз дип аталган. Бу Гайсә булып киткән затның күктәге исеме (Ях 1:14—17). Шуңа күрә Гайсәне генә тиешенчә «яратылганнарның беренчесе» дип атап була (Кл 1:15). Ул «Аллаһының иң беренче итеп яраткан заты» булган (Ач 3:14), шуңа күрә ул башка рухи затлар һәм галәм барлыкка китерелгәнче бар булган. Чынлыкта, «күктәге һәм җирдәге» бөтен нәрсә Гайсә «аркылы яратылган». (Кл 1:16; «башлангыч; баш» дигән төшенчәнең тагын ничек кулланылганын белер өчен, Ях 6:64 кә аңлатманы кара.)

Сүз: Грекча хо ло́гос. Монда титул буларак кулланыла; бу сүз шулай ук Ях 1:14 һәм Ач 19:13 тә дә очрый. Рәсүл Яхъя бу титулга Гайсә ия икәнен күрсәткән. Бу титул Гайсәгә карата, ул җирдә яшәгәнче, рухи зат булганда, җирдәге хезмәте вакытында, камил кеше булганда һәм күккә күтәрелгәннән соң да кулланылган. Аллаһының Сүзе буларак ул Барлыкка Китерүченең башка рухи улларына һәм кешеләргә белем һәм күрсәтмәләр тапшырган. Шуңа күрә мондый нәтиҗә ясау акыллы булыр: Гайсә җиргә килгәнче, Йәһвә күп очракларда кешеләр белән Сүз — үзенең сөрән салучы фәрештәсе — аша сөйләшкән (Яр 16:7—11; 22:11; 31:11; Чг 3:2—5; Хк 2:1—4; 6:11, 12; 13:3).

белән: Сүзгә-сүз «таба». Бу контекстта грек бәйлеге прос якында булу һәм дуслыкны аңлата. Ул шулай ук аерым шәхесләрне, бу очракта Сүз һәм бердәнбер хак Аллаһыны күрсәтә.

Сүз илаһ булган: Яки «Сүз илаһи [ягъни „илаһ кебек“] булган». Яхъяның бу сүзләре «Сүзнең» (грекча хо ло́гос; бу шигырьдәге Сүз дигән сүзгә аңлатманы кара), ягъни Гайсә Мәсихнең, үзенчәлеген сурәтли. Сүз — Аллаһының беренче булып барлыкка китерелгән Улы, һәм Аллаһы аның аша башка һәммә нәрсәне барлыкка китергән. Сүзнең андый уникаль дәрәҗәсе аны «илаһ; илаһ кебек; илаһи; илаһи зат» итеп сурәтләргә нигез булып тора. Күп кенә тәрҗемәчеләр бу сүзтезмәне «Сүз Аллаһы булган» дип белдерә, шулай итеп алар Гайсәне Чиксез Кодрәт Иясе Аллаһыга тиңли. Әмма Яхъяның «Сүз» Чиксез Кодрәт Иясе Аллаһы булган дип әйтәсе килмәгән; моңа җитди сәбәпләр бар. Беренчедән, ул моннан алдагы гади җөмләдә һәм аннан соңгы гади җөмләдә ап-ачык итеп «Сүз» «Аллаһы белән» булган дип язган. Икенчедән, грек сүзе тео́с 1 һәм 2 нче шигырьләрдә өч мәртәбә очрый. Беренче һәм өченче очракта грек телендә тео́с алдында билгелелек артикле тора, ә икенче очракта артикль юк. Күп галимнәр икенче тео́с алдында билгелелек артикленең булмавы мөһим дип әйтә. Бу контекстта артикль кулланылганда, тео́с Чиксез Кодрәт Иясе Аллаһыны белдерә. Ә артикль булмаганда, тео́с сүзе икенче мәгънәгә ия була һәм «Сүзнең» үзенчәлеген тасвирлый. Шуңа күрә Изге Язмаларның инглиз, француз һәм немец телләренә күп кенә тәрҗемәләрендә, «Яңа дөнья тәрҗемәсе»ндәге кебек, «Сүз» «илаһ; илаһи; илаһи зат; илаһ кебек» булган дип әйтелә. Моны Яхъя бәян иткән Яхшы хәбәрнең копт теленең саид һәм бохайр диалектларына борынгы тәрҗемәләре раслый. Алар, бәлки, б. э. III һәм IV гасырларында ясалган булгандыр. Бу тәрҗемәләрдә Ях 1:1 дәге беренче тео́с сүзе икенчесеннән аерылып тора. Бу сүзне шулай итеп тәрҗемә итү «Сүзнең» үзенчәлеген, аның табигате Аллаһыныкы кебек булганын ассызыклый, ләкин аны үз Атасы Чиксез Кодрәт Иясе Аллаһыга тиңләштерми. Кл 2:9 да да «Аллаһының асылы Мәсихтә бөтен тулылыгы белән гәүдәләнеп яши» дип әйтелә. Ә 2Пт 1:4 буенча, хәтта Мәсихнең варисташлары да «Аллаһы шикелле рухлар» булып китәчәк. Өстәвенә, Септуагинтада грек сүзе тео́с гадәттә «Аллаһы» дип тәрҗемә ителә торган эл һәм элохи́м дигән еврей сүзләренә тиң, ә аларның төп мәгънәсе «көчле зат; кодрәтле зат» дип санала. Бу еврей сүзләре чиксез кодрәтле Аллаһыны, башка илаһларны һәм кешеләрне белдерер өчен кулланыла. (Ях 10:34 кә аңлатманы кара.) «Сүзне» «илаһ», ягъни «көчле зат», дип атау Иш 9:6 дагы пәйгамбәрлеккә туры килә; анда Мәсих «Көчле илаһ» дип («Чиксез Кодрәт Иясе Аллаһы» дип түгел) аталачак һәм ул Патшалык гражданнары булып яшәячәк барлык кешеләргә «Мәңгелек ата» булачак дип алдан әйтелгән. Моны аның Атасы «Гаскәрләр Иясе Йәһвә» һичшиксез эшләячәк (Иш 9:7).