Septiembre

Tskʼupin tajek ch-abtej li Jeova xchiʼuk Jesuse, pe taje maʼuk me skʼan xal ti skʼan jmil jbatik ta abtele. Melel onoʼox, li Jeovae mu persauk xkux ta yabtel jech kʼuchaʼal li voʼotike, yuʼun mu snaʼ xlub li stuke. Pe li Vivliae chal ti «muc xa xʼabtej; la xcux yo’nton» kʼalal tsuts yuʼun spasel li vinajel balumile (Eks. 31:17). Taje jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk xa yan kʼusitik la spase xchiʼuk la xchʼakbe yorail sventa skʼupin li yabtel yok skʼobe. Li Jesus eke la xkux yoʼonton akʼo mi tsinil tajek yabtel kʼalal ay ta balumile xchiʼuk lek laj ya’i xchiʼin ta veʼel li yamigotake (Mat. 14:13; Luk. 7:34). Li Vivliae chal ti skʼan baxbolutik ta abtele, ti mu xijchʼajetuk noʼoxe (Prov. 15:19). Jkotoltik oy ta jbatik xcholel li lekil aʼyeje xchiʼuk junantike skʼan van x-abtejik sventa smakʼlin li yutsʼ yalalike. Jaʼ noʼoxe, skʼan me jkuxtik lek. w19.12 2 ¶2; 3 ¶4, 5

Mu xkalbetik skʼoplal li pukujetike. Skʼan jaʼuk jchanbetik stalelal li Jesuse. Kʼalal te toʼox kuxul ta vinajele, toj ep kʼusi laj yaʼi ta stojolal li Satanas xchiʼuk spukujtake. Akʼo mi jech, mu jaʼuk la sloʼiltabe skʼoplal kʼalal tal ta balumile. Jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton yalbel skʼoplal li Stote, maʼuk li Satanase. Jchanbetik stalelal li Jesuse, mu jaʼuk xkalilanbetik skʼoplal li pukujetike. Li kʼusi mas leke jaʼ ti vinajuk ta jkʼopojeltik ti ‹nojem ta koʼontontik li kʼusitik lekik ta alele›, jaʼ xkaltik, li kʼusitik melele (Sal. 45:1). Mu xijnik ta xiʼel yuʼun li pukujetike. Jkotoltik xuʼ jnuptantik kʼusi chopol li ta mol balumile. Xuʼ van oy kʼusi tsots jnuptantik ta anil, xij-ipajutik o xijchamutik. Pe mu me jnoptik ti jaʼ ta smul pukujetik ti jech ta jnuptantike. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun li Vivliae chal ti jkotoltik oy kʼusi ta jnuptantik «ti muʼyuk malabile» (Ekl. 9:11). Pe li Jeovae yakʼoj xa ta ilel ti mas to tsots yip ti jaʼ mu sta li pukujetike. w19.04 23, 24 ¶13, 14

Kʼalal chaʼi moletik ti laj yichʼ ilbajinel junuk olole, ¿mi chchʼunbeik smantal ajvalil ti skʼan xichʼ albel j-abteletik li kʼusi kʼot ta pasele? Tana. Li moletike jaʼ me jech tspasik mi oy jech mantal yuʼunik li ta slumalike. Kʼalal jech chichʼ pasele, muʼyuk tskontrain li smantal Diose (Ech. 5:28, 29). Kʼalal chkʼot ta xchikin moletik ti oy buchʼu laj ta ilbajinele, skʼan me anil noʼox xkʼopojik batel ta Betel yoʼ x-albatik kʼusi xuʼ spasik sventa jechuk xchapanik kʼuchaʼal chal li smantal ajvalile. Kʼalal chchiʼinik ta loʼil moletik li buchʼu laj ta ilbajinele, li stot smeʼe xchiʼuk li buchʼu snaʼoj kʼusi kʼot ta pasele, jamal ch-albatik ti oy sderechoik sventa xbat skʼanik parte ta stojolal li j-abteletike. Jnoptik noʼox ti chkʼot ta tsobobbail li buchʼu ilbajinvane xchiʼuk ti oy xa buchʼutik laj yaʼiik li kʼusi kʼot ta pasele, ¿mi chikʼubtasbe sbi Dios li jun yajtsʼaklom Kristo ti chbat yalbe j-abteletik li kʼusi kʼot ta pasele? Moʼoj, yuʼun jaʼ laj yikʼubtasbe sbi Dios li buchʼu ilbajinvane. w19.05 10 ¶13, 14

Li Vivliae chal ti skʼan xichʼ sbaik ta kʼux li buchʼutik nupunemike xchiʼuk ti akʼo spasik li kʼusi jamal laj yalbe sbaik kʼalal nupunike. Chal xtok ti skʼan jmojuk-o oyik li nupultsʼakaletike, xi chale: «Li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun no’ox sbecʼtal ta xcʼotic» (Jen. 2:24). Pe li buchʼutik jaʼ chchʼunik li kʼusi chal spʼijil balumile jelel kʼusi tsnopik xchiʼuk chalik ti jaʼ la skʼan xakʼ ta yoʼontonik li kʼusi chtun yuʼunik ta jujuntale. Xi chal jlik livro ti chalbe skʼoplal li xtuchʼel nupunele: «Ta junantik kʼin nupunele, sjelojik xa li kʼusi jamal chalbe sbaik li jnupuneletike, yuʼun xi xa chalbe sbaike: ‹Jaʼ jech ta jpas-o ti kʼu sjalil jkʼanoj jbatike›. Muʼyuk xa xi chalbe sbaike: ‹Jaʼ jech ta jpas-o ti kʼu sjalil kuxulutike›». Ta skoj ti muʼyuk tsots skʼoplal chilik li nupunele, chchʼak-o sbaik xchiʼuk chopol tajek chaʼi sbaik ti jech tsnuptanike. Ta melel, mu kʼusi xtun-o li kʼusi chal sventa nupunel li spʼijil balumile. w19.05 23 ¶12

Li Pabloe la svul tajek yoʼonton, yuʼun oy junantik yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ la xchʼunik li spʼijil krixchanoetik xchiʼuk li rasonetik chal sbalumil Satanas ti naka chopolike (Efes. 4:17-19). ¿Mi xuʼ van jech xkʼot ta jtojolaltik ek? Xuʼ. Yuʼun li Satanase jaʼ sventainoj li kʼusitik oy ta sba balumile, jech oxal ep ta tos kʼusi tstunes yoʼ snamajesutik ta stojolal li Jeovae. Jtos li kʼusi tspase jaʼ ti tstij koʼontontik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike o ti jkʼantik ti tsotsuk jkʼoplaltike. Jech xtok, sventa jechuk xlik jnoptik kʼuchaʼal li stuke, xuʼ jaʼ tstunes li kʼusi echʼem ta jkuxlejaltike, li kʼusi nopem xkaʼitik spasele xchiʼuk mi chanunajemutik leke. ¿Mi xuʼ van jip lokʼel ta jnopbentik ‹li kʼusitik tsots yakʼoj yibeltake›? (2 Kor. 10:4). Xi tstakʼbutik li Pabloe: «Yakal ta jlilinkutik rasonetik xchiʼuk kʼusitik chmakvan ti skontrainoj li yojtikinobil Diose; xchiʼuk ta jchukutik skotol nopbenal sventa chchʼunbe smantal li Kristoe» (2 Kor. 10:5). Ta melel, xuʼ skoltautik Jeova sventa jkontraintik li nopbenaletik ti muʼyuk leke. w19.06 8 ¶1-3

La spat yoʼontonik ta stojolal Jeova li Ana, David xchiʼuk li jun jtsʼibajom yuʼun Salmo kʼalal laj yil tajek tsots svokolike. Li oxvoʼ yajtuneltak Diose, nopajik ta stojolal Jeova sventa skʼanbeik koltael xchiʼuk la xcholbeik ta alel li kʼusi tsvul-o yoʼontonike. Jamal laj yalbeik ti kʼu yuʼun tsvul tajek yoʼontonike xchiʼuk muʼyuk laj yiktabeik li xchʼulna Jeovae (1 Sam. 1:9, 10; Sal. 55:22; 73:17; 122:1). Jaʼ yuʼun li Diose la skolta li yajtuneltake. Li Anae «muʼyuc xa laj yat yoʼnton» (1 Sam. 1:18). Xi la stsʼiba ek li Davide: «Toj ep tsta svocol li bochʼo tucʼ yoʼntonique, pero ta xcoltaatic yuʼun li Mucʼul Diose» (Sal. 34:19). Li jun jtsʼibajom yuʼun salmo eke laj yal ti tsakbat sbatsʼi kʼob yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti beiltasat yuʼun li tojobtaseletik akʼbate (Sal. 73:23, 24). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li oxib loʼiletike? Jaʼ ti ta onoʼox jvul koʼontontik ta skoj li vokoliletike, pe chkuch batel kuʼuntik mi ta jnopbetik skʼoplal kʼu yelan skoltaoj yantik li Jeovae, mi ta jkʼopontik ta orasione xchiʼuk mi ta jchʼunbetik skotol li smantale (Sal. 143:1, 4-8). w19.06 17, 18 ¶14, 15

Mi oy kʼusi laj kichʼtik albel o laj kichʼtik pasbel ta skoj ti jaʼutik stestigo Jeovae, mu me xijkʼexav-o (Mik. 4:5). Xuʼ skoltautik li kʼusi la snuptan jtakboletik ta Jerusalen kʼalal jaʼtik toʼox laj yichʼ milel li Jesus mi la jkʼelbetik skʼoplale. Snaʼojik ti pʼajbilik tajek yuʼun li jbabeetik ta srelijion judaetike (Ech. 5:17, 18, 27, 28). Akʼo mi jech, skotol kʼakʼal chkʼotik ta templo xchiʼuk jamal chalbeik yantik ti jaʼik yajtsʼaklom Jesuse (Ech. 5:42). Jamal xvinaj ti muʼyuk pajtsanatik yuʼun li xiʼele. ¿Kʼuxi xuʼ stsal kuʼuntik ek li xiʼele? Jaʼ ti jamaluk xkaltik skotol ora ti jaʼutik stestigo Jeovae, jech kʼuchaʼal ta kabteltik, ta chanun o ti bu nakalutike (Ech. 4:29; Rom. 1:16). Li jtakboletike xmuyubajik noʼox akʼo mi pʼajbilik tajek. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼojbeik srasonal ti kʼuchaʼal jech tsnuptanike. Jaʼ jun matanal chaʼiik ti chil svokolik ta skoj ti tspasbeik yabtel li Jeovae (Luk. 6:23; Ech. 5:41; 1 Ped. 2:19-21). Kʼalal jnaʼojtik ti jaʼ chkichʼtik-o pʼajel ta skoj ti ta jpastik li kʼusi leke, maʼuk tsmakutik ta be sventa xijtun ta stojolal li Jdiostike. w19.07 7 ¶19, 20

Li Jesus xchiʼuk yajtsʼaklomtak ti jaʼik judaetike chchabiik savado ta skoj ti chchʼunik li Mantal akʼbat yuʼun Jeova li Moisese. Pe li Jesuse oy kʼusitik laj yal xchiʼuk ep kʼusitik la spas ti laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk chopol mi oy kʼusitik lek tspasik ta stojolal yantik li ta skʼakʼalil savadoe (Mat. 12:9-11). Muʼyuk laj yal ti tskontrainik li mantal sventa xchabiel savado mi jech tspasike. Yuʼun laj yakʼ ta ilel ti xaʼibe smelolal kʼu yuʼun laj yal Jeova ti skʼan xkuxik li j-israeletike: ti jaʼ xakʼ ta yoʼontonik spasel li kʼusitik sventa mantale. Li Vivliae xi chal ta sventa li kʼusi la spas Jesus li ta jteklum Nasarete: «Jech onoʼox kʼuchaʼal nopem xaʼi ta skʼakʼalil Savadoe te och batel ta nail tsobobbail xchiʼuk vaʼi sventa tskʼel li Tsʼibetike» (Luk. 4:15-19). Taje chakʼ ta ilel ti jaʼo chbat yichʼik ta mukʼ Dios ta savado xchiʼuk li yutsʼ yalale. Jech xtok, li yajchankʼoptak Kristo ta voʼnee chchabiik toʼox li savadoe, jaʼ yuʼun muʼyuk xa laj yakʼbeik muil tsʼiʼleletik xchiʼuk muil aseite li sbekʼtal Jesus kʼalal la smukike, jaʼ to ti kʼuxi echʼ li skʼakʼalil kuxob oʼontonale (Luk. 23:55, 56). w19.12 4 ¶10

Jkotoltik li jcholmantalutike koʼol ta jkolta jbatik ta saʼel li krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik mantale. Li kabteltike xkoʼolaj kʼalal ta jsaʼtik jun olol ti chʼayeme. ¿Kʼuxi taje? Kalbetik skʼoplal jun bikʼit olol ti chʼay onoʼox ta melele xchiʼuk ti kʼajomal to oxib sjabilale. Te van voʼob sien krixchanoetik koltavanik ta saʼel. Kʼalal te xa ox van jun kʼakʼal xchʼayel li olole, jaʼ to laj yichʼ tael yuʼun jun vinik te ta chobtikaltik. Li vinik taje muʼyuk la skʼan ti x-ichʼat ta mukʼ yuʼun li yantike, yuʼun xi laj yale: «Koliyal ti koltavanik epal krixchanoetike jaʼ to jech laj yichʼ tael li olole». Ep buchʼutik muʼyuk spatobil yoʼontonik ti chʼayem chaʼi sbaik jech kʼuchaʼal li olol laj kaltike, pe tskʼanik ti oyuk buchʼu xkoltaatike. Oyutik mas ta vaxakib miyon xchiʼuk yakal ta jsaʼtik li krixchanoetik taje. Xuʼ van muʼyuk ta jtatik junuk krixchano ti chchan yaʼi Vivlia ti bu ta jcholtik mantale, pe li yan jcholmantaletike xuʼ van jaʼ tstaik. Jkotoltik xuʼ xijmuyubaj kʼalal oy jun ermano tsta junuk krixchano ti chkʼot ta yajchankʼop Kristoe. w19.07 16, 17 ¶9, 10

Li jtakbol Pabloe laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo ti mu xlubtsajik-oe. Tsots laj yichʼik kontrainel kʼalal lik talel li tsobobbail ta Filipose, jaʼ yuʼun toj ep sbalil li tojobtasel laj yakʼ Pabloe. Taje jaʼo lik talel ta sjabilal 50 kʼalal te kʼotik ta Filipos li Pablo xchiʼuk Silas ta skoj ti la xchʼunik li kʼusi laj yal Dios ti skʼan xbatik ta Masedoniae (Ech. 16:9). Li ta lum taje, te la staik jun ants ti Lidia sbie, lek la xchikinta «xchiʼuk jambat lek yoʼonton yuʼun Jeova sventa» xchʼam li lekil aʼyeje (Ech. 16:14). Mu ta sjaliluke, laj yichʼik voʼ xchiʼuk li buchʼutik te jmoj nakalike. Pe mu teuk noʼox tsʼijil kom li Diabloe, yuʼun la stunes junantik viniketik sventa xjochik batel li Pablo xchiʼuk Silas ta stojolal li ajvaliletik ta jteklume xchiʼuk nopbat smulik ta skoj ti tsokbeik la sjol li krixchanoetike. ¿Kʼusi kʼot ta stojolalik? Laj yichʼik majel, laj yichʼik tikʼel ta chukel xchiʼuk laj yichʼik albel ti akʼo xlokʼik batel li ta jteklume (Ech. 16:16-40). Pe muʼyuk bu xlubtsaj xchaʼvoʼalik. Toj labal sba kʼusi kʼot ta stojolal li tsobobbail ti jaʼtik toʼox slikele, yuʼun tukʼ laj yakʼ sbaik ek. Jamal xvinaj ti jaʼ koltaatik-o ermanoetik li slekil kʼelobil laj yakʼik ta ilel Pablo xchiʼuk Silase. w19.08 2 ¶1, 2

Li abtelal taje te smakojbe skʼoplal ti jkʼantik Jeova xchiʼuk li steklumale, ti xkalbetik yantik li kʼusi jchʼunojtik ta stojolal Jesus xchiʼuk li kʼusi kʼupil sba jmalaojtik chtale. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti tukʼ ta jpas li kabteltike? Jaʼo kʼalal chkakʼtik persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jpastik ta jchankʼop li krixchanoetik ti jaʼ jun abtelal ti toj tsots skʼoplale (Mat. 28:18-20). Kʼusiuk noʼox ti ta jnuptantike, xuʼ me xijxojobaj-o kʼuchaʼal lus. Bakʼintike, li kʼusitik tsmakutik yilele jaʼ tskoltautik-o yoʼ jcholtik batel li mantale. Kalbetik skʼoplal li jtakbol Pablo ti jaʼ jech la snuptane. Kʼalal la stsʼibabe echʼel karta li ermanoetik ta Filipose, jaʼo te tikʼil ta chukel ta jpʼej na li ta Romae. Akʼo mi chukbil ta kadena, muʼyuk xmakat ta xcholel li mantale, yuʼun ta sjunul yoʼonton la xcholbe mantal li jchabichukinabetike xchiʼuk li buchʼutik chkʼot vulaʼanatuke. Li kʼusi la spase jaʼ tsatsubtasbat-o yoʼonton li ermanoetike xchiʼuk tijbat yoʼontonik yoʼ mu xiʼik ta yalel «batel li skʼop Diose» (Filip. 1:12-14; 4:22). w19.08 12 ¶15, 16

Li jtakbol Pedroe laj yal ti tsots tajek skʼoplal ti bikʼit xkakʼ jbatik sventa lekuk xilutik li Jeova jech kʼuchaʼal laj yal li ta teksto avie. Li livro “Ven, sé mi seguidor” ta kapitulo 3, parafo 23 xi chal ta sventa li kʼusi laj yal li jtakbol Pedroe: «Li toybaile xkoʼolaj kʼuchaʼal jun veneno ti chmilvane. Yuʼun li buchʼutik jech stalelalike mu kʼusi xtun-o chil li Diose, yan li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike ep bu xuʼ chtunesatik yuʼun li Jeovae akʼo mi mu kʼusi xtojobik lek spasel». Xi to chal xtoke: «Mi bikʼit chkakʼ jbatike, ta sjunul yoʼonton chakʼbutik bendision li Jeovae». Ta melel, jnaʼojtik ti mu kʼusi xkoʼolaj-o mi jaʼ ta jmuyubtabetik yoʼonton li Jeovae (Prov. 23:15). Maʼuk noʼox lek chil Jeova ti bikʼit chkakʼ jbatike, yuʼun ta jtabetik sbalil ek. Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, chnopaj ta jtojolaltik li krixchanoetike. Sventa jnaʼtik ti kʼu yuʼun jech chkaltike, jnopbetik skʼoplal liʼe: ¿kʼu van yelan stalelal li krixchanoetik ta jkʼan ta jchiʼintike? (Mat. 7:12). w19.09 4 ¶8, 9

Li moletike chakʼik tajek persa ta skoltael li ermanoetike xchiʼuk muʼyuk tsots skʼoplal chaʼi sbaik ta stojolal yantik ta skoj ti oy kʼusi sbainojike, yuʼun ta slekil yoʼonton tskʼelik li tsobobbaile (1 Tes. 2:7, 8). ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel ti snaʼ xkʼanvanik xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbaike? Jaʼ ti kʼu yelan tskʼoponik li yantike. Xi chal sloʼil Andrew ti jal xa tunem talel ta mol ta tsobobbaile: «Kakʼoj venta ti mas lek chaʼi sba li ermanoetik kʼalal oy slekil yoʼonton li moletike xchiʼuk mi snaʼ xkʼanvanike. Yuʼun kʼalal jech stalelalike, jaʼ chtijbat-o yoʼonton li ermanoetik sventa spasik li kʼusi ch-albatik yuʼun li moletike». Xi chal ek li Tony ti oy xa ta sjayibaluk jabil yakal chtun ta mol ta tsobobbaile: «Chkakʼ persa ti jchʼun li kʼusi chal Filipenses 2:3 xchiʼuk ti jaʼuk mas tsots skʼoplal xkil li yantike. Kʼalal jech ta jpase, jaʼ tskoltaun sventa mu nakauk pasmantal ta jpas». Akʼo mi jaʼ Mukʼul Jpasmantal ta vinajel balumil li Jeovae, pe «tsnijan sba» sventa «tstots liquel ta banamil li meʼonetique [o li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike]», jaʼ yuʼun skʼan bikʼituk xakʼ sbaik li moletik eke (Sal. 18:35; 113:6, 7). Ti melel xkaltike, «li Mucʼul Diose toj chopol chil li jtoybaetique». w19.09 16, 17 ¶11, 12

Sventa jechuk-o siket koʼontontik ta stojolal Jesus ti jmoj jkuchojtik batel li kʼatlom teʼ yuʼune, skʼan teuk ta joltik buchʼu oy ta sba ti xalbutik mantale. Jaʼ yuʼun Jeova li abtelal ta jpastike, jech oxal skʼan jechuk jpastik batel kʼuchaʼal tskʼanbutike. Jech xtok, jaʼ Yajval kabteltik, li voʼotike jaʼ noʼox yaj-abtelutik (Luk. 17:10). Jaʼ noʼox chkilbajin jba jtuktik mi jaʼ jech ta jpasbetik yabtel kʼuchaʼal ta jkʼan jtuktike. Pe mi ta jchʼuntik li beiltasel yuʼun Jeovae, oy kʼusitik labalik sba tspas kuʼuntik xchiʼuk ta jtsaltik komel kʼusuk vokolil. Teuk ta joltik ti muʼyuk buchʼu xuʼ smak ta be li kʼusi oy ta yoʼonton Diose (Rom. 8:31; 1 Juan 4:4). Li kʼusi oy ta koʼontontike jaʼ ti xkichʼtik ta mukʼ li Jtotik Jeovae. Li ta baʼyel sigloe, oy junantik krixchanoetik ti oy kʼusi lik xpichʼ oʼontaike xchiʼuk lik stoy sbaik, jaʼ yuʼun muʼyuk xa xmuyubajik xchiʼuk muʼyuk xa bu la xkuchik batel li kʼatlom teʼ yuʼun Jesuse (Juan 6:25-27, 51, 60, 66; Filip. 3:18, 19). Pe li yantike jaʼ tijbat yoʼontonik ti skʼanojik ta melel li Diose xchiʼuk li xchiʼiltakike. Jaʼ yuʼun, xmuyubajik noʼox la xkuchik batel li kʼatlom teʼ yuʼun Jesus ti kʼu sjalil liʼ kuxiik ta balumile xchiʼuk ti la smalaik ti jmoj ch-ajvalilajik xchiʼuk Kristo ta vinajele. Jaʼ me jech xijmuyubaj noʼox ek mi lek kʼusi tstij koʼontontik ta xkuchel batel li kʼatlom teʼ yuʼun Jesuse. w19.09 20 ¶1; 24, 25 ¶19, 20

Xuʼ van jal laj kichʼtik loʼlael ta jecheʼ chanubtaseletik, pe xijmuyubaj tajek ti kolemutik xa li avie. Mas to me ta jtabetik sbalil ta jelavel li kolebal laj yal Jesuse. Yuʼun jutuk xa skʼan sventa slajes li jecheʼ relijionetike xchiʼuk li ajvaliletik ti muʼyuk stukʼilike. Jech xtok, li Jeovae chchabi li «epal krixchanoetik» ti ch-ichʼat ta mukʼe xchiʼuk tsbusanbe tal bendision kʼalal te xa ox oyik li ta achʼ balumile (Apok. 7:9, 14). Pe maʼuk noʼox, yuʼun chchaʼkuxes ta smiyonal noʼox krixchanoetik. Mi jaʼ la stʼuj chtunik ta stojolal Jeovae, muʼyuk xa ch-ipajik, muʼyuk xa chmalubik mi jaʼuk xa chchamik ta skoj li mulile (Ech. 24:15). Laj xa kiltik ti oy kʼusitik la skʼupinik j-israeletik li ta Sjabilal Kolebale, pe li voʼotike mas to lek li kolebal ta jkʼupintik kʼalal mi lik li Ajvalilal ta Jmil Jabil yuʼun Jesuse. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun tskoltautik Jesus xchiʼuk li buchʼutik jmoj ch-ajvalilajik sventa xijkol ta yok skʼob li mulile: muʼyuk xa chij-ipaj, muʼyuk xa chijcham xchiʼuk chijkʼot ta xnichʼnab Dios yan velta. Vaʼun, chijpas ta tukʼil krixchano mi tukʼ laj kakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae. w19.12 12, 13 ¶14-16

Li ta baʼyel sigloe, oy jun vinik ti Jose sbie, lek snaʼ xakʼ li kʼusi oy yuʼune xchiʼuk ta sjunul yoʼonton la skʼan ti stunesat yuʼun li Jeovae (Ech. 4:36, 37). Li ermanoetike chiʼik-o ta stojolal Saulo kʼalal och ta yajtsʼaklom Kristoe, yuʼun laj toʼox yilbajinan li ermanoetike. La stoj van tajek ta vokol Saulo ti koltaat yuʼun Bernabe xchiʼuk ti patbat yoʼontone (Ech. 9:21, 26-28). Ta mas tsʼakale, li moletik ta Jerusalene kʼot ta xchikinik ti tskʼanik patbel yoʼonton li ermanoetik ta Antiokia ta Siria ti nom to xkome. ¿Buchʼu van la stakik batel? ¡Jaʼ li Bernabee! Toj lek ti jaʼ la stakik batele, yuʼun li Vivliae chal ti «lik spatbe yoʼonton skotolik sventa te oyikuk-o ta sjunul yoʼontonik ta stojolal li Kajvaltike» (Ech. 11:22-24). ¿Mi xuʼ van stunesutik Jeova sventa jpatbetik yoʼonton li kermanotaktike? Xuʼ, yuʼun tskoltautik sventa jpatbetik yoʼonton li buchʼutik chamem yutsʼ yalalike o xuʼ stij koʼontontik sventa xbat jvulaʼantik o jkʼopontik batel li buchʼu ip noʼox chaʼie o ti tsvul yoʼontone, vaʼun ti oyuk kʼusi xkalbetik yoʼ jpatbetik yoʼontone. ¿Mi ta van xkakʼ akʼo stunesutik Jeova jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li Bernabee? (1 Tes. 5:14). w19.10 22 ¶8

Bateltike, maʼuk noʼox chkilbetik li kʼusi lek tspas kermanotaktik kʼalal jmoj ta jcholtik mantale, yuʼun chkiltik xtok li spaltailike. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jchʼak jbatik ta stojolalike? Mu me jnoptik ti tukʼil krixchanoetik xa li kermanotaktike. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik persa sventa masuk to lek xkil jbatik xchiʼukik. Kʼalal oy kʼusi chopol tspas junuk kamigotike, xuʼ van persa skʼan xkakʼbetik tojobtasel ta Vivlia, jaʼ noʼoxe skʼan ta slekiluk koʼontontik xkalbetik (Sal. 141:5). Skʼan me xkakʼtik ta perton xtok mi chʼay ta jtojolaltike, pe sventa xvinaj ti jchʼayoj xa ta joltike, skʼan mu jpuktik batel o ti jtikʼbetik ta sat li kʼusi la spasbutike. Ta skoj ti toj vokol xa li kuxlejale, toj tsots skʼoplal ti jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik skʼelel li kʼusi lek tspasik li kermanotaktike, ti maʼuk jkʼelbetik li spaltailike. Mi jech ta jpastike, mas to chlekub ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼukike. Toj tsots skʼoplal ti jechuk jpastike, yuʼun bal to xkaʼitik ti skoltautik kamigotaktik li ta yorail mukʼta tsatsal vokolile. w19.11 6 ¶13, 16

Kʼalal oy buchʼu ta jchanubtastik ta Vivliae, skʼan me jkoltatik sventa x-och ta jchankʼop xchiʼuk ti jchanubtastik ta xchʼunel skotol li kʼusi laj yal Jesuse. Jech xtok, skʼan jkoltatik sventa xaʼibe smelolal ti jaʼuk noʼox xakʼ sba ta stojolal Jeova xchiʼuk li Ajvalilal yuʼune, jaʼ xkaltik, ti jtijbetik yoʼonton sventa xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi yakal chchane, ti xakʼ sba ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti xichʼ voʼe. Yuʼun jaʼ noʼox jech xuʼ kuxul chkom kʼalal mi tal li skʼakʼalil Jeovae (1 Ped. 3:21). Jutuk xa tajek skʼan xvul slajeb li chopol balumil liʼe. Jech oxal, muʼyuk xa yorail kuʼuntik sventa jchanubtastik ta Vivlia li buchʼutik mu skʼan sjel xkuxlejalik sventa xtunik ta stojolal li Jeovae (1 Kor. 9:26). Li avie, anil xa noʼox skʼan jcholtik mantal yoʼ to stakʼ jech jpastike, yuʼun oy to ep buchʼutik skʼan xaʼiik li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. w19.10 11, 12 ¶14, 15

Li ta voʼnee, chichʼ toʼox pasel jujun jabil li Skʼakʼalil Stael Pertone, vaʼun tstsob sba sjunul li jteklum Israele xchiʼuk li mero bankilal palee chakʼ ta milbil matanal li chonbolometike. ¿Kʼu yuʼun jech tspasik taje? Yuʼun jaʼ chvulesbat-o ta sjol j-israeletik ti skʼan muʼyukuk spaltailike. Jnoptik kʼusi tspas li mero bankilal palee: tstsak ochel chaʼjopuk ninal pom ti oy sperfumeale xchiʼuk tstsak ochel jun yav akʼal ti pasbil ta oro yoʼ xchikʼ li pome. Vaʼun, te chvaʼi jlikel li ta kortina ta stiʼ Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe. ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Vivliae chal ti xkoʼolaj ta chikʼbil pom kʼalal tspasik orasion li yajtuneltak Dios ti tukʼ yakʼoj sbaike (Sal. 141:2; Apok. 5:8). Chichʼ lek spʼijil li mero bankilal pale kʼalal chbat xchikʼ pom li ta yeloval Jeovae. Jaʼ me jech skʼan jpastik ek kʼalal ta jpastik orasione, yuʼun skʼan xkichʼ jpʼijiltik o jmeloltik. Ta melel, toj ep sbalil chkaʼitik ti xuʼ xijnopaj ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntik jech kʼuchaʼal tspas ta stojolal stot li jun uni kʼox kereme (Sant. 4:8). Pe maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ xijkʼot ta yamigo (Sal. 25:14). Mu kʼusi xkoʼolaj-o chkiltik li matanal jtaojtike, jaʼ yuʼun mu jkʼan jpastik li kʼusi chopol-o chaʼi sba kuʼuntik li Jdiostike. w19.11 20, 21 ¶3-5

¿Kʼu yelan chil yabtelik li krixchanoetik ti bu nakalutike? Ta epal lumetike, tsmil sbaik ta abtel li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk xa yorail yuʼunik sventa xchiʼin li yutsʼ yalalike, muʼyuk xa lek chkuxik xchiʼuk muʼyuk xa chakʼ ta yoʼontonik li kʼusitik sventa mantale (Ekl. 2:23). Li yantik xtoke mu skʼan x-abtejik xchiʼuk oy xa kʼusi tsmak-o sbaik yileluk (Prov. 26:13, 14). Epal krixchanoetike solel tsmil sbaik ta abtel, yantik xtoke chajik ta abtel. Pe ¿mi tskʼupin van ch-abtej li Jeova xchiʼuk Jesuse? Tana, yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Yakal-o ta abtel Jtot li avie, jech oxal yakalun-o ta abtel ek» (Juan 5:17). Jnopbetik skʼoplal liʼe, la spas epal anjeletik li Diose, la spas kʼanaletik, planetaetik xchiʼuk oy ep kʼusitik alakʼik sba spasoj li ta balumile. w19.12 2 ¶1, 2

¿Kʼusi la spas David sventa xamigoin sbaik xchiʼuk li Jeovae? La skʼelbe lek li spasbentake. ¿Bakʼin la snopbe skʼoplal li kʼusitik spasojan Jeovae? Jaʼo van kʼalal la xchabibe xchijtak stot ta osiltik li ta skeremale. Yuʼun kʼalal tskʼel muyel vinajel ta ikʼ osile, maʼuk noʼox laj yil ti kʼu to yepal chʼijil li kʼanaletike, yuʼun te laj yakʼ venta kʼu yelan stalelal li buchʼu la spase (Sal. 19:1, 2). Kʼalal la xchotan sba lek ta snopel kʼu yelan meltsanbil li krixchanoetike, te laj yil ti toj echʼ xa noʼox pʼij li Jeovae (Sal. 139:14). Jech xtok, kʼalal la snopbe skʼoplal skotol li kʼusitik spasojane, te laj yakʼ venta ti batsʼi bikʼit tajek li stuke (Sal. 139:6). ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li Davide? Kʼalal oy kʼusi ta jpastik jujun kʼakʼale, jnopbetik skʼoplal kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal Jeova li kʼusi oy ta jpat jxokontike: li teʼetike, li chonbolometike xchiʼuk li krixchanoetike. Mi jech ta jpastike, oy kʼusi ta jchantik jujun kʼakʼal ta stojolal li Jtotik ta vinajele (Rom. 1:20). Maʼuk noʼox, yuʼun mas to chlik jkʼantik-o. w19.12 19, 20 ¶15-17

Li Moisese la snop ti chtun ta stojolal Jeovae. Kʼalal te xa ox van 40 sjabilale, «muʼyuk bu la skʼan albel ti jaʼ yol li stseb Faraone», moʼoj, la snop ti jaʼ chbat xchiʼin li j-ebreoetik ti jaʼik steklumal Diose xchiʼuk ti mosoinbilike. Taje laj yakʼ-o ta vokol xkuxlejal ta stojolal faraon ti jaʼ jun tsatsal ajvalile xchiʼuk ti jaʼ xa dios ilbile. Ta melel, toj ep kʼusi la skomtsan li Moisese xchiʼuk tsots lek xchʼunel yoʼonton. Jech xtok, ta skoj ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal Jeovae, lek laj yamigoin sbaik ti kʼu sjalil kuxie (Prov. 3:5). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spas Moisese? Jaʼ ti jkotoltik skʼan jnoptik mi chijtun ta stojolal Jeova xchiʼuk mi chij-och ta steklumal o mi muʼyuk. Mi kʼot ta nopel kuʼuntik ti chijtun ta stojolale, oy van kʼusitik skʼan xkiktatik komel xchiʼuk xuʼ van skontrainutik li buchʼutik mu skʼanik mantale. Pe mi ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeovae, jpʼel me skʼoplal ti tskoltautike. w19.12 17 ¶5, 6

Akʼo mi ta lum noʼox la spasutik li Jeovae, ep tajek jbalil chilutik. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Jun srasonale jaʼ ti jech la spasutik kʼuchaʼal stuke, jaʼ xkaltik, ti xuʼ kuʼuntik xchanbel li stalelale (Jen. 1:27). Jaʼ yuʼun, ta skoj ti toj lek kʼu yelan la spasutike, laj yakʼ jbaintik skʼelel li balumil xchiʼuk chonbolometike (Sal. 8:4-8). Li Jeovae oy-o jbalil chilutik akʼo mi la saʼ smul li Adane, yuʼun la stak talel Xnichʼon sventa stoj li jmultike (1 Juan 4:9, 10). ¿Kʼusi yan sbalil ta jtabetik ti ay chamuk ta jtojolaltik li Jesuse? Jaʼ ti xuʼ xchaʼkuxiik «li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike» (Ech. 24:15). Li Vivliae chal ti oy-o jbalil chilutik Jeova akʼo mi iputik, mi muʼyuk kʼusi mas x-ayan kuʼuntik o mi oy xa jabilaltike (Ech. 10:34, 35). w20.01 15 ¶5, 6

Kʼalal oy buchʼu chtʼujat yuʼun Diose, muʼyuk bu tsta ta makiel li yutsʼ yalal eke (1 Tes. 2:12). Jech xtok, muʼyuk ta jakʼtik li kʼusi xuʼ chopol-o xaʼi sba kuʼuntik li yantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, muʼyuk bu xi ta jakʼbetik yajnil li buchʼu chbat ta vinajele: «¿Kʼu yelan chavaʼi aba ti muʼyuk bu te chachiʼin ta Paraiso li amalale?». Yuʼun jpatoj koʼontontik ti chakʼbutik Jeova li kʼusi ta jkʼantik kʼalal mi teutik xa ox li ta achʼ balumile (Sal. 145:16). Oy sbalil kʼalal parejo noʼox chkichʼtik ta mukʼ li ermanoetike, yuʼun jaʼ chchabiutik. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li Vivliae chal ti xuʼ van mu xa tukʼuk chakʼ sbaik jlomuk li buchʼutik tʼujbilike (Mat. 25:10-12; 2 Ped. 2:20, 21). Pe mi chkichʼ noʼox jpʼijiltik ti kʼu yelan chkalbetik skʼoplal yantike, jaʼ xkaltik, ti mu jtoybetik tajek skʼoplale, muʼyuk me chbat jtsʼaklitik junuk ermano ta skoj ti tʼujbil chbat ta vinajele, ti lek ojtikinbile o ti jal xa tunem tal ta stojolal Jeovae (Jud. 16). Vaʼun, akʼo mi chikta sbaik ta mantal li ermanoetik taje o mi muʼyuk xa tukʼ chakʼ sbaike, muʼyuk bu chkʼunib xchʼunel koʼontontik mi jaʼuk ta jtentik komel li Jeovae. w20.01 29 ¶9, 10

Oy ta koʼontontik xchanbel stalelal li Jtotik Jeovae, yuʼun jaʼutik skʼanbil nichʼnab. Pe ¿kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal? Jaʼ mi oy xkʼuxul koʼontontik, slekil koʼontontik xchiʼuk mi jnaʼ xkakʼtik pertone. Kʼalal chil krixchanoetik ti lek jtalelaltike, xuʼ van jaʼ xtijbat-o yoʼontonik sventa xojtikinik mas li Diose (1 Ped. 2:12). Li Jeovae toj lek yoʼonton ta jtojolaltik, lek me ti jechuk spas li totil meʼiletik ta stojolal li yalab xnichʼnabike. Yuʼun mi jech tspasike, xuʼ van xtijbat-o yoʼonton yalab xnichʼnabik yoʼ xamigoinik ek li jkʼanvanej Totil kuʼuntike. Xijmuyubaj ti jaʼ Jtotik li Jeovae xchiʼuk oy ta koʼontontik ti xojtikinik li yantike. Jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo liʼe: «Mukʼ jkʼoplal chkaʼi jba ta stojolal li Jeovae» (Sal. 34:2). Pe xuʼ van xijtsʼijet noʼox, vaʼun vokol chkaʼitik ti xkalbetik batel skʼoplal li Jtotik ta vinajele. Li kʼusi xuʼ skoltautike jaʼ ti jnopbetik skʼoplal ti chmuyubaj kuʼuntik Jeova mi jech ta jpastike xchiʼuk ti xuʼ stabeik sbalil li yantike. Koltaatik yuʼun Jeova li ermanoetik ta baʼyel sigloe. Jaʼ me jech tspas ta jtojolaltik ek, yuʼun chakʼ stsatsal koʼontontik (1 Tes. 2:2). w20.02 11, 13 ¶12, 13

Ep li buchʼutik chichʼik estudioe chakʼbeik yipal mantal, vaʼun chichʼik voʼ. Pe junantike te noʼox xnopetik mi tspasik ta yajchankʼop Kristo. Akʼo mi lek chaʼiik li kʼusi yakal chchanike, mu skʼan xichʼik voʼ. Li ermanoetike oy ta yoʼontonik tskolta yaj-estudioik sventa xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike xchiʼuk ti spasik ta yajchankʼop Kristoe. Li Jeovae tskʼan ti xlokʼuk ta yoʼonton krixchanoetik ti xtunik ta stojolal ta skoj ti skʼanojike. Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi oy ta jbatik spasel? Jaʼ ti jkoltatik li kaj-estudiotik sventa xakʼik venta ti kʼanbilik ta jujuntal yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti tete sat ta stojolalike. Ta jkʼantik ti jaʼuk Stot xilik Jeova «li buchʼu chamem stotike» xchiʼuk ti jaʼ «jchabivanej yuʼun li antsetik ti chamem smalalike» (Sal. 68:5). ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi laj yakʼik venta kaj-estudiotik ti kʼanbilik tajek yuʼun li Diose? Xuʼ van mas to xlik skʼanik ek. Jkoltatik kaj-estudiotik yoʼ xakʼik venta ti oy tajek ta yoʼonton Jeova ti staik kuxlejal sbatel osile xchiʼuk ti chkoltaatik ta staele. w20.01 3 ¶7, 8

Li jtakbol Pabloe xuʼ van laj yichʼ albel ti muʼyuk tsots yoʼonton ta skoj ti jamal laj yal ti patbat yoʼonton yuʼun li yermanotake. Pe muʼyuk chopol laj yaʼi, yuʼun bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk la skʼanbe koltael li yamigotak kʼalal tsots la svul yoʼontone (Kol. 4:7-11). Mi jamal chkalbe kermanotaktik ti ta jkʼantik patbel koʼontontike, ta slekil me yoʼontonik tskoltautik. Li Pabloe snaʼoj lek ti chpatbat yoʼonton mi la xchan li Skʼop Diose (Rom. 15:4). Snaʼoj xtok ti xuʼ te sta spʼijil sventa stsal yuʼun li vokoliletik tsnuptane (2 Tim. 3:15, 16). Kʼalal xchibal xa ox velta te tikʼil ta chukel ta Romae, xi laj yalbe batel li Timoteoe: «Akʼo me persa ti xtal noʼox akʼelune [...] xchiʼuk ichʼo talel li balbalvunetike». ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yalbee? Yuʼun snaʼoj ti jutuk xa ox skʼan xichʼ milele (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13). Li balbalvunetik taje xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal junantik li kʼusi chal li Tsʼibetik ta Ebreo Kʼope. Jech oxal, akʼo mi tsots tsvul yoʼonton, xuʼ xchanbe lek skʼoplal li kʼusi chale. Mu ventauk kʼusi ta jnuptantik li avi eke, li Jeovae xuʼ stunes Skʼop sventa spat koʼontontik. Jaʼ noʼox une, skʼan jchantik jujun kʼakʼal jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe. w20.02 23 ¶14, 15

Li Elifas, Bildad xchiʼuk Sofare muʼyuk la snopik lek li kʼusi laj yalike, yuʼun jaʼ noʼox laj yalbeik Job ti oy smule. Melel onoʼox junantik li kʼusi laj yalike, pe mu ta slekiluk yoʼonton la spasik, yuʼun ep kʼusitik chopol laj yalik ta stojolal Job xchiʼuk Jeova. Jech xtok, laj yalbeik Job ti toj chopole (Job 32:1-3). Toj chopol laj yil Jeova li kʼusi la spas li oxvoʼ viniketike. Bol viniketik laj yil xchiʼuk laj yalanbe ti akʼo skʼanbeik vokol Job sventa spas orasion ta stojolalike (Job 42:7-9). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi muʼyuk lek la spasik li Elifas, Bildad xchiʼuk Sofare? Baʼyel, mu jtikʼbetik smul li kermanotaktike (Mat. 7:2-5). Li kʼusi mas lek xuʼ jpastike jaʼ ti jchikintatik kʼalal chloʼilajike. Vaʼun, chkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike (1 Ped. 3:8). Xchibal, ta slekiluk koʼontontik xchiʼuk meleluk li kʼusi chkaltike (Efes. 4:25). Xchiʼuk yoxibal, li Jeovae tstsak ta venta li kʼusi chkalbe jbatike. w20.03 22 ¶15, 16

Mas to me chkojtikintik Jeova mi ta jchanubtastik ta Vivlia li yantike. Jnopbetik skʼoplal liʼe: kʼalal tsbeiltasutik batel ta stojolal «li buchʼutik oy lek ta yoʼontonik stael li kuxlejal sbatel osile», te chkakʼtik venta ti oy xkʼuxul yoʼontone (Ech. 13:48; Juan 6:44). Jech xtok, chkiltik ti oy sjuʼel Skʼop Dios kʼalal tsjel xkuxlejal li buchʼutik chkakʼbetik estudioe xchiʼuk ti chlik slapik «li achʼ talelale» (Kol. 3:9, 10). Xchiʼuk ep ta velta tskolta krixchanoetik li Jeova sventa x-ojtikinate xchiʼuk ti xkolike, taje jaʼ svinajeb ti oy smalael yuʼune (Rom. 10:13-15). Skʼan epuk-o sbalil xkiltik ti kamigo jbatik xchiʼuk Jeovae akʼo mi jal xa tajek yakal chijtun ta stojolal. Jtos ti kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilele jaʼ mi ta jchiʼintik ta loʼile. Mi ta jkʼantik ti oyuk buchʼu xkamigointik leke, skʼan nopolik noʼox jchiʼintik ta loʼil. Jaʼ jech skʼan jpastik sventa xijnopaj mas ta stojolal li Jeovae, skʼan nopolik noʼox jchiʼintik ta loʼil, mu jmak koʼontontik ta yalbel li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. w19.12 19 ¶11, 13, 14

Kʼalal chkaʼitik ti jaʼ xa Ajvalil ta Ajvalilal yuʼun Dios li Jesuse xchiʼuk ti tslajesbe skʼoplal li vokoliletik yakʼoj Satanas xchiʼuk li sbalumile, tspat tajek koʼontontik (Is. 65:17; 1 Juan 3:8; Apok. 21:3, 4). Li Jesuse yakʼoj ta jbatik jun abtelal li ta slajebal kʼakʼale, pe kʼalal chkakʼtik venta ti te oy ta jxokontik yoʼ skoltautike, jaʼ tstsatsub-o koʼontontik (Mat. 28:19, 20). Ta melel, sventa jkʼupintik li jun oʼontonale, skʼan xkuxet noʼox koʼontontik, oyuk spatobil koʼontontik xchiʼuk skʼan oyuk stsatsal koʼontontik. Jaʼ yuʼun, ¿kʼuxi xuʼ jun-o koʼontontik kʼalal oy kʼusitik tsots ta jnuptantike? Jaʼ kʼalal ta jchanbetik stalelal li Jesuse. Baʼyel, skʼan mu xkikta jbatik ta spasel orasion. Xchibal, skʼan jchʼunbetik smantal Jeova xchiʼuk jcholtik-o mantal ta sjunul koʼontontik akʼo mi oy kʼusi tsots ta jnuptantik. Xchiʼuk yoxibal, jchʼamtik li koltael chakʼbutik kamigotaktike. Mi jech ta jpastike, li jun oʼontonal yuʼun Diose chchabi jnopbentik xchiʼuk koʼontontik (Filip. 4:6, 7). Vaʼun, xuʼ kuʼuntik stsalel kʼusuk preva jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse (Juan 16:33). w19.04 13 ¶16, 17