Marso

Li kutsʼ kalaltik xchiʼuk kamigotaktike xuʼ van sujutik ta spasel junuk kostumbre sventa animaetik ta skoj ti jech xchʼunojike, pe mi jkʼanojtik li Dios xchiʼuk li Skʼope, muʼyuk ta jpastik, yuʼun jnaʼojtik ti mu jechuk chal li Vivliae. Xuʼ van xi chalbutik xtok sventa jvul koʼontontike: «Muʼyuk akʼanoj chkil li buchʼu cham kuʼuntike mi jaʼuk avichʼoj ta mukʼ». O xuʼ van xi xalbutike: «Voʼot ta amul mi oy kʼusi chopol la spasbutike». Junantik krixchanoetike tstikʼbeik bal ta skajonal yanimaik li kʼusitik oy yuʼune, jech kʼuchaʼal skʼuʼtak, sveʼel xchiʼuk yuchʼbol. Taje jaʼ la sventa junuk noʼox yoʼonton xbat xchʼulel li yanimaike xchiʼuk ti mu xa sut tale. Junantik krixchanoetik xtoke tsmalik jutuk pox li ta muklomal sventa svules ta sjolik li buchʼu chame xchiʼuk mu xa noʼox ta smeloluk ti kʼu yelan tsmukik sventa lekuk x-ilatik yuʼun li yanimaike. ¿Kʼu yuʼun ti jech tspasike? Yuʼun tsnopik ti kuxul to chkom li xchʼulele. Pe li voʼotike skʼan mu jtikʼ jbatik ta spasel li kʼusi muʼyuk lek nabil smelolale o li kʼusi chʼunbil ti jaʼ tspukbe skʼoplal li jutbil kʼop yuʼun Satanase (1 Kor. 10:21, 22). w19.04 16 ¶11, 12

Li Jesuse laj yakʼbe beiltaseletik li yajchankʼoptak sventa tukʼuk kʼusi spasbeik li yantike. Jun skʼelobile jaʼ kʼalal laj yalbe skʼoplal li Mukʼul Lekil Mantale, jaʼ xkaltik, ti jechuk jpasbetik yantik li kʼusi ta jkʼan akʼo xkichʼtik pasbel eke. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik mi tukʼ kʼusi ta jpasbetik li yantike? Jaʼ ti chtijbat yoʼontonik yoʼ tukʼuk kʼusi spasbutike. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ kichʼojtik pasbele? Li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti akʼo spat yoʼontonik ta stojolal Jeovae, yuʼun jaʼ chchapanbe svokol li buchʼutik ta «kʼakʼal-akʼobal tskʼanik vokol ta stojolale» (Luk. 18:6, 7). Taje jaʼ me li kʼusi jamal yaloj tspas Jeovae, yuʼun yiloj li vokoliletik ta jnuptantik avie xchiʼuk snaʼoj stuk bakʼin chchapan li kʼusi muʼyuk tukʼ kichʼojtik pasbele (2 Tes. 1:6). Mi ta jchʼuntik li beiltaseletik laj yalbe skʼoplal Jesuse, tukʼ me kʼusi ta jpasbetik li yantike. Jech xtok, mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ kichʼojtik pasbel li ta sbalumil Satanase, xuʼ spat koʼontontik kʼalal chkaʼitik ti jaʼ chchapan stuk Jeova li kʼusi jnuptanojtike. w19.05 5 ¶18, 19

Jnopbetik skʼoplal ti yakalot ta chanune xchiʼuk ti chavichʼ sujel yuʼun achiʼiltak ta skoj ti muʼyuk chakʼejinta li imno nasionale. Li voʼote oy van tajek ta avoʼonton ti xapakbe skʼoplal li Vivliae, pe mu noʼox spas avuʼun chavaʼi. Taje xuʼ jaʼ xavakʼ ta avoʼonton xchanel kʼalal chachanunaje. Oy chaʼtos kʼusi xuʼ xavakʼ ta avoʼonton stael. Baʼyel, skʼan jpʼeluk ta avoʼonton ti mu xakap aba ta spasel li kʼusi tspas balumile. Xchibal, ti masuk xatojob ta spakbel skʼoplal li kʼusi melele (Juan 17:16). Xuʼ xanopbe skʼoplal liʼe: «¿Kʼu yuʼun chalik ti skʼan kʼejintael li imno nasionale?». Epal krixchanoetik avie jaʼ noʼox tskʼejintaik ta skoj ti oy buchʼu albatik ti jech skʼan spasike. Xuʼ chlik asabe skʼoplal li ta jvuntike, vaʼun te chavakʼ venta ti muʼyuk vokol ti xapakbe skʼoplal li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal mi la ata ta saʼel li kʼusi mas tsotsik skʼoplale, jun avoʼonton chatakʼ kʼalal oy buchʼu tskʼan tsnaʼ kʼu yuʼun ti mu jechuk chapase (Kol. 4:6). w19.05 29 ¶13

Jun veltae, li j-alkʼop Eliase jatav batel ta skoj ti chichʼ ox milele. Kʼalal jech la snuptane, la svul tajek yoʼonton xchiʼuk laj yal ti jaʼ mas lek ti xchame. Pe li Jeovae la stakbe batel jun tsatsal anjel sventa spatbe yoʼonton. Li anjel taje laj yakʼbe kʼixin veʼlil slajes li j-alkʼope (1 Rey. 19:5-8). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li loʼil taje? Jaʼ ti xuʼ jkoltatik junuk ermano ti chil svokole akʼo mi jsetʼ juteb noʼox li kʼusi ta jpastik ta stojolale. Xu’ van xkakʼbetik sveʼelik, ti oyuk kʼusi jkʼelanbetik jutebuke o ti jtsʼibabetik jlikuk vune. Kʼalal jech ta jpastike, te chakʼik venta ti jkʼanojtik xchiʼuk ti oy ta koʼontontike. Xuʼ jech jpastik mi vokol chkaʼitik sjakʼbel junuk ermano ti kʼu yelan chaʼi sbae. Li Jeovae ta skʼelobil juʼelal laj yakʼbe yipal li Elias sventa xkuch batel yuʼun xanbal kʼalal to ta vits Orebe, ti bu nom xa kom li buchʼutik tskʼan chmilate. ¿Kʼusi to chakʼ jchantik li loʼile? Mi ta jkʼan ta jkoltatik li buchʼutik lajemik ta ilbajinele, skʼan jkʼeltik ti junuk yoʼonton xaʼi sba kuʼuntike. Xuʼ van jchiʼintik ta loʼil ta snaik o li ta Salon sventa Tsobobbaile. w19.05 16 ¶11; 17 ¶13, 14

Jnoptik noʼox ti yakal ta jchantik li albil kʼop ta Sakarias kapitulo 12 ti jaʼ chalbe skʼoplal ti chcham li Mesiase (Sak. 12:10). Vaʼun, kʼalal ta jchantik li versikulo 12, te chkakʼtik venta ti ‹slekoj ch-okʼik li smomnichʼnab Natan› ta skoj ti chcham li Mesiase. Taje skʼan jnopbetik skʼoplal, jech oxal xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li Mesias xchiʼuk li smomnichʼnab Natane?». Mi la jsabetik mas skʼoplal li Sakarias 12:12, te chkakʼtik venta ti oy tsʼibetik ti tstakutik batel ta 2 Samuel 5:14. Li tekstoe chal ti jaʼ xnichʼon David li Natane. Jech xtok, tstakutik batel ta Lukas 3:31 yoʼ bu chal ti jaʼ snitilulal Natan li Jesuse, yuʼun jaʼ snitilulal ek li Mariae. Taje toj labal sba, yuʼun jnaʼojtik ti te chvul ta lokʼel ta snitilulal David li Mesiase (Mat. 22:42). Pe mas ta 20 xnichʼnab li Davide. Kʼalal ta jchajtik ta kʼelel li kʼusi chal Sakariase, chkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun chokʼitaik slajel Jesus li smomnichʼnab Natane. w19.05 30 ¶17

¿Kʼusi skʼan jpastik? Jaʼ ti xkakʼtik venta ti oy sbalil li tojobtaseletik chakʼbutik Jeovae. Vaʼun, jaʼ jech chijkʼot kʼuchaʼal jtekʼ teʼ ti yakʼoj lek yibel xchiʼuk ti ‹tsots lek li xchʼunel koʼontontike› (Kol. 2:6, 7). Teuk ta joltik ti voʼotik skʼan jtsatsubtastik li xchʼunel koʼontontike. Jaʼ yuʼun, jechuk-o jeltik batel li kʼusi ta jnoptike, nopoltik noʼox jkʼopontik li Jeovae xchiʼuk jkʼanbetik ti akʼo xakʼbutik li xchʼul espiritue. Jnopbetik skʼoplal xtok li kʼusi ta jchantike, jkʼeltik lek kʼu yelan oy li jnopbentike xchiʼuk li kʼusitik tstij koʼontontike. Jech xtok, jaʼuk jchiʼintik li buchʼutik lek stalelalike xchiʼuk ti tskoltautik ta sjelel li jnopbentike. Mi jech la jpastike, ta jkontraintik li xchamel sbalumil Satanase xchiʼuk ta jlilintik «rasonetik xchiʼuk kʼusitik chmakvan ti skontrainoj li yojtikinobil Diose» (2 Kor. 10:5). w19.06 13 ¶17, 18

Li voʼotik eke skʼan jech-o jkoltatik li buchʼutik chamem snup xchiʼilik jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal smeʼalib li Rute (Rut 1:16, 17). Xi chal li Paulae: «Kʼalal jaʼtik toʼox slajel li jchiʼile, ep tajek buchʼutik talik sventa spatbeikun koʼonton. Pe kʼalal jelav kʼuuk sjalile, lik spasik yan velta li kʼusi nopem onoʼox xaʼiik spasele. Yan li voʼone jel ta jyalel li jkuxlejale. Toj ep sbalil kʼalal xaʼibeik smelolal yantik ti chtun-o yuʼun koltael li buchʼutik chamem snup xchiʼilike akʼo mi jelavem xa jayibuk uetik o jabiletike». Teuk me ta joltik ti jelel ta jujuntal li krixchanoetike xchiʼuk jelel kʼu yelan xkʼuxul chaʼiik kʼalal chcham snup xchiʼilike. Junantike chnop noʼox chaʼiik ta anil li kʼusi jel ta xkuxlejalike, jaʼuk li yantike chvul-o ta sjolik kʼalal oy kʼusi tspasik ti koʼol toʼox jech nopem xaʼiik spasele. Teuk ta joltik ti yakʼojbutik jun matanal li Jeovae, jaʼ ti jchabitik li buchʼutik chamem snup xchiʼilike. w19.06 24 ¶16

Kʼalal jaʼo mu xa xakʼ jpas kabteltik li ajvaliletike, skʼan jkʼeltik kʼusi ora «chʼanxijchi» (Ekl. 3:7). Oy kʼusitik mu stakʼ xkalbetik li j-abteletike mi jaʼuk li kamigotaktik xchiʼuk kutsʼ kalaltik ta jlumaltik o ta yan lume, jech kʼuchaʼal li sbi kermanotaktike, ti butik ta jtsob jbatike, ti kʼu yelan ta jcholtik mantale xchiʼuk ti kʼuxi chkichʼtik akʼbel li jveʼeltik ta mantale. Yuʼun mi buchʼuuk noʼox xkalbetike, xuʼ me xkakʼbetik ta vokol xkuxlejal li kermanotaktike. Mu me jchʼak jbatik ta jsetʼ juteb noʼox kʼopetik. Li Satanase snaʼoj lek ti mu xuʼ vaʼal chkomik li buchʼutik xchʼakoj sbaik li ta jpʼej nae (Mar. 3:24, 25). Jaʼ yuʼun, tskʼel kʼuxi xuʼ xchʼakutik li Satanase, yuʼun mu skʼan ti jaʼ jtsaktik ta kʼope, jaʼ lek chil kʼalal te noʼox ta jtsak jbatik ta kʼop jtuktik xchiʼuk li kermanotaktike. Jkotoltik me skʼan jkʼel jbatik akʼo mi yijutik xa ta mantal. Mi ta jtsʼikbe jbatik ta jujuntale, muʼyuk me kʼusi chchʼakutik (Kol. 3:13, 14). w19.07 11, 12 ¶14-16

Li krixchanoetike jaʼ chchikintaik-o mantal ta skoj ti kʼu yelan chkalbetike, maʼuk li kʼusi ta jloʼiltabetike. Jaʼ lek chilik xtok kʼalal oy slekil koʼontontike, kʼalal chkichʼ jpʼijiltik ti kʼu yelan chijkʼopoje xchiʼuk mi oy ta koʼontontik ta melele. Mu xijsujvan sventa xchikintaik li kʼusi chkaltike, jaʼ mas lek kaʼibetik smelolal kʼusi tsnopik ta sventa li relijione, kʼu yuʼun jech tsnopike xchiʼuk skʼan xkichʼtik ta mukʼ ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Kʼalal la xcholbe mantal judaetik li Pabloe, jaʼ la stunes li Tsʼibetik sventa xrasonaj xchiʼuke, pe kʼalal jaʼ la xchiʼinan ta loʼil li pʼijil jgresiaetik ta Areopagoe, muʼyuk laj yal ti te la slokʼes tal ta Vivlia li kʼusi chale (Ech. 17:2, 3, 22-31). ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li kʼusi la spas Pabloe? Mi oy buchʼu la jchiʼintik ta loʼil ti mu xchʼun ta sventa li Vivliae, mas van lek ti mu jamaluk xkalbetik ti te lokʼem ta Vivlia li kʼusi ta jloʼiltabetike. Pe mi chkakʼtik venta ti mu skʼan x-ilat yuʼun yantik kʼalal ta jkʼelbetik kʼusi chal li Vivliae, mas lek ti xkakʼbetik yil ta jselulartik o ta jtavletatik li tekstoetik sventa mu xichʼ ilel yuʼun li yantike. w19.07 21 ¶5, 6

Li Satanase toj manya kʼu yelan la sloʼla j-israeletik sventa xichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike. Jaʼ la stunes li kʼusi chtun yuʼunik li j-israeletike. Kʼalal ochik batel li ta Albil Balumile, persa la xchanik kʼuxi chabtelanik li balumil tee. Yuʼun kʼalal te toʼox oyik ta Ejiptoe, jaʼ tstunesik li voʼ ta ukʼum Nilo yoʼ xatʼesik o smaltaik li kʼusitik tstsʼunike. Pe li ta Albil Balumile, muʼyuk nopol ukʼum sventa xakʼbeik yaʼlel li kʼusi tstsʼunike, jaʼ noʼox smalaojik chyal li job osile xchiʼuk kʼalal yorail voʼtike (Deut. 11:10-15; Is. 18:4, 5). Jech oxal, li j-israeletike skʼan skʼelik kʼuxi xuʼ stsʼunolajik. Kʼalal laj yalbe skʼoplal tsʼunolajel li Jeovae, laj yalbe j-israeletik ti akʼo mu xichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike. ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yale? Yuʼun snaʼoj xa onoʼox ti oy van ta yoʼonton j-israeletik xchanbel kʼu yelan tstsʼunolajik li yan jteklumetik ti te nopol oyike. Xuʼ van xchanbeik kʼuxi tstsʼunolajik li jkanaanetik ta skoj ti xtojobik lek li stukike. Jaʼ noʼoxe, oy kʼusi vokol, yuʼun te nitil skʼoplal ta jun jecheʼ dios li kʼusi tspasike, xchʼunojik ti jaʼ yajval vinajel li Baale xchiʼuk ti jaʼ chakʼ talel voʼe (Num. 25:3, 5; Jues. 2:13; 1 Rey. 18:18). w19.06 3 ¶4-6

Kʼalal kʼotik ta Filipos li Pablo, Silas, Lukas xchiʼuk Timoteoe, ep la xchiʼinik ta loʼil krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik xchikintael li lekil aʼyeje. Li chanvoʼ yajtsʼaklomtak Kristo ti baxbolik tajeke koltavanik sventa x-ayan jun achʼ tsobobbail li ta jteklum taje. Li jchankʼopetike te van la stsob sbaik ta sna Lidia ti jaʼ jun yajtsʼaklom Kristo ti toj lek snaʼ xchʼamvane (Ech. 16:40). Ta anil noʼox la snuptanik vokol li buchʼutik te chkʼotik li ta achʼ tsobobbail ta Filipose. Yuʼun li Satanase la stijbe yoʼonton li buchʼutik mu skʼanik mantal yoʼ skontrainik li chanvoʼ tukʼil yajtsʼaklomtak Kristo sventa xiktaik li cholmantale. Li Pablo xchiʼuk Silase jochatik batel yuʼun li j-abteletike, jisbatik vachʼ, laj yichʼik chukel, vaʼun ta yokʼomal to laj yichʼik lokʼesel. ¿Kʼusi la spasik kʼalal lokʼik ta chukele? Bat spatbeik yoʼonton li buchʼutik jaʼtik to pasik ta jchankʼope. Ta tsʼakal jutuke, li Pablo, Silas xchiʼuk Timoteoe lokʼik batel li ta jteklume, vaʼun xuʼ van stuk xa te kom ta Filipos li Lukase. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik li buchʼutik mu toʼox jaluk yochelik ta jchankʼope? Koltaatik yuʼun li chʼul espiritue xchiʼuk jech-o tunik ta stojolal li Jeovae (Filip. 2:12). Jaʼ yuʼun, li Pabloe xmuyubaj tajek ta stojolal li buchʼutik jaʼtik to pasik ta jchankʼope. w19.08 8 ¶1, 2

¿Mi jaʼtik to la ajel anailal? Xuʼ van ep takʼin chlaj kuʼuntik kʼalal jot-o xa bu chijbat ta nakleje xchiʼuk xuʼ van mu xkaʼi jtikʼ jbatik ta ilil, jech oxal skʼan jkʼel jbatik ti mu jkʼexbetik stakʼin li kamigotaktik xchiʼuk kutsʼ kalaltike o junuk empresa sventa jmantik li kʼusi mu masuk chtun kuʼuntike (Prov. 22:3). Kʼalal oy kʼusi tsots ta jnuptantik jech kʼuchaʼal ti x-ipaj junuk kutsʼ kalaltik ti jkʼanojtik tajeke xchiʼuk ti persa skʼan xbat jchabitike, bateltike, mu jnaʼtik lek kʼu yepal ta jchʼamuntik takʼin. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik kʼalal jech ta jnuptantike? Jaʼ ti xkalbetik «skotol ta orasion» li Jeovae xchiʼuk vokoletkutik ta stojolal. Vaʼun, chakʼbutik «li jun oʼontonal» ti jaʼ chchabi koʼontontik xchiʼuk jnopbentike xchiʼuk ti jaʼ tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike (Filip. 4:6, 7; 1 Ped. 5:7). Oyuk kamigotaktik. Sventa junuk noʼox koʼontontike, xuʼ xkalbetik kamigotaktik ti k’u yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk li kʼusitik yakal chkʼot ta jtojolaltike, mas to lek mi jaʼ chkalbetik li buchʼutik oy jech kʼotem ta stojolalik li kʼusi ta jnuptantike (Ekl. 4:9, 10). Skʼan me jsaʼ yan kamigotaktik akʼo mi lek-o jkʼopon jba jchiʼuktik li kamigotaktik ti bu toʼox chijtune. w19.08 22 ¶9, 10

¿Kʼu yuʼun la skoʼoltas Jeova ta lum Meguido li mukʼta paskʼop yuʼune? Yuʼun li lum Meguido xchiʼuk li stenlejaltik lum Jesreel ti te nopol xkome, jaʼ toʼox te yavil epal paskʼopetik. Bateltike, jaʼ tal koltavanuk stuk Jeova li ta paskʼop taje. Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel li «ta nopol voʼetic ta [Meguidoe]». Li Jeovae la skolta jun jchapanvanej ta Israel ti Barak sbi sventa slajes li soltaroetik ta Kanaan ti jaʼ bankilal yuʼunik li Sisarae. Li Barak xchiʼuk li meʼ j-alkʼop Deborae la stojbeik ta vokol Jeova ti pojatik ta skʼelobil juʼelale. Xi kʼejinik jun veltae: «Cʼalal ta vinajel la spasic tal pleito li cʼanaletique; [...] la scontrainic tal li Sisarae. [...] Jaʼ jech chavules scotol avajcontra, voʼot li Mucʼul Diosote. Pero li bochʼo chascʼanote acʼo yacʼ xojobal jech chac cʼu chaʼal lec xojoban li cʼacʼale» (Jues. 5:19-21, 31). Li ta Armajedone, jaʼ noʼox kuxul chkom li buchʼutik skʼanojik li Jeovae, yan li yajkontratak Diose chichʼik lajesel. Pe oy kʼusi jelel chkʼot ta pasel li ta Armajedon xchiʼuk li paskʼop la spas Barake. Yuʼun li ta Armajedone, muʼyuk tspasik kʼop li yajtuneltak Diose mi jaʼuk chkuch batel yabtejebik sventa paskʼop. Jaʼ ch-akʼbat-o stsatsalik kʼalal jun noʼox yoʼontonike, ti tspat lek yoʼontonik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal li yajsoltarotak ta vinajele (Is. 30:15; Apok. 19:11-15). w19.09 9 ¶4, 5

Jtos ti kʼuxi xuʼ xijnopaj ta stojolal li Jesuse jaʼ ti xkakʼtik persa xchanel li kʼusitik la spase xchiʼuk li kʼusi laj yale (Luk. 1:1-4). Pe skʼan jchan jtuktik ta Vivlia li kʼusi la spas ta xkuxlejale, yuʼun muʼyuk buchʼu jech tspas ta jtojolaltik. Jech xtok, jaʼ me jech chijnopaj ta stojolal kʼalal chijpas ta yajchankʼope xchiʼuk kʼalal chkichʼtik voʼe. Yan ti kʼuxi xuʼ xijnopaj ta stojolal Jesuse jaʼo kʼalal ta jkʼanbetik koltael li moletik ta tsobobbaile. Yuʼun li Jesuse laj yakʼ «kʼuchaʼal matanal» sventa xkʼelbat li xchijtake (Efes. 4:7, 8, 11; Juan 21:16; 1 Ped. 5:1-3). Pe li moletike mu xilik li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk mu snaʼik mi ta jkʼantik koltael, jaʼ yuʼun skʼan voʼotik xijkʼopoj xchiʼuk kalbetik li kʼusi chtun kuʼuntike. Xi chal jun ermano ti Julian sbie: «La jkʼanbe moletik ti akʼo xtal svulaʼanikune. Jaʼ jun mukʼta matanal laj kaʼi kʼalal ay svulaʼanikune». Li moletik ta tsobobbail ti tukʼ yakʼoj sbaik jech kʼuchaʼal li chaʼvoʼ moletik ti ay svulaʼanik li Juliane xuʼ me skoltautik ek sventa jechuk jnoptik kʼuchaʼal tsnop li Kristoe, jaʼ xkaltik, ti xkaʼibetik smelolal xchiʼuk ti jchanbetik li kʼusitik la spase xchiʼuk ti jechuk jnoptik kʼuchaʼal tsnop li stuke (1 Kor. 2:16; 1 Ped. 2:21). ¡Muʼyuk me bu yan xuʼ jech jtatik li kʼusi tspasik ta jtojolaltike! w19.09 21 ¶4, 5

Li Vivliae chalbe skʼoplal yajtuneltak Dios ti beiltasatik yuʼun li chʼul espiritue, jaʼ noʼoxe, muʼyuk te skʼoplalik li ta 144 mile, jech kʼuchaʼal li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe xchiʼuk li Davide (Mat. 11:11; Ech. 2:34). Yuʼun liʼ chchaʼkuxiik ta balumil xchiʼuk li yan yajtuneltak Dios ta voʼnee. Xuʼ jmoj xakʼik ta ilel ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal li Diose xchiʼuk ti chchʼunbeik smantal ta skoj ti jaʼ li Mukʼul Jpasmantale. Muʼyuk bu jech ilbil-o ti stsoboj ta smiyonal noʼox krixchanoetik ta spʼejel balumil li Jeova sventa x-ichʼat ta mukʼe. Mu ventauk mi chijbat ta vinajel o mi liʼ chijkom ta balumile, skʼan jcholbetik mantal skotol krixchanoetik sventa teuk skʼoplalik ek li ta epal krixchanoetike. Li Jeovae poʼot xa slikes li mukʼta tsatsal vokolil sventa xakʼbe slajeb li ajvaliletik ta balumile xchiʼuk li relijionetik ti yakʼojbe svokol li krixchanoetike. Skotol li buchʼutik te tsakal skʼoplalik li ta epal krixchanoetike xmuyubajik tajek ta skoj ti tstaik jun mukʼta matanal ti xuʼ xtunik ta stojolal Jeova ta sbatel osil liʼ ta balumile (Apok. 7:14). w19.09 31 ¶18, 19

Ta skoj ti jutuk xa tajek skʼan xlik li mukʼta tsatsal vokolile, mas to chkichʼtik akʼel ta preva mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Jdiostike xchiʼuk ta stojolal li Ajvalilal yuʼune. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ van jech-o chkichʼtik labanel. ¿Kʼu yuʼun ti jech ta jnuptantike? Jun srasonale jaʼ ti muʼyuk ta jkoltatik li sbalumil Satanase. Jaʼ yuʼun, skʼan masuk to xkakʼtik ta ilel li stukʼil koʼontontik sventa tukʼuk xkakʼ jbatik li ta yorail mukʼta tsatsal vokolile. Kʼalal jaʼo yakal li mukʼta tsatsal vokolile, chjel li buchʼutik tsbeiltasutike. Mu jnaʼtik lek kʼusi ora chkʼot ta pasel, pe li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ toʼox oyik ta balumile chbatik ta vinajel sventa chtalik li ta paskʼop ta Armajedone (Mat. 24:31; Apok. 2:26, 27). Vaʼun, muʼyuk xa me liʼ jchiʼuktik li Jtsop Jbeiltasvaneje. Pe oy onoʼox buchʼutik chlik sbeiltasutik, ¿buchʼutik van? Jaʼik li ermanoetik ta yan chijetik ti xchanojik leke. Jech oxal, lek-o chapalutik li vaʼ orae. Jaʼ noʼoxe, skʼan me jkoltatik li ermanoetik ti chlik sbeiltasutike xchiʼuk jchʼuntik li mantaletik chakʼbutik ti jaʼ ch-akʼbat snaʼik yuʼun li Diose, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel li stukʼil koʼontontike. Mi jech la jpastike, xuʼ kuxul xijkom. w19.10 17 ¶13, 14

Li Noemie skʼanoj tajek li Jeovae xchiʼuk tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal. Pe kʼalal cham smalal xchiʼuk li chaʼvoʼ skereme, tsjel xa ox yaʼi ta «Mara» li sbie ti jaʼ skʼan xal «chʼa» (Rut 1:3, 5, 20, tsʼib ta yok vun, 21). Li Rute muʼyuk la skomtsan li smeʼalibe, yuʼun te xchiʼuk-o kʼalal tsots laj yil svokole. Maʼuk noʼox la skʼel kʼuxi xuʼ skolta, yuʼun oy kʼusitik laj yalbe sventa spatbe yoʼonton. Ta sjunul yoʼonton laj yalbe ti skʼanoj li smeʼalibe xchiʼuk ti tskoltae. Kʼalal chcham snup xchiʼil junuk ermano ta tsobobbaile, skʼan me jkoltatik. Li jun nupultsʼakale xuʼ jkoʼoltastik ta chaʼtekʼ teʼ ti nopol tajek chʼiemike. Kʼalal chjelav jayibuk jabile, tskʼam sba li yibeltake. Pe mi laj yichʼ bulel jtekʼuk li teʼe, chtakij, vaʼun xuʼ tsots chil svokol li jtekʼ teʼ ti stuk xa chkome. Jaʼ jech chkʼot ta pasel ek kʼalal oy buchʼu chcham snup xchiʼile, yuʼun xuʼ xjel tajek kʼu yelan chaʼi sba li buchʼu stuk xa kome xchiʼuk jal tajek jech chaʼi sba. w19.06 23 ¶12, 13

Maʼuk noʼox skʼan jkʼeltik li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike, skʼan jkʼeltik xtok ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike. Mi mu jechuk la jpastike, xuʼ van jal tajek ta jchʼay koʼontontik, vaʼun jaʼ xa jutuk ta jpasbetik yabtel li Jeovae. Baʼyel, jkʼeltik mi toj jal ta jchʼay koʼontontik. ¿Kʼusi xuʼ jpastik? Xuʼ jtsʼibatik ta jlikuk kalendario ti kʼu sjalil ta jkʼeltik television ta sjunul xemanae, ti kʼu sjalil chij-och ta Internete xchiʼuk ti kʼu sjalil chijtajin ta jselulartik o ta yan kʼusie. Mi laj kakʼtik venta ti jaʼ te batem-o jchʼuleltike, jpastik jlikuk jlistatik. Baʼyeluk kakʼtik li kʼusitik mas tsots skʼoplale, vaʼun ta tsʼakaluk to xkakʼtik li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike. Mi laj xa ox jpastike, jkʼanbetik koltael Jeova sventa jechuk jpastik li kʼusi la jtsʼibatike. Vaʼun, mas xa xokolutik xchiʼuk oy kipaltik yoʼ jchantik lek li Jvivliatike, ti jpastik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike, ti xijbat ta tsobajeletike, ti jcholtik mantal xchiʼuk ti jpastik ta jchankʼop li krixchanoetike. Mi laj xa ox jpastik skotol taje, jun xa me koʼonton ta jchʼay koʼontontik. w19.10 30 ¶14, 16; 31 ¶17

Li ta sjabilaltik 55 kʼalal talem xa ox Jesuse, li ermanoetik ta Jerusalen xchiʼuk ta Judeae laj yil tajek svokolik ta takʼin. Jaʼ yuʼun, li yan tsobobbailetik ta Korintoe la xchap skʼopik ti chkoltavanik ta takʼine (1 Kor. 16:1; 2 Kor. 8:6). Pe kʼalal echʼ xa ox jayibuk ue, laj yaʼi jtakbol Pablo ti muʼyuk bu stsobojik-oe xchiʼuk ti mu xa van stsob yuʼunik ta anil kʼalal mi bat yichʼ akʼel ta Jerusalen li takʼine (2 Kor. 9:4, 5). Toj lek li kʼusi kʼotem xa ox ta nopel yuʼunik li jkorintoetike, jaʼ yuʼun kʼupil kʼoptaatik yuʼun Pablo ta skoj ti lek tsots xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti muʼyuk tsjalanik li kʼusitik x-ayan yuʼunike. Pe xi to albatike: «Akʼo ta avoʼontonik stsutsesel xtok li kʼusi la alikesik ta sventa li kʼusitik chatsobike» (2 Kor. 8:7, 10, 11). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi kʼot ta stojolalike? Jaʼ ti jkotoltik xuʼ vokol chkaʼitik spasel li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike akʼo mi lek yakal chijtun ta stojolal Jeova. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun maʼuk tukʼil krixchanoutik xchiʼuk xuʼ van muʼyuk chlik jpastik noʼox li kʼusi kalojtike. Bateltik xtoke, jaʼ van ta skoj ti oy kʼusitik ta jnuptantik ti muʼyuk jmalaojtik jech chkʼot ta pasele (Ekl. 9:11). w19.11 26, 27 ¶3-5

Li jun mukʼta eskudoe jutuk mu tsmak sjunul li jbekʼtaltike, jaʼ me jech ek li xchʼunel koʼontontike, chchabiutik ta sventa li kʼusitik chopol oy ta balumile: li mulivajele, li majbaile o yan kʼusitik ti chopol chil li Jeovae. Yakal ta jtsak jbatik ta kʼop xchiʼuk li pukujetik ti toj chopolike (Efes. 6:10-12). ¿Kʼuxi xuʼ jchapan jbatik lek sventa jtsaltik li vokoliletike? Jaʼ ti jkʼanbetik koltael li Jeovae xchiʼuk jkʼelbetik Skʼop sventa xkakʼtik venta mi lek chilutike (Ebr. 4:12). Xi chalbutik li Vivliae: «Jaʼ noʼox pato avoʼnton ta stojol li Mucʼul Diose; mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque» (Prov. 3:5, 6). Lek me ti jnopbetik skʼoplal li kʼusitik achʼtik to la jpastike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi laj van jvules ta joltik kʼusi chal Ebreos 13:5 kʼalal laj kil jvokoltik ta takʼine? Yuʼun xi chalbutik li Jeovae: «Muʼyuk chkiktaot jutebuk xchiʼuk muʼyuk ta jkomtsanot jutebuk». ¿Mi la jpat koʼontontik ti tskoltautik Jeova jech kʼuchaʼal chal li tekstoe? Mi jaʼ jeche, xuʼ xkaltik ti lek oy li jmukʼta eskudotike, jaʼ xkaltik, li xchʼunel koʼontontike. w19.11 14 ¶1, 4

Li totil meʼiletike skʼan xchʼak skʼakʼalik xchiʼuk yipalik sventa skʼelik lek li yalab xnichʼnabike. Pe ¿kʼusi van chkʼot ta pasel mi nopolik noʼox chilike o ti bikʼtal utsʼ noʼoxe? Jaʼ ti mu xa xkʼel lek yuʼunike. Jlom totil meʼiletik ti jech kʼotem ta stojolalike chalik ti toj vokol laj yaʼiike. Xuʼ van li meʼile lubem noʼox chaʼi skotol ora, vaʼun mu xa xakʼ chaʼi ti xchan svune, ti spas orasione o ti xlokʼilan ta cholmantale. Jech xtok, vokol van chaʼi ti stsʼet chikinta lek li mantaletik chjelav ta tsobajele xchiʼuk muʼyuk xa tstabe lek sbalil. Pe li malalil ti skʼanoj yajnile tskolta sba ta skʼelel xnichʼnab li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta yut snaike. Tskolta sba spasel li jsetʼ juteb abtelal ta snaike, chakʼ persa yoʼ jujunuk xemana xichʼik ta mukʼ Dios xchiʼuk li yutsʼ yalale xchiʼuk ti xnopuk xaʼi ti jmoj xlokʼik ta cholmantale. w19.12 24 ¶8

¿Kʼusi lek la staik j-israeletik li ta Sjabilal Kolebale? Jnopbetik skʼoplal liʼe: mi oy junuk j-israel ti tstikʼ sba ta ilil xchiʼuk ti persa skʼan xchon jsepuk yosil sventa xtoj li yile, chichʼ sutesbel li ta Sjabilal Kolebal sventa oyuk kʼusi xakʼbe ta xrexto li xnichʼnabtake. Jnoptik xtok ti oy jun j-israel ti chil svokol ta takʼine, jaʼ yuʼun skʼan xchon batel xnichʼon ta mosoil sventa xtoj li yile o ti jaʼ xbat ta mosoil li stuke. Mi jech kʼot ta stojolale, li ta Sjabilal Kolebale, xuʼ sut batel xchiʼuk yutsʼ yalal li buchʼu batem ta mosoile (Lev. 25:10). Li kʼusi la xchapan Diose jaʼ chvulesbat-o ta sjolik li buchʼutik batemik ta mosoinel ti ta onoʼox xkolik jun kʼakʼale. Xi chal xtok li Vivliae: «Muʼyuc bochʼo meʼon avuʼunic. Yuʼun li Mucʼul Dios cuʼuntique chayacʼboxuc ep bendición te ta avosilalic ti bu chayacʼboxuc avuʼuninique» (Deut. 15:4). Taje mu jechuk chkiltik li avie, yuʼun jaʼ noʼox tspasik mas ta jkʼulej li jkʼulejetike, yan li povreetike mas to tspasik ta povre. w19.12 8, 9 ¶3, 4

Kʼalal la snuptan prevaetik li Jesuse, «tsots x-avet xchiʼuk la smal yaʼlel sat» kʼalal la spas orasione (Ebr. 5:7). Li orasion la spase xkoʼolaj ta yikʼ muil pom laj yaʼi li Jeovae, yuʼun te laj yakʼ ta ilel Jesus ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolale xchiʼuk mas to tsan ta yoʼonton ti chchʼunbe smantale. Toj lek laj yil Jeova li kʼusitik la spas Xnichʼone xchiʼuk jaʼ jech la spakbe-o skʼoplal ti kʼu yelan ch-ajvalilaj Stote. Mi chkakʼtik persa xchʼunbel smantaltak Jeova xchiʼuk mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale, jaʼ me jech ta jchanbetik stalelal li Jesuse. Jech xtok, kʼalal ta jnuptantik prevaetike, ta jkʼanbetik vokol Jeova yoʼ lekuk xilutike. Kʼalal jaʼ ta jpastik li kʼusi lek chil Diose, xkoʼolaj ta yikʼ muil pom chaʼi li j-orasiontike. Pe mi jaʼ ta jpastik li kʼusi mu skʼupin yoʼontone, muʼyuk chchikinta li j-orasiontike. Xuʼ jpat koʼontontik ti xmuyubaj tajek kuʼuntik li Jtotik ta vinajel kʼalal tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale xchiʼuk kʼalal ta jchʼunbetik smantale. w19.11 21, 22 ¶7, 8

Li ta 1919, li Jesuse la svaʼan uni jtsop ermanoetik ti tʼujbil chbatik ta vinajel yoʼ jaʼuk xkʼotik ta «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil». ¿Kʼusi sbainoj li tukʼil mosoil taje? Tsbeiltas li cholmantale xchiʼuk «chakʼbe sveʼel ta [yorail]» li yajtsʼaklomtak Kristoe. Li Satanas xchiʼuk sbalumile yakʼojik tajek persa yoʼ smakik ta be li abtelal tspasik li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile. Echʼem xa chib mukʼtik paskʼop ta spʼejel balumil xchiʼuk oy povreal ta buyuk noʼox; tsots tajek kichʼojtik kontrainel xchiʼuk muʼyuk tukʼ kʼusitik kichʼojtik pasbel. Akʼo mi jech, li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile jech-o yakʼojbutik talel jveʼeltik ta mantal. Ti melel xkaltike, spasoj kanal jechuk Satanas ti muʼyukuk chkoltavan li Jeovae. Jnopbetik skʼoplal liʼe: avie oy xa mas ta 900 jeltos kʼopetik ti yakal chichʼ lokʼesel vunetik ti ta matanal chichʼ pasele. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel taje? Jaʼ ti yakal chkoltavan li Diose. Yan sprevail xtoke jaʼ ti yakal tskoltautik ta cholmantale. Yuʼun yakal xa chichʼ «cholel ta spʼejel balumil» li lekil aʼyeje (Mat. 24:14). w19.11 24 ¶15, 16

Jujun jabil li ta Skʼakʼalil Stael Pertone, chchikʼ pom li mero bankilal pale ti jaʼ tsʼakal to chakʼ li milbil matanaletike. Ti jech tspase jaʼ sventa lekuk x-ilat yuʼun Jeova yoʼ xchʼambat li milbil matanal chakʼe. Kʼalal ay ta balumil Jesus yoʼ xakʼ ta matanal li xkuxlejale, baʼyel oy kʼusi tsots skʼoplal la spas ti jaʼ mu sta li skolebal krixchanoetike. Yuʼun persa tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal Stot sventa xchʼambat li matanal chakʼe. Vaʼun, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti jaʼ mas lek ti jpastik li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae xchiʼuk ti tukʼ kʼu yelan ch-ajvalilaje. Li Jesuse la xchʼunbe skotol smantal Stot ti kʼu sjalil ay ta balumile. Laj yichʼ akʼel ta preva, akʼo mi jech, muʼyuk xmakat ta be yoʼ spakbe skʼoplal ti toj lek ti kʼu yelan tspas mantal li Stote (Filip. 2:8). w19.11 21 ¶6, 7

Li Jesuse toj tsotsik kʼusi la snuptan ti kʼu sjalil la xchol mantale. Pe li tukʼil yajtakboltake laj yakʼik ta ilel ti jaʼik melel amigoiletike (Prov. 18:24). Li Jesuse toj ep sbalil laj yil li yamigotake. Li vaʼ orae, «li yitsʼinabe muʼyuk bu yakʼoj xchʼunel yoʼontonik ta stojolal» (Juan 7:3-5). Jun veltae, albat yuʼun yutsʼ yalaltak ti likem xchuvaje (Mar. 3:21). Pe mu jechuk la spasik li yajtakboltake. Jaʼ yuʼun, kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xcham li Jesuse, jaʼo jech laj yalbe yajtakboltak li kʼusi chal teksto avie. Li jtakboletike oy onoʼox kʼusi la spasik ti chopol laj yaʼi sba li Jesuse. Pe muʼyuk la stsak ta venta, jaʼ la skʼel ti oy xchʼunel yoʼontonik ta stojolale (Mat. 26:40; Mar. 10:13, 14; Juan 6:66-69). Xi laj yalanbe kʼalal slajeb xa ox akʼobal te xchiʼukane: «Kamigooxuk xa chkalboxuk, yuʼun laj xa kakʼ anaʼik skotol li kʼusitik kaʼioj tal ta stojolal li Jtote» (Juan 15:15). Jamal xvinaj ti patbat tajek yoʼonton yuʼun li yamigotake. w19.04 11 ¶11, 12

¿Kʼuxi tsnaʼ mi tʼujbil chbat ta vinajel li jun yajtsʼaklom Kristoe? Jkʼeltik kʼusi laj yalbe jtakbol Pablo li ermanoetik ta Roma ti takbilik ta ikʼel sventa chʼul xkʼotike. Xi laj yal k’alal muʼyuk to’ox yaloj li kʼusi chal teksto avie: «Li voʼoxuke muʼyuk laj avichʼik chʼul espiritu sventa mosoil ti chakʼ xiʼel yan veltae, yuʼun laj avichʼik chʼul espiritu sventa xakʼotik kʼuchaʼal xnichʼnab Dios, ti xi chij-avanutik ta sventa li chʼul espiritu taje: ‹¡Abba, Tot!›» (Rom. 1:7; 8:15). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, li Diose jaʼ tstunes xchʼul espiritu sventa xakʼbe snaʼ li buchʼutik yichʼojik tʼujel ti chbatik ta vinajele (1 Tes. 2:12). Jaʼ oy ta sba stuk Jeova sventa xakʼbe snaʼ li buchʼutik stʼujoj sventa xbatik ta vinajele (1 Juan 2:20, 27). Li buchʼutik tʼujbilike mu persauk oy buchʼu x-albatik ti yichʼojik tʼujel yuʼun Diose. w20.01 22 ¶7, 8

«Li smantal Kristoe» lek tajek li snakleb o ti bu lokʼem tale, yuʼun jaʼ li ta kʼanelale (Gal. 6:2). Skotol li kʼusi la spas Jesuse jaʼ ta skoj ti snaʼ xkʼanvane. Li Jesuse kʼuxubaj ta yoʼonton krixchanoetik ta skoj ti skʼanojane, jaʼ yuʼun la xchanubtasan, la xpoxtaan li buchʼutik ipike, la smakʼlin li buchʼutik chviʼnajike xchiʼuk la xchaʼkuxes li animaetike (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luk. 7:11-15). Ta sjunul yoʼonton la spas, yuʼun jaʼ mas tsots skʼoplal chil li kʼusitik chtun yuʼun yantike. Pe ti kʼuxi mas to labal sba laj yakʼ ta ilel ti skʼanojutike jaʼ ti laj yakʼ xkuxlejal ta jtojolaltike. Jaʼ me jech ta jchanbetik stalelal ek mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkiltik li kʼusi chtun yuʼun yantike xchiʼuk mi oy xkʼuxul koʼontontik ta stojolal li krixchanoetik ta jcholbetik mantale. Mi jaʼ tstij koʼontontik li xkʼuxul oʼontonal yoʼ jcholbetik mantal xchiʼuk ti jchanubtastik li krixchanoetike, jaʼ me jech yakal ta jchʼunbetik li smantal Kristoe. w19.05 4 ¶8-10

Li Jesuse la skolta krixchanoetik sventa mu xa xchukatik yuʼun li jecheʼ chanubtaseletik chakʼik li jnitvanejetik ta relijione. Ep judaetik chichʼik sujel sventa spasik li kʼusi nopem xaʼi tspas yantike xchiʼuk li kʼusitik jecheʼ xchʼunojike (Mat. 5:31-37; 15:1-11). Li buchʼutik chalik ti tskoltaik yantik sventa xtunik ta stojolal Diose xkoʼolaj ti pasemik ta maʼsate. Ta skoj ti muʼyuk lek laj yilik li Mesiase xchiʼuk ti muʼyuk laj yichʼik ta kʼux li chanubtaseletik laj yakʼe, muʼyuk xjam satik ta mantal xchiʼuk muʼyuk xkolik ta yok skʼob li mulile (Juan 9:1, 14-16, 35-41). Pe li Jesuse la xchanubtas li buchʼutik manxoike xchiʼuk laj yakʼbe yil kʼusi xuʼ spasik, vaʼun jaʼ jech xuʼ xkolik lokʼel li ta jecheʼ chanubtaseletike (Mar. 1:22; 2:23–3:5). Jech xtok, li Jesuse la skoltautik lokʼel ta yok skʼob li mulile. Ta skoj ti ay chamuk ta jtojolaltike, xuʼ xakʼutik ta perton Dios mi ep sbalil chkiltik li pojelal laj yakʼe xchiʼuk mi jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltike (Ebr. 10:12-18). w19.12 10 ¶8; 11 ¶10, 11

Li Jeovae tstunes xchʼul espiritu sventa xakʼbe snaʼ li buchʼutik chbatik ta vinajel ti yuʼun jpʼel skʼoplal laj yichʼik tʼujele. Jech oxal, xuʼ xkaltik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal «jun prental» li chʼul espiritue o ti jpʼel skʼoplal chbatik ta vinajel ta tsʼakale, ti maʼuk liʼ chkuxiik ta balumile (2 Kor. 1:21, 22). ¿Mi jpʼel xa skʼoplal chbat ta vinajel li buchʼu chichʼ tʼujel ta chʼul espiritue? Moʼoj, yuʼun jaʼ noʼox chakʼ ta ilel ti laj yichʼ tʼujel yoʼ xbat ta vinajele. Toj tsots me skʼoplal ti stsak ta mukʼ li pʼijubtasel liʼe: «Ermanoetik, akʼik me persa sventa tukʼ xavakʼ abaik ti jech takbiloxuk ta ikʼel xchiʼuk ti tʼujbiloxuke, yuʼun mu me jutebuk chayalik ta lum mi jech chapasik-o li kʼusitik taje» (2 Ped. 1:10). Jaʼ yuʼun, skʼan me tukʼ-o xakʼ sbaik li buchʼutik yichʼojik takel ta ikʼel yoʼ sta li smotonike (Filip. 3:12-14; Ebr. 3:1; Apok. 2:10). w20.01 21, 22 ¶5, 6

¿Kʼu yuʼun muʼyuk laj yakʼik ta ilel xkʼuxul yoʼontonik li oxvoʼ yamigotak Job ta alele? Yuʼun muʼyuk laj yakʼ ta yoʼontonik snopel li kʼusi yakal tsnuptan li Jobe. Ta skoj taje, oy kʼusitik chopol la snopik ta stojolal xchiʼuk tsots tajek kʼusi laj yalbeik. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jechuk jpastik eke? Jaʼ skʼan teuk ta joltik ti jaʼ noʼox Jeova snaʼoj lek li kʼusi yakal tsnuptan li jun krixchanoe. Jech xtok, skʼan jchikintatik lek li kʼusi chalbutik jun ermano ti oy svokole. Pe mu baluk noʼox taje, yuʼun skʼan xkakʼ ta koʼontontik yaʼibel li xkʼuxul svokol yoʼ koʼoluk xkil jvokoltik xchiʼuke. Mi oy xkʼuxul koʼontontike, muʼyuk me ta jloʼiltatik batel ta anil li kʼusi yakal tsnuptan junuk ermanoe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li buchʼu tspuk batel ta anil li kʼusi chaʼie muʼyuk tstsatsubtas li tsobobbaile, jaʼ noʼox tsokbe skʼoplal (Prov. 20:19; Rom. 14:19). Jech xtok, mas to tslajesbe yoʼonton li buchʼu yakal chil svokole (Efes. 4:31, 32). Jaʼ yuʼun, mas me lek ti jaʼuk jkʼelbetik slekil talelal li buchʼu yakal chil svokole xchiʼuk ti jnoptik kʼuxi xuʼ jkoltatik yoʼ stsal yuʼun li svokoltake. w19.06 21, 22 ¶8, 9