Te Tala o Noa​—E Mata, e Isi Sena Aogā ki a Tatou?

I TE taimi ne fakaasi atu ei ne Iesu te valoaga e uiga ki fakailoga o tena fakatasi mai mo te gataga o te olaga masei tenei, ne fai atu a ia, penei: “A te oko mai o te Tama a te Tagata, e pelā mo te mea ne tupu i aso o Noa.” (Mataio 24:​3, 37) Ne fakaasi faka‵lei mai ne Iesu me ka ‵pau eiloa a mea e ‵tupu i ‵tou aso nei mo mea ne ‵tupu i aso o Noa. A te mauaga o te tala tonu e uiga ki mea kolā ne ‵tupu i aso o Noa e fai pelā me se koloa tāua ‵ki.

E mata, a te tala o Noa se vaegā koloa tāua penā? E mata, e mafai o fakamaoni aka ne tatou me se tala tonu eiloa i tala fakasolopito? E mata, e mafai o iloa ne tatou te taimi telā ne poko ei te Lolo?

Ne Poko Anafea te Lolo?

E maua i te Tusi Tapu a te fakasologa o fakamatalaga kolā e mafai ei ne tatou o galue aka te taimi ne kamata ei te olaga o tino. I te Kenese 5:​1-29 e maua ne tatou i ei a te fakasologa o te gafa o te tino muamua ne faite ko Atamu, ke oko ki te taimi ne fanau mai ei a Noa. Ne kamata o poko te Lolo i te “katoaga o te 600 tausaga o Noa.”​—⁠Kenese 7:⁠11.

Ko te mea ke iloa ne tatou te taimi ne poko ei te Lolo, e ‵tau o fakaaogā se tausaga mautinoa telā e iloa ne tino katoa kae fetaui ‵tonu foki mo se mea telā ne tupu kae ne tusi i te Tusi Tapu. Mai te tausaga tenā ko mafai ei o galue ne tatou a te taimi telā ne poko ei te Lolo mai te fakaaogāga o te kalena masani ko te Gregorian.

E tasi te tausaga mautinoa telā e mafai o fakaaogā ko te 539 T.L.M., ko te tausaga telā ne fakatakavale ei ne te tupu o Pelesia ko Kulesa a Papelonia. E mafai o maua atu a fakamatalaga e uiga ki mea kolā ne ‵tupu i taimi o tena pulega i mā tusitusi a te kau Papelonia mo fakamatalaga a Diodorus, Africanus, Eusebius mo Ptolemy. Ona ko te fakatonuga a Kulesa, ne tiakina ei ne se ‵toega o tino Iutaia a Papelonia kae ne oko atu ki te lotou fenua i te 537 T.L.M. E fakamailoga i ei a te otiga o te 70 tausaga o te fakamaseiga o Iuta telā ne kamata i te 607 T.L.M. e ‵tusa mo te mea telā e fakaasi mai i te Tusi Tapu. Kafai e lau ne tatou te taimi ne pule atu ei a fāmasino mo tupu o Isalaelu, ko mafai ei o iloa ne tatou me ne Fakasaoloto a te kau Isalaelu mai Aikupito i te 1513 T.L.M. Kafai e lau ne tatou ki tua a tausaga e 430 mai te 1513 T.L.M. ko oko atu ei tatou ki te 1943 T.L.M. telā ne fai ei te feagaiga a te Atua ki a Apelaamo. Ka oti, ko ‵tau ei o lau ne tatou te vaitaimi ne fa‵nau ei mo te taimi ne ola ei a Tala, Nakoli, Seluka, Leu, Peleka, Epela, Seela penā foki mo Apasata telā ne ola i te “lua tausaga mai tua ifo o te lofiaga.” (Kenese 11:​10-​32) Tela la, ko mafai ei o iloa ne tatou me ne poko te Lolo i te 2370 T.L.M.a

Ko Kamata o ‵To te Vaiua

A koi tuai o onoono tatou ki mea kolā ne ‵tupu i aso o Noa, kāti e ‵lei ke faitau ki te Kenese mataupu e 7 te fuaiupu e 11 ke oko ki te mataupu e 8 fuaiupu e 4. E fai mai penei ki a tatou e uiga ki te vaiua telā ne ‵to: “I te katoaga o te 600 tausaga o Noa [2370 T.L.M.], i te sefulu fitu o aso o te lua o masina ne ‵puna ake a vai mai te vai telā i lalo ifo o te lalolagi, e pelā foki mo matāvai i te lagi ko ma‵tala foki.”​—⁠Kenese 7:⁠11.

Ne vaevae aka ne Noa a te tausaga kātoa ki masina e 12 kolā e taki 30 a aso i ei. I aso mua, ne kamata a te masina muamua kāti i te galoto o te masina ko Setema i te ‵tou kalena i aso nei. Ne kamata o ‵to te vaiua “i te sefulu fitu o aso o te lua o masina” kae ne ‵to eiloa i aso e 40 mo po e 40 i te masina o Novema mo Tesema i te 2370 T.L.M.

E fai mai foki te tala e uiga ki te Lolo, penei: “E ‵tusa mo te 150 aso mai tua ifo kae fatoa kamata o fanaifo te vai. . . . Ne gata te vaiua, ko te vai eiloa ko gasolosolo malie o ‵masa e ‵tusa mo te selau limasefulu aso. I te po sefulu fitu o te fitu o masina, ne kasa ei te vaka i te ulu o te atumauga o Alalata.” (Kenese 7:24–8:⁠4) Tela la, e ‵tusa mo te 150 aso, io me lima masina ne ‵fonu ei te lalolagi i te vai ke oko ki te taimi ne gasolo malie ei o ‵masa. Ne kasa ei a te vaka i te taulu o te mauga ko Alalata i a Apelila 2369 T.L.M.

Nei la e mafai o faitau koe ki te Kenese 8:​5-17. “I te aso muamua o te sefulu o masina [Iuni]” ne ‵sae aka ei a taulu o mauga, toeitiiti kae katoa te lua mo te āfa masina (73 aso) mai tua ifo i ei. (Kenese 8:⁠5)b I te tolu o masina (90 aso) mai tua ifo i ei​—⁠i te katoaga o te “601 tausaga o Noa, i te po muamua o te masina muamua,” io me ko te galoto o Setema i te 2369 T.L.M.​—⁠ne ‵tala ei ne Noa se vaega o te vaka. Ne lavea atu ne ia “i te vai ko fano eiloa o ‵masa.” (Kenese 8:13) I te masina e tasi mo aso e 27 mai tua ifo i ei, “i te po luasefulu fitu i te lua o masina [ko te galoto o Novema, i te 2369 T.L.M.], ne ‵masa pakupaku ei te vai i luga i te laukele.” Ne o‵mai ei a Noa mo tena kāiga ki tua mo te vaka. Ko tena uiga ne ‵nofo atu a Noa mo tena kāiga i loto i te vaka i aso e 370.​—⁠Kenese 8:⁠14.

Kae se a la te mea e fakamaoni mai ne fakamatalaga liki‵liki konei mo taimi kolā ne ‵tupu ei a mea konei? E fakamaoni mai ei te mea tenei: Ne tuku mai ne te pelofeta Epelu ko Mose, telā ne tusi ne ia te tusi ko Kenese mai fakamatalaga kolā ne maua ne ia, a fakamatalaga ‵tonu kae seki ‵fatu aka fua ne ia se tala. Tela la, e tāua ‵ki eiloa a te tala o te Lolo ki a tatou i aso nei.

Te Kilokiloga a Nisi Tino Kolā ne Tusi ne Latou te Tusi Tapu ki te Lolo

I tafa o te tala i te Kenese, e uke foki a nisi fakamatalaga e uiga ki a Noa io me ko te Lolo e maua atu i te Tusi Tapu, e pelā mo mea konei:

(1) Ne aofia a Noa mo ana tama tāgata (Semu, Hamo mo Iafeta) i te gafa o te kau Isalaelu i tusitusiga a Esela se tagata poto i te sukesuke ki mea ‵tupu i aso mua.​—⁠1 Nofoaiga Tupu 1:​4-​17.

(2) Ne aofia a Noa i te fakasologa o tupuga o Iesu Keliso i tusitusiga a te tokita mo te tino tusi Evagelia ko Luka.​—⁠Luka 3:36.

(3) Ne faipati faeloa a te apositolo ko Petelu ki te tala o te Lolo i te taimi ne tusi sāle atu ei a ia ki ana taina Kelisiano.​—⁠2 Petelu 2:5; 3:​5, 6.

(4) Ne faipati a te apositolo ko Paulo ki te lasi o te fakatuanaki o Noa i te taimi ne faite ei ne ia te vaka ke ‵sao ei a ia mo tena kāiga.​—⁠Epelu 11:⁠7.

E mata, e ‵tau o fakalotolotolua tatou me ne talia ne tino kolā ne tusi ne latou te Tusi Tapu a te tala i te Kenese e uiga ki te Lolo? Ne mautinoa tonu i a latou me se tala tonu eiloa.

Muna a Iesu e Uiga ki te Lolo

Ne ola muamua a Iesu a koi tuai o fai a ia e pelā me se tagata. (Faataoto 8:​30, 31) Ne ola a ia i te lagi i te taimi o te Lolo. Tela la, e pelā me se molimau, ne tuku mai ne Iesu a toe fakamaoniga sili mai te Tusi Tapu e uiga ki a Noa mo te Lolo. Ne fai mai Iesu, penei: “A te oko mai o te Tama a te Tagata, e pelā mo te mea ne tupu i aso o Noa. E pelā mo mea ne fai ka koi tuai o poko te lolo. A tino e ‵saga eiloa o ‵kai kae inu, kae fakatau a‵vaga valevale foki, ke oko eiloa ki te aso ne ulu ei a Noa ki loto i tena vaka. Ne seki iloa ne latou a mea ne ‵tupu ke oko ki te pokoga o te lolo telā ne tapea‵pea ei a latou katoa. E penā foki i te taimi e vau ei a te Tama a te Tagata.”​—⁠Mataio 24:​37-​39.

E mata, ne ‵fatu aka fua ne Iesu se tala ke fakailoa mai ei ki a tatou a te gataga o te olaga masei tenei? Ikai! E tali‵tonu tatou me ne fakaaogā eiloa ne ia se tala tonu e pelā me se fakaakoakoga, ke fakaoko atu ei te fakasalaga a te Atua ki tino amio ma‵sei. E tonu, ne ‵mate atu a tino e tokouke, kae e mafai o maua ne tatou se fakamafanafanaga me ne ‵sao eiloa a Noa mo tena kāiga i te Lolo.

E tāua ‵ki eiloa a “aso o Noa” ki tino kolā e ola i aso nei, ko “te taimi e vau ei (“fakatasi mai,” NW) a te Tama a te Tagata,” ko Iesu Keliso. Kafai e fai‵tau faka‵lei tatou ki te tala kātoa telā ne fakamau ne Noa, e mafai o fakamautinoa aka ne tatou me se tala tonu eiloa. Kae e aogā ‵ki foki eiloa ki a tatou i aso nei a te tala o te Lolo telā e maua i te Kenese. E pelā eiloa mo te fakatuanaki telā ne maua ne Noa, ana tama tāgata mo olotou avaga me ka faka‵sao latou, e mafai foki ne tatou i aso nei o maua a te puipuiga a Ieova māfai e fakatuanaki tatou ki te taulaga togiola a Iesu. (Mataio 20:28) Tela la, e mafai eiloa o fakamoe‵moe tatou ke aofia i tino kolā ka ‵sao i te gataga o te olaga masei tenei e pelā eiloa mo te tala o Noa telā ne fakaasi mai i ei me ne ‵sao eiloa a ia mo tena kāiga i te taimi ne fakaseai ei a te lalolagi amio masei i te Lolo.

[Fakamatalaga mai lalo]

[Pokisi i te itulau e 5]

E Mata, ne Ola Leva Eiloa Latou?

E FAI mai te Tusi Tapu me ne mate a Noa kae ko ‵tusa mo te “950 tausaga o tena olaga.” (Kenese 9:29) Ne ola te tupuna o Noa ko Metusela i tausaga e 969​—⁠ko te toe tino ola leva eiloa. E ‵tusa mo te 850 a te aofaki masani o tausaga o tino kolā ne ola i kautama e sefulu mai i a Atamu ke oko ki a Noa. (Kenese 5:​5-31) E mata, ne ola leva eiloa a tino i aso konā?

Ne manako te Atua ke ola a tino ki te se-gata-mai. Ne faite te tagata muamua ke ola ki te se-gata-mai māfai e fakalogo a ia ki te Atua. (Kenese 2:​15-​17) Kae ona ko te sē fakalogo o Atamu ne galo ei i a ia te avanoaga tenā. I te otiga o tausaga e 930 ne ola ei a Atamu, ne gasolo malielie a ia o mate kae ne toe foki atu ki te laukele telā ne faite mai ei a ia. (Kenese 3:19; 5:⁠5) Ne togi atu ne te tagata muamua a te agasala mo te mate ki ana fanau katoa.​—⁠Loma 5:⁠12.

Ona ko te pili atu o tino kolā ne ola i te vaitaimi tenā ki te tulaga ‵lei katoatoa telā ne maua ne Atamu ne mafai ei ne latou o ola i se vaitaimi leva penā i lō tino kolā ne fa‵nau fakamuli ifo. Toeitiiti kae oko atu a tausaga o tino ki te afe i taimi mai mua o te Lolo, kae ne pakū malosi eiloa ki lalo mai tua o te Lolo. E pelā mo Apelaamo, ne ola fua a ia i tausaga e 175. (Kenese 25:⁠7) Kae i te 400 tausaga mai tua o tena mate, ne tusi mai a te pelofeta ko Mose, penei: “E fitu sefulu tausaga e mafai o ola matou i ei, kae kafai e tumau te malosi, e oko ki te valu sefulu; kae i taimi konā ko iai te fanoanoa mo te puapuagā.” (Salamo 90:10) E penā foki eiloa ‵tou tulaga i aso nei.

[Te Fakasologa/Ata i te itulau e 6, 7]

Te Lauga ki Tua o Taimi Mai te Fakatonuga a Kulesa ke Fakasaoloto te Kau Iutaia Mai te ‵Nofo Fakapagota, ke Oko ki te Lolo i Aso o Noa

537 Te Fakatonuga a Kulesac

Tausaga e 68

Tausaga e 205

2148 Te fanauga a Tala

Tausaga e 222

2370 Taimi ne kamata ei te Lolo

[Fakamatalaga mai lalo]