Agosto

Li jchapanvanej Jedeon xchiʼuk li yajsoltarotak ta Israele yakal tspasik tsatsal kʼop ti chakʼ tajek lubele. Sjunul xa akʼobal la snutsik batel yajkontratakik te van 32 kilometrouk. Tsots skʼoplal ti mu xlubtsajik ta paskʼop li j-israeletike. Jaʼ yuʼun, laj yakʼbeik yipal snutsel li yajkontratakike, ¡jaʼ to ti kʼuxi laj yakʼbeik slajebe! (Juec. 7:22; 8:4, 10, 28). Yakalutik ta paskʼop xkaltik ek, ti toj tsotse xchiʼuk ti chakʼ lubele. Jaʼ kajkontratik li Satanase, li sbalumile xchiʼuk li mulil jkuchojtike. Jlome jal xa yakalutik ta paskʼop, pe ep ta velta tsalem kuʼuntik ta skoj ti tskoltautik li Jeovae. Akʼo mi jech, muʼyuk to me tsutsem kuʼuntik li paskʼope. Bakʼintike chijlub xa yaʼel xchiʼuk mu xa xmalaj kuʼuntik ti kʼusi ora chlaj li sbalumil Satanase. Laj onoʼox yal Jesus ti toj ep chkil jvokoltike xchiʼuk ti toj echʼ xa noʼox chkiltik kontrainel li ta slajebal kʼakʼale. Pe laj yal xtok ti jaʼ noʼox tstsal yuʼunik paskʼop li buchʼutik chkuch yuʼunike (Luk. 21:19). w16.04 2:1, 2

Kʼalal chijkʼot ta tsobajele ta jchantik li Vivliae, ta jchantik li kʼusi tskʼanbutik Jeovae xchiʼuk ti kʼu yelan tskʼan chijkuxie (Is. 30:20, 21). Kʼalal ta krixchanoetik ti maʼuk stestigotak Jeovae chakʼik venta ti jaʼ tsbeiltas Jeova li jtsobajeltike (1 Kor. 14:23-25). Ta melel, li Jeovae jaʼ tsbeiltas ta xchʼul espiritu li jtsobajeltike xchiʼuk jaʼ te chlik tal ta stojolal li kʼusi ta jchantik tee. Jaʼ yuʼun kʼalal chijbat ta tsobajele, jaʼ te tskʼoponutik li Jeovae xchiʼuk chkiltik kʼu yelan skʼanojutik, vaʼun jaʼ chijnopaj-o mas ta stojolal. Xi chal Jesus ti jaʼ li Jolil ta tsobobbaile: «Ti bu oyik chaʼvoʼ o oxvoʼ ta jventae, te oyun ta oʼlol ti bu oyike» (Mat. 18:20). Li Vivliae chal xtok ti «te chanav ta oʼlol» tsobobbailetik li Jesuse (Apok. 1:20–2:1). Jamal xvinaj ti jaʼ tstsatsubtasutik Jeova xchiʼuk Jesus li ta jtsobajeltike. ¿Kʼu van yelan chaʼi sba Jeova xanaʼ kʼalal chil ti chkakʼbetik yipal sventa xijnopaj ta stojolal xchiʼuk ta stojolal li Xnichʼone? w16.04 3:13, 14

Oy jun ermanae bat skʼopon chaʼvoʼ ermanoetik, pe ta skoj ti kʼu yelan kʼot kʼopojuke, toj chopol laj yaʼi li jun ermanoe. Kʼalal stukik xa ox li ermanoetik taje, li buchʼu chopol laj yaʼie lik sloʼilta li ermanae. Li jun ermanoe la svulesbe ta sjol ti oy xa ta 40 jabil tukʼ tunem tal ta stojolal Jeova li ermanae akʼo mi tsots tajek yiloj svokol. Laj yalbe xtok ti mu jechuk ta yoʼonton spasel li ermanae. Li ermano ti chopol laj yaʼi sbae, la snop lek xchiʼuk xi laj yale: «Oy arason avaʼuk». Jaʼ yuʼun muʼyuk la stsak ta venta li kʼusi kʼot ta pasele. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti xuʼ jnop jtuktik mi chopol chkaʼitik o mi muʼyuk kʼalal oy buchʼu chopol kʼusi tspasbutike. Li kʼanelale jaʼ tskoltautik sventa mu jtsaktik ta mukʼ li kʼusitik mu toj tsotsuk skʼoplale (Prov. 10:12; 1 Ped. 4:8). Kʼalal ta ‹smukʼul koʼontontik chkuch kuʼuntik li ilbajinele› toj kʼupil sba chil li Jeovae (Prov. 19:11). Jaʼ yuʼun, mi oy buchʼu chopol kʼusi laj yalbutik o la spasbutike, xi jakʼbe jbatike: «¿Mi persa van ta jtsak ta venta li kʼusi laj kichʼ pasbele? ¿Mi skʼan van jvul-o koʼonton ta skoj li kʼusi kʼot ta pasele?». w16.05 1:8, 9

¿Buchʼutik ti chcholik li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal yuʼun Diose? Xuʼ xi xkaltik ta jamale: «Jaʼ noʼox li stestigotak Jeovae». ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Yuʼun jaʼ ta xkaltik batel li melel aʼyeje: li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jech ta jcholtik mantal ti kʼu yelan lek albile, yuʼun voʼotik chbat jsaʼtik li krixchanoetike. Jaʼ ta skoj ti jech chlokʼ ta koʼontontike, ti jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk li krixchanoetike, maʼuk ti ta jkʼan ta jpastik kanal takʼine. Li abtelal ta jpastike jaʼ ta spʼejel Balumil, yuʼun ta jcholbetik mantal skotol krixchanoetik ta yan lumetik xchiʼuk ta jeltos kʼopetik. Jech xtok muʼyuk chijlubtsaj li ta xcholel mantale, yuʼun jech ta jpastik jujun jabil, jaʼ to ta jkechantik mi tal li slajeb kʼusitik chopole. Toj labal sba li kʼusi yakal tspasik avi li steklumal Diose. ¿Kʼuxi tspas yuʼunik taje? Jaʼ noʼox ta skoj ti chkoltavan li Jeovae, jech kʼuchaʼal chal li teksto avie. Jech oxal, jkʼanbe kipaltik sventa ‹lek tsʼakal jpastik batel li kabteltike› (2 Tim. 4:5). w16.05 2:17, 18

Kʼalal chkakʼbetik yipal ta xchʼunbel smantal li Jeovae xchiʼuk ti ta jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼontone, chkakʼbetik yil ti jkʼanojtike xchiʼuk ti ta jkʼantik ti xkuxetuk noʼox yoʼonton kuʼuntike. Kʼalal jech ta jpastik xtoke, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jaʼ ta jkʼantik akʼo x-ajvalilaj kuʼuntike, yuʼun li Satanase xchibal kʼoptaojbe li sderecho ta Ajvalilal li Jeovae. Ta skoj ti toj lek yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti skʼanojutik kʼuchaʼal xnichʼnabe, toj ep me sbalil chil ti chkakʼbetik tajek yipal ta xchʼunbel li smantale (Job 2:3-5; Prov. 27:11). Jaʼ yuʼun chaʼa, sventa jamaluk xvinaj ta jtalelaltik ti ta jkʼan jaʼuk x-ajvalilaj kuʼuntik li Jeovae, skʼan me xkakʼbetik yipal ta stsalel li jchopol talelaltike. Yuʼun ti tauk xakʼbutik ep sjuʼel sventa kʼunuk xkaʼitik ta stukʼibtasel ta ora li jchopol talelaltike, mu me jamaluk xvinaj ti ta jkʼantik jaʼuk x-ajvalilaj xchiʼuk ti tukʼ-o koʼontontik ta stojolale. Jech oxal, li kʼusi tskʼan Jeovae jaʼ ti ‹xkakʼbetik yipal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik› sventa jlekubtas jtalelaltik li yajtsʼaklomutik Kristoe (2 Ped. 1:5-7; Kol. 3:12). Tskʼan ti xkakʼbetik yipal ta stsalel li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike xchiʼuk li kʼusi chopol ta jnoptike (Rom. 8:5). Kʼalal jech ta jpastike, chkakʼtik venta ti tskoltautik ta stukʼibtasel jtalelaltik li Vivliae, taje jaʼ me chakʼ jmuyubajeltik. w16.05 4:12, 13

Jaʼ Mukʼta Jpatvanej kuʼuntik li Jeovae. Lek xtojob ti kʼu yelan tspatutike, jaʼ yuʼun xojtikinutik lek. Snaʼoj ti oy jchopoliltike, ti oy kʼusitik mu spas kuʼuntike xchiʼuk xil ti bu xa kʼalal chʼiemutik tal ta mantale. Vaʼun jaʼ jech tspatutik ti kʼu yelan skʼan chile (Sal. 103:10-14). Sventa xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chilutike, jkʼeltik avil kʼu yelan laj yil Jesus kʼalal oy kʼusi chopol la spas li yajtakboltake. Yuʼun chlik svul sbaik bakʼintik ta sventa ti buchʼu mas mukʼ skʼoplal yuʼunike. Ti lajuk kiltik ti kʼu yelan chut sbaike, ¿kʼusi van la jnoptik ta stojolalik ti jechuke? Yikʼaluk van la jnoptik ti mu stakʼik patel kʼuchaʼal yijil achʼele. Pe mu jechuk laj yil li Jesuse, yuʼun laj yakʼ venta ti xuʼ skolta sventa sjel stalelalike. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti ta slekil yoʼonton kʼunkʼun la stojobtase xchiʼuk laj yakʼbe yil ta stalelal ti skʼan bikʼit xakʼ sbaike (Mar. 9:33-37; 10:37, 41-45; Luk. 22:24-27). Kʼalal laj xa ox yichʼ chaʼkuxesel li Jesuse, laj yichʼik chʼul espiritu li jtakboletike xchiʼuk muʼyuk xa bu laj yut sbaik ta sventa ti buchʼu mas mukʼ skʼoplal yuʼunike. Jaʼ xa noʼox laj yakʼ ta yoʼontonik spasel li abtelal akʼbatik yuʼun Jesuse (Ech. 5:42). w16.06 1:10

Jaʼ Mukʼul Jpasmantal ta vinajelbalumil xchiʼuk jaʼ noʼox stuk melel Dios li Jeovae, muʼyuk yan (2 Sam. 7:22). Jech oxal, jaʼ jech albatik yuʼun Moises ti jaʼ noʼox skʼan xichʼik ta mukʼ Jeova li j-israeletike. Mu stakʼ xchanbeik stalelal li jyanlum krixchanoetik ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike. Yuʼun li krixchanoetik taje xchʼunojik ti spas la yuʼun ta mantal voʼ, ikʼ o yan kʼusitik li sdiosike. Li kʼusitik chichʼ ta mukʼ li j-ejiptoetike jaʼ li meʼ dios Ra sventa Kʼakʼale, li meʼ dios Nut sventa vinajele, li dios Geb sventa balumile, li dios Hapi sventa li ukʼum Niloe xchiʼuk chichʼik ta mukʼ ep ta tos chonbolometik xtok. Pe jamal laj yakʼ ta ilel Jeova ti mas toj echʼem sjuʼele, ti jaʼ chʼabal li jecheʼ diosetik taje. Jaʼ jech jamal vinaj kʼalal la stak tal li lajuneb vokoliletik ta Ejiptoe. Li dios ti mas tsots skʼoplal chaʼiik li jkanaanetik xchiʼuk ti xchʼunojik ti jaʼ chakʼ kuxlejale, jaʼ li Baale, ti jaʼ jun jecheʼ diose. Jech xtok, xchʼunojik ti jaʼ la dios sventa vinajel, voʼ xchiʼuk li tsatsal ikʼaloʼe. Ta epal lumetike spatoj yoʼontonik ti chchabiatik yuʼun li Baale (Núm. 25:3). Jaʼ yuʼun skʼan me teuk ta sjol j-israeletik ti «jaʼ [noʼox] mero Mucʼul Dios» li Jeovae, ti «jaʼ noʼox» stuk jeche (Deut. 4:35, 39). w16.06 3:4, 5

Ti kʼu yelan echʼ li Jesuse chakʼ jchantik ti skʼan tukʼuk-o koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ta stojolal li steklumale. Oy lek srasonal kuʼuntik ti jechuk jpastike. Yuʼun jamal xvinaj ti yakal tsbeiltas yajtuneltak Jeova li ta slajebal kʼakʼale. Tskolta sventa xcholik batel ta spʼejel Balumil li mantale xchiʼuk jaʼ noʼox stukik ti jech tspasike. Jech xtok, jmoj noʼox oyik xchiʼuk jun noʼox yoʼontonik ta skoj ti jaʼ chchanubtasatik yuʼun li Jeovae. Xi onoʼox yalojbe skʼoplal Vivlia taje: «Ti stuquique xlaetic noʼox xmuyubajic ta qʼuejimol ta sventa ti muʼyuc cʼusi xal ti yoʼntonique» (Is. 65:14, Ch). Ta melel, xijmuyubaj noʼox ta skoj ti tsbeiltasutik xchiʼuk tskoltautik li Jeova sventa jaʼuk jpastik li kʼusitik leke. Jaʼuk li krixchanoetik ti te stikʼoj sbaik ta sbalumil Satanase muʼyuk xmuyubajik xchiʼuk chʼabal spatobil yoʼontonik. Jaʼ yuʼun, tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk jchʼunbetik me li smantale. w16.06 4:10-12

Oy kʼusi toj lek xuʼ jchantik ta stojolal li viniketik ti la xchabiik jteklum ta voʼnee. Li Jerusalen xchiʼuk yan jteklumetike lek toyol pasbil smuroaltak sventa mu x-och li yajkontraike. Yoʼ xilik lek jchabivanejetik li kʼusitik chkʼot ta pasel ta spat xokon li jteklume, te vaʼajtik ta sba muroetik. Jlome te vaʼajtik ta stiʼ jteklum. Pe skʼan vikʼiluk lek satik ta kʼakʼal-akʼobal, yuʼun mi tal yajkontraike chalbeik ta ora li jnaklejetike (Is. 62:6). Snaʼojik lek ti toj tsots skʼoplal ti skʼan julavemikuke xchiʼuk ti teuk satik sventa xilik li kʼusi chkʼot ta pasel ta spat xokonike. Yuʼun mi moʼoje, ep buchʼutik chlajik ta milel (Ezeq. 33:6). Li ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltike, ochik ta Jerusalen li soltaroetik ta Romae. ¿Kʼuxi ochik? Li j-al-loʼil Josefo ti jaʼ jun juda vinike, chal kaʼitik ti yuʼun la och svayelik li jchabivanejetik ta jot xokon li jteklume. Jaʼ yuʼun ochik li soltaroetike, la xchikʼik li temploe xchiʼuk la slilinik sjunul li jteklume. Jaʼ jech kʼot ta tsutsel svokolik li judaetike. w16.07 2:2, 7, 8

Toj ep me bendision ta jtatik ta skoj li slekil yutsil yoʼonton Diose. Pe taje maʼuk me skʼan xal ti stakʼ jpas ti kʼusi xal koʼontontike, jaʼ xkaltik, ti jpas jmultike. Yuʼun li ta voʼnee, oy jlom yajtsʼaklomtak Kristo ti jech la spasike. Xi chal li Vivliae: «Jaʼik chopol viniketik ti tsjoypʼinbeik skʼoplal li slekil yutsil yoʼonton Jdiostik ta skoj ti toj kʼexlal sba li stalelalike» (Jud. 4). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, lik snopik ti xuʼ spas smulike xchiʼuk la snopik ti ta onoʼox spasatik ta perton yuʼun li Jeovae. Maʼuk noʼox, yuʼun lik stijbeik yoʼonton yantik ti jech spasik eke. Pe buchʼuuk noʼox ti jech tspas avie yakal me tsaʼ smul ta stojolal «li xchʼul espiritu Dios ti jaʼ tstunes sventa chakʼ ta ilel li slekil yutsil yoʼontone» (Evr. 10:29). Jaʼ jech sloʼlaoj ep yajtsʼaklomtak Kristo avi li Satanase, yuʼun chakʼbe snop ti xuʼ spas smulike xchiʼuk ti ta jech noʼox tspasatik ta perton yuʼun li Jeovae. Melel onoʼox ti oy ta yoʼonton tspasutik ta perton mi ta jsutes koʼontontik ta melele. Pe li kʼusi oy ta yoʼontone, jaʼ ti xkakʼbetik yipal stsalel li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike. w16.07 3:16, 17

Mi oy buchʼu chtuchʼ snupunel ti maʼuk ta skoj ti oy buchʼu mulivaj junuk yuʼunike, mu xa me xuʼ xnupun yan velta. Pe xuʼ van xlokʼ ta yoʼonton xakʼ ta perton snup xchiʼil mi mulivaje. Jaʼ jech laj yakʼ ta perton yajnil li j-alkʼop Osease xchiʼuk jaʼ jech la spas Jeova ta stojolal li j-israeletik ti la sutes yoʼontonike (Os. 3:1-5). Jech xtok, mi laj yaʼi ti mulivaj snup xchiʼil li jun yajtunel Jeovae, pe mi laj to xchiʼin ta vayel ta tsʼakale, jaʼ me skʼan xal ti laj xa yakʼ ta pertone. Vaʼun mu xa stakʼ sutes-o sbaik kʼuchaʼal chal li Vivliae. Kʼalal laj xa ox yal Jesus li kʼusi chal li teksto avie, xi to laj yal ta sventa «li buchʼutik jech akʼbilik» jun matanal ti muʼyuk tsaʼ snup xchiʼilike: «Ti buchʼu xuʼ yuʼun chaʼi jeche akʼo spas jech» (Mat. 19:10-12). Ep yajtsʼaklomtak Kristoe kʼotem ta nopel yuʼunik ti muʼyuk tsaʼ snup xchiʼilik sventa mu kʼusi xchʼaybat-o yoʼontonik ta spasbel yabtel li Jeovae. Jaʼ yuʼun skʼan me jkʼupil kʼoptatik ti buchʼutik jech tspasike. w16.08 1:15, 16

Li kerem tsebetike mu to masuk snaʼ x-ipajik xchiʼuk oy to lek stsatsalik, jaʼ yuʼun xuʼ to lek yuʼunik xtunik ta stojolal li Jeovae (Prov. 20:29). Jlom kerem tsebetike te chtunik ta Betel sventa spasik imprimir li vunetike xchiʼuk tspasik livroetik. Ep xtok ti chkoltavanik ta svaʼanel o ta xchaʼmeltsanel li Salonetik sventa Tsobobbaile. Yantike chbat skoltaik ermanoetik ti chil svokolik ta nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusi tsnuptanik. Epal prekursoretik xtoke chchanik yan kʼop o chbat xcholik mantal ta yan lumetik. Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Qʼuelavilic, pasic preva avaʼyic, toj lec li Mucʼul Diose». Xi to laj yal xtoke: «Li bochʼo jaʼ tsaʼic Mucʼul Diose puru lec cʼusi tstaic o» (Sal. 34:10). Kʼalal chkakʼbetik Jeova li kʼusitik lekik oy kuʼuntike mas chijmuyubaj-o, yuʼun jnaʼojtik ti lek chile. Jech xtok, ta me xchabiutik jech kʼuchaʼal yaloj onoʼoxe. w16.08 3:5, 8

Oy ta yoʼonton tskoltautik li Jeovae xchiʼuk xuʼ yuʼun xakʼ jtsatsaltik ta xchʼul espiritu (1 Crón. 29:12). Jech oxal, mi ta jkʼan ta jtsaltik li Satanas xchiʼuk li sbalumile, toj tsots me skʼoplal ti jkʼanbetik xchʼul espiritu li Diose (Sal. 18:39; 1 Kor. 10:13). Jech xtok, skʼan me epuk sbalil xkiltik ti yakʼojbutik li Skʼope, ti jaʼ la stunes xchʼul espiritu sventa xichʼ tsʼibaele. Jnoptik avaʼi kʼu to yepal ta jchantik yuʼun jujun u li jvuntik chlokʼe. Skʼan me teuk ta joltik xtok li kʼusi chal Zacarías 8:9 xchiʼuk 13. Li kʼusi chal teksto taje, jaʼo laj yichʼ alel kʼalal yakal chchaʼvaʼanik li templo ta Jerusalene, akʼo mi jech, ta me spat koʼontontik li avi eke. Oy to bu yan xtok ti tstsatsubtasutik li Jeovae, jaʼ li ta tsobajeletike, li ta asambleaetike xchiʼuk li ta jeltos chanob vunetike. Li kʼusi ta jchantik tee jaʼ tskoltautik ti lekuk li kʼusi oy ta koʼontontike, ti xkakʼ ta koʼontontik stael li kʼusitik ta mantale xchiʼuk ti jpastik li kʼusi jbainojtik yuʼun Jeovae (Sal. 119:32). ¿Mi oy ta koʼontontik ta jtabetik sbalil li chanubtasel chakʼ Jeovae? w16.09 1:10, 11

Li ta Smantal Moises akʼbat j-israeletike laj yal ti batsʼi muʼyuk lek chil Jeova ti mu xa lekuk xvinaj buchʼu vinik o ants ta skoj ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼike. Jaʼ jech li avi eke, koʼol xa noʼox yilel ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼ li antsetik xchiʼuk viniketike (Deut. 22:5). Li ta Mantale jamal laj yal Jeova ti muʼyuk lek chil ti ants xa yilel li jun vinik ta skoj ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼe, jech xtok muʼyuk lek chil ti vinik xa yilel li jun ants ta skoj ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼe. Maʼuk noʼox, yuʼun chopol chil xtok ti koʼol noʼox xvinaj skʼuʼ spokʼ li vinik xchiʼuk antse. ¿Kʼusi tskoltautik sventa lekuk jtʼujtik li jkʼuʼ jpokʼtike? Jaʼ li beiltaseletik ta Vivliae. Yuʼun mu ventauk ti kʼu sikil o xkʼixnal ti bu nakalutike, ti kʼu yelan li jkuxlejaltike o ti bu jlumaltike, toj jtunel me kuʼuntik li beiltaseletik taje. Jech xtok, mu persauk ti xcholet xa chij-albat ti kʼusitik stakʼ jlaptike. Ti kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae, ti jaʼ tskoltautik sventa jaʼuk jlaptik li kʼusi lek chkiltike. w16.09 3:3, 4

Lek tsots yoʼontonik li buchʼutik la stsʼibaik Vivliae xchiʼuk muʼyuk kʼusi la smukik. Li vaʼ kʼakʼale, ep jtsʼibajometik ti jaʼ noʼox chalbeik skʼoplal li kʼusi lek la spas slumalike xchiʼuk li ajvaliletik yuʼunike. Pe li yaj-alkʼoptak Jeovae maʼuk noʼox laj yalbeik skʼoplal li kʼusi lek la spas j-israeletike xchiʼuk li ajvaliletik yuʼunike, yuʼun laj yalbeik skʼoplal xtok li kʼusitik chopol la spasike (2 Crón. 16:9, 10; 24:18-22). Jech xtok, la stsʼibabeik skʼoplal li kʼusitik chopol la spas stukike xchiʼuk li kʼusi chopol la spas yantike (2 Sam. 12:1-14). Kʼalal ta jpastik li kʼusi chal Vivliae, chlekub jkuxlejaltik. Vaʼun jaʼ chakʼ jchʼuntik ti likem tal ta stojolal Diose (Sal. 19:7-11). Li Vivliae ep buchʼutik skoltaoj sventa xakʼik venta ti mu meleluk li kʼusi xchʼunojike (Sal. 115:3-8). Jech xtok, skoltaoj ti jaʼuk spat yoʼontonik ta stojolal li Dios ti skotol xuʼ yuʼune. Jlom krixchanoetik ti muʼyuk xchʼunojik mi oy Diose jaʼ tskuyik ta dios li kʼusitik x-ayane. Yantike spatoj yoʼontonik ti jaʼ la chakʼ lekilal ta tsʼakal li ajvaliletike. Pe kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi spasojike, te chkakʼtik venta ti mu xuʼ yuʼunik ta slajesbel skʼoplal li jvokoltike. Jaʼ noʼox xuʼ xakʼ spatobil koʼontontik li Vivliae (Sal. 146:3, 4). w16.09 4:10, 11

Sventa xakʼ ta ilel Boas ti oy ta yoʼonton ta melel li Rute, la skolta, yuʼun snaʼoj ti toj vokol chaʼi ta skoj ti jyanlum antse. Xi laj yalbee: «Liʼ noʼox xatsobe; liʼ xachiʼin li jquiarataque». Taje jaʼ sventa mu kʼusi chopol spasbat yuʼun li sviniktake. Jech xtok, laj yakʼbe lek sveʼel xchiʼuk yaʼal, jech kʼuchaʼal tsmakʼlin lek li sviniktake. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, la stsak lek ta mukʼ jyanlum ants li Boase xchiʼuk la spatbe yoʼonton (Rut 2:8-10, 13, 14). ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton Boas ta stojolal li Rute? Jaʼ ta skoj ti tukʼ yoʼonton ta stojolal li smeʼalibe. Pe maʼuk noʼox ta skoj ti jech kʼuxubinate, jaʼ ta skoj xtok ti lik tunuk ta stojolal Jeovae xchiʼuk ti la saʼ koltael ta stojolal li Diose. Kʼalal laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta stojolal Rut li Boase, jaʼ yakal chakʼ ta ilel ti tukʼ snaʼ xkʼanvan li Jeovae (Rut 2:12, 20; Prov. 19:17). Jaʼ jech chkʼot ta pasel li avi eke. Mi chkakʼ ta ilel slekil koʼontontik ta stojolal «skotol li krixchanoetike», ta me jkoltatik sventa xojtikinik li mantale xchiʼuk ti xakʼik venta ti kʼanbilik tajek yuʼun li Jeovae (1 Tim. 2:3, 4). w16.10 1:10-12

Ta me stsatsub xchʼunel koʼontontik kʼalal chkiltik ti kʼu yelan tstakʼ j-orasiontik li Jeovae xchiʼuk ti chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntike (1 Juan 5:14, 15). Skʼan me jkʼanbetik xchʼul espiritu xtok sventa stsatsub li xchʼunel koʼontontike (Luk. 11:9, 13). Kʼalal ta jkʼopontik Jeovae maʼukuk noʼox me ta skoj ti oy kʼusi ta jkʼanbetike. Skʼan me jtojbetik ta vokol jujun kʼakʼal xtok xchiʼuk ti jkʼupil kʼoptatike, yuʼun jun to yutsil skotol li kʼusitik spasoje (Sal. 40:5). Jech xtok, skʼan me jpastik orasion ta stojolal li kermanotaktik ta spʼejel Balumile, jech kʼuchaʼal «li buchʼutik tikʼajtik ta [chukele]». Skʼan me jpastik orasion ta stojolalik xtok li buchʼutik oy yabtelik ta tsobobbaile. Vaʼun kʼalal chkiltik ti tstakʼ j-orasiontik li Jeovae jaʼ me chijnopaj-o mas ta stojolal xchiʼuk mas me tstsatsub li xchʼunel koʼontontike (Evr. 13:3, 7). w16.10 3:8, 9

Li yajtuneltak Dios avie chakʼ akʼo xbeiltasatik yuʼun li chʼul espiritue. Jaʼ yuʼun xchʼunojik lek ti oy li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk tskolta sbaik ta spasbel yabtel. Jech xtok, skʼanoj sbaik ta jujuntal (Gal. 5:22, 23). Ta skoj taje xmuyubajik noʼox xchiʼuk jmoj oyik ta jujun tsobobbail li mas ta vaxakib miyon ta spʼejel Balumile. Jamal xvinaj ti toj tsots yip li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk li kʼanelale. Ta melel, jaʼ koliyal Jeova ti jun noʼox koʼontontike. Jaʼ yuʼun sta-o me ti jkʼupil kʼoptatike (Is. 55:13). Li Jeovae jaʼ me jech tskolta-o batel krixchanoetik sventa oyuk xchʼunel yoʼontonik ta stojolal. Vaʼun mi kʼot skʼakʼalile, chnoj me ta tukʼil krixchanoetik spʼejel li Balumile xchiʼuk xmuyubaj noʼox me tskʼupil kʼoptaik Jeova ta sbatel osil. w16.10 4:18, 19

Li moletik ta tsobobbaile tsbeiltasutik ta Vivlia, yuʼun tskʼan chchabiutik xchiʼuk chchabiik li tsobobbaile. Li ta baʼyel sigloe «mu xichʼ smelolik» ta sventa kʼusi tspasik li jlom yajtsʼaklomtak Kristoe. Li moletik ta tsobobbaile laj yakʼbeik yipal ta stukʼibtasel, pe li stukike muʼyuk la xchʼunik li mantale. Li Pabloe laj yal kʼu yelan skʼan xilik li buchʼu jech tspase. Xi laj yale: «Akʼbeik me senyail xchiʼuk mu xa xachiʼinik». Li ermanoetike skʼan mu xa masuk xchiʼinik li krixchano taje, pe maʼuk me skʼan xal xtok ti yajkontraik xilike (2 Tes. 3:11-15). Li moletik ta tsobobbail avie, chakʼbeik yipal sventa skoltaik li buchʼutik mu xchʼunbeik li smantaltak Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy junuk ermano ti tskʼopon junuk tseb ti maʼuk yajtunel Jeovae chalbeik mantal (1 Kor. 7:39). ¿A ti mi mu xchʼun li mantal une? Li moletik ta tsobobbaile xuʼ van xakʼik junuk diskurso sventa xalbeik smelolal ti xuʼ xchopol kʼoptaik-o tsobobbail ta skoj ti jech chichʼ pasele. Mi oy laj yakʼik junuk diskurso ta jtsobobbailtike, ¿kʼusi van ta jpastik? A ti mi xkojtikintik li ermano ti jaʼ ta skoj laj yakʼik-o li diskursoe, ¿mi ta van jchʼak jbatik ta stojolal? Mi jech la jpastike xuʼ van jkoltatik sventa xakʼ venta ti toj chopol chil Jeova li kʼusi tspase xchiʼuk ti ch-akʼbat svokole. Vaʼun, xuʼ van sjel stalelal. w16.11 2:13

Li ta Pentekostes ta sjabilal 33 oy jaymiluk krixchanoetik ochik ta yajtsʼaklomtak Kristo xchiʼuk laj yichʼik chʼul espiritu. Li krixchanoetik taje xi chichʼ albel skʼoplalike: «Jun tʼujbil nitilulal, paleoxuk ti chatunik kʼuchaʼal ajvaliletike, jaʼoxuk jun chʼul lum, jaʼoxuk jun jteklum ti jaʼ yuʼun Dios chakʼotike» (1 Pedro 2:9, 10). Kʼalal kuxulik toʼox li jtakboletike lek la xchabiik li tsobobbailetike. Pe kʼalal chamike, oy jlom viniketik lik chanubtasvanikuk ta jecheʼ chanubtaseletik, taje jaʼ sventa xnamajik batel ta sventa li kʼusi melele. Li viniketik taje lek tajek chaʼiik ti kʼu yelan chchanubtasvanik li jfilosofoetik Aristóteles xchiʼuk Platone. Jaʼ yuʼun jech lik chanubtasvanikuk, maʼuk ti kʼu yelan chal li Skʼop Diose (2 Tes. 2:6-8). Ep li buchʼutik taje jaʼik toʼox jkʼelvanejetik xchiʼuk oy toʼox kʼusitik sbainojik ti tsots skʼoplal ta tsobobbailetike. Pe ta kʼunkʼun lik kʼotikuk ta jnitvanejetik ta relijion, akʼo mi yaloj Jesus ti skʼan yermanouk xil sbaike (Mat. 23:8). w16.11 4:8

Ta voʼnee ep van kʼusitik chopol la jpastik ta skoj ti mu toʼox jnaʼtik kʼu yelan chil li Jeovae. ‹Smosoutik toʼox li mulile› (Rom. 6:19, 20). Pe kʼalal la jchantik ta Vivlia ti kʼu yelan tskʼan xijkuxi li Diose oy kʼusitik la jel ta jkuxlejaltik, laj kakʼ jkuxlejaltik ta stojolal xchiʼuk laj kichʼtik voʼ. ‹Laj kichʼtik koltael lokʼel ta stojolal li mulile›, vaʼun ‹lijkʼot ta smoso li tukʼilale› (Rom. 6:17, 18). Akʼo mi jech, skʼan onoʼox me jnoptik li kʼusi ta jpastike: mi ta jpastik li kʼusi chopol oy ta jnopbentik xchiʼuk ta koʼontontike o mi ta jpajtsan jbatik. Skʼan xi jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼ chʼiuk li kʼusi chopol oy ta koʼonton ti jaʼ xa tsujun ta spasel li kʼusi chopole? O ¿mi ta jip lokʼel ta ora?». Mi ta melel ta jtojtik ta vokol li slekil yutsil yoʼonton Diose, chkakʼtik me persa spasel li kʼusi lek chile. w16.12 1:11, 12

¿Kʼuxi xuʼ jun koʼontontik mi jaʼ«te chkakʼ jnopbentik ta stojolal chʼul espiritue»? Koliyal li Jeovae muʼyuk kʼusi ta jvul-o koʼontontik. Jech xtok, chakʼ ti junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike xchiʼuk li kermanotaktike. Melel onoʼox ti jpasmulilutik jkotoltike xchiʼuk ti oy bakʼintik chlik jkʼoptik xchiʼuk li kermanotaktike. Akʼo mi jech, ta jchapan li jkʼoptike, ta jchʼuntik li kʼusi laj yal komel Jesus liʼe: «Bat lajesbo yoʼonton li avermanoe» (Mat. 5:24). Jvules ta joltik ti kermanotaktik eke jaʼ chtunik ta stojolal «li Dios ti chakʼ jun oʼontonale» (Rom. 15:33; 16:20). Mi jaʼ te «chkakʼ jnopbentik ta stojolal chʼul espiritue» ta me jkʼupintik jun oʼontonal ti stuk noʼox jeche: ti jun noʼox koʼontontik ta stojolal li Diose. Li j-alkʼop Isaiase xi laj yale: «Mucʼul Dios, voʼot ta aventa lec jun yoʼnton chaʼyic li bochʼotic jaʼ noʼox laj yacʼ yoʼntonic ta atojole, yuʼun jaʼ noʼox chchʼunic ti voʼot chacoltaique» (Is. 26:3; Rom. 5:1). w16.12 2:5, 18, 19

Manchuk mi liʼ to kuxulutik ta sbalumil Satanas ti poʼot xa xlaje, li Jeovae chakʼbe bendision li yajtuneltak avie. ¿Kʼusitik li bendision taje? Yakʼojbutik epal veʼlil ta mantal, jun noʼox koʼontontik xchiʼuk yakʼojbutik kutsʼ kalaltik ti jaʼ li ermanoetik ta spʼejel Balumil ti skʼanojutik tajek jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse (Is. 54:13; Mar. 10:29, 30). Yan matanal ch-akʼbatik yuʼun Dios li buchʼutik chakʼ yipalik chtunik ta stojolale, jaʼ ti jun noʼox tajek yoʼontonik xchiʼuk ti xmuyubajik noʼoxe (Filip. 4:5-7). Xuʼ jpat lek koʼontontik ti chkichʼtik «li kʼusi onoʼox albil skʼoplal chkʼot ta pasel mi laj xaʼox [jpasbetik] li yabtel Diose» (Evr. 10:35, 36). Jaʼ yuʼun, kakʼbetik yipal sventa jtsatsubtastik li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik xijtun ta stojolal Jeovae. Mi jech ta jpastike, xuʼ jchʼuntik ta melel ti chakʼ jmotontike (Kol. 3:23, 24). w16.12 4:17, 20

Ta skoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi xuʼ jpastike, ¿mi xuʼ van xkaltik ti kolemutik ta melele? Xuʼ. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ chchabiutik kʼalal oy noʼox spajebe. Jkʼeltik junuk skʼelobil. Jnoptik noʼox ti nom chijxanav batel ta karoe, pe ti chʼabal mantaletik ta sventa ti kʼu yelan skʼan xanav li karoe. Li karoetike chanav batel ti bu jotukal tskʼan chbate xchiʼuk ti kʼu stsatsal tskʼan chbate. ¿Mi jun van koʼontontik chijbat? Moʼoj ta melel. Li skʼelobil liʼe, jaʼ chakʼ ta ilel ti oy spajeb li kʼusi xuʼ jpastik sventa jkʼupintik li melel kolebale. Ti yakʼojbe spajeb Jeova li kʼusi xuʼ jpastike jaʼ sventa jlekilaltik. Li Jeovae laj yakʼbe ti akʼo snop stuk Adan li kʼusi tspase. Pe jaʼ kʼot ta nopel yuʼun ti mu skʼan xichʼ ta mukʼ li kʼusi mu xuʼ spase. Jaʼ yuʼun la slajes li sat teʼ ti laj yichʼ albel ti mu stakʼ sloʼe. Ta skoj ti muʼyuk lek la stunes li kʼusi xuʼ spase, li krixchanoetike ta epal mil xa jabil yiloj tal svokolik (Rom. 5:12). Jvules-o me ta joltik ti toj chopol kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti muʼyuk lek kʼot ta nopel yuʼun li Adane. Jaʼ me jech chkakʼtik venta ti skʼan lek jtunestik li kʼusi ta jnop ta jpastike xchiʼuk ti jtsaktik ta venta ti oy spajeb li kʼusitik xuʼ jpastike. w17.01 2:6, 8

Kʼalal skʼan toʼox xchʼam junuk abtelal li yajtsʼaklom Kristo ti bikʼit yakʼoj sbae, baʼyel tspas orasion xchiʼuk tsnop lek mi spas yuʼun li abtelal ch-akʼbate. Xuʼ van chakʼ venta ti mu spas yuʼune. Vaʼun, ta onoʼox me xal ti mu spas yuʼun li abtelale. Li Jeovae tskʼan bikʼit chkakʼ jbatik kʼalal chijtunutik ta stojolale (Miq. 6:8). Jaʼ yuʼun, kʼalal chkichʼtik akʼbel junuk abtelale, jaʼuk me jech jpastik kʼuchaʼal li Jedeone xchiʼuk jkʼanbetik Jeova ti akʼo sbeiltasutik xchiʼuk ti skoltautike. Jnoptik me lek ta sventa li kʼusi chalbutik Jeova ta Vivliae xchiʼuk li ta s-organisasione. Mu me xchʼay xkaʼitik ti skotol li kʼusitik ta jpastik ta sventa Jeovae jaʼ koliyal ti bikʼit yakʼoj sbae xchiʼuk ti tskoltautike, ti maʼuk ta skoj ti yuʼun toj pʼijutik ta spasel jtosuk kʼusie (Sal. 18:35). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, maʼuk chbat tajek ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike. w17.01 3:17, 18

Li Jesuse snaʼoj ti yantik xa-o buchʼu tspas batel li yabtele. Jech xtok, snaʼoj ti jpasmuliletik li yajchankʼoptake. Pe li stuke spatoj yoʼonton ta stojolalik xchiʼuk laj yal ti mas to mukʼ abtelal tspasike, ti jaʼ xkom to li kʼusi la spas stuke (Juan 14:12). Lek tajek la xchanubtas yajchankʼoptak sventa xcholbeik mantal «skotol li kʼusitik pasbil ti oy ta yolon vinajele» (Kol. 1:23). Kʼalal cham li Jesuse chaʼkuxesat yuʼun li Jeovae xchiʼuk akʼbat mas yabtel. «Jaʼ mas toyol skʼoplal kʼot, jaʼ mu sta skotol li ajvaliletike, li buchʼutik oy yabtele, li buchʼutik oy sjuʼele, li buchʼutik tspasvanik ta mantale» (Efes. 1:19-21). Jaʼ yuʼun mi lijchamutik kʼalal muyuk to talem li Armajedone ta xi xchaʼkuxesutik ta jun achʼ balumil ti bu ta jkʼupintik li abtelal chakʼbutik li Jeovae. Pe li avie jaʼ kabteltik xcholel li mantale xchiʼuk spasel ta jchankʼopetik li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun akʼo mi keremutik to o mi oy xa jabilaltik skʼan ‹oyuk-o me ep kʼusi jpastik ta sventa li yabtel Kajvaltike›. w17.01 5:17, 18

Mu xa persauk xichʼ tojel yan velta li jmultike (Evr. 9:24-26). Li Adane jaʼ laj yetʼesbutik li lajelale, pe li matanal pojelal laj yakʼ Jesuse jaʼ chakʼbutik li kuxlejal sbatel osile. Li pojelale jaʼ xuʼ spojutik lokʼel li ta sbalumil Satanase xchiʼuk muʼyuk xa chijxiʼ yuʼun li lajelale (Evr. 2:14, 15). Xuʼ jpat koʼontontik ta melel ti chkʼot ta pasel li kʼusitik onoʼox yaloj li Jeovae. Jech kʼuchaʼal ti muʼyuk chjel-o li mantaletik ta sventa ti kʼutik yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile (leyes de la naturaleza), jaʼ jech li Jeova eke muʼyuk chjel-o. Li Jeovae maʼuk noʼox chakʼbutik li jkuxlejaltike. Yuʼun chakʼbutik ta ilel xtok li kʼanelal yuʼune. Xi chal li Vivliae: «Laj xa kojtikintik xchiʼuk jchʼunojtik ti te oy ta jtojolaltik li kʼanelal yuʼun Diose. Jaʼ kʼanelal li Diose» (1 Juan 4:16). Ta skoj ti persa onoʼox chkʼot ta pasel li kʼusi chal Jeovae, li Balumile jutuk xa skʼan xkʼataj ta jun kʼupil sba paraiso. Skotol krixchanoetik chchanbeik stalelal li Jeovae xchiʼuk tskʼan sbaik ta jujuntal. Vaʼun, skotol li yajtuneltak Dios ta vinajel xchiʼuk li ta Balumile chichʼik ta mukʼ xchiʼuk tskʼupil kʼoptaik, xi chalike: «Li kʼupil kʼoptaele, li mukʼulale, li pʼijilale, li stojel ta vokole, li ichʼel ta mukʼe, li juʼelale xchiʼuk li tsatsalile jaʼuk noʼox stuk akʼo yichʼ albel-o sbatel osil li Jdiostike. Jechuk» (Apok. 7:12). w17.02 2:16, 17

Li ta sjabilal 1973 xi la sjakʼ li revista La Atalaya ta 15 yuʼun oktuvre li jabil taje: «¿Mi xuʼ xa van xichʼik voʼ li buchʼutik muʼyuk yiktaojik li sikʼolajele?». Vaʼun xi la stakʼe: «Jamal chal Vivlia ti mu stakʼe». Jech xtok, laj yalbe skʼoplal jayibuk teksto ta Vivlia sventa xal ti kʼu yuʼun persa skʼan xichʼik lokʼesel ta tsobobbail li buchʼu mu skʼan xiktaik li sikʼolajele (1 Kor. 5:7). Xi to laj yal li revistae: «Li mantal taje maʼuk smantal jun krixchano, moʼoj, jaʼ yuʼun Dios ti chal ta Skʼope». Achʼtik toe, xi laj yal jun livro ta Estados Unidos ti jaʼ chalbe skʼoplal li relijionetike: «Li jbeiltasvanejetik ta relijion ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe nopolik noʼox tsjelik li kʼusi chakʼik ta chanele, yuʼun jaʼ chakʼik ta chanel li kʼusi mas lek chaʼiik li yajchʼunolajelike xchiʼuk li kʼusi lek chaʼiik epal krixchanoetike». Ta melel, jaʼ noʼox stuk stestigotak Jeova ti ta sjunul yoʼonton jech tspas kʼuchaʼal chal li Skʼop Diose. Jaʼ jech spasoj akʼo mi vokol tajek chaʼiik xchʼunel li buchʼutik te oyik li ta organisasione. w17.02 4:15

Ta skoj ti bikʼit yakʼoj sbaik li moletik ta tsobobbaile, mu skʼanik ti jech xichʼik ichʼel ta mukʼ kʼuchaʼal li buchʼutik lek ojtikinbilike. Mu xkoʼolajik kʼuchaʼal li epal jbabeetik ta relijion ta jkʼakʼaliltike. Mu xkoʼolaj xtok xchiʼuk li jbeiltasvanejetik ta relijion li ta skʼakʼalil Jesuse. Yuʼun li Jesuse xi laj yalbe skʼoplalike: «Jaʼ kʼupil chaʼi ti te chchotiik ti bu mas tsotsik skʼoplal li ta jujun kʼine xchiʼuk jaʼ lek chaʼi chchotiik li ta sbacholal chotlebal ta nail tsobobbailetike xchiʼuk lek xa chaʼiik ti chkʼoponatik ta chʼivite» (Mat. 23:6, 7). Li moletik ta tsobobbaile jaʼ chchʼunik li kʼusi laj yal Jesus liʼe: «Mu me ‹Rabi›, xa-utatik li voʼoxuke, yuʼun jun noʼox li Jchanubtasvanej avuʼunike, yan li voʼoxuke avermano aba akotolik. Jech xtok, mu me buchʼu ‹tot›, xavutik liʼ ta sba balumile, yuʼun jun noʼox li Totil avuʼunike, jaʼ li Buchʼu te oy ta vinajele. Mu me ‹jnitvanej› xa-utatik xtok, yuʼun jun noʼox li Jnitvanej avuʼunike, jaʼ li Kristoe. Pe li buchʼu mas mukʼ skʼoplal avuʼunike skʼan xkʼot ta avajtunelik» (Mat. 23:8-11). Kʼalal bikʼit chakʼ sbaik li moletik ta tsobobbail ta spʼejel Balumile xchiʼuk ti tspasik li kʼusi laj yal li Jesuse, chichʼik kʼanel xchiʼuk chichʼik ichʼel ta mukʼ yuʼun li ermanoetike. w17.03 1:14, 15

Skʼan xkakʼ akʼo sbeiltasutik Skʼop Dios mi ta jkʼan lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Taje chakʼ ta aʼiel ti mu lekuk ti jaʼ chkakʼbetik akʼo snop yantik li kʼusi skʼan jpastike, yuʼun voʼotik oy ta jbatik. Skʼan xkojtikintik lek li kʼusi lek chil xchiʼuk li kʼusi mu lekuk chil li Diose, vaʼun jaʼ jech chkakʼ ta jkuxlejaltik. Pe xuʼ van jaʼ xlik kakʼbetik snop yantik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike, ¿kʼu van yuʼun ti jech chkʼot ta pasele? Jaʼ ta skoj li sujel ta jtatik yuʼun yantik yoʼ jaʼuk jpastik li kʼusi mu lekuke (Prov. 1:10, 15). Pe mi jaʼ chkakʼtik akʼo snop yantik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike xuʼ me oy kʼusi chopol xkʼot ta pasel ta jtojolaltik. Voʼotik oy ta jbatik snopel li kʼusi ta jkʼan ta jpastike, taje jaʼ tskoltautik ta snopel li jol koʼontontik ti jchanubtasojtik ta Vivliae. Pe mi yan buchʼu chkakʼ akʼo snop ta jtojolaltik li kʼusi ta jpastike, jaʼ me skʼan xal ti yuʼun jaʼ chkakʼtik akʼo sbeiltasik li jkuxlejaltike. Mi jech la jpastike xuʼ me xkil ep jvokoltik. Li jtakbol Pabloe laj yalbe mantal yajtsʼaklomtak Kristo ta Galasia ti mu xakʼbeik akʼo snop yantik li kʼusi skʼan spasike (Gal.4:17). Yuʼun oy junantik yajtsʼaklomtak Kristo li ta Galasiae jaʼ chalbeik yantik li kʼusi skʼan spasike. w17.03 2:8-10

Li Josiase laj yakʼbe yipal sventa smuyubtabe yoʼonton li Jeovae. Jaʼ smukʼtot li ajvalil Manasese, ti jaʼ li buchʼu kʼuxubinat yuʼun Jeova kʼalal la sutes yoʼontone. Jech oxal, li Josiase xuʼ van jaʼ te la xchan ta stojolal smukʼtot ti xuʼ xakʼbutik perton li Jeovae. Kerem tseb, xuʼ me xachanbe stalelal li Josiase xchiʼuk ti xavojtikin mas li Jeovae. Xuʼ me xachanbe stalelal xtok li avutsʼ avalal ti mas xa ep sjabilalike xchiʼuk li ermanoetik ta tsobobbaile. Jaʼ me xuʼ xa yalboxuk li kʼusitik lek kʼotem ta pasel ta xkuxlejalik ta skoj ti chtunik ta stojolal Jeovae. Vuleso ta ajol ti kʼu yelan laj yaʼi sba Josias kʼalal laj yaʼi li kʼusi chal li Smantal Diose. Ta skoj ti tskʼan tsmuyubtabe yoʼonton li Jeovae, ta anil noʼox ep kʼusitik la sjel. Mi chakʼel li Vivlia eke, ta me x-ayan ta avoʼonton xchʼunbel smantal li Jeovae. Jaʼ me tskoltaot sventa lekuk xavil aba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti xamuyubaj noʼoxe. Jech noxtok, jaʼ me tstij avoʼonton sventa xavalbe skʼoplal li Jeovae (2 Crón. 34:18, 19). Kʼalal chachan li Vivliae, xuʼ van te chavakʼ venta ti oy kʼusitik skʼan xajel sventa lek xatun ta stojolal li Jeovae. Mi jech la avile akʼbo me yipal sventa xajel, jech kʼuchaʼal la spas li Josiase. w17.03 3:18, 19