Junio

Li yuni tseb Jeftee te chtun-o ta chʼulna pasbil ta nukul xchiʼuk muʼyuk bu chil-o yalab. Vaʼun chʼabal xa buchʼu x-ichʼbat komel sbi li Jeftee xchiʼuk li yosile (Juec. 11:34). Akʼo mi jech, xi jpʼel yoʼonton laj yale: «Oy cʼusi caloj ta stojol Mucʼul Dios, pero mu xa xuʼ ta jsutes jcʼop» (Juec. 11:35). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti lek tsots xchʼunel yoʼontone. Jech oxal lek laj yil Jeova li mukʼta matanal laj yakʼe xchiʼuk laj yakʼbe bendision. Ti voʼotikuke, ¿mi jaʼ van jech laj kakʼ ta ilel xchʼunel koʼontontik ek? Kʼalal laj kakʼbe jkuxlejaltik li Jeovae laj kalbetik ta jamal ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼibetik spasbel li kʼusi tskʼan yoʼontone. Akʼo mi jnaʼojtik ti tsots chkaʼitik bakʼintike. Pe, ¿kʼu van yelan chkaʼitik mi chalbutik Jeova ti akʼo jpastik li kʼusi mu jkʼupintike? Mi oy xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal Jeftee, ta sjunul me koʼontontik ta jchʼunbetik li smantale xchiʼuk ta me jpastik li kʼusi laj kalbetik ta jamale. Manchuk mi xkil-o jvokoltik bakʼintik, ta melel mu me kʼusi xkoʼolaj-o li mukʼta matanal chakʼbutike (Mal. 3:10). w16.04 1:11, 14, 15

Sventa tsbeiltas tsobobbailetik li Jesuse, jaʼ tstunes li xchʼul espiritu Diose. Li chʼul espiritu taje jaʼ tskoltautik sventa stsal kuʼuntik li akʼel ta prevae, ti tsotsuk koʼonton jcholtik mantale xchiʼuk ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Jech oxal, skʼan me xkakʼbetik yipal ti xijbat ta tsobajel sventa xakʼbutik xchʼul espiritu li Diose. Jech xtok, li ta tsobajeletike ep ta velta jaʼ te chichʼ albel smelolal kʼu yelan kʼotem ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae. Vaʼun jaʼ tskoltautik sventa jpat koʼontontik ti jpʼel onoʼox skʼoplal chkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje. Jech xtok, tspat koʼontontik kʼalal chkaʼitik li mantal chetʼes ermanoetike. Pe maʼuk noʼox me un, yuʼun chkʼot ta koʼontontik xtok kʼalal chkaʼitik chakʼ sloʼilike xchiʼuk kʼalal ta sjunul yoʼonton chkʼejinike (1 Kor. 14:26). Oy to kʼusi ti xkuxet noʼox koʼontontik yuʼune, jaʼo kʼalal ta jchiʼin jbatik ta loʼil kʼalal mu to chlik o kʼalal chlaj li tsobajele, yuʼun te chkakʼtik venta ti ep tajek kamigotaktik ti oyutik ta yoʼontone (1 Kor. 16:17, 18). w16.04 3:6, 7

Li Jesuse laj yal ti chcholik mantal xchiʼuk chchanubtasvanik li yajchankʼoptak sventa xaʼiik lekil aʼyejetik skotol li jteklumetike (Mat. 24:14). Li yajchankʼoptake chlikik talel ta «skotol li jteklumetike». Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan cholel mantal ta spʼejel Balumile. Jaʼ noʼox stestigotak Jeova yakal tspasik li albil kʼop laj yal Jesus ta sventa li xcholel lekil aʼyejetik ta spʼejel Balumile. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik taje? Li ta Estados Unidose oy jutuk mu jun miyon 200 mil stestigotak Jeova. Pe jaʼuk li jnitvanejetik ta jeltos relijione kʼajomal 600 mil li ta lum taje. Li ta spʼejel Balumile mas jutuk ta 400 mil paleetik li ta relijion katolikae. Pe taje jutebik, yuʼun li stestigotak Jeovae oy vaxakib miyon ti yakal chcholik mantal ta 240 mukʼtik lumetike. Toj labal sba ti kʼu yelan chichʼ muyubtael xchiʼuk chichʼ albel slekilal li Jeovae (Sal. 34:1; 51:15). w16.05 2:13, 14

Li balumile noj ta krixchanoetik ti jaʼ noʼox tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontonike. Jaʼ yuʼun oy toybail, tsalbail xchiʼuk jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike. Li buchʼutik jech tspasike chakʼik ta ilel ti oy srason li Satanase, li buchʼu yaloj ti xuʼ snop stuk li kʼusi mas lek chaʼi li jun krixchanoe (Gén. 3:1-5). Li talelal taje jaʼ noʼox chakʼ ti oyuk utbail xchiʼuk kʼope. Yan li Jesuse la xchanubtas yajtsʼaklomtak ti jaʼuk saʼik li jun oʼontonale xchiʼuk ti jaʼuk spasik li kʼusi lek chaʼi yantike. Li ta Mantaletik ta Vitse te laj yakʼ lekil tojobtaseletik sventa junuk noʼox koʼontontik. Te laj yal ti skʼan manxoukutike, ti jip lokʼel li skʼakʼal koʼontontike, ti jchapan noʼox li jkʼoptike xchiʼuk ti jkʼan li kajkontratike (Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44). w16.05 1:4, 5

Ep jchopol talelaltik laj kiktatik sventa xuʼuk xkichʼtik voʼe. Pe kʼalal laj xa ox kichʼtik voʼe laj kakʼtik venta ti oy to kʼusitik skʼan jeltik sventa masuk to jchanbetik stalelal li Diose xchiʼuk li Kristoe (Efes. 5:1, 2; 1 Ped. 2:21). Yikʼaluk van kakʼojtik xa venta ti lek xkaʼitik skʼelbel spaltail yantike, ti ta jloʼiltatike o ti muʼyuk kʼusi lek chkaltik ta stojolalike. O xuʼ van chijxiʼ yuʼun ti kʼusi tsnopik ta jtojolaltik ta skoj ti mu spas kuʼuntik li kʼusi tukʼe. Xuʼ van oy xa ta sjayibal jabil ti ta jkʼan ta jel jtalelaltike, pe yokel-o mu xijtukʼib. Jvules ta joltik ti yokel-o jpasmulilutike (Kol. 3:9, 10). Jech oxal, manchuk mi voʼne xa kichʼojtik voʼ, oy to me bu chijchʼayutik ta jkʼopojeltik, chopol kʼusi tskʼan koʼontontik, toj vokol van chkaʼitik ta stsʼikel skapemal joltik o yan kʼusitik. Ta melel, vokol onoʼox me chkaʼitik ta skomtsanel jlomuk li jchopol talelaltike (Sant. 3:2). w16.05 4:3-5

Jlom krixchanoetike chalik ti jaʼ to laj yaʼibeik smelolal kʼu yuʼun albatik mantal yuʼun stot smeʼik kʼalal laj yil yalab xnichʼnabike. Kʼalal oy xa jabilaltike jaʼ to ta jtojtik ta vokol ti la stukʼibtasutik li jtot jmeʼtike, yuʼun skʼanojutik (Evr. 12:5, 11). Skʼanojutik tajek li Jeova eke, yuʼun jaʼ xnichʼnabutik. Jaʼ yuʼun tstukʼibtasutik xchiʼuk kʼunkʼun tspatutik lek. Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike, ti xijmuyubajuk noʼoxe xchiʼuk ti jaʼuk Jtotik xkiltik ti jkʼanojtik tajeke (Prov. 23:15). Mu skʼan ti xkil jvokoltik xchiʼuk ti xijcham ta skoj ti mu jsutes koʼontontike (Efes. 2:2, 3). Toj chopol toʼox jtalelaltik kʼalal mu toʼox xkojtikintik li Jeovae. Pe la skoltautik ta sjelel jtalelaltik, jaʼ yuʼun mas xa lek jtalelaltik li avie (Is. 11:6-8; Kol. 3:9, 10). w16.06 1:7, 8

Jutuk mu skotoluk li ololetike lek xaʼiik chanubtasel xchiʼuk bikʼit yakʼoj sbaik (Mat. 18:1-3). Jaʼ yuʼun, li totil meʼiletik ti pʼijike chakʼ yipalik ta xchanubtasel li yalab xnichʼnabik ta sventa li mantale xchiʼuk ti xkʼot ta yoʼonton yuʼunike (2 Tim. 3:14, 15). Pe sventa xkʼot ta yoʼontonik li mantale, skʼan me stikʼ ta yoʼonton stukik baʼyel li totil meʼiletike, jaʼ xkaltik, ti xakʼ ta xkuxlejalike. Mi jech tspasike, maʼuk noʼox me chchikintaik mantal li yalab xnichʼnabike, yuʼun ta xakʼ ta xkuxlejalik. Ta melel, kʼanbil me chaʼi sbaik yuʼun stot smeʼik xchiʼuk Jeova kʼalal ch-albatik mantal li ololetike. Mi bikʼit chkakʼ jbatik ta xchʼunbel smantal jujun kʼakʼal li Jeova eke, jaʼ me jech skʼanojutik kʼuchaʼal li j-alkʼop Daniele (Dan. 10:11, 19). Sventa xijkʼot ta stukʼil nichʼnab li Jeovae jech-o me tspatutik batel, jaʼ tstunes li Skʼope, li xchʼul espiritue xchiʼuk li s-organisasione. w16.06 2:14, 17

Toj lek tajek stalelal echʼ li Davide, jaʼ yuʼun kʼanbil tajek yuʼun li Jeovae (1 Sam. 13:13, 14). Akʼo mi jech, oy kʼusi toj chopol la spas. Kʼalal jaʼo batem ta paskʼop li Uriase, la xchiʼinbe ta vayel yajnil ti Betsabe sbie (Bat-seba), vaʼun la xchiʼin yol. Pe li Davide mu skʼan xakʼ ta aʼiel li kʼusi kʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun laj yal mantal ti akʼo sut tal ta sna li Uriase, sventa te xtal vayuk. Yuʼun li kʼusi oy ta yoʼonton Davide jaʼ ti xchiʼin ta vayel yajnil li Uriase xchiʼuk ti snopik krixchanoetik ti jaʼ yuʼun li olole. Pe bu chata, muʼyuk skʼan xbat vayuk ta sna li Uriase. Jech oxal, li Davide la skʼel lek kʼusi stakʼ spas sventa teuk xcham ta paskʼop li Uriase. Ta skoj ti toj tsots smul la spas li Davide, toj ep laj yil svokol xchiʼuk yutsʼ yalal (2 Sam. 12:9-12). Akʼo mi jech, li Jeovae la xkʼuxubin li Davide xchiʼuk laj yakʼ ta perton, yuʼun snaʼoj ti jaʼ oy ta yoʼonton spasel li kʼusi tukʼe (1 Rey. 9:4). Ti jaʼuk-o lijkuxi ta skʼakʼalil Davide, ¿kʼu van yelan laj kaʼi jbatik ta sventa li kʼusi la spase? ¿Mi laj van kikta jbatik ta spasbel yabtel Jeova ta skoj taje? w16.06 4:7

Li stestigoutik Jeovae ta jchʼuntik li kʼusi laj yal Jesuse. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jnaʼojtik ti kuxulutik xa ta «slajebal cʼacʼale» xchiʼuk ti poʼot xa xlik li «mukʼta tsatsal [vokolile]» (Dan. 12:4; Mat. 24:21). Jech kʼuchaʼal yaloj onoʼox Jesuse chcholbeik skʼoplal ta spʼejel Balumil li Ajvalilal yuʼun Dios li stestigotak Jeovae. Jech xtok, yaloj onoʼox ti ch-epaj li choplejale, jech kʼuchaʼal paskʼop, chamel, nikel, viʼnal, majbail, elekʼ xchiʼuk yan kʼusitik. Maʼuk noʼox, yuʼun mas xa ep jnitvanejetik ta relijion ti tsloʼlaik krixchanoetike (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luk. 21:11). Ta jkʼantik xa tajek ti akʼo xtal Jesus sventa spas li kʼusi tskʼan yoʼonton Stote (Mar. 13:26, 27). Pe mu jnaʼtik lek ti kʼusi ora chlik li mukʼta tsatsal vokolile. w16.07 2:2-4

Koliyal li slekil yutsil yoʼonton Diose, xuʼ jkʼopontik ta orasion. Jtaojtik jun mukʼta matanal, yuʼun xuʼ jkʼopontik Jeova ti kʼusi ora ta jkʼantik ta sbi li Jesuse. Xi laj yal li Pabloe: «Jamal [chijkʼopoj] xchiʼuk [...] jpatoj koʼontontik chijnopaj ta stojolal Dios ta skoj ti oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal Kristoe» (Efes. 3:12). Laj yal Pablo ti jkʼopontik Dios kʼalal ta jkʼantik koltaele «sventa jtatik kʼuxubinel xchiʼuk slekil yutsil oʼontonal sventa tskoltautik kʼalal jaʼo yoraile» (Evr. 4:16 xchaʼvokʼal). Jaʼ yuʼun, kʼalal oy jvokoltike kalbetik ti akʼo skoltautik li Jeovae. Ta sjunul yoʼonton chchikinta j-orasiontik, akʼo mi mu jtatik-o ti jech tspas ta jtojolaltike. Li buchʼutik mas tstunes sventa skoltautike, jaʼ li kermanotaktike. Ta skoj ti tstakʼ j-orasiontike; «lek tsots koʼontontik xi chkaltike: ‹Jaʼ jkoltavanej kuʼun li Jeovae; muʼyuk chixiʼ. ¿Kʼusi xuʼ spasbun li krixchanoe?›» (Evr. 13:6). w16.07 3:12, 13

Jujun noʼox yajnil la saʼik li Noe xchiʼuk li oxvoʼ skeremotake. Pe kʼalal echʼ xa ox li Nojelal ta voʼe, lik saʼ ep yajnilik li viniketike. Jech xtok, ep krixchanoetike lek noʼox chaʼiik ti chmulivajike. Jlome jaʼ jech tspasik sventa chichʼik ta mukʼ li sdiosike. Kʼalal batik ta naklej ta Kanaan li Abraan xchiʼuk Sarae, laj yilik ti lek xaʼiik mulivajel li krixchanoetik tee xchiʼuk muʼyuk bu chichʼik ta mukʼ li nupunele. Jech oxal, laj yakʼbe slajeb chopol krixchanoetik ta Sodoma xchiʼuk Gomorra li Jeovae. Pe mu jechuk stalelal maʼ Abraane, yuʼun lek la sventain li yutsʼ yalale. Jaʼ jech li Sara eke toj lek ta chanbel stalelal, yuʼun lek laj yichʼ ta mukʼ li smalale (1 Ped. 3:3-5). Jech xtok, li Abraane la stʼujbe lek yajnil li skerem ti Isaak sbie. La sabe jun tseb ti jaʼuk yajtunel Jeovae. Ta mas tsʼakale, jaʼ jech la spas ta stojolal skerem li Isaak eke, ti Jakob sbie. Li lajcheb nitilulal ta Israele jaʼ te lik tal ta stojolal xnichʼnab li Jakobe. w16.08 1:10

Li albil kʼop taje yakal xa me chkʼot ta pasel li ta slajebal kʼakʼale. Li ta sjabilal 2015 oy xa ox vaxakib miyon 220 mil 105 stestigotak Jeova ti yakal chcholik mantal ta spʼejel Balumile. Xi laj yal Jeova ta sventa ti kʼu yelan chchʼi li steklumale: «Vuʼun li Mucʼul Diosune, ta xcacʼ cʼotuc ta pasel ta ora noʼox cʼalal me la sta scʼacʼalile». Taje jaʼ skʼan xal ti mas xa ep abtelal skʼan xichʼ pasele. ¿Mi yakal xa ta jcholbetik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk mi chijchanubtasvan ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike? Oy epal ermanoetik ti yakal chtunik ta prekursor regular o auksiliare. Yantik xtoke batem tunikuk ti bu chtun mas jcholmantaletike. Li yantike tsots ch-abtejik sventa svaʼanik Salonetik sventa Tsobobbail. Melel onoʼox ti ep kʼusitik skʼan jpastik jkotoltik ‹li ta yabtel Kajvaltike›, akʼo mi vinikutik o antsutik (1 Kor. 15:58). w16.08 3:1, 2

Kʼalal mu toʼox jaluk skolelik lokʼel ta Ejipto li j-israeletike, tsakatik ta kʼop yuʼun li krixchanoetik ta Amaleque. Jaʼ yuʼun, li Moisese la stak batel jun vinik ti lek tsots yoʼonton sventa sbeiltas ta paskʼop li j-israeletike, Josue sbi li vinik taje. Vaʼun muy batel ta jol vits li Moises xchiʼuk li sbankil ti Aaron sbie xchiʼuk jun vinik ti Hur sbie. Lek xilik batel ti bu tspasik kʼope. Li Moisese oy kʼusi snopoj sventa jaʼuk xkuch yuʼun paskʼop li j-israeletike. La stsak li snamteʼ melel Diose xchiʼuk la stoy muyel ta vinajel. Vaʼun kʼalal stoyoj muyel li Moisese, chkoltaatik yuʼun Jeova sventa stsal yajkontraik li j-israeletike. Pe kʼalal chlub li Moisese xchiʼuk ti chmajkʼuj yalel li skʼobe, jaʼ xa chkuch yuʼunik paskʼop li j-amalequetike. Jech oxal, ta ora lik skoltaik Moises li Aaron xchiʼuk Hure. Xi chal li Vivliae: «Lic stsacbeic tal jbej ton xchotlebin. Li Aarón xchiʼuc Hure lic stoybeic scʼob li Moisese, jun ta jujujot xocon. Te stoyojbeic o cʼalal to ichʼay cʼacʼal». Koliyal ti koltaatik yuʼun Dios li j-israeletike, kuch yuʼunik li paskʼope (Éx. 17:8-13). w16.09 1:5-7

Li jtakbol Pabloe snaʼoj ti xuʼ yuʼun stsalel kʼusi chopol tskʼan yoʼonton mi chalbe Jeova ti akʼo xkoltaate, mi la spat yoʼonton ta stojolale xchiʼuk mi laj yakʼ xchʼunel yoʼonton ti laj yakʼ sba ta matanal li Jesuse. Pe li voʼotik une, ¿mi xkom onoʼox van kuʼuntik li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike? Tana, jaʼ skʼan jchanbetik stalelal li Pabloe, ti oyuk xchʼunel koʼontontik ti cham ta jtojolaltik li Jesuse xchiʼuk ti jpatuk lek koʼontontik ta stojolal li Jeovae, ti mu jpat koʼontontik ta kipal jtuktike. Bakʼintike tskʼel yaʼi Jeova mi toj tsots skʼoplal chkiltik jtosuk ti kʼusi ta jnuptantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼusi van ta jpastik mi tsots ip junuk kutsʼ kalaltike o ti oy kʼusi chopol pasbate? ¿O kʼusi van ta jpastik ti voʼotik jech xkʼot ta jtojolaltike? Mi jpatoj lek koʼontontik ta stojolal li Jeovae, ta me jkʼanbetik vokol ti akʼo xakʼ kipaltik sventa tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolale, ti xkuxetuk noʼox koʼontontik ta spasbel li yabtele xchiʼuk ti lekuk-o xkil jbatik xchiʼuke (Filip. 4:13). Ta melel, chakʼ kipaltik li Jeovae xchiʼuk tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik kʼalal ta jkʼanbetik vokol ta orasione. Yuʼun jaʼ jech la skolta yajtuneltak ta voʼne xchiʼuk jaʼ jech skoltaoj yajtuneltak li avie. w16.09 2:14, 15

Oy jlom ermanoetik ti chkʼopojik ta griegoe lik skʼanik parte, yuʼun muʼyuk ichʼbil ta venta li meʼon antsetik yuʼunike. ¿Kʼusi la spas li jtakboletike? La stakik batel vukvoʼ viniketik ti ta griego kʼop sbiike. ¿Kʼu yuʼun ti jaʼ tʼujatike? Yikʼaluk van jaʼ sventa junuk yoʼonton xaʼi sbaik li meʼon antsetik ti ta griego kʼop chkʼopojike (Ech. 6:2-6). Akʼo mi mu xkakʼtik venta, lek me xvinaj ta jtalelaltik li kʼusitik nopem xkaʼitik spasel ta jkuxlejaltike (Rom. 12:2). Jech xtok, yikʼaluk van chchopol kʼopojik li jlakʼnatik, jchiʼiltaktik ta abtel o ta chanun ta stojolal li krixchanoetik ti jelel slumalike, ti jelel kʼusi nopem xaʼi ta xkuxlejalike o ti jelel stsʼunbalike. ¿Mi jech xa van chijchopol kʼopoj ek? ¿Kʼusi chkaltik kʼalal oy buchʼu tslabanutik ta skoj ti jelel jlumaltike o ti jelel kʼusi nopem xkaʼitike? w16.10 1:7, 8

Kʼalal ta jkʼeltik lek li kʼusitik x-ayane xchiʼuk ti ta jnopbetik lek skʼoplale, te chkakʼtik venta ti toj labal xa noʼox sba ti kʼu yelan pasbile. «Ta skoj xchʼunel koʼontontik [xkiltik]» ti oy Jpasvaneje manchuk mi mu xkil ta jsatik. Jamal xvinaj ti toj pʼije xchiʼuk ti toj lek stalelale (Evr. 11:3, 27). Jtos ti kʼusi tskoltautik sventa xkojtikintike jaʼ ti jchanbetik skʼoplal li kʼusitik staojik ta ilel li sientifikoetike. Jlom ti kʼusitik xchanojbeik lek skʼoplale te ta jtatik li ta video Las maravillas de la creación revelan la gloria de Dios, li ta chaʼlik foyeto ¿Es la vida obra de un Creador?, El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis, xchiʼuk li ta livro ¿Existe un Creador que se interese por nosotros? Jech xtok, ep ta velta li ta revista ¡Despertad! sbie chlokʼ jvokʼ mantal ti jaʼ tsjakʼbeik sloʼil li sientifikoetike xchiʼuk sloʼil yan krixchanoetik ti chalik kʼu yuʼun xchʼunojik xa ti oy Diose. Chlokʼ jun mantal xtok ti jaʼ sbi: ¿Casualidad o diseño?, taje chalbe skʼoplal chonbolometik xchiʼuk yan kʼusitik x-ayan ti tslokʼta yaʼiik sientifikoetik ti kʼu yelan toj lek pasbile. w16.09 4:4, 5

Skotol li buchʼutik chalbe skʼoplal li kapitulo 11 ta Evreose muʼyuk spatoj yoʼonton chchaʼkuxiik ta vinajel, yuʼun muʼyuk toʼox bu sjamojbe sbelel kuxlejal ta vinajel li Jesuse (Gal. 3:16). Yuʼun spatoj yoʼonton chkuxiik sbatel osil liʼ ta Balumile, ti pasem xa ox ta paraisoe (Sal. 37:11; Is. 26:19; Os. 13:14). Xi chal Evreos 11:13 ta sventa li yajtuneltak Jeova ti tukʼ laj yakʼ sbaik taje: «Oy xchʼunel yoʼonton chamik skotol li buchʼutik taje, akʼo mi muʼyuk bu kʼot ta pasel ta skʼakʼalilik li kʼusi onoʼox albil skʼoplal chkʼot ta pasele, [pe] laj yilik ta nom xchiʼuk lek la xchʼamik». Jaʼ xkaltik, spatoj yoʼontonik ti chilik onoʼox li achʼ balumile xchiʼuk te xa oy laj yaʼi sbaik. Jun li yajtunel Jeova taje jaʼ li Abraane ti xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Xkuxet tajek yoʼonton ta skoj ti spatoj yoʼonton ti ta xil» chkʼot ta pasel li kʼusitik albil skʼoplale (Juan 8:56). Li Sara, Isaak, Jakob xchiʼuk li yan yajtuneltak Jeovae spatoj yoʼontonik ti chkʼot skʼakʼalil tsventain spʼejel Balumil li Ajvalilal yuʼun Diose (Evr. 11:8-11). w16.10 3:4, 5

Sventa xkojtikintik lek li Jeovae jaʼ la stunes li xchʼul espiritue, jaʼ la stunes xtok sventa xkojtikintik li Jesuse xchiʼuk ti xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolalike (Luk. 10:21). ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti toj ep sbalil chkiltik taje? Jaʼ ti jtojbetik ta vokol ti chakʼ akʼo xkamigointik koliyal ti cham ta jtojolaltik li Jesuse, ti jaʼ «li Bankilal Jbeiltasvaneje xchiʼuk li Jtukʼibtasvanej yuʼun xchʼunel koʼontontike» (Evr. 12:2). Skʼan me jtsatsubtastik xtok li xchʼunel koʼontontike. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti jpastik orasione xchiʼuk ti jchan Jvivliatik skotol kʼakʼale (1 Ped. 2:2). Mi jchʼunojtik lek ti chkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje, jamal me xvinaj ta jtalelaltik. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel? Jtose jaʼ ti chkakʼbetik-o yojtikin krixchanoetik li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ta me jkoltatik sventa stsʼakliik li Jesuse. Jech xtok, ta me «jpasbe jba jkotoltik li kʼusi leke, pe jaʼ mas tsots skʼoplal ti jech jpasbetik li buchʼutik koʼol xchʼunel koʼontontik jchiʼuktike» (Gal. 6:10). Maʼuk noʼox, yuʼun jech-o chkakʼbetik yipal ta xchʼunel li mantal liʼe: «Lokʼik li amol talelalik ta skoj li kʼusi nopem xavaʼiik spasele» (Kol. 3:5, 8-10). w16.10 4:11, 12

Li Jeovae labal sba tajek kʼu yelan chapal yuʼun li vinajelbalumile. Jaʼ yuʼun oy srasonal ti tskʼan lek chapaluk kʼu yelan ch-ichʼe ta mukʼ yuʼun li steklumale. Jech oxal yakʼoj li Vivliae, sventa xalbutik kʼu yelan tskʼan ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Jaʼ noʼox me jech xuʼ xijmuyubaj mi ta jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik Jeova xchiʼuk s-organisasione. Toj lek la xchapan Jeova li steklumal Israele. ¿Kʼuxi laj yut? Jaʼ ti laj yakʼbe Mantaletike. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy «antsetic ti te chchabiic tiʼchʼulna pasbil ta nucul» ti lek chapalike (Éx. 38:8). Ta mas tsʼakale, li ajvalil Davide lek la xchapan paleetik xchiʼuk jlevietik sventa spasik li abtelal ta temploe (1 Crón. 23:1-6; 24:1-3). Li tsobobbailetik ta baʼyel sigloe lek chapanbil ek. Li vaʼ kʼakʼal taje oy jtsop jbeiltasvanej yuʼunik, jaʼ xkaltik jtsop viniketik ti tsbeiltasik li tsobobbaile. Ta slikebe, jaʼ noʼox tunik ta jtsop jbeiltasvanej li jtakboletike (Ech. 6:1-6). Li Jeovae laj yakʼ akʼo stsʼibaik kartaetik sventa xalbeik batel mantaletik xchiʼuk beiltaseletik li tsobobbailetike (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9). w16.11 2:3, 6, 8, 9

Li ta sjabilal 607 kʼalal muʼyuk toʼox bu talem Kristoe, li ajvalil ta Babilonia xchiʼuk li yajsoltarotake bat stsak ta kʼop li jteklum Jerusalene. Xi chal li Vivliae: «[La] smilic ta espada scotol li chʼium queremetic yuʼunic te oyic ta chʼulnae. Me jutuc muʼyuc xa tsʼicumal; cʼalal ta querem ta tseb, ta moletic, ta syojoviltac vul smilic [...]. Jech noxtoc la xchiqʼuic comel li chʼulnae; la sjinesic comel li coralton yuʼun Jerusalene. Laj yacʼbeic comel scʼacʼal li pasubmantaletic yuʼunique, xchiʼuc laj yulesic o comel li cʼusitic toyolic stojole» (2 Crón. 36:17, 19). Muʼyuk labal laj yaʼiik judaetik ti laj yichʼ lajesel li Jerusalene. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li j-alkʼopetik yuʼun Diose yalojik xa onoʼox ti chichʼik tsakel ta kʼop yuʼun jbabiloniaetik mi mu xchʼunik-o li mantale. Ta skoj taje ep chlajik ta milel xchiʼuk li yantike chichʼik ikʼel batel ta Babilonia. w16.11 4:1, 2

Ta skoj ti la spas smul li Adane, jkotoltik jkuchojtik li mulile xchiʼuk li lajelale. Jaʼ yuʼun, li Vivliae chal ti ta skoj «jun noʼox vinik» ti muʼyuk la xchʼun mantale och tal ta balumil li lajelale. Pe laj yakʼ ta ilel slekil yutsil yoʼonton li Jeovae xchiʼuk la skolta skotol krixchanoetik «ta stojolal [li] jun noʼox vinike, ti jaʼ li Jesukristoe» (Rom. 5:12, 15, 17). Jech oxal, jkotoltik xuʼ jtabetik sbalil li slekil yutsil yoʼonton Diose. Ta skoj ti la xchʼun mantal li Jesukristoe, ep buchʼutik tukʼ ch-albat skʼoplalik xchiʼuk xuʼ xkuxiik sbatel osil (Rom. 5:19, 21). Li pojelale jaʼ jun matanal ti mu jtatik-oe xchiʼuk jaʼ svinajeb li slekil yoʼonton Diose. Jnopbetik skʼoplal liʼe: toj echʼ xa noʼox slekil yoʼonton li Jeovae, yuʼun oy kʼusi la spas sventa skoltautik lokʼel li ta mulil xchiʼuk ta lajelale. Pe jechuke muʼyuk buchʼu xuʼ sujat sventa xakʼ ta matanal li Xnichʼone. Jech xtok, mi junuk buchʼu sta-o li kʼusi la spas Jeova xchiʼuk Jesus sventa xuʼ jtatik perton yuʼun jmultike xchiʼuk ti xuʼ xijkuxi ta sbatel osile. Ta skoj ti kʼu yelan li jkuxlejaltike, xuʼ me xkakʼbetik yil Dios ti ta jtojbetik tajek ta vokole. w16.12 1:1, 6, 7

¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼtik venta ti kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike? Xi laj yal ta jamal li Pabloe: «Mi te chkakʼ jnopbentik ta stojolal bekʼete jaʼ sventa lajelal» (Rom. 8:6). Yuʼun mi jech chijkuxiutik kʼuchaʼal ‹tskʼan li bekʼete›, xuʼ me mu xa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk muʼyuk ta jtatik li kuxlejal ta sbatel osile. Pe xuʼ me mu jechuk xkʼot ta pasel. Yuʼun jkotoltik xuʼ xjel jtalelaltik. Jnopbetik skʼoplal li jun vinik ta Korinto ti chmulivaje. Ta skoj taje laj yichʼ lokʼesel ta tsobobbail, pe la sjel stalelal ta tsʼakal. Maʼuk xa la spas «li kʼusi tskʼan bekʼete» xchiʼuk laj yichʼ ta mukʼ yan velta li Jeovae (2 Kor. 2:6-8). Akʼo mi toj tsots smul la spas li vinik ta skoj ti laj ‹yakʼ snopben ta stojolal li bekʼete›, pe la sjel li stalelale. Mi oy junuk yajtsʼaklom Kristo ti jaʼ tspas li kʼusi chopol tskʼane ti jaʼ xa mu xakʼ ta mukʼ li smantaltak Jeovae, xuʼ me xjel li stalelale. Mi la svules ta sjol li mantal laj yal Pabloe jaʼ me xuʼ x-akʼbat yipal sventa sjel li stalelale. w16.12 2:5, 12, 13

Li kʼusitik yaloj Diose jaʼ tskoltautik sventa junuk noʼox koʼontontik. Tspat koʼontontik ti tskʼelutik Jeova mi chkakʼbetik sventain skotol li kʼusi ta jvul-o koʼontontike. Xuʼ jchʼuntik ta melel ti «x-echʼ to ta xakʼbutik [Jeova] ti kʼusi ta jkʼantike» (Efes. 3:20). Taje jaʼ skʼan xal ti x-echʼ to yepal chakʼbutik li Jeovae, ti maʼuk noʼox chakʼbutik li kʼusi ta jkʼanbetike. Sventa xakʼbutik bendision li Jeovae, skʼan lek tsots xchʼunel koʼontontik ta stojolal xchiʼuk skʼan jchʼunbeik smantal. Li Moisese xi laj yalbe li j-israeletike: «Li Mucʼul Dios cuʼuntique chayacʼboxuc ep bendición te ta avosilalic ti bu chayacʼboxuc avuʼuninique. Jaʼ noʼox tscʼan chachʼunic li cʼusi chayalboxuque; tscʼan chapasilanic batel scotol li mantaletic chacalboxuc avaʼyic liʼ ta orae. [Chakʼboxuk] bendición Mucʼul Dios cuʼuntic jech chac cʼu chaʼal yalojboxuc onoʼoxe» (Deut. 15:4-6). ¿Mi jpatoj lek koʼontontik ti chakʼbutik bendision Jeova mi jech-o tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale? Ep tajek sprevail kuʼuntik ti jech chkʼot ta pasele. w16.12 4:8, 9

¿Kʼu yuʼun la stʼuj jteklum Israel kʼuchaʼal «mero steclumal» li Jeovae? La stʼuj ta skoj ti tskʼan tspas li kʼusi onoʼox yalojbe li yamigo ti jaʼ li Abraane (Gén. 22:15-18). Jech noxtok, kʼalal oy kʼusi tsnop tspas li Jeovae, persa onoʼox tukʼ xchiʼuk ta slekil yoʼonton tspas. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel kʼalal laj yakʼbe mantal li j-israeletik kʼalal muʼyuk xchʼunbat smantale. Kʼalal la sutes yoʼontonik ta melel ta skoj li kʼusitik la spasike, li Jeovae laj yakʼbe ta ilel kʼanelal xchiʼuk xkʼuxul yoʼonton. Xi laj yale: «Vuʼun ta jpoxtabe li yoʼntonic ti xtal xbat noʼoxe; ta yutsil coʼnton jtuc ta jcʼanic» (Os. 14:4). Jech kʼuchaʼal chkiltike, ti spas yuʼun skotol li Jeovae tstunes sventa tskolta li krixchanoetike. ¡Toj ep kʼusi chakʼ jchantik! Li Jeovae la spas anjeletik xchiʼuk krixchanoetik ti xuʼ snop stukik li kʼusi tspasike. Li Diose jaʼ baʼyel la spas li Jesuse xchiʼuk jech la spas kʼuchaʼal li Stuke. Jaʼ li buchʼu baʼyel laj yichʼ li matanal sventa snop stuk li kʼusi tspase (Kol. 1:15). ¿Kʼuxi la stunes Jesus ti tsnop stuk li kʼusi tspase? Kʼalal skʼan toʼox xtal liʼ ta Balumile, la snop stuk ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Diose xchiʼuk ti maʼuk la skolta li Satanas ti muʼyuk la xchʼun mantale. w17.01 2:3, 4

Chjel li jkuxlejaltike. Li avie xuʼ van ep to kʼusitik xuʼ jpastik o xuʼ van jutuk xa kʼusitik ta jpastik li ta yabtel Jeovae. Pe mu ventauk mi kerem tsebutik, mi lekutik o mi muʼyuk, li Jeovae snaʼoj onoʼox kʼuxi lek xuʼ xijtun ta stojolal. Li stuke muʼyuk tsmala li kʼusi mu spas kuʼuntike. Moʼoj, yuʼun solel xmuyubaj li kʼusi ta jpastik kʼalal chijtun ta stojolale. Li Jesuse la spas skotol li yabtel akʼbat yuʼun Stote xchiʼuk xuʼ me jech jpastik li voʼotik eke (Prov. 8:30, 31). Mi bikʼit chkakʼ jbatike jun noʼox me koʼontontik ta sventa li kabtel akʼbilutike xchiʼuk li kʼusitik jbainojtik ta tsobobbaile. Maʼuk chbat ta koʼontontik li kʼusitik sbainojik li yantike. Moʼoj, yuʼun solel xijmuyubaj ta skoj ti jnaʼojtik ti yakʼoj kaviltik Jeova li ta steklumale. Ti bikʼit chkakʼ jbatike jaʼ me tstij koʼontontik sventa xkichʼtik ta mukʼ li kermanotaktike xchiʼuk ti ta sjunul koʼontontik ta jkoltatike. Ta me jchʼamtik ti akʼbilik yavilik yuʼun Jeova ek li ta steklumale (Rom. 12:10). w17.01 3:13, 14

Xuʼ van li ermanoetik ti keremik toe jaʼ xa xlik sbainik sbeiltasel li yabtel ermanoetik ti oy xa sjabilalike xchiʼuk ti ep xa kʼusitik xchanojike. Akʼo mi jech, li kʼusi mas leke jaʼ ti jaʼuk xchanbeik o skʼanbeik tojobtasel li buchʼu mas xa oy sjabilalike. Li Timoteoe epal jabil jmoj abtej xchiʼuk li jtakbol Pabloe, pe jaʼ mas to kerem li stuke. Jun veltae, xi laj yalbe batel ermanoetik ta Korinto li Pabloe: «Ta jtakboxuk talel li Timoteo ti jaʼ jkʼanbil nichʼone xchiʼuk ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolal li Kajvaltike; jaʼ tsvules ta ajolik ti kʼu yelan chichanubtasvan ta sventa li Kristo Jesuse» (1 Kor. 4:17). Ti kʼusi laj yal taje chakʼ ta aʼiel ti lek tajek la skolta sbaik ta abtele. Li Pabloe la xchʼakbe yorail sventa xalbe Timoteo ti ‹kʼu yelan chchanubtasvane›. Li Timoteo eke laj yakʼ tajek persa ti lekuk xchane. Jaʼ yuʼun, li Pabloe mas to la skʼan li Timoteoe xchiʼuk la spat yoʼonton ta stojolal ti lek chchabi li ermanoetik ta Korintoe. Jaʼ jech skʼan xchanbeik Pablo li moletik ta tsobobbail ti xchanubtasik yan ermanoetik yoʼ xchabiik li tsobobbaile. w17.01 5:13, 14

Li Jeovae tskʼan ti akʼo xkuxiik li krixchanoetike. Ta skoj ti jaʼ «li nioʼ sventa cuxlejale»›, chkʼot ta Totil yuʼun skotol li buchʼutik chchaʼkuxiike (Sal. 36:9). Jaʼ yuʼun sta-o ti xi laj yal Jesus ti akʼo xkaltik ta j-orasiontike: «Jtotik ta vinajel» (Mat. 6:9). Li Jeovae jaʼ yakʼojbe sbain Jesus ti xchaʼkuxes li buchʼutik chamemike. Jaʼ yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Voʼon li chaʼkuxeselune xchiʼuk voʼon li kuxlejalune» (Juan 6:40, 44; 11:25). Li Jeovae mu jayibuk noʼox li buchʼu tstak ta ikʼele, moʼoj, yuʼun tstak ta ikʼel skotol li krixchanoetike. Xi laj yal li Jesuse: «Li buchʼu tspas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose jaʼ jbankil kitsʼinabtak, jaʼ jvixobtak xchiʼuk kixleltak xchiʼuk jaʼ jmeʼ» (Mar. 3:35). Li Jeovae tskʼan ti xkʼot ta yajtuneltak li «epal krixchanoetik ti muʼyuk buchʼu xchap yuʼune». Skotol li krixchanoetike taje, likemik ta skotol lumetik, nitilulaletik, jteklumetik xchiʼuk ta jeltos kʼopetik. Li buchʼutik chakʼ xchʼunel yoʼontonik ta sventa li pojelale xchiʼuk ti chchʼunbeik smantal li Diose, xi chalik eke: «Jaʼ chakʼ kolebal li Jdiostike, jaʼ li buchʼu te chotol ta chotlebal sventa ajvalilale, xchiʼuk chakʼ ek li Chʼiom Chije» (Apok. 7:9, 10). w17.02 2:10, 11

Li ta 1884 laj yakʼik ta ojtikinel ta stojolal ajvalil li organisasion Zion’s Watch Tower Tract Society sbie. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy tajek ta yoʼonton tskoltaik yan krixchanoetik sventa xlik yichʼik ta mukʼ Dios jech kʼuchaʼal chchanubtasvan li Vivliae akʼo mi yan-o skʼopik. Jaʼ kʼot ta presidente yuʼun organisasion li ermano Russelle. Ta skoj ti lek tajek chchan Vivlia li ermano Russelle, muʼyuk xiʼ ta yalbel yantik ti mu jechuk chchanubtasvan Vivlia li kʼusi chakʼik ta chanel li relijionetike. Jech kʼuchaʼal ta sventa li Trinidade xchiʼuk ti oy to la kʼusi kuxul chkom kʼalal mi lijchame. Jech xtok, li ermano Russelle laj yaʼibe smelolal ti mu xvinaj ta kʼelel kʼalal mi chaʼsut tal li Kristoe, xchiʼuk ti ta 1914 tstsʼaki «yorail ti akʼbil li jteklumetike» (Luk. 21:24). Laj yakʼ tajek yip, la xchʼak skʼakʼal xchiʼuk la slajes stakʼin sventa xalbe kʼusitik melel chal Vivlia li krixchanoetike. Ta melel, jaʼ tunesat yuʼun Jeova xchiʼuk Jesus sventa sbeiltas tsobobbail li vaʼ ora ti tsots tajek skʼoplale. Li ermano Russelle mu skʼan ti tsotsuk xa tajek skʼoplal xichʼ ilel yuʼun li yantike. Xi la stsʼiba li ta 1896: «Mu jkʼankutik ti xkichʼkutik ichʼel ta mukʼe, mi jaʼuk li kʼusi ta jtsʼibakutike, mu jkʼankutik ti ‹pale o jchanubtasvanej›, xi utekutike. Mi jaʼuk ti xichʼ jbikutik junuk krixchanoe». Ta mas tsʼakale xi to laj yale: «Li abtelal liʼe maʼuk yabtel jun krixchano». w17.02 4:8, 9

Ti kʼu sjalil kuxulutike persa onoʼox oy kʼusi skʼan ta jnop ta jpastik. Bakʼintike tsots tajek skʼoplal, pe oy yantik xtoke mu toj masuk tsots skʼoplal. Akʼo mi jech, jutuk mu skotoluk li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike xuʼ me xjel tajek yuʼun li jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun mi jnaʼtik lek snopel li kʼusi ta jkʼantike xuʼ me jun noʼox koʼonton xijkuxiutik, pe mi mu jnaʼtik snopele muʼyuk me lek kʼusi chkʼot ta jtojolaltik xchiʼuk ta me xkil tajek jvokoltik. ¿Kʼusi tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik? Jaʼ ti jpat koʼontontik ta stojolal Diose. Skʼan jchʼuntik lek ta melel ti oy tajek ta yoʼonton tskoltautike xchiʼuk ti chakʼbutik li jpʼijiltik chtun kuʼuntike. Li kʼusi yan tskoltautike jaʼ ti jpat koʼontontik ta stojolal li Skʼop Diose xchiʼuk ti jpat koʼontontik ta stojolal li tojobtasel chakʼbutike (Sant. 1:5-8). Mi mas la jtsatsubtastik ti kʼu yelan chkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk mi mas to ta jkʼantik li Skʼope, jaʼ me tskoltautik yoʼ jchʼuntik ti jaʼ sventa jlekilaltik skotol li kʼusi chalbutike. Taje jaʼ me tstij koʼontontik yoʼ baʼyel jsaʼtik li beiltasel yakʼojbutik ta Skʼop kʼalal skʼan to jnop li kʼusi ta jpastike. w17.03 2:2, 3

Oy jun veltae tsakat ta kʼop yuʼun epal soltaroetik li Judae. Li Jeosafate la xchanbe stalelal li stote, yuʼun la spat yoʼonton ta stojolal Jeova (2 Crón. 20:2-4). Xiʼ tajek li Jeosafate. Jaʼ yuʼun la skʼanbe koltael Jeova xchiʼuk laj yalbe ti mu xuʼ yuʼunik stsalel li yajkontraike. Laj yalbe xtok ti mu snaʼik kʼusi tspasike. Snaʼoj lek ti jaʼ chkoltaat yuʼun li Jeovae, jech oxal, jaʼ jech laj yalbe kʼuchaʼal chal li teksto avie. Bakʼintike xuʼ van mu jnaʼ kʼusi ta jpastik jech kʼuchaʼal li Jeosafate xchiʼuk xuʼ van chijxiʼutik ta skoj li kʼusi ta jnuptantike (2 Kor. 4:8, 9). Pe jvules ta joltik li kʼusi la spas li Jeosafate. La skʼopon Jeova akʼo mi te skʼeloj li jteklume xchiʼuk laj yalbe ti mu xuʼ yuʼunik stsalel li yajkontraike (2 Crón. 20:5). Mi jolilot ta utsʼ alalile xuʼ me xachanbe stalelal li Jeosafate. Kʼalal mu xanaʼ kʼusi chapas ta skoj li kʼusi chanuptane, kʼanbo Jeova ti akʼo skoltaot xchiʼuk li avutsʼ avalale. Mu me xa kʼexav ta skʼanbel koltael akʼo mi te skʼelojot li avutsʼ avalale, vaʼun jaʼ me jech chakʼik venta ti apatoj tajek avoʼonton ta stojolal li Jeovae. Koltaat yuʼun Jeova li Jeosafate, jech oxal, jaʼ me jech tskoltaot ek. w17.03 3:12, 13