E Taku Fakamasei ne te Fakatuanaki o Noa a te Lalolagi

KAI LAGONA aka loa ne koe se tala e uiga ki a Noa, se tagata e mataku ki te Atua telā ne faite ne ia se vaka ke fakaola ei a tino i te lolo telā ne oko atu ki te lalolagi kātoa? Faitalia te leva, e masani a te fia miliona o tino ki te tala tenei. Kae e isi se mea e se iloa ne tino e tokouke, me e isi se aogā o te tala e uiga ki te olaga o Noa ki a tatou katoa.

Kaia e ‵tau ei o ‵saga atu tatou ki se tala e uiga ki mea kolā ne ‵tupu i te fia afe tausaga ko ‵teka? E mata, e isi ne mea tai ‵pau i te tulaga o Noa mo tatou? Kafai e isi, e mafai pefea o maua ne tatou a mea aogā mai tena fakaakoakoga?

Te Lalolagi i Aso o Noa

E ‵tusa mo te fakasologa o taimi i te Tusi Tapu, e fakaasi mai i ei me ne fanau a Noa i te 2970 T.L.M.​​—⁠e 126 tausaga mai tua ifo o te mate o Atamu. I aso o Noa, ne ‵fonu te lalolagi i amioga fakasauā, kae ne filifili aka ne te tokoukega o fanau a Atamu ke tau‵tali atu latou ki te fakaakoakoga sē ‵lei a olotou tupuga. Tela la, ne matea “ne te Aliki te amio ma‵sei o tino katoa i te lalolagi, mo te lai‵lai o olotou mafaufauga, ka ko tino katoa ne tino amio ma‵sei.”​​—⁠Kenese 6:​5, 11, 12.

A te ‵tekeatuga o tino e se ko te pogai fua e tasi ne seki fiafia ei a Ieova. E fakamatala mai te tala i te Kenese, penei: “Ne ‵kilo ifo a tama‵liki a atua i te gali o tamafine, tena ne avaga ei latou ki fafine kola e ma‵nako latou ki ei. . . . I aso kona, pela foki mo taimi i tua ifo, e isi ne tino lasi i te lalolagi kola ko fanau a fafine o te lalolagi mo tagata o te lagi. A latou ko tagata mafi mo tagata takutakua o aso mua.” (Kenese 6:​2-4) A Nefilimi ko tamaliki ne māfua mai i fesokotakiga sē ‵lei i te va o fāfine mo agelu ‵teke kolā ne liu foitino.​​—⁠1 Petelu 3:​19, 20.

A te uiga o te pati “Nefilimi” ko te “Tino Lasi,” kae e fakauiga i ei ki tino kolā ne fai ne latou a nisi tino ke ‵siga. A latou ne tino takafia‵toa fakama‵taku, kae ko agasala a olotou tamana fia‵fai avaga e faka‵pau ki amioga matagā a Sotoma mo Komolo. (Iuta 6, 7) Ne fakamalosi aka ne latou a amioga ma‵sei kae matagā i te lalolagi.

“Ko Ia Fua Tokotasi te Tino ‵Lei”

Ko salalau valevale a amioga ma‵sei telā ne fakaiku aka ne te Atua ke fakaseai atu a tino. Kae e fai mai te tala telā ne fakaosofia, penei: “Ka ko te Aliki ne fiafia ki a Noa. . . . A Noa se tagata amiotonu, ka ko ia fua tokotasi te tino ‵lei i aso kona. Ne nofo fakatasi a ia mo te Atua.” (Kenese 6:​8, 9) Ne mafai pefea ne tino o ‘sa‵sale fakatasi mo te Atua’ i se lalolagi sē amio atua telā ko ‵tau fua o fakaseai atu?

E seai se fakalotolotolua i ei, me ne tauloto ne Noa a mea e uke atu mai tena tamana, ko Lameko, se tagata o te fakatuanaki telā ne ola i aso o Atamu. I te taimi ne fakaigoa ei tena tama ki a Noa (e ma‵natu aka a nisi tino me e fakauiga tena igoa ki te “Malōlōga,” io me ko te “Fakamafanafanaga”), ne ‵valo mai a Lameko, penei: “I luga eiloa i te laukele tenei, tela ne fakamalaia ne te Aliki, ka fakafiafia ne te tamaliki tenei tatou i ‵tou galuega mafa katoa e fai.” Ne fakataunu te valoaga tenā i te taimi ne ave keatea ei ne te Atua tena fetū telā ne fai atu ki luga i te lalolagi kātoa.​​—⁠Kenese 5:29; 8:⁠21.

Kafai e ma‵taku a matua o se tino ki te Atua e se fakamautinoa aka i ei me ka malosi te tino tenā i te feitu faka-te-agaga, me e ‵tau o ati aka ne tino taki tokotasi te lotou fesokotakiga mo Ieova. Ne ‘sa‵sale fakatasi a Noa mo te Atua’ mai te kausaki atu ki te auala telā e talia ne te Atua. A mea kolā ne tau‵loto ne Noa e uiga ki te Atua ne fakaosofia ei a ia ke tavini atu ki a Ia. Ne seki ‵lave te fakatuanaki o Noa i te taimi ne fakailoa atu ei ki a ia e uiga ki te fuafuaga a te Atua ‘ke ‵ta fakapalele atu a mea ola katoa i te lolo.’​​—⁠Kenese 6:​13, 17.

Ona ko te loto talitonu ki te fakalavelave tenei ka tupu i aso mai mua, ne fakalogo a Noa ki te fakatonuga a Ieova, penei: “Faite se vakā mo koe ki laupapa ‵lei; faite ne potu i loto i ei kae ufi ki te kolota a tua mo loto.” (Kenese 6:14) A te tautali atu ki fakatonuga likiliki a te Atua mō te faitega o te vaka, e se se galuega foliki. A te ‵tonuga loa, “ne fai eiloa ne Noa a mea katoa kola ne fakatonu atu ne te Atua.” (Kenese 6:22) Ne fai ne Noa a te mea tenei fakatasi mo te fesoasoani o tena avaga mo ana tama tāgata ko Semu, Hamo, mo Iafeta mo olotou avaga. Ne fakamanuia ne Ieova a te vaegā fakatuanaki penā. Ko tafaga la te gali o te fakaakoakoga tafasili i te ‵lei mō kāiga i aso nei!

Ne a mea e aofia i te faitega o te vaka? Ne fakatonu atu a Ieova ki a Noa ke faite se pusa lasi ki lakau kolā e mafai o ‵laga i te tai. E ‵tau o fai ke tolu a fogāfale, e 437 futu te loa ki te 73 futu te lauefa, kae e 44 futu te maluga. (Kenese 6:​15, 16) A te vaegā vaka tenā e tai ‵pau tena lasi mo vaka kakō i aso nei.

Ko tafaga la te lasi o te galuega tenā! Kae e aofia foki i ei a te ‵katiga o te fia afe o lakau, te avatuga ki te koga e faite ei te vaka, mo te katikatiga fakafo‵liki. E ‵tau foki o faite a mea mo ‵kake sāle ki luga, te faitega o fao, te ‵salamaiga o kolotā ke mo a ma ‵mama te vaka, ko te aumaiga o tāpu ‵lasi mo mea faigaluega, mo nisi mea aka foki penā. Kāti e manakogina foki i te galuega tenā a fesokotakiga mo tino kolā e fakatau atu a mea mo te ‵togiga o meakai mo nisi mea mō te galuega. Kāti e manakogina foki i ei a te atamai i galuega faka-kamuta ko te mea ke fetaui tonu a lakau kae ke faite i se auala telā e lava ‵lei tena malosi. Kae mafaufau aka fua la​​—⁠kāti ne fatoā palele atu te faitega o te vaka i te 50 ki te 60 tausaga!

A te suā mea ne saga atu ki ei a Noa ko te fakatokaga ke lava a meakai mo tino pelā foki mo manu. (Kenese 6:21) Ne ‵tau o fakamaopoopo kae takitaki atu a te lafu manu ki loto i te vaka. Ne fai ne Noa a mea katoa kolā ne fakatonu atu ne te Atua, kae ne palele atu i ei te galuega. (Kenese 6:22) E mautinoa eiloa me ko te fakamanuiaga a Ieova ne fai ei ke iku manuia a te galuega.

‘Se Tino Folafola o te Amiotonu’

I tafa o te faitega o te vaka, ne fai atu ne Noa se faka‵pulaga kae ne tavini atu mo te fakamaoni ki te Atua e pelā me ‘se tino folafola o te amiotonu.’ Kae ko tino “ne seki saga atu ke oko ki te pokoga o te lolo tela ne tapea‵pea ei a latou katoa.”​​—⁠2 Petelu 2:5; Mataio 24:​38, 39, NW.

Mai te mafaufau ‵loto ki te sē ‵lei o te tulaga i te feitu faka-te-agaga mo mea tau amioga i aso konā, se mea faigofie ke malamalama atu i te auala ne mafai ei o fai a te kāiga o Noa mo fai se mea faifa‵kata o tuakoi sē tali‵tonu mo se mea fai valevale kae fakatauemugina. Kāti ne ‵kilo atu a tino ki a latou e pelā me e fakavale‵vale. Kae ne manuia eiloa a Noa i te tukuatuga ki tena kāiga a fakamalosiga mo te fesoasoani i te feitu faka-te-agaga, me ne seki talia ne latou a amioga fakasauā, amioga ma‵sei, mo auala ‵teke o tino sē amioatua kolā ne ola foki i te taimi tenā. E auala i ana pati mo faifaiga kolā ne fakaasi mai i tena fakatuanaki, ne taku fakamasei ei ne Noa a te lalolagi i te taimi tenā.​​—⁠Epelu 11:⁠7.

Ne ‵Sao Atu i te Lolo

Mai mua malie faeloa o te ‵tōifoga o te vaiua, ne fai atu ei a te Atua ki a Noa ke ulu atu ki loto i te vaka telā ko palele. I te taimi ko ‵nofo atu a te kāiga o Noa mo manu i loto i te vaka, ‘ne ‵pono atu ei ne Ieova te mataloa,’ kae ne ‵loka i tua a tino fakatauemu. I te taimi ne oko mai ei te Lolo, ne tiakina ne agelu fakalogoga‵ta olotou foitino faka-te-foitino kae ne ‵sao atu ei latou i te fakaseaiga. Kae e a a nisi tino? So se mea ola i te laukele mai tua o te vaka, e aofia i ei a Nefilimi, ne ‵mate atu katoa! Ko Noa fua mo tena kāiga ne ‵sao.​​—⁠Kenese 7:​1-23.

I te lauga faka-te masina ne fakamāumāu ei ne Noa mo tino o tena kāiga se tausaga e tasi mo aso e sefulu i te vaka. Ne fakalavelave latou i te fagaiga mo te fainuga o manu kae ne ‵teu foki a kaiga. Ne lau foki i ei olotou aso ne nofo atu i loto i te vaka. Ne taku mai i te tusi o Kenese a vaega katoa o te tala e uiga ki te Lolo, e pelā me se tusi i luga i te vaka, kae e fakaasi mai i ei a te ‵tonu o te tala.​​—⁠Kenese 7:​11, 17, 24; 8:​3-14.

I te taimi ne ‵nofo atu ei i te vaka, e seai se fakalotolotolua me ne takitaki ne Noa tena kāiga i sau‵talaga faka-te-agaga mo pati fakafetai ki te Atua. E mautinoa i ei, me e auala i a Noa mo tena kāiga, ne tausi faka‵lei eiloa a tala fakasolopito e uiga ki te taimi mai mua o te Lolo. A tala fakasolopito i olotou tusi io me ko tala mua a tino, kāti ne tuku mai i ei a fakamatalaga ‵lei ke faipati faka‵lei latou ki ei i se auala aogā i te taimi ne poko ei te Lolo.

Ko oko eiloa i te fia‵fia o Noa mo tena kāiga ke ‵tu fakamuli atu latou ki se laukele mālō! A te mea muamua ne fai ne ia, ko te faitega o se fatafaitaulaga kae ne gasuesue e pelā me se faitaulaga mō tena kāiga, mai te ofoatuga o taulaga ki te Tino telā ne fakaola ne ia latou.​​—⁠Kenese 8:​18-20.

“E Pela mo te Mea ne Tupu i Aso o Noa”

Ne fai mai a Iesu Keliso, penei: “A te oko mai o te Tama a te Tagata, e pela mo te mea ne tupu i aso o Noa.” (Mataio 24:37) I aso nei, e fai a Kelisiano e pelā me ne tino folafola o te amiotonu, mai te fakamalosi atu ki tino ke na sala‵mō. (2 Petelu 3:​5-9) Ona ko te auala tenā e tai ‵pau ei ‵tou aso mo aso konā, kāti e mafau‵fau tatou me ne a mea ne mafaufau ki ei a Noa mai mua o te Lolo. E mata, ne mafaufau a ia me e seai eiloa se aogā o tena talaiga? E mata, ne fi‵ta a ia i nisi taimi? E se fai mai te Tusi Tapu penā. Ne fai mai fua ki a tatou me ne fakalogo a Noa ki te Atua.

E mata, e lavea ne koe a te aogā ke mafau‵fau tatou ki te tulaga o Noa? Ne fakalogo a ia ki a Ieova faitalia a ‵tekemaiga mo mea faiga‵ta. Tenā eiloa te pogai ne taku ei ne Ieova se tino amiotonu. Ne seki iloa ne te kāiga o Noa te taimi tonu ka fakaoko mai ei ne te Atua a te Lolo, kae ne iloa ne latou me ka oko mai eiloa. A te fakatuanaki ki te muna a te Atua, ne fesoasoani atu ki a Noa ke tumau i te fia o tausaga i tena galuega fakafi‵ta mo te faiga foki o te mea telā ne foliga mai pelā me se talaiga sē aogā. A te ‵tonuga loa, e fai mai penei ki a tatou: “Ko te fakatuanaki foki ne ala ei a Noa o lagona ne ia te fakatonuga a te Atua i mea ka ‵tupu i aso mai mua, kola e se mafai o matea ne ia. Ne fakalogo ki te Atua, faite ei ne ia a te vaka tela ne ola ei a ia mo tena kaiga. Ona ko te mea nei, ne fakasala ei ne ia te lalolagi, kae ne maua ne ia te amiotonu mai te Atua e alatu i te fakatuanaki.”​​—⁠Epelu 11:⁠7.

Ne maua pefea ne Noa a te vaegā fakatuanaki penā? Kāti ne fakamāumāu ne ia a taimi ke mafaufau ‵loto ki mea katoa ne iloa ne ia e uiga ki a Ieova kae talia ke takitakigina a ia ne te iloaga tenā. E seai se fakalotolotolua, me ne faipati atu a Noa ki te Atua i te ‵talo. A te ‵tonuga loa, ne masani faka‵lei a ia mo Ieova telā ne ‘sa‵sale fakatasi ei a ia mo te Atua.’ E pelā me ko te ulu o te kāiga, ne fiafia a Noa o fakamāumāu ana taimi fakatasi mo tena kau kāiga kae ne saga atu ki a latou mo te alofa. Ne aofia i te mea tenei a te tausi atu ki manakoga faka-te-agaga o tena avaga, ana tama tāgata e tokotolu mo olotou avaga.

E pelā mo Noa, e iloa ne Kelisiano i aso nei me ko pili o fakagata atu ne Ieova a te faigā mea sē amioatua tenei. E se iloa ne tatou te aso tenā io me ko te itula, kae e iloa ne tatou me i te fakaakoako atu ki te fakatuanaki mo te fakalogo o te ‘tino folafola tenei o te amiotonu,’ ka iku atu ki te ‘ola o tatou.’​​—⁠Epelu 10:​36-39.

[Pokisi i te itulau e 31]

E Mata, ne Tupu Tonu Eiloa te Lolo?

Ne taetae mai ne te kau saienitisi a tala e 270 e uiga ki te lolo mai i matakāiga mo atufenua katoa. “E maua atu te tala e uiga ki te lolo i te lalolagi kātoa,” ko pati a te tagata poto ko Claus Westermann. “E pelā mo te tala ki te faitega o mea, a te tala e uiga ki te Lolo se vaega fakavae o fakamatalaga kolā ne tuku mai ne ‵tou tupuga. E tonu me se mea fakaofoofogia eiloa: me e maua atu ne tatou i koga katoa o te lalolagi a tala e uiga ki te lolo lasi i aso mua.” Kaia la? Ne fai mai te tino fai kupu, ko Enrico Galbiati: “A te tumau o tala e uiga ki te lolo i fenua o tino kese‵kese kolā e nofo ‵mao, se fakailoga me ne ‵tupu tonu eiloa a mea kolā ne fakamatala mai i tala mua konā.” Kae e sili atu i te tāua ki Kelisiano i lō te kilokiloga a tino ‵poto, ko te iloaga me ne faipati eiloa a Iesu e uiga ki te Lolo e pelā me se mea ne tupu tonu eiloa i tala fakasolopito o tino.​​—⁠Luka 17:​26, 27.

[Pokisi i te itulau e 32]

E a te Kau Nefilimi i Tala Mua?

A tala e uiga ki faifaiga fakatauavaga sē ‵tau i te va o atua mo tino​​—⁠“tino lauiloa” io me ko “tino kolā e fai pelā me ne atua” kolā ne māfua mai i fesokotakiga konei​​—⁠ne mea masani i talitonuga o te kau Eleni, Aikupito, Ugaritic, Hurrian, mo te kau Mesopotamia. E isi ne foliga faka-te-foitino gali o atua i tala fāgogo o te kau Eleni. Ne ‵kai a atua konā, ne inu, ne ‵moe, ne aofia i faifaiga fakatauavaga sē ‵tau, ne kinau, ne ‵fusu, ne faka‵segina, kae ne pukemālō foki ne latou a nisi tino. E tiga eiloa ne ‵tau o ‵malu, ne mafai eiloa ne latou o fakaloiloigina a tino kae fai foki a amioga solitulafono. Ne tali‵tonu latou me ko tino lauiloa pelā mo Achilles ne fai pelā me ne atua kae ne tino foki kae e maua ne latou a te atamai e sili atu i tino kae e se ko te ola telā e se mafai o toe tamate. Tela la, a mea kolā e fai mai i te Kenese e uiga ki te kau Nefilimi, kāti ne fakamaina mai i ei a te māfuaga tonu o tala mua konā.