Mayo

Ta skoj ti mu xpoj yuʼun stuk Jefte li steklumal Israel ta skʼob li j-amonetike, la skʼanbe vokol Jeova ti akʼo xkoltaate. Xi laj yalbe ta jamale: «Me chavacʼbun ta jcʼob li amonetique, ta jchicʼbot amotonin li bochʼo chlocʼ snupun ta be cʼalal me lisut batel ta stsalel li amonetique» (Juec. 11:30, 31). ¿Mi ta melel chchikʼ ti buchʼu baʼyel chlokʼ nupatuke? Moʼoj, mu jechuk tspas, yuʼun muʼyuk lek chil Jeova kʼalal oy buchʼu chakʼ ta chikʼbil matanal junuk krixchanoe (Deut. 18:9, 10). Jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese, kʼalal oy buchʼu chakʼ ta chikʼbil matanal jkotuk chonbolome, chakʼ skotlej ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun kʼalal «ta jchicʼbot amotonin» xi li Jeftee, jaʼ ti chakʼbe Jeova sventa xtun ta sjunul xkuxlejal li ta chʼulna pasbil ta nukule. Lek laj yaʼi Jeova li kʼusi albate, jech oxal la skolta li ta paskʼope (Juec. 11:32). Vaʼun, li buchʼu baʼyel lokʼ nupatuk ta be li Jeftee, ¡jaʼ li jun noʼox stseb ti skʼanoj tajeke! Kʼalal laj yil taje toj vokol laj yaʼi, pe ¿mi chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi laj yal ta jamale? w16.04 1:11-13

Leʼ xa echʼ junchib jabile la jchantik ta jtsobobbailtik li livro «Tey me comanic o ta stojol ti scʼuxul yoʼnton ti Diose», ¿mi mu masuk to la jkʼantik Jeova kʼalal laj kaʼitik ti kʼu yelan stalelale xchiʼuk kʼalal laj kaʼibetik sloʼil li kermanotaktik ti ta sjunul yoʼonton chalike? Kʼalal chijkʼot ta tsobajeletik xtoke, mas to ep kʼusitik ta jchantik ta Vivlia kʼalal chkaʼitik ch-echʼ li mantaletike, li demostrasionetike xchiʼuk kʼalal ta jtsʼet chikintatik lek li tekstoetik chichʼ kʼelele Li tsobajeletik ch-echʼ kuʼuntike tskoltautik ta yakʼel ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Vivliae, jech kʼuchaʼal li Xchanel Li Jkʼel osil ta toyole (1 Tes. 4:9, 10). ¿Mi xvul ta ajol kʼu yelan la skoltaot junuk xchanobil sventa masuk xapasbe yabtel li Jeovae, ti xatojobuk mas ta spasel orasione o ti x-ayanuk mas ta avoʼonton yakʼel pertone? Toj ep kʼusi chakʼ jchantik xtok li tsobajeletik ch-echʼ kuʼuntik ta xokol kʼakʼale, yuʼun te ta jchantik kʼuxi ta jcholtik mantal xchiʼuk kʼuxi xuʼ xkalbetik lek smelolal li kʼusi chal ta melel Vivliae (Mat. 28:19, 20). w16.04 3:4, 5

¿Mi oy anopoj ta sventa li krixchanoetik ti chalbe skʼoplal Vivlia ti lik skʼopike? Li ta baʼyel kapituloetik ta Genesise ep te ta jtatik ti jech kʼot ta stojolalike: «Li Caine lic stsac li yitsʼine; te la smil comel» (Gén. 4:3-8); li Lameque la smil jun kerem ta skoj ti majate (Gén. 4:23); li jchabichijetik yuʼun Abraane (Abrame) laj yut sbaik xchiʼuk li jchabichijetik yuʼun Lote (Gén. 13:5-7); li Agare muʼyuk lek laj yil li Sarae (Sarai), jech ilin ta stojolal li Abraane (Gén. 16:3-6); li Ismaele la skontrain skotol li krixchanoetike, jaʼ yuʼun laj yichʼ kontrainel ek (Gén. 16:12). ¿Kʼu van yuʼun chal Vivlia li loʼiletik taje? Yuʼun chakʼ kiltik ti skʼan junuk koʼontontik xchiʼuk li yantike xchiʼuk chakʼ ta ilel kʼuxi ta pasel. Ta jtabetik sbalil li sloʼil xkuxlejalike, yuʼun jaʼik krixchanoetik kʼuchaʼal li voʼotike, jpasmulil echʼik xchiʼuk la snuptan svokolik ek. Pe chkakʼtik venta xtok ti lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼunik kʼalal laj yakʼbeik yipal ta xchapanel li skʼopike xchiʼuk oy me kʼusi lek chakʼ jchantik. Li loʼiletik liʼe chakʼ jchantik kʼusitik skʼan jpastik xchiʼuk kʼusitik mu stakʼ jpastik kʼalal mi jech la jnuptantike. w16.05 1:1, 2

¿Kʼu yelan la xcholik mantal li Jesus xchiʼuk yajchankʼoptake? Chkʼotik ta cholmantal ta buyuk noʼox; maʼuk noʼox ti bu oy ep krixchanoetike, chbatik ta naetik xtok sventa saʼik ti buchʼutik sta-oe (Mat. 10:11; Luk. 8:1; Ech. 5:42; 20:20). Ti kʼu yelan la xcholike jaʼ svinajeb ti muʼyuk la stʼujik li buchʼutik la xcholbeik mantale. ¿Kʼusi spasojik li stestigotak Jeovae? Jaʼ noʼox stukik chalik ti lik ajvalilajuk ta 1914 li Jesuse. Jaʼ mas tsots skʼoplal chilik li cholmantale, jech kʼuchaʼal laj yal mantal li Jesuse. Xi laj yal jun ants ta jlik livro ti chalbe skʼoplal relijione: «Li stestigotak Jeovae [...] muʼyuk chchʼay ta yoʼontonik yalbel krixchanoetik ti chlaj li kʼusitik chopole xchiʼuk ti skʼan xchanubtasik sventa sta skolebike». Jaʼ jech yakal chcholik mantal li stestigotak Jeova kʼuchaʼal la spas xchiʼuk yajchankʼoptak li Jesuse. w16.05 2:10, 12

Kʼalal ta jtsaktik ta venta li kʼusi tsnop Jeova ta sventa li kʼusi ta jpastike, mas me chijnopaj ta stojolal, lek me chilutik xchiʼuk chakʼbutik bendision (Sant. 4:8). Vaʼun ta me stsatsub li xchʼunel koʼontontik ta stojolale. Jaʼ yuʼun chaʼa, jnopbetik me skʼoplal li kʼusi ta jchan ta Jvivliatike sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusi tsnop Jeovae. Mi jech ta jpastike mas me chkojtikintik li Diose (Job 26:14). Yuʼun mi tsots chkakʼbetik yipal ta xchanel li Jvivliatik sventa xkojtikintik mas li Jeovae, ta me jta jpʼijiltik xchiʼuk lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik (Prov. 2:1-5). Li kʼusi tsnop tspas krixchanoetike ta xjelilan, pe li Jeovae mu jechuk. Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmoe: «Ti cʼusi snopoj ta spas ti Diose, jʼechʼel mu xchʼay ta be sbatel osil» (Sal. 33:11, Ch). Mi jech ta jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae, ti jaʼ li buchʼu mas toj pʼije xchiʼuk ti ta jpastik li kʼusi lek chile, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik. w16.05 3:17

Jpatoj lek koʼontontik ta stojolal Jeova ti jaʼ tstʼuj tal li krixchanoetik ti bu lek chile. Jaʼ yuʼun mu me chopoluk kʼusi jnoptik ta stojolal li kermanotaktike xchiʼuk li krixchanoetik ta jcholbetik mantale (Juan 6:44). Mi jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeova ti jaʼ Jpatvanej kuʼuntike, lek me kʼusi ta jnoptik ta stojolal li kermanotaktike (Is. 64:8). Yakaluk to me chichʼik patel yuʼun Jeova xkiltik. Yuʼun jaʼ jech ch-ilatik yuʼun li Jeovae. Yilojbe li kʼusi oy ta yoʼontonike xchiʼuk snaʼoj ti j-echʼel be noʼox li xchopolilike. Maʼuk noʼox, yuʼun xil xtok ti xuʼ xlekub stalelalike (Sal. 130:3). ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jeovae? Jaʼ ti mu jnoptik ti mu onoʼox xtukʼib li kermanotaktike. Jech xtok, skʼan me jmoj xij-abtej xchiʼuk Dios sventa jkolta li kermanotaktik ta sjelel li stalelalike (1 Tes. 5:14, 15). Li buchʼu mas to skʼan jech spasike jaʼik li moletik ta tsobobbaile (Efes. 4:8, 11-13). w16.06 1:4-6

Kʼalal chkalbetik yan krixchanoetik li lekil aʼyejetike, jaʼ me tskoltautik ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti jtsʼitestik li talelaletik chakʼ chʼul espiritue (Gal. 5:22, 23). Maʼuk noʼox taje, yuʼun kʼalal lek jtalelaltik li ta cholmantale, mas me chkʼot ta yoʼontonik li mantale xchiʼuk xuʼ me xjel-o stalelal li krixchanoetike. Jaʼ jech kʼot ta pasel ta Australia. Kʼalal yakal chcholik mantal ta naetik chaʼvoʼ stestigotak Jeovae, te lokʼ tal jun ants ti ch-ilin tajeke. Pe muʼyuk x-ilin li ermanoetike, la xchikintaik li kʼusi laj yal antse. Pe ta mas tsʼakale toj chopol laj yaʼi ti kʼusi la spase, jaʼ yuʼun la stak batel jlik karta ta Betel. Xi chal li skartae: «Oy ta koʼonton ta jkʼanbe perton li chaʼvoʼ krixchanoetik ti ayik ta jna ti mu snaʼ x-ilinike xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbaike, yuʼun toj chopol kʼusi laj kalbeik xchiʼuk la jtoy jba. Toj bolun chkaʼi ti jech la jpase, yuʼun li krixchanoetik taje jaʼ yakal chcholbeik li Skʼop Diose, pe toj chopol kʼusi laj kalbeik». ¿Mi jech van laj yal ta skarta ti kapuk jutuk sjol li ermanoetike? Yikʼaluk mu jechuk. Ta melel, li cholmantale ta jtabetik sbalil xchiʼuk tstabeik sbalil li yan krixchanoetike. w16.06 2:12, 13

Naka jpasmulil chij-ayan ta skoj li Adane (Rom. 5:12, 19). Jech oxal, yikʼaluk van oy kʼusi xal o spas junuk ermano ti syayijes koʼontontike. Kʼalal jeche, ¿kʼusi van ta jpastik? ¿Mi jkʼanojtik-o van li Jeovae? ¿Mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolal xchiʼuk ta stojolal li steklumale? Li Eli ti tun ta bankilal pale ta Israele, muʼyuk la xchʼunbeik smantal Jeova li chaʼvoʼ skeremotake. Xi chal li Vivliae: «Li xnichʼnabtac Elie puru chopol viniquetic; muc xichʼic ta mucʼ li Mucʼul Diose» (1 Sam. 2:12). Snaʼoj Eli ti chopol kʼusitik tspas li xnichʼnabe. Akʼo mi jech, te noʼox skʼeloj li kʼusitik tspasike, muʼyuk bu tsots xakʼbe mantal. Pe kʼot yorail ti akʼbatik mantal yuʼun Jeova xchiʼuk li xnichʼnabe. Jech xtok, muʼyuk xa xtunik ta bankilal pale li snitilulaltak ta mas tsʼakale (1 Sam. 3:10-14). Ti jaʼuk-o lijkuxi ta skʼakʼalil Elie xchiʼuk ti lajuk kaʼitik ti te noʼox skʼeloj li kʼusitik tspas xnichʼnabe, ¿mi laj van xchibajesutik? ¿Mi laj van skʼunibtas xchʼunel koʼontontik xchiʼuk mi laj van kikta jbatik ta spasbel yabtel li Jeovae? w16.06 4:5, 6

Xi laj yal ta Mateo 6:32 li Jesuse: «Li Atotik ta vinajele snaʼoj me ti chtun avuʼunik skotol li kʼusitik taje». Kʼalal skʼan to xkakʼtik venta ti kʼusitik chtun kuʼuntike, li Jeovae snaʼoj xa onoʼox (Filip. 4:19). Snaʼoj bu jlikukal jkʼuʼ jpokʼtik ti chlaj xae. Jech xtok, snaʼoj kʼusi veʼlilal skʼan jlajestik. Maʼuk noʼox, yuʼun snaʼoj xtok ti skʼan oyuk bu xijnaki xchiʼuk li kutsʼ kalaltike. Ta melel, jaʼ me tskoltautik ta saʼel skotol li kʼusi chtun kuʼuntik ta melele. Jaʼ jech, mi ta jchʼunbetik li smantal Jeovae xchiʼuk mi jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼune, xuʼ me jpat koʼontontik ti jaʼ chakʼbutik skotol li kʼusi chtun kuʼuntike xchiʼuk xuʼ xakʼbutik mas. Ta melel, li «yichʼel ta mukʼ [Diose]» jaʼ chakʼ jmuyubajeltik xchiʼuk jaʼ me tskoltautik ti junuk noʼox koʼontontik mi oy «jveʼeltik xchiʼuk jkʼuʼ jpokʼtike» (1 Tim. 6:6-8). w16.07 1:17, 18

Koliyal ti cham ta jtojolaltik li Jesuse, xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuk li Diose. Taje jaʼ skʼan xal ti xuʼ jun koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti xuʼ xkamigointike. Pe, ¿kʼuxi te tsakal skʼoplal li slekil yutsil yoʼonton Dios ta sventa taje? Li Pabloe xi laj yalbe li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele: «Ta skoj ti tukʼ chkichʼtik albel jkʼoplaltik ta sventa li xchʼunel oʼontonale, junuk koʼontontik ta stojolal Dios ta sventa li Kajvaltik Jesukristoe, ti jaʼ ta stojolal xtok ti laj xa jtatik ta sventa xchʼunel oʼontonal li slekil yutsil [oʼontonale]» (Rom. 5:1, 2). Jaʼ yuʼun jtojbetik me ta vokol ti jun koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ kamigotike. Oy kʼusi laj yal j-alkʼop Daniel ta sventa li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel li ta slajebal kʼakʼale, xi laj yale: «Li bochʼotic bijique [...] la xchanubtasic, la sbijubtasic» ep krixchanoetik (Dan. 12:3). ¿Kʼuxi tspas yuʼunik taje? Jaʼ ti chcholbeik lekil aʼyejetik xchiʼuk chakʼbeik xchan smantaltak Jeova li ‹yan chijetik› ti ta smiyonal xa noʼox oye (Juan 10:16). Vaʼun jaʼ jech tskoltaik sventa tukʼuk x-ilatik yuʼun li Diose. Pe taje jaʼ koliyal li slekil yutsil yoʼonton Jeovae (Rom. 3:23, 24). w16.07 3:10, 11

Ta skoj ti mu staleluk ti jech chnupunik xchiʼuk antsetik li anjeletike, laj yil xnichʼnabik ti toj echʼ xa noʼox mukʼtike xchiʼuk ti toj echʼ noʼox xmajvanike, nefilim la sbiinik. Li vaʼ kʼakʼale «iʼepaj smulic li cristianoetic ta banamile» (Gén. 6:1-5). Ta skoj ti toj chopol stalelalik li krixchanoetike, laj yal Jeova ti chakʼ tal Nojelal ta voʼ sventa te xchamike. Vaʼun li Noee laj yalbe krixchanoetik ti kʼusi poʼot xa xkʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun xi chalbe skʼoplal Noe li Vivliae: «La xcholbe skʼoplal li tukʼilale» (2 Ped. 2:5). Pe muʼyuk bu la stsakik ta mukʼ li krixchanoetike, yuʼun jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusitik stalel onoʼox ta jpas ta jkuxlejaltike, jech kʼuchaʼal li nupunele. Li Jesuse laj yal ti jech chkʼot ta pasel avi kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta skʼakʼalil Noee (Mat. 24:37-39). Li avie yakal chkalbetik krixchanoetik ti poʼot xa xakʼbe slajeb chopol balumil li Jeovae. Pe jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mu kʼusta yuʼunik li lekil aʼyej chkalbetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi kʼot ta pasel ta skʼakʼalil Noee? Jaʼ ti skʼan mu xchʼay-o koʼontontik li kʼusitik stalel onoʼox ta jpas ta jkuxlejaltike, jech kʼuchaʼal ti chijnupune xchiʼuk ti xkil kalab jnichʼnabtike, yuʼun taje xuʼ xchʼay ta joltik yuʼun ti poʼot xa xtal li skʼakʼalil Jeovae. w16.08 1:8, 9

Ta skoj ti jutuk xa skʼan stsuts li ‹slajebal kʼakʼale›, ta jnuptantik «tsots vokolil» xchiʼuk «toj echʼ noʼox xibal sba» (2 Tim. 3:1-5). Ti kʼusi xuʼ xkoltaatik li nupultsʼakaletike, jaʼ ti lekuk xamigoinik li Jeovae. Li kʼusi laj yal Pablo li ta teksto avie, maʼuk skʼan xal ti mu xa xchabi snupunel li ermanoe. Ta skoj ti oyutik xa ta slajebal kʼakʼale, li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xakʼ ta xkuxlejal li nupultsʼakaletike, jaʼ ti xtunik ta stojolal li Jeovae (Mat. 6:33). Li avie toj tsots tajek li kuxlejale, jaʼ yuʼun ep tajek nupultsʼakaletik ti chikta sbaike. ¿Kʼusi van xuʼ spasik sventa junuk noʼox yoʼontonik xchiʼuk ti lekuk xbat li snupunelike? Jaʼ ti skʼan nopol oyikuk ta stojolal li Jeovae xchiʼuk li ta steklumale, ti xchʼunik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti xbeiltasatik yuʼun li chʼul espiritue. Mi jech tspasike, yakal me chichʼik ta mukʼ «ti kʼusi spasoj ta jun li Diose» (Mar. 10:9). w16.08 2:17, 18

Chtun tajek ti xichʼik chanubtasel sventa xkʼotik ta moletik li ermanoetike. Li jtakbol Pabloe xi la stojobtas li Timoteoe: «Li kʼusitik laj avaʼi ta jtojolal ti jech chalik ek li epal testigoetike, kʼubanbo tukʼil viniketik li kʼusitik taje, vaʼun jaʼ jech lek chapalik sventa chchanubtasik batel li yantike» (2 Tim. 2:1, 2). Li Timoteoe ep kʼusitik la xchan ta stojolal li Pabloe ta skoj ti jaʼ mol xchiʼuk jtakbole. Li kʼusitik la xchane jaʼ ti snaʼuk lek xcholel mantale xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ skolta li ermanoetik ta tsobobbaile (2 Tim. 3:10-12). Li Pabloe ep la xchʼak skʼakʼal sventa xchanubtas li Timoteoe. Yuʼun tsots skʼoplal chil ti lekuk chapal ta spasel li yabtele (Ech. 16:1-5). ¿Kʼusi van xuʼ xchanbeik Pablo li moletik ta tsobobbaile? Jaʼ ti xikʼik batel junuk jtunel ti lek xa chanem sventa xbat svulaʼanik junuk ermanoe. Vaʼun ta me xchanik kʼuxi ta chanubtasel li yantike, ch-ayan smalael yuʼunik xchiʼuk mas me chlik skʼanik li ermanoetike. Jech xtok, ta me xchanik saʼel beiltasel ta stojolal Jeova sventa xchabibeik li xchijtake. w16.08 4:16, 17

Bakʼintik kʼalal chal Vivlia ti oy buchʼutik ch-alub yok skʼobike, jaʼ skʼan xal ti chibajem yoʼontonike o ti chʼabal spatobil yoʼontonike (2 Crón. 15:7; Evr. 12:12). Xuʼ me x-alub kok jkʼobtik xkaltik ek, yuʼun liʼ kuxulutik ta sbalumil Satanas ti noj ta vokolile. Kʼalal oy tajek jvokoltike, ta jvul koʼontontik xchiʼuk chijlubtsaj yuʼun, jaʼ xa jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal jkot varko ti matsʼal lek s-anklail ti mu xnike (Prov. 12:25). ¿Kʼusi ti xuʼ jvul-o tajek koʼontontik yuʼune? Yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti oy buchʼu cham kuʼuntike. O xuʼ van ta jvul tajek koʼontontik ta skoj ti tsots iputike o ti yakal chkichʼtik kontrainele. O moʼoj xtoke, jaʼ van ta skoj ti vokol chkaʼitik ta smakʼlinel li kutsʼ kalaltike. Vaʼun kʼalal jech chkat koʼontontike ta me xijlubtsaj xchiʼuk muʼyuk xa me xijmuyubaj. Akʼo mi jech, ta me spat koʼontontik li Skʼop Diose, yuʼun xi chalbutik li Jeovae: «Vuʼun chajcoltaot; vuʼun chajtsacot lec ta jbatsʼicʼob» (Is. 41:10, 13). w16.09 1:2, 4

Ta skoj ti jpasmulilutike, oy yajtsʼaklomtak Kristo ti skʼan xakʼbeik yipal ta stsalel li kʼusi chopol tskʼan yoʼontonike. Jlome skʼan xakʼbeik yipal sventa masuk xmuyubajik li ta cholmantale, yantike skʼan stsʼik svokolik ta chamel o ti stuk chaʼi sbaike. Junantik xtoke toj vokol chaʼiik yakʼel perton. Ta melel, mu ventauk ti kʼu xa sjalil chijtun ta stojolal li Jeovae, jkotoltik onoʼox me oy jtosuk jvokoltik ti tsmakutik bakʼintik ta spasbel li yabtele. Pe mu me xchʼay ta joltik ti ta onoʼox xakʼbe smoton Jeova li buchʼutik tukʼ chakʼ sbaike. Kalbetik Jeova ti akʼo xakʼbutik xchʼul espiritue. Yuʼun li orasion xchiʼuk chʼul espiritue jaʼ me chakʼ kipaltik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi leke. Vaʼun ta me xakʼbutik sbendision li Diose. Jpʼeluk me ta koʼonton jpastik li kʼusi ta jkʼan ta j-orasiontike. Kakʼbetik me yipal ta skʼelel jujun kʼakʼal li Jvivliatike, jchʼakbetik me yorail sventa jchan jvun ta jtuktik xchiʼuk jpastik me li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike (Sal. 119:32). w16.09 2:10, 11

Xuʼ van oy buchʼu xi chalbote: «Voʼone jchʼunoj ti ta kʼunkʼun kʼataj tal li kuxlejale, yuʼun jaʼ jech chalik li sientifikoetike. ¿Kʼuxi xa noʼox xuʼ jchʼuntik mi oy Dios ti muʼyuk bu kilojtik-oe?». Melel onoʼox ti muʼyuk kilojtik li Diose mi jaʼuk ti kʼuxi laj yichʼ pasel li kʼusitik x-ayane (Juan 1:18). Pe li buchʼutik xchʼunojik ti ta kʼunkʼun kʼataj tal li kuxlejale, muʼyuk yilojik ek. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun mi junuk sientifiko mi jaʼuk yan krixchano yiloj ti chjel stsʼunbal jtosuk kuxlejale. Jech kʼuchaʼal liʼe, muʼyuk bu xilik ti chkʼataj ta junuk krixchano li jkot maxe (Job 38:1, 4). Sventa xkakʼ lek venta jtuktike, skʼan me jkʼelbetik lek li sprevailtake xchiʼuk ti jnopbetik lek skʼoplale. Xi laj yal jtakbol Pablo ta sventa li kʼusitik pasbile: «Li stalelaltak [Jeova] mu xvinaje, jamal xvinaj kʼalal laj yichʼ pasel tal li balumile, yuʼun te xvinaj ta skoj li kʼusitik pasbile, jaʼ xkaltik, li sjuʼel ti te oy-o sbatel osile xchiʼuk ti jaʼ Dios ta melele, jaʼ yuʼun mu stakʼ xalik ti chʼabale» (Rom. 1:20). w16.09 4:4

Li Jeovae ta slekil yoʼonton la xchabi li jyanlumetike, yuʼun laj yal ti xuʼ xbatik ta kʼuxkʼul kʼalal mi lajem xa ox stsobbeik sat li kʼusitik stsʼunoj ta yosil li j-israeletike (Lev. 19:9, 10). Laj yalbe j-israeletik ti skʼan xichʼik ta mukʼ li jyanlumetike xchiʼuk ti skʼan svules ta sjolik ti kʼu toʼox yelan laj yaʼi sbaik eke (Éx. 23:9). Jaʼ jech, kʼalal muʼyuk toʼox bu ch-ochik ta mosoil ta Ejipto li j-israeletike, muʼyuk onoʼox lek ch-ilatik yuʼun li j-ejiptoetike (Gén. 43:32; 46:34; Éx. 1:11-14). Toj tsots laj yaʼi j-israeletik kʼalal batik ta yan lume. Jaʼ yuʼun vulesbat ta sjolik yuʼun Jeova ti kʼu yelan laj yaʼi sbaike sventa xakʼ ta ilel slekil yoʼontonik ta stojolal li jyanlumetike (Lev. 19:33, 34). Muʼyuk bu jelem-o yoʼonton li Jeovae. Jech oxal skʼan me teuk ta joltik ti skʼan xkichʼtik ta kʼux li jyanlumetik ti chtalik ta jtsobobbailtike, yuʼun jech-o oy ta yoʼonton li Jeovae (Deut. 10:17-19; Mal. 3:5, 6). Skʼan me jnoptik mi oy van kʼusi vokol chaʼiik. Yikʼaluk van mu xaʼiik lek li jkʼoptike xchiʼuk mu x-ichʼatik ta mukʼ yuʼun li yan krixchanoetike. Kʼalal jech ta jnoptike, jaʼ me tstij koʼontontik ta skoltaelik xchiʼuk ti jkʼuxubintike (1 Ped. 3:8). w16.10 1:3-5

Li jchankʼop Santiagoe oy kʼusitik laj yal ta sventa li xchʼunel oʼontonale. Xi laj yale: «Akʼbun kil li xchʼunel avoʼonton ti chʼabal yabtelale, yan li voʼone chkakʼ avil li xchʼunel koʼonton ta skoj li kʼusitik lek ta jpase» (Sant. 2:18). Laj yalbe lek smelolal ti maʼuk noʼox skʼan jchʼuntik li Diose, moʼoj, yuʼun skʼan oyuk lek xchʼunel koʼontontik ta stojolal. Yuʼun kʼalal ta pukujetik xchʼunojik ti oy Diose, pe muʼyuk xchʼunel yoʼontonik ta stojolal, kʼajomal noʼox skontrainojik tajek (Sant. 2:19, 20). Jaʼ jech, li buchʼu oy xchʼunel yoʼontone lek kʼusitik tspas sventa smuyubtabe yoʼonton li Diose. Jaʼ jech la spas li Abraane, xi laj yalbe skʼoplal li Santiagoe: «¿Mi mu tukʼuk laj yichʼ albel skʼoplal jtotik Abraan ta skoj ti oy kʼusitik lek la spas kʼalal laj xaʼox yakʼ ta skajleb matanal li Isaak ti jaʼ xnichʼone? Chavil ti la spasbe yabtelal li xchʼunel yoʼontone, jech xtok tukʼib batel li xchʼunel yoʼonton ta skoj ti oy kʼusitik lek la spase» (Sant. 2:21-23). Laje jaʼo laj yal Santiago li kʼusi chal li teksto avie: ti mu kʼusi xtun-o mi chʼabal yabtelal li xchʼunel koʼontontike. w16.10 4:8

Ep kʼusitik xchanojik ta sventa vinajelbalumil xchiʼuk ta sventa Jbalumiltik li sientifikoetike. Koliyal taje, mas xa kʼun chkaʼitik spasel li kʼusitik ta jkuxlejaltike. Pe li sientifikoetike mu xtakʼ yuʼunik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, mu x-al yuʼunik kʼu yelan laj yichʼ pasel ta melel li vinajelbalumile xchiʼuk ti kʼu yuʼun oy kuxlejal li ta Balumile. Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mu x-al yuʼunik kʼu yuʼun ti mu jkʼan xijchamutike. ¿Kʼu yuʼun mu x-albe yuʼunik smelolal taje? Jun srasonale jaʼ ti epal sientifikoetik xchiʼuk yan krixchanoetike chalik ti muʼyuk Diose xchiʼuk chchanubtasvanik ti kʼunkʼun la kʼataj talel li kuxlejaletike. Pe li Diose chalbutik smelolal li ta Vivliae. Jaʼ laj yakʼ Jeova li mantaletik ta sventa ti kʼutik yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile (leyes de la naturaleza). Li mantaletik taje muʼyuk bu chjel-o. Sventa x-abtejik li buchʼutik tstsʼakik luse, li plomeroetike, li injenieroetike, li jtij avionetike, li buchʼutik tspasik operasione xchiʼuk yan krixchanoetike persa skʼan stsakik ta venta li mantaletik taje. w16.11 2:4, 5

Mu albajuk yepal li kʼusitik skʼan jtojbetik ta vokol li Jeovae. Kalbetik skʼoplal junantik. Baʼyel, «jaʼ kuxulutik yuʼun, chijnikutik xchiʼuk [jaʼ ta sventa] ti oyutike». Xchibal, yakʼojbutik li Vivliae. Jkʼanojtik tajek jech kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Kristo ta Tesalonikae, yuʼun jchʼunojtik «ti jaʼ skʼop Diose» (1 Tes. 2:13). Yoxibal, skʼan jtojbetik ta vokol Jeova ta skoj ti xchanubtasojutik ta Vivlia ti kʼuxi xuʼ xijkʼot ta yamigoe (Sant. 4: 8). Xchanibal, skʼan jtojbetik ta vokol ti te kapal jkʼoplaltik li ta s-organisasione. Jaʼ jech tajek chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 136 ti xi laj yale: «Tojbeic ta vocol li Mucʼul Diose, yuʼun jaʼ toj lec yoʼnton, yuʼun sbatel osil mu xlaj o li cʼuxubinel yuʼune» (Sal. 136:1). Li ta sjunul Salmo 136 chchaʼal ta jujun versikulo ti «sbatel osil mu xlaj o li cʼuxubinel» yuʼun li Jeovae. Mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk mi ta jchʼuntik li mantaletik chakʼbutik tal s-organisasione, ta me jkʼupintik-o sbatel osil li kʼuxubinel yuʼune. w16.11 3:18, 19

Li teksto taje ep ta velta te chal li ta livro ¿Kʼusi chchanubtasvan ta melel li Vivliae? Kʼalal ta jchantik xchiʼuk kalab jnichʼnabtik xchiʼuk yan krixchanoetik li kapitulo 3, 5 xchiʼuk 6 li ta livro taje, persa onoʼox ta jkʼeltik li kʼusi chal Romanos 5:12. Ta jkʼeltik sventa xaʼibeik smelolal ti kʼu yuʼun maʼuk jun paraiso li Balumile, ti kʼu yuʼun chtun kuʼuntik li pojelale xchiʼuk ti kʼu yuʼun chijchamutike. Li tekstoe xuʼ me skoltautik jkotoltik ek sventa masuk ep sbalil xkiltik ti lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Jech xtok, jaʼ tskoltautik sventa jpʼeluk ta koʼontontik ti jchʼunbetik smantale xchiʼuk tskoltautik sventa jmalatik li kʼusi yaloj tspase. Skʼan me teuk ta joltik ti jkotoltik jpasmulilutike xchiʼuk ti oy kʼusi chopol ta jpastik skotol kʼakʼale. Li Jeovae snaʼoj ti jmulavil krixchanoutike, pe kʼuxutik ta yoʼonton xchiʼuk oy ta yoʼonton chakʼutik ta perton (Sal. 103:13, 14). Li Jesuse la xchanubtasutik ti skʼan jkʼanbetik Dios ti akʼo spasbutik perton li jmultike (Luk. 11:2-4). Mi xchʼayoj xa ta sjol Dios li jmultik jpasojtik ta voʼnee, mu me teuk-o xvulvun koʼontontik yuʼun. w16.12 1:1-3

Li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae skʼan skʼelik li kʼusi mas tsots skʼoplal ta xkuxlejalike: ¿mi jaʼ van «li kʼusitik sventa bekʼete»? Jaʼ jech li voʼotik eke, skʼan xkakʼtik venta ti kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike. Sventa xkakʼtik ventae, xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi ti mas lek chkaʼi yalbel skʼoplale? ¿Kʼusi ti mas lek chkaʼi spasele?». Oy buchʼutik chakʼik venta ti jaʼ batem ta yoʼontonik snopel ti kʼu yelan tstʼujobtas li snaike, ti tskʼan yaʼi tspasik preva jeltos poxe, ti tsman skʼuʼ spokʼike, ti kʼu yelan xuʼ xepajes li stakʼinike o jaʼ noʼox chchapanik ti bu chbatik ta junuk lume. Li kʼusitik taje muʼyuk chopol, yuʼun xuʼ van stalel onoʼox jech ta jpastik. Kalbetik chib skʼelobil ta sventa li poxe, kʼalal jaʼo te oy ta jun kʼin nupunel li Jesuse la skʼatajes ta vino li voʼe. Li Pablo eke xi laj yalbe li Timoteoe: «Jaʼ lek uchʼan jutebuk vino ta sventa li achʼute» (1 Tim. 5:23; Juan 2:3-11). Pe jaʼ noʼoxe maʼuk batem ta yoʼontonik yuchʼel vino li Jesus xchiʼuk Pabloe. Li voʼotik une, ¿kʼusi ti mas tsots skʼoplal chkaʼitik spasele? w16.12 2:5, 10, 11

Taje jaʼ tskoltautik sventa spas kuʼuntik li kʼusi laj yal Jesus ta Mateo 6:33. Li jtakbol Pedroe xi la sjakʼbe li Jesuse: «Li voʼonkutike kiktaojkutik skotol sventa ta jtsʼakliotkutik, ¿kʼusi van ta jtakutik ta melel?» (Mat. 19:27). Li Jesuse muʼyuk laj yut ti vaʼ yelan la sjakʼe. Li kʼusi noʼox laj yalbe yajchankʼoptake jaʼ ti ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova mi ep kʼusitik laj yiktaik o mi chil svokolik ta skoj ti chtunik ta stojolale. Li Jesuse laj onoʼox yal ti koʼol tspasik mantal ta vinajel xchiʼuk li yajtakboltake xchiʼuk li yan yajchankʼoptak ti tukʼ yakʼoj sbaike. Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun laj yal xtok ti liʼ noʼox ta sba Balumil xuʼ tsta smotonike, xi laj yale: «Skotol li buchʼu yiktaoj sna, mi sbankil o yitsʼin, mi xvix o yixlel, mi stot o smeʼ, mi yalab o xnichʼnab o mi yosil ta jkoje; mas to me ta sien ta velta tsta xchiʼuk ta me xuʼunin li kuxlejal sbatel osile» (Mat. 19:29). Li ta jkʼakʼaliltik eke jkotoltik li yajtsʼaklomutik Kristoe te ta jta jchiʼiltik ta vokʼel li ta tsobobbaile, te ta jta jtot jmeʼtik xchiʼuk kalab jnichʼnabtik. Li bendisionetik taje ep tajek sbalil, jaʼ mu sta jech sbalil li kʼusi chkiktatik ta skoj ti chijtun ta stojolal Jeovae. w16.12 4:4, 5

¡Toj ep kʼusitik labal sba yaloj tspas ta melel li Jeovae! Jech kʼuchaʼal liʼe, yaloj ti chchʼultajes li sbie xchiʼuk ti chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan ta vinajel xchiʼuk ta Balumile (Mat. 6:9, 10). Taje jaʼ li kʼusitik mas tsots skʼoplal jmalaojtik chkʼot ta pasele. Jech xtok, yalojbutik Jeova ti chakʼ jkuxlejaltik sbatel osile, ta vinajel o liʼ ta Balumile (Juan 10:16; 2 Ped. 3:13). Jpatoj koʼontontik xtok ti tsbeiltasutik xchiʼuk tskoltautik Jeova li ta slajebal kʼakʼale. Xi chal li Vivliae: «Li xchʼunel oʼontonale jaʼ ti oy kʼusi malabil ti chkʼot onoʼox ta pasel ta persae». Taje jaʼ skʼan xal ti jpʼel ta koʼonton jchʼunojtik ti chkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yalojbutike. Oy jlom krixchanoetike oy kʼusi tskʼanik chkʼot ta pasel, pe muʼyuk spatoj yoʼontonik mi jpʼel skʼoplal tstaik. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi albatik ti oy kʼusi tspasik kanale, mu snaʼik mi jpʼel onoʼox skʼoplal tstaik. w16.10 3:1, 2

Li Jeovae yakʼojbutik jpʼijiltik sventa jpastik kʼusitik xchiʼuk ti jpastik kʼuchaʼal tskʼan koʼontontike. Mi bikʼit chkakʼ jbatike, jaʼ jech ta jtunestik kʼuchaʼal tskʼan stuke (Rom. 12:4-8). Li Jeovae tskʼan ti lekuk jtunestik li kʼusitik xijtojobutik spasele sventa jech xkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk sventa jkoltatik li yantike. Li kʼusi ta jpastik li ta steklumal Diose xuʼ me xjel batel. Jnoptik ta sventa ti kʼutik yelan jel talel xkuxlejal li Jesuse. Ta baʼyele stuk toʼox nakal xchiʼuk Stot (Prov. 8:22). Ta tsʼakale la skolta Stot sventa spasik li anjeletike, li vinajelbalumile xchiʼuk li krixchanoetike (Kol. 1:16). Ta tsʼakale, li Jesuse laj yichʼ takel talel ta balumil. Vokʼ kʼuchaʼal jun krixchano xchiʼuk chʼi jaʼ to ti pas ta mukʼta krixchanoe (Filip. 2:7). Kʼalal chame sut batel ta vinajel xchiʼuk ta 1914 kʼot ta Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose (Evr. 2:9). Xchiʼuk kʼalal mi laj xa ox ajvalilajuk jmil jabile, tsutesbe li Ajvalilal yuʼun Stote. Vaʼun te chlik-o tal ti «stuk xa noʼox chkʼot ta Ajvalil ta skotol kʼusitik li Diose». Jaʼ xkaltik, ti tsventain skotol kʼusitik ta vinajelbalumile (1 Kor. 15:28). w17.01 3:11, 12

Jun ants ti mu skʼan snop li kʼusi tspase xi laj yalbe li yamigoe: «Mu xavakʼ jnop jaʼ noʼox albun li kʼusi xuʼ jpase, yuʼun jaʼ mas kʼun chkaʼi». Li ants taje jaʼ noʼox lek chaʼi ti ch-albat li kʼusi tspase, pe mu skʼan snop stuk li kʼusi tspase akʼo mi jaʼ jun matanal yakʼojbutik li Diose. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik li ta jtojolaltike? ¿Mi lek van xkaʼitik snopel jtuktik li kʼusi ta jpastike o mi jaʼ van lek chkaʼitik ti oy buchʼu tsnop ta jtojolaltike? ¿Kʼusi ta jnoptik ta sventa ti xuʼ jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike? Li krixchanoetike oy ep kʼutik yelan tsnopik ta sventa ti skʼan ta jnop jtuktik li kʼusitik ta jpastike. Jlom krixchanoetike chalik ti muʼyuk la kʼusi ti xuʼ jnop jtuktike, yuʼun la jaʼ tsnop stuk Dios li kʼusi ta jpastike. Yantik xtoke, chalik ti jaʼ noʼox la lek kʼusi chkʼot ta pasel kuʼuntik mi kolemutik la spasel skotol li kʼusi tskʼan koʼontontike. Pe li Vivliae chal ti Jeovae la spasutik sventa jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike xchiʼuk ti xuʼ kuʼuntik ti lek xbat ta nopel kuʼuntike. w17.01 2:1, 2

Li Davide xuʼ van la snop ti muʼyuk to chapal Salomon sventa sbeiltas li mukʼta abtelal ta svaʼanel temploe. Yuʼun li Salomone toj kerem toʼox xchiʼuk muʼyuk to kʼusi mas xchanoj. Pe li Davide tskʼan ti kʼupiluk sba xkom li temploe xchiʼuk ti stukuk noʼox jeche. Pe snaʼoj xtok ti chkoltae yuʼun Jeova li Salomon ta spasel li mukʼta abtelal taje. Jaʼ yuʼun, li Davide jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton skʼelel kʼuxi xuʼ skolta xnichʼon ti bu kʼalal xuʼ yuʼune. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalik avi eke skʼan me mu xchibajik mi kʼot yorail ti jaʼ xa tsbainik buchʼutik keremik to li yabtelike. Yuʼun jnaʼojtik ti kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jpastik li kʼusi yakʼoj jbaintik li Jeovae. Sventa xkʼot ta pasel taje tsots skʼoplal ti xichʼik chanubtasel li buchʼu keremik toe. w17.01 5:8, 9

Li Jesus ti jaʼ li Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose tslajes li Satanase xchiʼuk skotol li kʼusitik chopol spasoje. Li Jesuse la skolta yajchankʼoptak sventa xaʼibeik smelolal ti toj tsots skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose. ¿Kʼuxi la spas? Yuʼun jaʼ noʼox ti kʼalal laj yichʼ voʼe, lik xchol «li lekil aʼyejetik ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios» ta buyuk noʼoxe (Luk. 4:43). Jech noxtok, laj yalbe yajtsʼaklomtak ti skʼan xbatik «kʼalal to ta namal balumil» sventa xbat xcholik li mantale (Ech. 1:6-8). Li cholmantal avi eke jaʼ me chakʼ ti xchanik ta sventa pojelal li krixchanoetike xchiʼuk ti xkuxiik sventa chventainatik yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ me te chkakʼtik ta ilel ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal Ajvalilal kʼalal ta jkoltatik ta xcholel lekil aʼyejetik ta spʼejel Balumil li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele (Mat. 24:14; 25:40). w17.02 2:7, 8

Akʼo mi tsots yabtelik ta stojolal tsobobbail li buchʼutik chtunik li ta jtsop jbeiltasvaneje, xaʼibeik lek smelolal ti jaʼ Jbeiltasvanej yuʼunik li Jesukristoe. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Chʼikutik ta skotol kʼusitik ta stojolal li jolile, ti jaʼ li Kristoe» (Efes. 4:15). Jech xtok, li Diose laj yakʼ ti «sbiinik yajtsʼaklom Kristo» li jchankʼopetike, maʼuk ti xichʼik ojtikinel ta sbi junuk jtakbole (Ech. 11:26). Li Pabloe snaʼoj lek ti tsots skʼoplal skʼan xchʼunik li chanubtasel chakʼ jtakboletike xchiʼuk li yan moletik ti tsbeiltasik li tsobobbaile, yuʼun jaʼ te tslokʼesik tal ta Skʼop Dios skotol li kʼusi chakʼik ta chanele. Akʼo mi jech, xi laj yal li Pabloe: «Pe ta jkʼan akʼo xanaʼik liʼe: li sjol viniketike jaʼ li Kristoe». Taje te tsakal skʼoplal li buchʼutik chtunik li ta jtsop jbeiltasvaneje. Xi to laj yal xtoke: «Jaʼ noʼox jech ek, li sjol Kristoe jaʼ li Diose» (1 Kor. 11:2, 3). Jamal lek xvinaj ti Jeovae jaʼ la svaʼan Xnichʼon sventa tsbeiltas li tsobobbaile. w17.02 4:7

Kʼalal chkichʼtik ta mukʼ li yantike, jaʼ me tskoltautik sventa mu jaʼuk jpastik li kʼusi tskʼan koʼonton jtuktike xchiʼuk ti bikʼituk xkakʼ jbatik mi oy buchʼu chichʼutik tajek ta mukʼe. Jech xtok, mi oy noʼox smelolal ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ li yantike, ta me xchabiutik. Yuʼun muʼyuk chijnamaj ta stojolal Jeova mi oy kʼusi chopol la spas junuk ermano ti kichʼojtik ta mukʼe. Yan ti kʼuxi xuʼ jtabetik sbalil ti chkichʼtik ta mukʼ yantike jaʼ ti jmoj tsobolutik-o li ta s-organisasion Jeovae. Li j-organisasiontike muʼyuk buchʼu chichʼ tajek ta mukʼ akʼo mi stestigo Jeova o mi maʼuk. Li sbalil ti mas tsots skʼoplal ta jtatik ta skoj ti chkichʼtik ta mukʼ li yantike, jaʼ ti xmuyubaj kuʼuntik li Diose. Mi chkichʼtik ta mukʼ li yantike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik li smantale xchiʼuk ti tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolale. Vaʼun jaʼ me jech tstakʼbe Jeova li buchʼu chopol ch-albat skʼoplale, ti jaʼ li Satanase, yuʼun li stuke chal ti muʼyuk la buchʼu tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Diose (Prov. 27:11). Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mu snaʼik kʼu yelan lek ch-ichʼvanik ta mukʼ. Jaʼ yuʼun jtojbetik ta vokol Jeova ti chchanubtasutik kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼ li yantike. w17.03 1:13, 20, 21

Li Jeosafate la xchanbe stalelal li stote xchiʼuk la stijbe yoʼonton jteklum sventa xichʼik-o ta mukʼ li Jeovae. La stak batel junantik viniketik ti bu kʼalal sventainoj li ajvalil ta Judae sventa xchanubtasik li jteklum ta sventa li kʼusi chal li «svunal mantaletic yuʼun Mucʼul Diose» (2 Crón. 17:7-10). Maʼuk noʼox, li Jeosafate bat ta yosilal ajvalilal yuʼun Israel, kʼalal to «ta vitsetic yuʼun Efraín», sventa skolta krixchanoetik yoʼ xlik yichʼik ta mukʼ yan velta li Jeovae (2 Crón. 19:4). Li Jeova avie skʼan ti x-ojtikinat yuʼun skotol li krixchanoetike xchiʼuk voʼotik xuʼ jkoltatik sventa xojtikinik. Jech oxal, xi jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼbe yipal ta xcholel mantal jujun u? ¿Mi oy ta koʼonton ta jchanubtas junuk krixchano sventa xtun ta stojolal Jeova? ¿Mi ta jkʼopon Jeova sventa skoltaun ta stael?». Mi chkakʼbetik yipale, li Jeovae xuʼ me skoltautik sventa jlikestik junuk chanubtasel ta Vivlia. ¿Mi oy van ta koʼonton ta jchanubtastik ta Vivlia junuk krixchano akʼo mi jaʼo yorail ta jkux koʼontontik? Jvules ta joltik ti la skoltaan krixchanoetik sventa xtunik ta stojolal Jeova yan velta li Jeosafate. Li voʼotik eke xuʼ me jkoltatik junuk krixchano ti chibajemik ta mantale. w17.03 3:10, 11