‵Sala Ki Te Manuia Tonu I Te Olaga

“Ka manuia ou auala kae . . . gasuesue mo te poto.”​—IOSUA 1:​8, NW.

KA TALI MAI PEFEA NE KOE?

Ne pefea te manuia o Solomona?

I te auala fea ne iku manuia ei a Paulo?

E mafai pefea o tumau koe i te manuia?

1, 2. (a) E fakamatala mai pefea ne tino e tokouke a te manuia? (e) E fua aka ne koe pefea a tau kilokiloga e uiga ki te manuia?

SE A te uiga ke iku manuia te olaga? ‵Sili atu te fesili tenā ki tino, kae ka maua ne koe a tali kese‵kese e uke. E mafau‵fau a tino e tokouke me i te tino e manuia māfai e uke ana tupe, maua se galuega ‵lei, io me akoga faka‵lei. E fai mai foki a nisi tino me e ‵tau o ‵lei a te fesokotakiga o latou ki kāiga, taugasoa, io me ko tino ga‵lue. E mafaufau foki a te tino telā e tavini ki te Atua me i te tino e manuia māfai e isi sena tauliaga i te fakapotopotoga io me maua a ikuga ‵lei i te galuega talai.

² Ko te mea ke iloa ne koe a tau kilokiloga totino e uiga ki te manuia, e ‵tau o tusi ne koe ki lalo a igoa o nāi tino kolā e mafaufau koe me e manuia​—ko latou kolā e tavae kae āva malosi koe ki ei. A latou ne vaegā tino pefea? E mata, a latou ne tino mau‵mea kae takutakua? E mata, a latou ne tino ma‵luga? Kāti e fakaasi mai i tali a te mea telā i tou loto. A te mea telā e fakatāua ne koe e mafai o fakamalosi atu ki fakaikuga e fai ne koe mo fakamoemoega e fakatoka ne koe.​—Luka 6:45.

3. (a) Se a te mea e ‵tau o fai ne Iosua ko te mea ke manuia ana auala? (e) Ne a mea ka mafau‵fau nei tatou ki ei?

³ A te ‵toe mea tāua ki a tatou ko te kilokiloga a Ieova e uiga ki te manuia. E mafai o maua ne tatou a te ola se-gata-mai māfai fua e kilo mai a ia ki a tatou e manuia. I te taimi ne tuku atu ei ne ia ki a Iosua a te tiute ‵mafa ki te ‵takiga o te kau Isalaelu ki te Fenua o te Folafolaga, ne fai atu a Ieova ki tou tagata ke faitau a te Tulafono a Mose i te “ao mo te po” kae ke fakalogo faka‵lei ki ei. Ne fakatalitonu atu te Atua ki tou tagata: “Kae ka manuia ou auala kae ka gasuesue koe mo te poto.” (Iosua 1:​7, 8, NW) E iloa ne koe me ne manuia eiloa a Iosua. Kae e a tatou? E mafai pefea o iloa ne tatou me e ‵pau ‵tou kilokiloga ki te manuia mo te kilokiloga a te Atua? Ke tali aka a fesili konā, ke mafau‵fau tatou ki olaga o tāgata e tokolua kolā ne taku mai i te Tusi Tapu.

E MATA, NE IKU MANUIA TE OLAGA O SOLOMONA?

4. Kaia ne manuia ei a Solomona?

⁴ E uke auala ne tu ‵kese ei te manuia o Solomona. Kaia? Me i tausaga e uke, ne mataku kae fakalogo tou tagata ki a Ieova telā ne fakamanuia atu ki a ia. Ke masaua te taimi ne fai atu ei Ieova ki a Solomona ke fai mai so se mea e manako a ia ki ei, ne fakamolemole atu te tupu ke maua ne ia te poto mo takitaki a tino. Ne fakamanuia ne te Atua a tou tagata mai te tuku atu ki a ia a te poto mo maumea. (Faitau te 1 Tupu 3:​10-14.) A ia “e poto atu i tāgata ‵poto mai te saegala io me ko tāgata ‵poto o Aikupito.” Ne lauiloa te takutakua o Solomona i “fenua e tuakoi atu ki tena fenua.” (1 Tupu 4:​30, 31) E uiga ki te maumea, e maua ne ia te 25 tane aulo i tausaga katoa, telā e silia atu mo te 1 piliona tālā Amelika te togi i aso nei! (2 Nofoaiga Tupu 9:13) A ia e poto i te fakatūtū. Ne ‵lei foki ana fesokotakiga mo nisi atufenua kae fai pisinisi fakatasi mo latou. E tonu, a koi fakamaoni a ia ki te Atua, ne manuia eiloa a Solomona.​—2 Nofoaiga Tupu 9:​22-24.

5. Se a te mea ne fakaiku aka ne Solomona e uiga ki a latou kolā ne iku manuia i mua o Ieova?

⁵ E fakaasi mai i mea kolā ne tusi ne Solomona i te tusi ko Failauga me ne maua ne ia a te kilokiloga tonu e uiga ki te manuia. Ne seki mafaufau a ia me ko tino fua kolā e mau‵mea kae ma‵luga e mafai o manuia kae fia‵fia. E se fai eiloa penā. Ne tusi mai tou tagata: “Ko iloa aka nei ne au me i te mea sili e ‵tau o fai ne tatou ko te fakafia‵fia i te olaga tenei koi ola tatou i ei. E ‵tau mo tatou katoa o ‵kai kae inu kae fakafiafia ki mea ne maua ne tatou mai o‵tou galuega. Ko te meaalofa a te Atua tenā.” (Failauga 3:​12, 13) Kae ne iloa aka ne ia me e aoga tonu a fiafiaga penā ki te tino telā e talia ne te Atua, te tino telā e maua a te fesokotakiga ‵lei mo Ia. Ne fai tonu mai a Solomona: “I te otiga ne kilokilo au ki mea katoa konā, e tasi eiloa taku muna e fai atu: Mataku ki te Atua, kae tausi ki ana fakatonuga, me e tenā eiloa te pogai ne faite ei a te tagata.”​—Failauga 12:13.

6. E fesoasoani mai pefea a te fakaakoakoga a Solomona ke malamalama tatou i te manuia tonu?

⁶ I tausaga e uke, ne tumau eiloa a Solomona i te mataku ki te Atua. E fai‵tau tatou me i a ia e “alofa ki te Aliki kae tausi foki ki fakatonuga a tena tamana ko Tavita.” (1 Tupu 3:3) E mata, e se lau ne koe a te mea tenā e pelā me se manuia tonu? Mai i te fakatonuga a te Atua, ne faite ei ne Solomona se faletapu fakaofoofogia kae tusi ne ia a tusi e tolu i loto i te Tusi Tapu. Faitalia me e se fakamoe‵moe tatou ke fai foki penā, a te fakaakoakoga a Solomona i te taimi koi fakamaoni ei a ia ki te Atua e ‵tau o fakaasi mai ki a tatou te auala ke malama‵lama i te manuia tonu mo mea e ‵tau o fai ne tatou ke maua te manuia. I te feitu tenei, masaua me ne tusi mai a Solomona e uiga ki te maumea, te poto, te takutakua, mo te maluga​—ko mea kolā e ‵kilo ki ei a te tokoukega o tino i aso nei e pelā me ko tulaga o te manuia ​—e se aoga. A vaegā mea penā e seai eiloa se aoga, e pelā me e “afuli a te matagi.” E seki lavea eiloa ne koe me i tino kolā e fia mau‵mea e ma‵nako faeloa ke maua a mea e uke atu? Kae e manava‵se faeloa latou ki mea kolā ko maua ne latou. E se gata i ei, ka fai olotou koloa ma nisi tino i se aso e tasi.​—Faitau te Failauga 2:​8-11, 17; 5:​10-12.

7, 8. Ne seki fakamaoni pefea a Solomona, kae se a te ikuga?

⁷ E iloa foki ne koe me fakamuli ifo loa, ne sipa kea‵tea a Solomona mai te auala o te fakalogo mo te fakamaoni. E fai mai te Muna a Atua: “I te taimi ko toeaina ei a ia, ko tautali atu eiloa a ia i ana avaga o tapuaki ki atua fakaatea. Ko se fakamaoni a ia ki te Aliki tena Atua, e pelā mo Tavita . . . Ne agasala a ia ki te Aliki [Ieova].”​—1 Tupu 11:​4-6.

⁸ Ona ko tena sē fiafia, ne fai atu ei a Ieova ki a Solomona: “Au e tauto me ka ave keatea ne au te malo mai i a koe o tuku atu ki te ofisa e tokotasi mai au ofisa, me i a koe ko ofa ne koe te feagaiga a tāua mo tou loto kātoa, kae ko se tausi foki ne koe aku fakatonuga.” (1 Tupu 11:11) Ko oko eiloa te masei! E tigā eiloa ne manuia a Solomona i auala e uke, i te fakaotiga, ne fakafanoanoa ne ia a Ieova. I te ‵toe taimi tāua eiloa i te olaga​—te fakamaoni ki te Atua, ne fakatamala ei a Solomona. E mafai ne tatou taki tokotasi o fesili ifo penei, ‘E mata, e fakamautinoa aka ne au me i te akoakoga telā e tauloto ne au mai te olaga o Solomona ka fesoasoani mai ke manuia au?’

SE OLAGA MANUIA EILOA

9. E mata, ne iku manuia a Paulo i te kilokiloga a te lalolagi? Fakamatala mai.

⁹ Ne ‵kese ‵ki eiloa te olaga o te apositolo ko Paulo mai te tupu ko Solomona. Ne seki ola a Paulo i se olaga nofogamalie io me ‵kai kae inu fakatasi mo tupu. E isi ne taimi ne oko ki a ia te fia kai, fia inu, mokotia, kae nofo fuafua. (2 Kolinito 11:​24-27) I te taimi eiloa ne talia ei ne ia a Iesu e pelā me ko te Mesia, ne seki toe maua ne Paulo se tulaga fakaaloalo i te lotu Iutaia. Ne takalia‵lia a takitaki lotu Iutaia ki a ia. Ne ‵pei a ia ki te falepuipui, ne kini, pago ki lakau, kae peipei ki fatu. Ne fai mai a Paulo me i a ia mo ana taina Kelisiano ne muna maseigina, fakatakalialiagina, kae fakasauagina. “Ko oti ne fai a matou e pelā me ne kaiga o te lalolagi, ko mea kolā e tiaki ne tino ke oko mai eiloa ki te aso nei.”​—1 Kolinito 4:​11-13.

10. Kaia ne mafau‵fau ei a tino me ne fakaseke ne Paulo a te avanoaga ke manuia a ia?

¹⁰ I te taimi koi lauiloa ei a ia e pelā me ko Saulo, ne foliga mai me e uke a mea ‵lei ne maua ne te apositolo ko Paulo. Ne fanau mai i se kāiga ‵lei, ne suke‵suke fakatasi mo Kamalielu, se faiakoga fakaaloalogina, kae fakamuli ifo, ne tusi mai a ia: “Ne sili atu toku gasolo ki mua i te lotu Iutaia i lō oku kautama e tokouke.” (Kalatia 1:14) Me ne iloa ne ia o faipati i te gana Epelu mo te gana Eleni, ne fai ei a Saulo mo tino Loma, tenā ne tuku ei ki a ia a tauliaga mo saolotoga e uke. Moi fai ne tumau a Paulo i te taumafai ke manuia a ia i mea o te lalolagi, e se taumate ne tokagamalie atu a ia i mea tau tupe kae maua a tulaga ma‵luga. Kae ne filifili ne ia a te olaga telā e mafau‵fau a nisi tino, kāti ko tino foki o tena kāiga tonu, me se mea valea. Kaia?

11. Ne a mea tāua mo te fakamoemoega ne fakamaluga ne Paulo, kae kaia?

¹¹ Ne alofa a Paulo ki a Ieova kae manako malosi atu ki tena taliaga i lō te maumea mo te takutakua. I te iloaga ne ia a te munatonu, ne kamata o fakatāua ne Paulo a te togiola, te galuega talai, te fakamoemoega ki te ola i te lagi​—ko mea kolā e ‵teke malosi ki ei te lalolagi. Ne iloa ne Paulo me e isi se kinauga e ‵tau o faka‵lei aka. Ne fai mai a Satani me e mafai ne ia o fai so se tino ke sē tavini atu ki te Atua. (Iopu 1:​9-11; 2:​3-5) Faitalia me ne a fakalavelave e fe‵paki mo Paulo, ne fakaiku aka ne Paulo ke fakamaoni a ia ki te Atua kae ke tumau i te i te tapuakiga tonu. E tenā te fakamoemoega telā e se maua ne te tokoukega o tino i te lalolagi kolā e ma‵nako ke manuia latou.

12. Kaia ne filifili ei koe ke tuku atu ou fakamoemoega ki te Atua?

¹² E mata, e ‵pau a tau fakaikuga mo Paulo? E tigā eiloa e se faigofie faeloa a te ola i se olaga fakamaoni, e iloa ne tatou me e maua mai i ei a te fakamanuiaga mo te taliaga a Ieova, kae tenā eiloa a te mea telā e fai ei a te tino ke iku manuia. (Faataoto 10:22) E maua ne tatou a mea aoga i te taimi nei, kae fakamoemoe ke maua foki a fakamanuiaga i te taimi mai mua. (Faitau te Maleko 10:​29, 30.) Tela la, e ‵tau o fakamoe‵moe tatou, “e se ki luga i koloa sē mautinoa, kae ki luga i te Atua, telā e tuku mai ne ia ki a tatou a mea katoa ke fia‵fia ei tatou.” Ko ‘tausi ei mō tatou eiloa se fakavae ‵lei i aso mai mua, ko te mea ke puke ‵mau tatou ki te ola tonu.’ (1 Timoteo 6:​17-19) Ao, e mafai eiloa o mautinoa ‵lei i a tatou me i se selau tausaga mai te taimi nei, ke oko foki ki se afe tausaga io me silia atu, ka mafai eiloa o toe ‵kilo tatou ki tua kae fai aka penei, “Ko oti eiloa ne filifili ne au a te auala ki te manuia tonu!”

TE KOGA E TUKU EI OU KOLOA

13. Ne a pati fesoasoani ne tuku mai ne Iesu e uiga ki te fakaputuga o koloa?

¹³ Ne fai mai a Iesu e uiga ki koloa: “Sa fakaputu ne otou koloa i te lalolagi nei, me e oko ki ei a anufe mo te pala kae oko foki ki ei a tino o kaisoa ne latou. Kae fakaputu ne otou koloa i te lagi, me e se oko ki ei a anufe mo te pala kae e se oko foki ki ei a tino o kaisoa ne latou. Me ko te koga e tuku i ei ou koloa, e tuku foki i ei tou loto.”​—Mataio 6:​19-21.

14. Kaia e fai ei me se mea valea a te ‵sala atu ki koloa o te lalolagi?

¹⁴ Kāti a koloa o te tino e se ko tupe fua. E mafai foki o aofia i ei so se mea telā ne tusi mai ne Solomona kolā e fai ei te tino ke iku manuia i te kilokiloga a tino​—ko tulaga ma‵luga, takutakua, io me ko te malosi. E tai ‵pau te manatu ne faipati ne Iesu mo te mea telā ne fai mai ne Solomona i te tusi ko Failauga​—i koloa o te lalolagi e se tumau. E pelā mo te mea e lavea ne koe i te lalolagi i ou tafa, a koloa katoa penā e oko ki ei te pala kae faigofie o galo atu. E tusi mai a te Polofesa ko F. Dale Bruner e uiga ki koloa penā: “E iloa ‵lei ne tatou me i te takutakua o te tino e se tumau. A te tino telā e takutakua i te aso nei, e se leva ko puli atu ei. A te tino telā ne uke ana tupe i te tausaga tenei e mafai o galo atu katoa ana tupe i te suā tausaga. . . . A [Iesu] e alofa ki tino. E fakamalosi atu a ia ki a latou ke ‵kalo kea‵tea mai i te māfatia telā e maua mai i tavaega kolā e vave ‵galo atu. E se tumau eiloa. E se manako a Iesu [ke] fanoa‵noa [ana] soko. ‘I aso katoa, e fanoa‵noa faeloa a tino kolā e fakalagolago malosi ki tupe mo tavaega.’ ” E ui eiloa e tali‵tonu a tino e tokouke ki mau konā, e tokofia a tino e talia ne latou a pati a Iesu ke aoga ki olotou olaga? E mata, ka talia ne koe a pati fesoasoani a Iesu ke aoga ki tou olaga?

15. Se vaegā manuia pefea e ‵tau o kausaki atu tatou ki ei?

¹⁵ Ko oti ne talai ne nisi takitaki lotu me i te kausaki atu ki te manuia se mea sē tonu. Tela la, e ‵tau o fakagata a taumafaiga katoa ke maua te manuia. Onoono la me ne seki taku fakamasei ne Iesu a taumafaiga katoa penā. I lō te fai penā, ne fakamalosi atu a ia ki ana soko ke toe faka‵tonu aka olotou taumafaiga. Ne fai atu a ia ki a latou ke fakaputu a “koloa i te lagi” kolā e se oko ki ei te pala. A te ‵toe manakoga maluga o tatou ko te taumafai ke manuia tatou i te kilokiloga a Ieova. Ao, e fakamasaua mai a pati a Iesu ki a tatou me e isi se filifiliga e ‵tau o fai ne tatou ki te mea telā ka kausaki atu tatou ki ei. Te tonuga loa, ka kausaki atu eiloa tatou ki te mea telā ko moe i ‵tou loto, ko te mea telā e tāua ki a tatou.

16. Se a te mea e ‵tau o tali‵tonu katoatoa tatou ki ei?

¹⁶ Kafai e fakaiku aka ne tatou i ‵tou loto ke fakafiafia atu tatou ki a Ieova, e tali‵tonu tatou me ka tuku mai ne ia a mea kolā e manakogina ne tatou. Kāti ka talia ne ia ke fia‵kai io me fiainu tatou i se taimi e pelā mo te apositolo ko Paulo. (1 Kolinito 4:11) E tigā te feitu tenā, e mafai eiloa o tali‵tonu fakamaoni tatou ki te fakatakitakiga poto a Iesu: “Ke mo a e manava‵se koutou kae fai aka, ‘Ne a ‵tou mea ka kai?’ io me, ‘Ne a ‵tou mea ka inu?’ io me ‘Ne a mea ka ‵pei tatou ki ei?’ Me konei katoa a mea e kausaki malosi ki ei a fenua fakaa‵tea. E iloa ne te otou Tamana i te lagi a mea kolā e ma‵nako koutou ki ei. Tela la, ke ‵sala muamua faeloa ne koutou te Malo mo tena amiotonu, kae ka fakaopoopo atu a mea katoa konei ki a koutou.”​—Mataio 6:​31-33.

‵SALA KI TE MANUIA I TE KILOKILOGA A TE ATUA

17, 18. (a) Se a te mea e fakalagolago ki ei a te manuia tonu? (e) Se a te mea e se fakalagolago ki ei a te manuia?

¹⁷ E tenei te manatu tāua: A te iku manuia o tatou e se fakalagolago ki te ‵lasi o mea ne fai ne tatou io me ko te tāua o tatou i te lalolagi tenei. E se fakalagolago foki a te manuia tonu o tatou ki te uke o tofiga e maua ne tatou i te fakapotopotoga. A te vaegā fakamanuiaga tenā, e mafai fua o maua mai i te ‵tou faka‵logo kae fakamaoni ki te Atua, telā ne fai tonu mai ki a tatou: “A te mea telā e manakogina i situati ko te lotou fakamaoni.” (1 Kolinito 4:2) Kae e ‵tau eiloa o tumau tatou i te fakamaoni. Muna a Iesu: “Kae ko te tino telā e loto mau ke oko ki te gataga ka sao eiloa a ia.” (Mataio 10:22) E mata, e se lotomalie koe me i te sao atu se fakamaoniga o te manuia tonu?

¹⁸ E mafai o lavea ne koe me i te fakamaoni ki te Atua e se fakalagolago ki tulaga ma‵luga, akoakoga, mea tau tupe, io me ko ‵tou tulaga i mua o tino. E se fakalagolago foki a te fakamaoni ki te poto, taleni, io me ko mea e mafai o fai. Faitalia me ne a ‵tou fakanofonofoga, e mafai eiloa o fakamaoni tatou ki te Atua. A nisi tino o te Atua i te senitenali muamua e mau‵mea kae ko nisi tino e ma‵tiva. Ne aoga eiloa a pati fesoasoani a Paulo ki tino mau‵mea “ke ga‵lue ki mea ‵lei, ke mau‵mea i te faiga o galuega ‵lei, ke kaima‵lie, ke toka o fetufaaki olotou mea.” Ne mafai eiloa ne tino mau‵mea mo tino ma‵tiva o ‘puke ‵mau ki te ola tonu.’ (1 Timoteo 6:​17-19) E penā foki i aso nei. E ‵pau a avanoaga mo tiute e maua ne tatou katoa: E ‵tau mo tatou katoa o tumau i te fakamaoni kae “ke mau‵mea i te faiga o galuega ‵lei.” Kafai e fai tatou penā, ka iku manuia eiloa tatou i te kilokiloga a te ‵tou Māfuaga kae maua te fiafia me e iloa ne tatou me e fakafiafia atu tatou ki a ia.​—Faataoto 27:11.

19. Se a te mea e ‵tau o fai ne koe ko te mea ke manuia ei koe?

¹⁹ Kāti e se mafai ne koe o pule katoatoa atu ki ou fakanofonofoga, kae e mafai o pule atu koe ki te auala e fakafesagai atu ei koe ki ei. Taumafai ke fakamaoni koe faitalia me ne a ou fakanofonofoga. E aoga ‵ki ke taumafai ki ei. Ke talitonu mo te fakamaoni me ka fakamanuia malosi koe ne Ieova​—i te taimi nei ke oko eiloa ki te se-gata-mai. Ke mo a eiloa e puli a pati kolā ne fai atu ne Iesu ki Kelisiano fakaekegina: “Ke na fakamaoni koe ke oko eiloa ki te mate, kae ka tuku atu ne au ki a koe te foualiki o te ola.” (Fakaasiga 2:10) A te mea tenā ko te tinā manuia tonu eiloa!

[Ata i te itulau e 14]

I te kilokiloga a tino, ne foliga mai me ko maua ne Saulo a te manuia

[Ata i te itulau e 15]

Ne iku manuia eiloa a Paulo