“‵Teke Atu te Tiapolo”

“‵Teke atu te Tiapolo, ko sola ei a ia keatea mai i a koutou.”​—IAKOPO 4:⁠7.

“KO GALO atu te Atua, kae koi ola eiloa te Tiapolo.” E fetaui ‵lei eiloa a pati konā a te tino tusitala mai Falani ko André Malraux mo te tulaga o te lalolagi telā e ‵nofo nei tatou i ei. E foliga mai me e fai ne tino a togafiti a te Tiapolo i lō te loto o te Atua. E takitaki ‵se ne Satani a tino ki “vaegā vavega valevale mo fakailoga mo meaofo sē ‵tonu. Kae e fakaaogā ne ia auala faitogafiti katoa ki a latou kolā ka fai o ‵mate.” (2 Tesalonia 2:​9, 10) Kae i “aso fakaoti” konei, e saga malosi atu a Satani ki tavini tukugina atu a te Atua, mai te taua atu ki Kelisiano fakaekegina “kolā e faka‵logo ki fakatonuga a te Atua, kae fakamaoni foki ki te mea tonu e fakaasi mai ne Iesu.” (2 Timoteo 3:1; Fakaasiga 12:​9, 17) E ‵tau o matapula‵pula faeloa a tavini fakaekegina konei mo olotou taugasoa kolā e maua se fakamoemoega ke ola latou i te lalolagi nei.

² E fakaloiloi faeloa ne Satani a tino. Mai te fakaaogāga o se gata e pelā me se togafiti, ne fakaloiloi ei ne ia a Eva ke mafaufau me ka sili atu tena fiafia māfai e tu tokotasi a ia mai te Atua. (Kenese 3:​1-6) Kāti i se fa afe tausaga mai tua ifo i ei, ne fakaasi mai ne te apositolo ko Paulo me ne manavase a ia i te mea ma ‵tō atu foki a Kelisiano fakaekegina i Kolinito ki auala faitogafiti a Satani. Ne tusi mai a Paulo, penei: “Au e mataku i otou mafaufauga mana faka‵segina, ko tiaki ei ne koutou te otou ‵lei mo te tuku kātoa atu otou loto i a Keliso, e pelā mo Eva ne fakaloiloi foki ne te gata i tona poto faitogafiti.” (2 Kolinito 11:⁠3) E fakamasei kae ‵fuli fakakōtua foki ne Satani a mafaufauga o tino. E pelā eiloa mo te fakaloiloiga ne ia a Eva, e mafai foki o ‵fuli ne ia a Kelisiano ke mafau‵fau me e fakavae te lotou fia‵fia ki se mea telā e se talia ne Ieova mo tena Tama.

³ E mafai o fakatusa a Satani ki se tino ‵seu manu telā e fakatoka ne ia a malei ke ‵po fakapoi aka ei a manu. Ke ‵kalo keatea mai malei a Satani, e ‵tau mo tatou o “‵nofo i lalo o te tausiga a Ia telā e o ia te Malosi Katoatoa,” se koga fakatusa telā e puipui ei ne Ieova a tino kolā e talia kae faka‵logo ki tena pulega sili i te lagi mo te lalolagi i mea e fai ne latou. (Salamo 91:​1-3) E ‵tau o maua ne tatou a puipuiga katoa kolā e tuku mai ne te Atua e auala i tena Muna, tena agaga tapu, mo tena fakapotopotoga ko te mea ke mafai ne tatou o “agai atu ki auala ma‵sei o te Tiapolo.” (Efeso 6:​11) A te pati Eleni mō “auala ma‵sei” e mafai foki o ‵fuli ki “amioga faitogafiti.” E mautinoa eiloa me e fakaaogā ne te Tiapolo a togafiti e uke i ana taumafaiga ke fakaloiloi a tavini a Ieova.

Malei Kolā ne Fakatoka ne Satani mō Kelisiano i Aso Mua

⁴ A Kelisiano kolā ne ola talu mai aso o te kau apositolo, ne ola i se taimi telā ne malosi ‵ki ei te Emupaea o Loma. Ne talia ne te Pax Romana (Filemu mō Loma) ke faka‵tu aka a pisinisi ‵lasi i te fenua. Ne iku atu te maumea tenei ki te mauaga ne tino pule ma‵luga a taimi fakafia‵fia e uke, kae ne fakatoka foki ne latou a fakafiafiaga e uke mō tino o te fenua ko te mea ke se ‵teke atu latou ki te lotou pulega. I nisi taimi, toeitiiti ko ‵pau eiloa te uke o aso malō‵lō mo aso ga‵lue. Ne fakaaogā ne takitaki a tupe a tino o te fenua ke fagai ei latou ke ma‵kona kae fakafiafia atu foki ko te mea ke se ‵saga atu latou ki nisi mea aka.

⁵ E mata, ne māfua mai i ei a mea fakama‵taku mō Kelisiano mua? Ko iloa ne tatou a mea kolā ne tusi mai ne tino tusitala mai tua o te kau apositolo ke fakaeteete i ei, e pelā mo mea ne tusi mai ne Tetuliana, ne ‵fonu a te ukega o faifaiga fakafia‵fia i aso konā i mea fakama‵taku i te feitu faka-te-agaga mo mea tau amioga ki Kelisiano ‵tonu. E tasi te pogai ne fakamataku ei me ne fakaaloalo atu a te ukega o aso fakamanatu mo tafaoga ki atua fāpaupau. (2 Kolinito 6:​14-18) I koga fai koniseti, ne aofia foki a tala kolā e fai i ei a te finalalolagi io me ko amioga fakasauā. I te ‵tekaatuga o taimi, ne gasolo aka eiloa o se fia‵fia a tino ki te faiga o tala konā kae ne sui ki te faiga o tāga mo koniseti ma‵sei. I tena tusi ko te Daily Life in Ancient Rome, ne fai mai te tino tusitala ko Jérôme Carcopino, penei: “I koga konei, ne talia ei a fāfine ke ‵nofo fuafua . . . ne lasi ‵ki eiloa te fakamaligiga o toto i ei. . . . Ne gasolo aka eiloa mai te masei o na ma‵sei atu a faifaiga matagā konā kae ne fia‵fia malosi a tino ki ei. Ne seki takalia‵lia latou ki vaegā mea fakapoi‵poi penā ona ko te mea ko oti ne fakama‵sei olotou lagonaga ne faifaiga fakasauā i koga fai koniseti kolā ne tamate ei a tino.”​—⁠Mataio 5:​27, 28.

⁶ I koga fai tafaoga, e fakatau taua ei a tino ke oko eiloa ki te ‵mate, io me e taua mo manu fe‵kai, ke tamate ei a manu io me e tamate latou ne manu. Ne tuku atu a tino amio ma‵sei, kae fakamuli ifo, ko Kelisiano e tokouke, ke tamate ne manu fe‵kai. I taimi foki eiloa konā, a te togafiti a Satani ko te faiga ke se takalia‵lia a tino ki amioga finalalolagi mo amioga fakasauā ke oko eiloa ki te taimi ko fai ei a mea konei mo fai ne mea masani kae ma‵nako ki ei a tino. A te auala fua e tasi ke ‵kalo keatea mai i te malei tenā ko te faka‵mao mai i koga fai koniseti mo koga e fai ei a tafaoga konā.​—⁠1 Kolinito 15:​32, 33.

⁷ Ne fia‵fia malosi a tino ki fakatau‵telega o kaliota i fale ta‵fao ‵lasi kae ne seki ‵tau lele eiloa o olo atu ki ei a Kelisiano ona ko te mea e masani o amio fakasauā a tino maimoa i ei. Ne lipoti mai ne se tino tusitala i te tolu o senitenali me ne fakatau ‵fusu sāle a tino maimoa, kae fai mai a Carcopino me “ne ‵nofo atu kae fai foki ne tino fakataulaitu mo fafine talitāgata olotou pisinisi” mai lalo o fale ta‵fao ‵lasi konā. E manino i ei, me e se ‵tau mo Kelisiano o olo atu ki fale ta‵fao ‵lasi konā i Loma.​​—⁠1 Kolinito 6:​9, 10.

⁸ Kae e a fale kou‵kou lauiloa a te kau Loma? E mautinoa eiloa, me e se se mea masei a te koukou ke ‵mā te foitino. Kae ko te ukega o fale kou‵kou a te kau Loma, e ‵lasi kae e aofia i ei a potu kolā e ‵fō ei a tino, potu fakamalosi foitino, potu pelētupe, mo koga ke ‵kai kae inu i ei. E tiga eiloa ne kese‵kese a taimi e ‵tau ei o kou‵kou a tāgata mo fafine, ne talia sāle fua ke kou‵kou fakatasi latou. Ne tusi mai a Clement mai Alexandria, penei: “Ne ‵tala atu a fale kou‵kou ki tāgata mo fāfine; kae ne tuku faka‵sau atu ei latou ki amioga ma‵sei.” Tela la, ne mafai ei o fakaaogā ne Satani se fale telā ne olo atu ki ei a tino valevale e pelā me se malei mō Kelisiano. Ne seki olo atu a tino ‵poto ki koga penā.

⁹ Ne fia‵fia malosi a tino i aso mua ki te pelētupe i te taimi ne tu poloki eiloa te malosi o te Emupaea o Loma. Ne mafai o ‵kalo keatea a Kelisiano mua mai te pelētupe telā e fai sāle i taimi o fakatau‵telega o kaliota māfai fua e se olo atu ki ei. Ne fai ‵funa foki a te pelētupe mo nai tino i potu mai tua o fale talimālō. Ne peti atu olotou sene ke tuku taumate mai me e fia tamā fatu e puke ne te suā tino. E fakavale‵vale a tino ki te pelētupe me ne fakamoe‵moe latou me ka maua vave i ei olotou tupe. (Efeso 5:⁠5) E se gata i ei, a fāfine kolā e ga‵lue i koga ‵togi meainu ma‵losi ne fai sāle mo fai ne fāfine talitāgata, telā e momea aka ei te tuku faka‵sau atu ki amioga finalalolagi. Konā a nāi malei ne fakaaogā ne Satani ki Kelisiano kolā ne ‵nofo atu i fa‵kai o te Emupaea o Loma. E mata, e ‵kese a mea kolā e fai sāle i aso nei?

Malei a Satani i Aso Nei

¹⁰ A te ‵tonuga loa, ne seki ‵fuli a togafiti a Satani i te fia o tausaga. Ko te mea ke “faka‵mao” mai i a “Satani mo ana taumafaiga,” ne tuku mai ne te apositolo ko Paulo a pati fakatonutonu ma‵losi ki Kelisiano kolā ne ‵nofo atu i te fa‵kai matagā o Kolinito. Ne fai atu a ia, penei: “Me i a tatou e maina ‵lei i . . . fuafuaga [a Satani].” (2 Kolinito 2:11) I fenua mau‵mea e uke, e tai ‵pau eiloa te tulaga i aso nei mo te tulaga i te taimi ne malosi ‵ki eiloa te pulega a te Emupaea o Loma. Ne maua ne tino e tokouke a taimi fakafia‵fia e uke atu i lō aso mua. E tuku atu ne te tafaoga telā ne fakatoka ne malo, ko te faiga o tiketi manuia se fakamoemoega fakaloiloi ki tino ma‵tiva. Ko uke ‵ki eiloa a fakafiafiaga ‵togi māmā kolā e ‵saga malosi atu a tino ki ei. E ‵fonu faeloa a koga fai tafaoga, e fakavalevale a tino ki te pelētupe, e amio fakasauā a tino maimoa i nisi taimi, kae e penā foki eiloa a tino ta‵fao. E fakalogo‵logo a tino ki pese ma‵sei, kae e fakaasi atu foki a ata sē ‵tau i fale tamunei mo TV. I nisi fenua, e kou‵kou fakatasi ei a tāgata mo fāfine i fale kou‵kou kolā e ‵vela te vai i ei, kae e kou‵kou a tino i te tai kae e seai ne olotou gatu. E pelā mo te kamataga o te Lotu Kelisiano, ne taumafai a Satani ke fakaloiloi a tavini a te Atua mai te fakaaogāga o fakafiafiaga a te lalolagi.

¹¹ I se lalolagi telā e lauiloa i ei te loto mafātia mo te manavase, se mea masani ke fia malōlō io me ke ‵fuli malie aka ‵tou mea e fai. Kae e pelā eiloa mo te fakama‵taku ki Kelisiano mua a nisi faifaiga i fale kou‵kou a te kau Loma, e fakaaogā foki ne Satani a nisi fale talimālō i aso nei kolā e fai pelā me se malei ke takitaki atu ei a Kelisiano ki amioga finalalolagi io me ko te inu malosi. Ne tusi atu a Paulo ki Kelisiano i Kolinito, penei: “Ke se fakaloiloigina koutou: ‘A taugasoa ma‵sei e fakamasei ne latou te amio ‵lei.’ Toe ‵foki ki otou mafaufauga ‵lei, kae sa toe agasala. Ko fai atu au penei ke tae‵ma koutou, i te mea e se iloa ne nisi o koutou a te Atua.”​​—⁠1 Kolinito 15:​33, 34.

¹² Ko oti ne lavea atu ne tatou i te mea ne tupu ki a Eva a te auala ne fakaaogā ei ne Satani a togafiti ke fakamasei ei ana mafaufauga. (2 Kolinito 11:⁠3) I aso nei, e tasi te malei a te Tiapolo ko te takitaki atu o Kelisiano ke mafau‵fau me kafai e fakaakoako latou ki auala e uke o te lalolagi ko fakaasi atu ei me i Molimau a Ieova e fai eiloa pelā mo nisi tino, kae ko mafai ei latou o ‵taki atu a nisi tino ki te munatonu faka-Kelisiano. I nisi taimi, ko tō silia olotou mea e fai, kae ne iku atu i ei ki te faiga o mea ma‵sei. (Hakai 2:​12-14) A te suā togafiti a Satani ko te fakamalosiga o Kelisiano tukugina atu, talavou mo tino ma‵tua, ke ola i se olaga magalua kae ‘fakafanoanoa foki te agaga tapu.’ (Efeso 4:30) Ne ‵tō atu a nisi tino ki te malei tenei e auala i te fakaaogāga ‵se o te Internet.

¹³ A te suā malei a Satani ko te fakaloiloiga o tino ki faifaiga faivailakau. E seai se Kelisiano tonu e kau atu mo te iloa tonu ki faifaiga a Satani io me ko te faivailakau. Kae e se fakaeteete a nisi tino māfai ko onoono atu ki ata, polokalame i TV, tafaoga i vitiō, ke oko foki loa ki tusi mō tama‵liki mo tusi kolā e fakaasi mai i ei a amioga fakasauā io me ko faifaiga faivailakau. E ‵tau o ‵kalo keatea mai i so se vaega o te faivailakau. E fai mai te faataoto telā e aogā, penei: “Kafai koe e alofa ki tou ola, taumafai o faka‵mao keatea mai i malei kolā e ‵lave i ei a tino amio ma‵sei i te auala.” (Faataoto 22:⁠5) Ona ko te mea e fai a Satani mo fai te “atua masei o te lalolagi nei,” e mafai ne ia o fakaloiloi a tino i ana malei kolā e foliga mai pelā me ne faifaiga masani a tino.​—⁠2 Kolinito 4:4; 1 Ioane 2:​15, 16.

Ne ‵Teke Atu Iesu ki te Tiapolo

¹⁴ Ne tuku mai ne Iesu se fakaakoakoga ‵lei i te ‵teke atu ki te Tiapolo mo te faiga ke sola keatea a ia. Mai tua o tena papatisoga mo te fakalikilikiga i aso e 40, ne tofotofo Iesu ne Satani. (Mataio 4:​1-11) I te fakaosoosoga muamua, ne fakaaogā ei ne ia te avanoaga i te taimi ne fiakai malosi ei a Iesu mai tua o tena fakalikilikiga. Ne ‵kami ne Satani a Iesu ke fai ne ia tena vavega muamua ke faka‵noga aka ei tena fiakai. Ne siki atu ne Iesu a pati i te Teutelonome 8:​3, telā ne ita fitifiti ei a ia ke fakaaogā tena ‵mana mō ia eiloa kae ne fakamuamua a mea‵kai faka-te-agaga i lō meakai faka-te-foitino.

¹⁵ E maua atu i konei se manatu tāua e uiga ki te fakaosoosoga tenei me ne seki fakaosooso ne te Tiapolo a Iesu ke fai se agasala i faifaiga fakatauavaga. A te fiakai telā e manako malosi ei a te tino ki meakai, ne foliga mai me ko te ‵toe manakoga malosi eiloa i te feitu faka-te-foitino ke fakaaogā i te fakaosooso atu ki a Iesu i te taimi tenei. Ne a fakaosoosoga e fakaaogā ne te Tiapolo ke ‵po aka ei a tino o te Atua i aso nei? E uke kae kese‵kese foki, kae e fakaaogā ne ia a fakaosoosoga i faifaiga fakatauavaga e pelā me ko te ‵toe faifaiga sili i ana taumafaiga ke fakamasei aka ei te fakamaoni o tino o Ieova. Mai te tautali atu ki a Iesu, e mafai ei o ‵teke atu tatou ki te Tiapolo mo ana fakaosoosoga. E pelā mo te fakatakavalega ne Iesu a taumafaiga a Satani mai te siki atu o tusi siki, e mafai o mafau‵fau tatou ki tusi siki e pelā mo te Kenese 39:9 mo te 1 Kolinito 6:18 māfai ko fakaosoosogina tatou.

¹⁶ Mai tua ifo i ei, ne fakaitaita atu a te Tiapolo ki a Iesu ke eva ifo mai te koga maluga i te faletapu kae ke tofotofo aka te malosi o te Atua ke puipui ei a ia e auala i Ana agelu. Mai te siki atu o te Teutelonome 6:​16, ne ita a Iesu ke tofotofo aka ne ia tena Tamana. Kāti e se tofotofo aka ne Satani tatou ke eva ifo mai i se ‵pui o se faletapu, kae e mafai o fakaosooso ne ia tatou ke tofotofo aka a Ieova. E mata, e fakaosoosogina tatou ke fakaakoako atu ki teuga o te lalolagi i ‵tou gatu mo teuga e aunoa mo te polopoloki? E mata, e fakaosoosogina tatou ke onoono sāle ki fakafiafiaga kolā e mafai o iku atu ki te faiga o se agasala? Kāti ka tofotofo aka ei ne tatou a Ieova. Kafai e maua ne tatou a vaegā manakoga ma‵sei penā, ka tumau a Satani i te taumafai faeloa ke ‵po aka ne ia tatou ko te mea ke ‵kau atu ki a ia i te ‵teke atu ki te Atua, i lō te ‵kalo keatea mai i a tatou.

¹⁷ I te taimi ne ofo atu ei ne Satani a malo katoa o te lalolagi ki a Iesu māfai e ifo atu fua o tapuaki ki a ia, ne ‵teke atu foki a Iesu mai te sikiatuga o pati i te Tusi Tapu, kae ne tu ‵mautakitaki a ia i te avatuga o te tapuakiga katoatoa ki tena Tamana. (Teutelonome 5:9; 6:13; 10:20) Kāti e se ofo mai ne Satani a malo o te lalolagi ki a tatou, kae e tumau eiloa a ia i te tofotofoga o tatou ki te gali o te maumea ko te mea ke ati aka ei ne tatou se tamā palataiso. E mata, e fai tatou pelā mo Iesu, mai te tukuatuga katoatoa o te tapuakiga ki a Ieova? Kafai e penā loa, ka ‵tupu foki ki a tatou a mea kolā ne ‵tupu ki a Iesu. E fai mai te tala i te Mataio, penei: “Ne tiakina a Iesu ne te Tiapolo.” (Mataio 4:11) Ka tiakina tatou ne Satani māfai e ‵tu ‵mautakitaki tatou i te ‵teke atu ki a ia mai te fakaaogāga o akoakoga fakavae i te Tusi Tapu kae fakagalue aka foki a mea konā i ‵tou olaga. Ne tusi mai te soko ko Iakopo, penei: “‵Teke atu te Tiapolo, ko sola ei a ia keatea mai i a koutou.” (Iakopo 4:⁠7) Ne tusi atu se Kelisiano ki te ofisa lagolago o Molimau a Ieova i Falani, penei: “E amio fakaloiloi eiloa a Satani. Faitalia te ‵lei o oku fakamoemoega, ne faigata ‵ki eiloa ke manumalo au i oku lagonaga mo oku manakoga. Kae ona ko te loto toa, te kufaki, kae sili i mea katoa, ko te fesoasoani o Ieova, ne mafai ei o tumau au i te fakamaoni kae puke ‵mau ki te munatonu.”

Ke Toka Katoatoa o ‵Teke Atu te Tiapolo

¹⁸ Ko oti ne tuku mai ne Ieova a meatau katoa “ke mafai ne [tatou] o agai atu ki auala ma‵sei o te Tiapolo.” (Efeso 6:​11-18) Ka fai te ‵tou a‵lofa ki te munatonu e pelā me se kafānoa i ‵tou taugāsulu, io me e fakatoka ei tatou mō te galuega faka-Kelisiano. A te ‵tou puke ‵mautakitaki ki fakatakitakiga amio‵tonu a Ieova ka fai pelā me se ufifatafata telā e puipui ei ‵tou loto. Kae kafai e takutaku atu ne tatou a te Tala ‵Lei e pelā mo ne taka e ‵mau i ‵tou vae, ka ‵kau atu faeloa tatou ki te galuega talai, kae ka fakamalosi kae puipui tatou ne te mea tenei i te feitu faka-te-agaga. Ka fai ‵tou fakatuanaki malosi e pelā me se talitā lasi, telā e puipui ei tatou mai “matasana ‵ka a te Tino Masei,” ko ana amioga faitogafiti mo fakaosoosoga. A te ‵tou tali‵tonu katoatoa ki te fakataunuga o folafolaga a Ieova ka fai pelā me se puloutau telā e puipui ei ‵tou mafaufauga kae e aumai ei te filemu ki ‵tou mafaufau. (Filipi 4:⁠7) Kafai e momea aka ‵tou atamai i te fakaaogāga o te Muna a te Atua, ka fai pelā me se pelu telā e mafai o fakaaogā ne tatou ke fakasaoloto ei a tino mai te ‵nofo pologa ki a Satani. E mafai foki o fakaaogā ne tatou te Muna a te Atua ke ‵pulu ei tatou, e pelā eiloa mo te mea ne fai ne Iesu i te taimi ne fakaosooso ei a ia.

¹⁹ Mai te fakaaogāga o “meatau katoa konei a te Atua” kae tumau i te ‵talo atu, e mafai ei o tali‵tonu tatou ki te puipuiga a Ieova māfai ko oso mai a Satani ki a tatou. (Ioane 17:15; 1 Kolinito 10:13) Kae ne fakaasi mai ne Iakopo me e se lava fua i te ‘‵teke atu ki te Tiapolo.’ E ‵tau foki mo tatou, kae e sili atu i mea katoa, o ‘tuku katoatoa atu tatou ki te Atua,’ telā e atafai mai ki a tatou. (Iakopo 4:​7, 8) Ka sau‵tala tatou ki te auala e mafai ei o fai ne tatou te mea tenei i te suā mataupu.

Ka Tali Mai Pefea ne Koe?

• Ne a malei a Satani ne ‵tau o ‵kalo keatea a Kelisiano mua mai i ei?

• Ne a togafiti kolā e fakaaogā ne Satani i aso nei ke ‵po aka ei a tavini a Ieova?

• Ne ‵teke atu pefea a Iesu ki fakaosoosoga a te Tiapolo?

• Ne a meatau faka-te-agaga e mafai ei ne tatou o ‵teke atu te Tiapolo?

[Fesili mo te Sukesukega]

1. Se a te tulaga o te lalolagi nei, kae kaia e ‵tau ei o matapula‵pula faeloa a te kau fakaekegina mo olotou taugasoa?

2. Ne fakaloiloi pefea ne Satani a Eva, kae se a te mea telā ne manavase ki ei a te apositolo ko Paulo?

3. Ne a puipuiga kolā e tuku mai ne Ieova ke ‵teke atu ei ki te Tiapolo?

4. Se a te vaegā olaga ne ola ei a tino i aso o Kelisiano mua?

5, 6. (a) Kaia ne seki ‵tau ei mo Kelisiano o olo atu faeloa ki koga fai koniseti mo koga fai tafaoga a te kau Loma? (e) Se a te togafiti ne fakaaogā ne Satani, kae e mafai pefea o ‵kalo keatea a Kelisiano mai i ei?

7, 8. (a) Kaia e se ‵lei ei ke kau atu se Kelisiano o onoono ki fakatau‵faiga i te fakatau‵telega o kaliota? (e) Ne mafai pefea o fakaaogā ne Satani a fale kou‵kou a te kau Loma ke ‵po aka ei a Kelisiano?

9. Ne a malei ne ‵tau o ‵kalo keatea a Kelisiano mua mai i ei?

10. E ‵pau pefea a te tulaga o te lalolagi i aso nei mo tulaga i taimi ne pule mai ei a te Emupaea o Loma?

11. Ne a malei kolā e mafai o ‵sae aka ona ko te fia malōlō malie aka?

12. Ne a nisi togafiti e fakaaogā ne Satani ke ‵po aka ei a tavini a Ieova i aso nei?

13. Se a te malei e fakaaogā lēmū ne te Tiapolo ke fakaloiloi a tino ki ana auala ma‵sei, kae se a te polopolokiga i te Faataoto telā e fetaui ‵lei?

14. Ne ‵teke atu pefea a Iesu ki te fakaosoosoga muamua a te Tiapolo?

15. (a) Se a te manakoga masani telā ne fakaaogā ne Satani ke fakaosooso ki ei a Iesu? (e) Se a te togafiti malosi e tasi a te Tiapolo telā e fakaaogā ne ia ki tavini a te Atua i aso nei, kae e mafai pefea o ‵teke atu tatou ki a ia?

16. (a) Ne fakaosooso pefea ne Satani a Iesu i te lua o taimi? (e) Ne a auala ne taumafai ei a Satani o fai ke tofotofo aka ei ne tatou a Ieova?

17. (a) Ne fakaosooso pefea ne te Tiapolo a Iesu i te tolu o taimi? (e) E mafai pefea o fakamaoni aka ne tatou te ‵tonu o pati i te Iakopo 4:⁠7?

18. Ne a meatau faka-te-agaga e mafai ei ne tatou o ‵teke atu te Tiapolo?

19. Se a te suā mea e ‵tau o fai, i tafa o te ‘‵teke atu ki te Tiapolo’?

[Ata i te itulau e 9]

Ne ‵teke atu eiloa a Iesu ki te Tiapolo

[Ata i te itulau e 10]

Ne ‵teke atu a Kelisiano i aso o te kau apositolo ki fakafiafiaga fakasauā kae ma‵sei

[Te Fakamatalaga]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck