Fakataunu A Tou Tiute E Pelā Me Se Tino Talai

1. Kaia e mafai ei o taku a Ieova ki te ‵toe Tino talai tafasili kae tulaga muamua?

A TE tino talai se tino telā e takutaku atu ne ia a te tala ‵lei. A te ‵toe Tino talai tafasili kae tulaga muamua ko Ieova te Atua. Mai tua malie eiloa o te ‵tekeatuga o ‵tou mātua muamua, ne faka‵pula mai ne Ieova a te tala ‵lei i te gata​—ko Satani te Tiapolo​—ka fakaseai. (Kene. 3:15) I senitenali e uke, ne fakaosofia ne Ieova a tāgata fakamaoni ke tusi ki lalo a fakamatalaga likiliki ki te auala ka puipui ei ne Ieova a tena igoa mai i fakamaseiga, te auala ka fakaseai ei a fakalavelave kolā ne māfua mai i a Satani, mo te auala e toe maua ei ne tino a avanoaga kolā ne ‵galo i a Atamu mo Eva.

2. (a) Se a te vaega o agelu i te faiga o te galuega talai? (e) Se a te fakaakoakoga ne fai ne Iesu mō tino talai?

² A agelu foki ne tino talai. E takutaku atu ne latou a te tala ‵lei, kae fesoasoani atu latou ki nisi tino i te fakasalalauga o te tala ‵lei. (Luka 1:19; 2:10; Galu. 8:26, 27, 35; Faka. 14:6) Kae e a te agelu pule ko Mikaele? A koi nofo i te lalolagi nei e pelā me ko Iesu, ne fai ne ia se fakaakoakoga mō tino talai. Ne fakamuamua ne Iesu a te fakasalalauga o te tala ‵lei i tena olaga!—Luka 4:16-21.

3. (a) Se a te tala ‵lei telā e fakasalalau ne tatou? (e) Ne a fesili e tāua ki a tatou e pelā me ne tino talai?

³ Ne fakatonu atu a Iesu ki ana soko ke fai mo fai ne tino talai. (Mata. 28:19, 20; Galu. 1:8) Ne fakamalosi atu a te apositolo ko Paulo ki a Timoteo: “Fai te galuega a te tino talai, kae fakataunu katoatoa tau galuega.” (2 Timo. 4:5) Se a te tala ‵lei e talai atu ne tatou e pelā me ne soko o Iesu? E aofia i ei a te munatonu mautinoa me i te ‵tou Tamana faka-te-lagi, ko Ieova, e alofa mai ki a tatou. (Ioa. 3:16; 1 Pe. 5:7) A te auala tāua e fakaasi mai ei ne Ieova a tena alofa ko tena Malo. Tela la, e fia‵fia eiloa tatou o fai atu ki nisi tino me i tino katoa kolā e ‵nofo mai lalo i te pulega a te Malo, e faka‵logo ki te Atua, kae fai a te mea tonu e mafai o maua se fesokotakiga mo ia e pelā me ne ana taugasoa. (Sala. 15:1, 2) A te tonuga loa, i a Ieova a te fuafuaga ke fakaseai a logo‵maega se ‵tonu katoa. Ka tapale foki ne ia a te ‵mae telā ne māfua mai i te mafaufau ki logo‵maega ko ‵teka. Se tala ‵lei eiloa tenei! (Isa. 65:17) Ona ko tatou ne tino talai, ke mafau‵fau aka tatou ki tali o fesili tāua e lua konei: Kaia e tāua ei ke lagona ne tino a te tala ‵lei i aso nei? Kae e mafai pefea o fakataunu ne tatou mo te manuia a ‵tou tiute e pelā me ne tino talai?

KAIA E ‵TAU EI O LAGONA NE TINO A TE TALA ‵LEI?

4. Ne a tala se ‵tonu ne fai ne tino i nisi taimi e uiga ki te Atua?

⁴ Mafaufau me ne fai atu se tino me i a koe ko tiakina ne tou tamana e pelā foki mo tou kāiga kātoa. Kāti e fai mai a latou kolā e iloa ne latou a ia me e nofo loa i se koga ‵mao, e se fia saga mai, kae sauā. Kāti e fai foki ne nisi tino ke talitonu koe me ko sē aoga a te taumafai ke toe fesokotaki atu ki tou tamana me i a ia ko mate. Ne fai foki ne tino e tokouke ne tala e tai ‵pau e uiga ki te Atua. Ne akoako atu ki a latou me e seai se tino e mafai o malamalama i te Atua, e se iloa a ia, io me e sauā. Pelā me se fakaakoakoga, e fai mai a nisi takitaki lotu me ka fakasala ne te Atua a tino ma‵sei ki te se-gata-mai i se koga fakasauā. E ‵losi atu ne nisi tino ki te Atua a logo‵maega kolā ne māfua mai i fakalavelave o te natula. E ui eiloa e ‵mate a tino ‵lei e pelā foki mo tino ma‵sei i fakalavelave konei, e fai pelā me i mea konei ko fakasalaga mai te Atua.

5, 6. Ne pokotia pefea a tino i te akoakoga o te evolusione mo akoakoga ‵se fakalotu?

⁵ E fai mai a nisi tino me e seai se Atua. I te feitu tenei, ke mafaufau ki te akoakoga o te evolusione. E fai mai a tino e tokouke kolā e ‵lago ki ei me ne maua mai a te ola e aunoa mo se takitakiga poto. E fai mai latou me e seai se Mafuaga. Ne fai mai foki a nisi tino me i te tino se manu fua, tela la, e se ‵tau o ‵poi tatou māfai se tino e amio pelā me se manu. E kinau mai latou me i tino ma‵luga kolā e pule fakasauā mai ki tino ma‵lalo, e tau‵tali fua i mea kolā e taku ko tulafono o te natula. Tela la, e sē se mea fakapoi ke tali‵tonu a tino e tokouke me e ‵nofo faeloa mo tatou a te sē fai mea tonu. Tela la, a latou kolā e tali‵tonu ki te evolusione ko seai se fakamoemoega tonu i ei.

⁶ E seai se fakalotolotolua, me ne aofia a te akoakoga o te evolusione mo akoakoga ‵se fakalotu i te pogai ne pokotia ei a tino i tulaga fakafanoanoa i aso fakaoti konei. (Lo. 1:28-31; 2 Timo. 3:1-5) E seai eiloa se tala ‵lei kae tumau ne maua mai i akoakoga konei. E pelā mo pati a te apositolo ko Paulo, ne tuku tiaki ne latou a tino ke “‵nofo olotou mafaufau i te pouliga, kae e ‵mao latou mai te olaga telā e maua mai i te Atua.” (Efe. 4:17-19) I tafa i ei, ne fakalavelave ne te akoakoga o te evolusione mo talitonuga ‵se fakalotu a tino mai te taliaga o te tala ‵lei telā ne tuku mai ne te Atua.—Faitau te Efeso 2:11-13.

7, 8. Se a te auala fua e tasi e mafai ei o malamalama katoatoa a tino i te tala ‵lei?

⁷ Ko te mea ke toe faka‵lei a te fesokotakiga mo te Atua, e ‵tau mo tino o tali‵tonu me i a Ieova e ola kae e isi ne pogai ‵lei ke fakapili‵pili atu ki a ia. E mafai ne tatou o fesoasoani atu ki a latou mai te fakamalosiga o latou ke suke‵suke ki mea ne faite. Kafai e suke‵suke a tino ki mea ne faite kae mafau‵fau tonu ki ei, ko tauloto eiloa latou ki te poto mo te malosi o te Atua. (Lo. 1:19, 20) I te taumafai o tatou o fesoasoani atu ki tino ke ofo i te taimi e mafau‵fau ei latou ki mea kolā ne fakataunu ne ‵tou Mafuaga Sili, e mafai o fakaaoga ne tatou a polosiua e lua ko te Was Life Created? mo The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking. A latou foki kolā ne tauloto fua mai i mea kolā ne faite ka sē maua ne latou a tali ki nisi fesili faka‵numi tino, e pelā mo fesili konei: Kaia e talia ei ne te Atua a logo‵maega? Se a te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi? E mata, e atafai mai te Atua ki a au tokotasi?

⁸ A te auala fua e tasi e mafai ei o malamalama katoatoa a tino i te tala ‵lei e uiga ki te Atua mo tena fuafuaga ko te sukesuke ki te Tusi Tapu. Mafāga o tauliaga e maua ne tatou ke fesoasoani atu ki tino ke maua ne latou a tali ki olotou fesili! Ko te mea ke ‵goto ki loto o ‵tou tino fakalogo‵logo, e uke atu a mea e manakogina ke fai ne tatou i lō te akoako atu fua o mea ‵tonu; e ‵tau mo tatou o fakatalitonu atu ki a latou. (2 Timo. 3:14) E mafai ne tatou o fakatalitonu atu mai te tau‵tali i te fakaakoakoga a Iesu. Kaia ne iku manuia malosi ei a ia? E tasi te pogai me ne fakaaoga ne ia a fesili i se auala magoi. E mafai pefea o fakaakoako atu tatou ki a ia?

E FAKAAOGA NE TINO TALAI MANUIA A FESILI I SE AUALA MAGOI

9. Kafai e ma‵nako tatou o fesoasoani atu ki tino i te feitu faka-te-agaga, se a te mea e ‵tau o fai ne tatou?

⁹ Kaia e ‵tau ei mo tatou o fakaaoga a fesili i te galuega talai e pelā mo Iesu? Ia, ke mafaufau ki te mea tenei: E fai atu tou tokita ki a koe me e isi sena tala ‵lei. E mafai ne ia o faka‵lei a tou masaki māfai e fai se tipitipiga ki a koe. Kāti ka talitonu koe ki a ia. Kae e a māfai e tauto atu tou tagata a koi tuai o fesili atu a ia ki a koe e uiga ki tou masaki? E se taumate ka sē talitonu koe ki tou tagata. Faitalia me pefea te poto o te tokita, e ‵tau mo tou tagata o ‵sili a fesili kae fakalogologo ki au tali a koi tuai o tuku mai ne ia so se fesoasoani aoga. I se auala tai ‵pau, kafai e ma‵nako tatou o fesoasoani ki tino ke tali‵tonu ki te tala ‵lei o te Malo, e ‵tau mo tatou o tauloto ki te faiga o fesili i se auala magoi. Kafai fua ko maua ne tatou se ata manino o te tulaga faka-te-agaga o latou, ko mafai ei ne tatou o fesoasoani atu ki a latou.

10, 11. Se a te mea e mafai o fai ne tatou mai te fakaakoako atu ki te auala e akoako atu ei a Iesu?

¹⁰ Ne iloa ne Iesu me i fesili kolā e filifili faka‵lei aka e se fesoasoani atu fua ki te faiakoga ke iloa ne ia a mea e uiga ki te tino akoga, kae e fai foki ke aofia a te tino fakalogologo i te sau‵talaga. Pelā me se fakaakoakoga, i te taimi ne manako ei a Iesu o akoako atu ki ana soko se akoakoga e uiga ki te loto maulalo, ne ‵sili atu ne ia se fesili ke mafau‵fau latou ki ei. (Male. 9:33) Ke akoako atu ki a Petelu a te auala e mafai ei ne ia o fakaaoga a fakatakitakiga fakavae ke fakasako‵sako atu, ne ‵sili atu ne Iesu se fesili ke filifili ki ei. (Mata. 17:24-26) I te suā taimi, ne manako a Iesu ke iloa ne ia a mea i loto o ana soko, ne ‵sili atu ne ia ne nāi fesili kolā ne fai ei ke fakaasi mai olotou kilokiloga. (Faitau te Mataio 16:13-17.) Mai te fakaaogaga o fesili mo faipatiga, ne fai ei ne Iesu a mea e uke atu i lō te fakaasi atu fua o mea ‵tonu. Ne ‵goto ifo ki loto o tino kae fakamalosi atu a ia ke ‵fuli olotou olaga e ‵tusa mo te tala ‵lei.

¹¹ Kafai e fakaakoako tatou ki a Iesu mai te fakaaogaga o fesili i se auala magoi, e tolu a mea e fai ne tatou. E iloa ne tatou a te ‵toe auala ‵lei ke fesoasoani atu ki tino, e manumalo tatou i tino kolā e taumafai o taofi aka a sau‵talaga, kae e akoako ne tatou ki tino loto mau‵lalo a te auala e mafai ei o maua ne latou a mea aoga. Ke mafau‵fau ki fakaakoakoga e tolu kolā e fakaasi mai i ei a te auala e mafai ei o fakaaoga faka‵lei ne tatou a fesili.

12-14. E mafai pefea o fesoasoani atu koe ki se tamaliki ke momea aka a tena loto talitonu e uiga ki te tala ‵lei? Tuku mai se fakaakoakoga.

¹² Fakaakoakoga 1: E pelā me se mātua, se a te mea ka fai ne koe māfai e fakaasi mai ne tau tamaliki a tena manavase o ‵pulu a tena talitonuga e uiga ki mea ne faite i te taimi e faipati atu ei ki se taugasoa i te akoga? E seai se fakalotolotolua me ka fesoasoani atu koe ki a ia ke maua te loto talitonu e uiga ki te tala ‵lei telā e faipati atu ne ia. I lō te munasele atu io me tuku fakavave atu se pati fakatonutonu, kaia e se tautali ei koe i te fakaakoakoga a Iesu kae ‵sili atu ne fesili ke fakaasi mai ana lagonaga? E mafai pefea o fai ne koe a te mea tenā?

¹³ Kafai ko oti ne fai‵tau koe mo tau tamaliki ki vaega mai te polosiua ko The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking, fesili atu ki a ia me se a te ‵toe fakamalosiga e mafaufau a ia me e aoga. Fakamalosi atu ki a ia ke mafaufau me ne a pogai ne talitonu ei a ia ki te Mafuaga mo te auala e manako ei a ia o fai te loto o te Atua. (Lo. 12:2) Fakamatala atu ki tau tamaliki me e se ‵tau o ‵pau ana fakamasakoga mo au fakamasakoga.

¹⁴ Fakamatala atu ki tau tamaliki me kafai e fai‵pati lāua mo se taugasoa i te akoga, e mafai ne tau tamaliki o tautali i te fakaakoakoga telā ne fakaasi atu ne koe. E mafai ne tau tamaliki o toe onoono ki manatu ‵tonu kae ‵sili atu a fesili kolā e mafai o mafaufau ki ei. Pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fakamolemole atu ki se taugasoa i te akoga ke faitau ki te pokisi i te itulau e 21 o te polosiua ko te Origin of Life. E mafai ne tau tamaliki o fesili atu, “E tonu me e uke atu a fakamatalaga e mafai o tausi i loto i DNA i lō komipiuta i aso nei?” Kāti ka tali mai a te taugasoa i te akoga, ao. I te taimi tenā, e mafai ne tau tamaliki o fesili atu, “Kafai e se maua ne tino kolā ne faite ne latou a komipiuta a ikuga penā, e mafai pefea ne se mea e seai se mafaufau o fai penā i a ia eiloa?” Ke fesoasoani atu ki tau tamaliki ke momea aka a tena loto talitonu māfai e sau‵tala mo nisi tino e uiga ki tena talitonuga, ke fai faeloa a fakaakoakoga a koulua. Kafai e fakaakoako ne koe a ia ke fakaaoga a fesili i se auala magoi, ka fesoasoani atu eiloa koe ki a ia ke fakataunu a tena tiute e pelā me se tino talai.

15. E mafai pefea o fakaaoga ne tatou a fesili i te taumafai o fesoasoani atu ki se tino telā e se talitonu ki te Atua?

¹⁵ Fakaakoakoga 2: I te ‵tou galuega talai, e fetaui tatou mo tino kolā e fakalotolotolua me e isi se Atua. Pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fai mai se tino i a ia e se talitonu ki te Atua. I lō te talia o te faipatiga tenā ke fakagata aka i ei te sau‵talaga, e mafai ne tatou o fesili atu mo te āva me ko pefea te leva ne seki talitonu ei a ia ki te Atua kae kaia ne maua ei ne ia a te kilokiloga tenā. Kafai ko oti ne faka‵logo tatou ki ana tali kae fakamālō atu ki tou tagata me ne mafaufau ‵loto a ia ki te mea tenā, e mafai o fesili atu tatou me e fiafia a ia o faitau ki se mea telā e fakatalitonu mai i ei me i te ola se mea ne faite. Kafai e fiafia a te tino i te fale, kāti ka fai aka a ia me se mea sē ‵tau ke ita ma kilo atu ki se fakamaoniga penā. Ko mafai ei ne tatou o ofo atu ki a ia a te polosiua ko te Was Life Created? io me ko The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking. A fesili kolā e ‵sili atu mo te atafai i se auala poto, e mafai o fai pelā me se kī telā e ‵tala ki ei a te loto o se tino ke talia a te tala ‵lei.

16. Kaia e se ‵tau ei o ‵lei ki a tatou ke faitau mai ne se tino akoga ki te Tusi Tapu a tali mai te tusi?

¹⁶ Fakaakoakoga 3: I te taimi e fai ei ne tatou se akoga faka-te-Tusi Tapu, e fai atu fua tatou ki te tino akoga ke faitau mai a te tali i loto i te tusi telā e fai ei a te akoga. Kafai e fai tatou penā, e mafai o faka‵lave ne tatou a te gasolo ki mua o te tino akoga. Kaia? Me i te tino akoga telā e faitau mai fua a tali e aunoa mo te mafaufau ‵loto ki ei e se gasolo o ‵mau ana aka faka-te-agaga. E faigofie o fai a ia e pelā me se lakau telā ko magemage ona ko te ma‵losi o ‵tekemaiga. (Mata. 13:20, 21) Ko te mea ke sē oko atu ki te tulaga tenā, e ‵tau mo tatou o fesili atu ki ‵tou tino a‵koga me e pefea ana lagonaga ki mea kolā e tauloto ne ia. Taumafai ke iloa ne koe me e lotomalie a ia ki mea kolā e tauloto ne ia. Kae tāua atu la ke fai mai ne ia te pogai e lotomalie io me sē lotomalie ei a ia. Mai konā ko mafai ei o fesoasoani atu koe ki a ia ke malamalama i Tusitusiga Tapu ko te mea ke mafai ne ia o fai a fakaikuga tonu i a ia eiloa. (Epe. 5:14) Kafai e fakaaoga ne tatou a fesili i se auala magoi, ka mafai o ‵lave ‵mautakitaki a aka o tino taki tokotasi kolā e akoako ne tatou i te fakatuanaki kae mafai o ‵teke atu latou ki taumafaiga a tino kolā e ‵teke mai io me takitaki ‵se latou. (Ko. 2:6-8) Se a foki te suā mea e mafai o fai ne tatou ke fakataunu ‵tou tiute e pelā me ne tino talai?

E FAKATAU FESOASOANI A TINO TALAI MANUIA

17, 18. Kafai e olo tasi tatou mo se tino i te galuega talai, e mafai pefea o ga‵lue tasi tatou?

¹⁷ Ne uga ne Iesu ana soko ke olo taki tokolua i te galuega talai. (Male. 6:7; Luka 10:1) Fakamuli ifo, ne taku mai ne te apositolo ko Paulo a “taina mo tuagane ga‵lue” kolā “ne ga‵lue fakatasi [mo ia] i te tala ‵lei.” (Fili. 4:3) E ‵tusa mo te fakaakoakoga faka-te-Tusi Tapu tenā, ne kamata ne tino talai o te Malo se polokalame o akoako a nisi tino i te galuega talai i te 1953.

¹⁸ Kafai e olo koe mo te suā Kelisiano i te galuega talai, e mafai pefea o ga‵lue tasi koulua? (Faitau te 1 Kolinito 3:6-9.) ‵Suke ki tau Tusi Tapu ki tusi siki kolā e fakaaoga ne tou soa. Saga tonu ki tou soa io me ko te tino i te fale māfai e faipati se tino i a lāua. Saga tonu i te taimi e fai ei a te sau‵talaga i te mea ma manakogina ke fesoasoani koe ki tou soa ke manumalo i se manatu ‵teke. (Fai. 4:12) Kae fakaeteete, ke mo a e fakalavelave atu koe ki tou soa i te taimi e fai ne ia se fakamatalaga magoi. Kafai e se taofiofi ne koe a tou fia faipati atu, e mafai o fakavāivāi atu a te mea tenā ki tou soa kae faka‵numi atu ki te tino i te fale. Se mea ‵tau ke aofia koe i te sau‵talaga i nisi taimi. Kae kafai e manako koe o fai sau pati, e mafai o fakaasi atu ne koe se manatu toetoe e tasi io me lua. Ka oti, ko toe tuku atu ei a te avanoaga ki tou soa ke toe faka‵soko.

19. Se a te mea ‵lei ke masaua ne tatou, kae kaia?

¹⁹ E mafai pefea o fakatau fesoasoani a koulua mo tou soa i te taimi e olo ei koulua mai fale ki fale? Kaia e se fakaaoga ei a te taimi tenā o sau‵tala ki auala kolā e mafai ei o tai faka‵lei aka a pati fakatomua a koulua? Fakaeteete ke mo a e fakavāivāi atu au pati e fai e uiga ki tino i tou koga talai. Ke ‵kalo foki kea‵tea mai te matasele ko te faipati faeloa ki mea sē ‵lei a taina mo tuagane. (Faata. 18:24) Se mea ‵lei ke masaua ne tatou i a tatou ne ipu kele. Ko oti ne fakaasi mai ne Ieova ki a tatou a te kaimalie sē fuafuagina mai te tukumaiga o te koloa tāua o te talaiga o te tala ‵lei ki a tatou. (Faitau te 2 Kolinito 4:1, 7.) Tela la, ke na fakaasi atu ne tatou katoa a te loto fakafetai ki te koloa tenā mai te faiga o te ‵toe mea e mafai ne tatou o fai ke fakataunu ‵tou tiute e pelā me ne tino talai.