Julio

Jech kʼuchaʼal jnaʼojtike, li Jesuse lek tajek la xchanbe stalelal xchiʼuk ti kʼu yelan snopben li Stote, te vinaj ta skʼopojel xchiʼuk ta stalelal (Juan 14:9). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li skʼelobiltak juʼelal la spase? Li Jesus xchiʼuk Stote skʼanojutik tajek. Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, laj yakʼ ta ilel kʼu to yepal skʼanoj krixchanoetik kʼalal la spas li skʼelobiltak juʼelale. Jun veltae tsots x-avlajetik tskʼanik koltael chaʼvoʼ maʼsatetik (Mat. 20:​30-34). Li loʼile chal ti kʼuxubaj tajek ta yoʼonton li Jesuse xchiʼuk ti la sjamanbe sate. Kʼalal «kʼuxubaj tajek ta yoʼonton» xi ta griego kʼope, chakʼ ta aʼiel ti laj yaʼibe xkʼuxul li svokolike. Li xkʼuxul yoʼonton taje te vinaj ti skʼanoj tajek krixchanoetik li Jesuse xchiʼuk jaʼ tijbat-o yoʼonton xtok sventa smakʼlin li buchʼutik chviʼnajike xchiʼuk ti xpoxta jun vinik ti ip ta leprae (Mat. 15:32; Mar. 1:41). Jaʼ yuʼun, jpʼel ta koʼontontik ti skʼanojutik tajek xchiʼuk ti kʼux chaʼi kʼalal chkil jvokoltik li Jesus xchiʼuk Jeova ti jaʼ li Dios ti kʼuxutik ta yoʼontone (Luk. 1:78; 1 Ped. 5:7). ¡Oy tajek ta yoʼontonik tslajesbe svokol li krixchanoetike! w23.04 3 par. 4, 5

Mu baluk noʼox ti jpastik orasione, yuʼun skʼan xkakʼ kipaltik sventa mu yolbajuk jpastik li kʼusi xuʼ xakʼutik ta prevae, yuʼun li sbalumil Satanase noj ta kʼusitik chopol. Sventa jchabi xchiʼuk jnojes jnopbetik ta kʼusitik leke, skʼan jchantik li Vivliae, xijbat ta tsobajeletik xchiʼuk jcholtik mantal. Vaʼun, li Jeovae muʼyuk chakʼ ti xkichʼtik akʼel ta preva ti mu xa stsʼik kuʼuntike (1 Kor. 10:​12, 13). Sventa tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova li ta slajebal kʼakʼale. Skʼan ti xkalbetik skotol li kʼusi oy ta koʼontontike (Sal. 62:8). Jaʼ yuʼun, chʼakbo yorail jujun kʼakʼal sventa ta sjunul avoʼonton xakʼopon. Kʼupil kʼoptao xchiʼuk tojbo ta vokol li kʼusitik tspas ta atojolale. Kʼanbo yipal avoʼonton sventa xachol mantal, albo ti akʼo skoltaot sventa xkuch avuʼun li avokoltake xchiʼuk li prevaetike. Mu xavakʼ ti oyuk kʼusi smakot sventa mu xa xakʼopon li Jeovae. w23.05 7 par. 17, 18

¿Kʼu yuʼun chijbatutik li ta tsobajele? Li srasonal mas tsots skʼoplale jaʼ ti ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae (Sal. 26:12; 111:1). Jech xtok, ta skoj ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale, te ta jpatbe jba koʼontontik li ta tsobajeletike (1 Tes. 5:11). Jaʼ yuʼun, kʼalal chkakʼ jkomentariotike, jaʼ jech ta jpastik taje. Pe oy kʼusi xuʼ smakutik: xuʼ van muʼyuk chkakʼ jkomentariotik ta skoj ti chijxiʼ tajeke xchiʼuk xuʼ van ep ta velta ta jtoy jkʼobtik, pe vokol ta jtatik. Pe ¿kʼusi xuʼ skoltautik? Li jtakbol Pabloe laj yal ti skʼan «jpatbe jba koʼontontik ta [jujuntale]». Mi te ta joltik ti xuʼ xpatbat-o yoʼonton ermanoetik manchuk mi jpʼelchaʼpʼel chkakʼ jkomentariotike, jaʼ tskoltautik sventa mu xijxiʼ ta yakʼel. Jech xtok, xuʼ onoʼox xijmuyubaj akʼo mi mu jtatik skotol kʼalal ta jtoy jkʼobtike, yuʼun xuʼ xakʼ skomentarioik ek li yantike (1 Ped. 3:8). w23.04 20 par. 1-3

¡Yaloj xa onoʼox aʼyej li ajvalile! Li judaetik ti te xa ox van 70 jabil chukbilik batel ta Babiloniae xuʼ xa ox xlokʼik talel xchiʼuk sutik li ta Israele (Esd. 1:​2-4). Jaʼ noʼox Jeova xuʼ skolta lokʼel li steklumale, yuʼun li jbabiloniaetike mu snaʼ skolta lokʼel li buchʼutik chchuk batele (Is. 14:​4, 17). Pe laj yichʼ tsalel li Babiloniae, vaʼun li achʼ ajvalil och ta jteklume laj yal ti xuʼ sut batel ta slumalik li judaetike. Jaʼ yuʼun, li joliletik ta utsʼ alalile skʼan snopik mi te chkomik ta Babilonia o mi chlokʼik batel. Pe ¿kʼu yuʼun vokol laj yaʼiik li junantike? Junantike oy xa sjabilalik xchiʼuk mu xa xuʼ yuʼunik xanbal. Jech xtok, jutuk mu skotoluk li judaetike te vokʼik ta Babilonia, jech oxal sna xa chaʼiik. Jaʼ yuʼun, li jteklum Israele xkoʼolaj noʼox slumal smukʼtot chilik. Yan judaetik xtoke, jkʼulejik xa ox li ta Babiloniae, jaʼ yuʼun vokol chaʼiik ti xbatik ta yan lume, yuʼun oy xa lek snaik xchiʼuk spʼolmalik. w23.05 14 par. 1, 2

Li Skʼop Diose tstij koʼontontik sventa masuk to xijkʼanvan, xkakʼ ta ilel xkʼuxul koʼontontik xchiʼuk ti xkuch kuʼuntike. Xi chal Lukas 21:19: «Ta sventa ti chkuch avuʼunike, chakuxiik-o». Li ta Kolosenses 3:12 xi tstojobtasutike: «Lapik me li smukʼul xkʼuxul avoʼontonike». Xi chal 1 Tesalonisenses 4:9 xchiʼuk 10: «Yuʼun xchanubtasojoxuk Dios ti akʼo xakʼan abaik ta jujuntale […]. Pe ta jkʼanbotkutik vokol, ermanoetik, ti mas to me lek tsʼakal xapasik-o batele». Taje jaʼ laj yichʼik albel li buchʼutik yakʼojik xa ta ilel kʼanelal, xkʼuxul oʼontonal xchiʼuk ti kuchem yuʼunike, pe skʼan to mas xakʼik ta ilel. Jaʼ jech skʼan jpastik ek. ¿Kʼusi tskoltautik sventa spas kuʼuntike? Jaʼ ti jkʼeltik kʼuxi laj yakʼik ta ilel li yajtsʼaklomtak Kristo ta voʼnee. Vaʼun, jchanbetik sventa chapalutikuk mi tal li mukʼta tsatsal vokolile. Kʼalal mi lik li mukʼta tsatsal vokolil taje, ta me xkuch avuʼun. w23.07 2, 3 par. 4, 8

Li be taje ta skoltautik sventa xkichʼtik ta mukʼ Jeova avi xchiʼuk ta jelavel. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik chbatik ta vinajel xchiʼuk li yan chijetike skʼan te xanavik-o li ta be taje (Juan 10:16). Leʼ xa tal ta 1919, ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik lokʼemik talel li ta Mukʼta Babilonia ti jaʼ skʼoplal skotol li jecheʼ relijionetike xchiʼuk te xa yakal chanavik li ta Chʼul Bee. Li Jeovae la xchʼuba li be ti bu xanavik lokʼel li judaetik kʼalal lokʼik talel ta Babiloniae (Is. 57:14). ¿Mi jech la xchʼuba «Chʼul Be» li ta jkʼakʼaliltik eke? Jech. Kʼalal jal toʼox skʼan li sjabilal 1919, li Jeovae la stunes viniketik sventa xchʼubaik li bee (koʼoltaso xchiʼuk Isaias 40:3). Ti xkaltike jaʼ la xchʼubaik li be sventa te xlik xanavikuk li buchʼutik lokʼik talel li ta Mukʼta Babiloniae xchiʼuk te lik xanavikuk xkaltik li ta Chʼul Be ti bu yakal xa chichʼik ta mukʼ li Jeovae. w23.05 15, 16 par. 8, 9

Li Jeovae tskʼan ti ta sjunul koʼontontik xijtun ta stojolale xchiʼuk ti xijmuyubajuke (2 Kor. 9:7). Pe ¿kʼu yuʼun skʼan xkakʼ kipaltik stael kʼusitik ta mantal mi muʼyuk ta koʼontontike? Kalbetik skʼoplal li kʼusi la spas li jtakbol Pabloe. Xi laj yale: «Chkakʼbe kastigo li jbekʼtale xchiʼuk jech chkʼot kuʼun kʼuchaʼal mosoil» (1 Kor. 9:​25-27). Li Pabloe laj yakʼ ta yoʼonton spasel li kʼusi tskʼan Jeovae akʼo mi muʼyuk mas oy ta yoʼonton. ¿Mi lek laj yil Jeova li kʼusi la spas Pabloe? Lek. Jech xtok, akʼbat bendision ta skoj ti tsots abteje (2 Tim. 4:​7, 8). Akʼo mi muʼyuk mas oy ta koʼontontik stael li kʼusitik ta mantale, ¿kʼu yuʼun xmuyubaj Jeova kʼalal chkakʼ kipaltike? Yuʼun ta jpastik ta skoj ti jkʼanojtike akʼo mi mu jkʼupintik bateltik li kʼusi ta jpastike. Ta skoj ti jech chkakʼ kipaltike, li Jeovae chakʼbutik bendision jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li jtakbol Pabloe (Sal. 126:5). Kʼalal chkiltik chakʼbutik bendision li Jeovae, yikʼaluk van mas tstij koʼontontik ta spasel li kʼusitik ta mantale. w23.05 29 par. 9, 10

Li jtakbol Pabloe laj yal ti muʼyuk kuxul chkomik ta skʼakʼalil Jeova li buchʼutik vayemike. Kʼalal batem xchʼulel ta vayel li jun krixchanoe, mu xakʼ venta li kʼusi chkʼot ta pasel ta spat xokone xchiʼuk ti kʼu xa sjalil vayeme. Jech xtok, mu xakʼik venta li kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk muʼyuk noʼox kʼusi tspasik. Jaʼ jech chkʼot ta stojolal li krixchanoetik eke, yuʼun jutuk mu skotolikuk vayemik ta mantal (Rom. 11:8). Jech xtok, muʼyuk tstsakik ta venta li sprevailtak ti ta slajebal xa kʼakʼal kuxulutike xchiʼuk ti jutuk xa skʼan xtal li mukʼta tsatsal vokolile (2 Ped. 3:​3, 4). Pe jaʼuk li voʼotike, jnaʼojtik ti tsots skʼoplal ti vikʼiluk jsatik jujun kʼakʼale (1 Tes. 5:6). Jaʼ yuʼun, skʼan jnaʼtikuk lek snopel xchiʼuk ti chapalutikuk leke. ¿K’u yuʼun? Yuʼun xuʼ mu xkakʼtik venta ti jtikʼ jbatik ta politika xchiʼuk li kʼusitik tspas krixchanoetik avie. Ta skoj ti yantik xnopaj li skʼakʼalil Jeovae, xuʼ me xkichʼtik sujel ta spasel li kʼusitik taje. Pe mu jvul tajek koʼontontik, yuʼun li xchʼul espiritu Diose jaʼ chakʼ ti junuk noʼox koʼontontike xchiʼuk tskoltautik ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike (Luk. 12:​11, 12). w23.06 10 par. 6, 7

¿Kʼusi chtal ta ajol kʼalal chalbeik skʼoplal li Sansone? Jaʼ van chtal ta ajol ti toj echʼ noʼox tsots yipe, pe oy kʼusi la spas ti laj yil-o tsots svokole. Akʼo mi jech, li Jeovae maʼuk la stsak ta venta li kʼusi chopol la spase, jaʼ la skʼel ti oy lek xchʼunel yoʼontone xchiʼuk laj yakʼ ti te tsʼibabiluk xkom ta Vivlia li kʼusi la spas sventa oyuk kʼusi jchantike. Li Jeovae la stunes Sanson sventa skolta li j-israeletike. Ta mas tsʼakal kʼalal chamem xa oxe, li Jeovae laj yalbe jtakbol Pablo ti akʼo stsʼibabe komel sbi Sanson li ta lista ti bu oy sbiik li buchʼutik lek tsots xchʼunel yoʼontonike (Ebr. 11:​32-34). Akʼo mi oy kʼusitik tsots la snuptan li Sansone, la spat yoʼonton ta stojolal Jeova. Li k’usi la spase ta me stsatsubtas koʼontontik xchiʼuk oy me kʼusi chakʼ jchantik. w23.09 2 par. 1, 2

Ti kʼusi tskoltautik sventa xkuch kuʼuntike jaʼ ti xkalilanbetik Jeova kʼu yelan chkaʼi jbatike (1 Tes. 5:17). Xuʼ van li voʼote muʼyuk chavil avokol li avie. Pe ¿kʼusi chapas mi xtiʼet ajol o mu xanaʼ kʼusi chapase? ¿Mi ta van xakʼanbe koltael li Jeovae? Mi nopem xavaʼi chakʼanbe koltael Jeova sventa xkuch avuʼun li avokol jujun kʼakʼale, jech me chapas mi tsots la anuptan avokole. Yuʼun snaʼoj bakʼin xchiʼuk kʼuxi tskoltaot (Sal. 27:​1, 3). Mas me kʼun chkaʼitik sventa xkuch kuʼuntik mukʼta tsatsal vokolil mi chkuch kuʼuntik li prevaetik avie (Rom. 5:3). ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Epal ermanoetik chalik ti mas to tstsatsub xchʼunel yoʼontonik kʼalal chkuch yuʼunik junuk prevae. Kʼalal chakʼik venta ti chkoltaatik yuʼun Jeovae, mas to tspat yoʼontonik ta stojolal. Jaʼ yuʼun, chkuch me yuʼunik xtok li kʼusi tsnuptanik ta tsʼakale (Sant. 1:​2-4). w23.07 3 par. 7, 8

Li Jeovae snaʼ xrasonaj, yuʼun bikʼit yakʼoj sba xchiʼuk oy xkʼuxul yoʼonton. Li Jeovae laj yakʼ ta ilel ti bikʼit yakʼoj sba kʼalal jutuk xa ox skʼan xakʼbe slajeb chopol krixchanoetik ta Sodomae. La stunes anjeletik sventa xalbe Lot ti akʼo xjatav batel ta vitstikaltike. Pe li Lote mu skʼan te xbat, yuʼun ta xiʼ. Jaʼ yuʼun, la skʼanbe Jeova ti akʼo xtakat batel xchiʼuk yutsʼ yalal ta Soare, jun bikʼit jteklum ti ta xakʼbe ox slajeb eke. Li Jeovae xuʼ ox van laj yalbe Lot ti persa skʼan xchʼun li kʼusi laj yale, pe mu jechuk la spas. Jaʼ yuʼun, la spas li kʼusi laj yal Lote. Taje jaʼ skʼan xal ti muʼyuk xa tslajes li Soare (Jen. 19:​18-22). Te van jayibuk jabil ta tsʼakale, li Jeovae laj yakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton li jnaklejetik ta Ninivee. La stak batel j-alkʼop Jonas sventa xalbe jteklum ti ta xichʼik lajesel ta skoj li kʼusitik chopol tspasike. Pe kʼalal la sutes yoʼontonik li jniniveetike, li Jeovae kʼuxubaj ta yoʼonton xchiʼuk laj yakʼanan ta perton (Jon. 3:​1, 10; 4:​10, 11). w23.07 21 par. 5

¿Kʼusi chakʼ jchantik li Jeoase? Kʼalal cham xa ox li Jeoiadae ti jaʼ toʼox koltaat ta mantale, lik xchikinta kʼusi chal li jvalopatinej mantaletike, vaʼun muʼyuk xa tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal Jeova. Taje oy kʼusi lek chakʼ jchantik: ti maʼuk noʼox skʼan jxiʼtatik Jeova ta skoj ti tskoltautik ermanoetik xchiʼuk kutsʼ kalaltike, yuʼun sventa tsotsutik ta mantale, skʼan masuk to jkʼantik Jeova xchiʼuk xkichʼtik ta mukʼ. Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan xijchanunaj, jnopbetik skʼoplal xchiʼuk jechuk-o jpastik orasion (Jer. 17:​7, 8; Kol. 2:​6, 7). Li Jeovae muʼyuk tskʼanbutik li kʼusi mu spas kuʼuntike jaʼ noʼox tskʼanbutik li kʼusi chal ta Eklesiastes 12:13: «Xiʼtao li melel Diose xchiʼuk chʼunbo li smantaltake, yuʼun jaʼ li kʼusi skʼan spas li krixchanoe». Mi jxiʼtaojtik li Jeovae, xuʼ me stsal kuʼuntik kʼusiuk vokolil jnuptantik xchiʼuk xuʼ tukʼ xkakʼ jbatik. Vaʼun, muʼyuk me kʼusi xuʼ snamajesutik ta stojolal li Jeovae. w23.06 19 par. 17-19

Xi chlik yal li versikulo 5: «Li buchʼu te chotol ta chotlebal sventa ajvalile» (Apok. 21:5 sbavokʼal). Toj kʼupil sba, yuʼun jaʼ kʼopoj stuk li Jeovae, maʼuk laj yal jun anjel mi jaʼuk li Jesuse. Oxib to velta jech lik kʼopojuk Jeova li ta slivroal Apokalipsise. Jaʼ yuʼun, jchʼunojtik ta melel «ti mu snaʼ sjut [kʼop]» li Jeovae (Tito 1:2). Xuʼ jchʼuntik li kʼusi chal Apokalipsis 21:5 xchiʼuk 6. Kʼalal «¡Kʼelavil!» xie, li jpʼel kʼop ta griego taje ep ta velta ta xal li ta Apokalipsise. ¿Kʼusi ti skʼan jkʼeltik o jchikintatike? Xi chal li Diose: «Ta jpas ta achʼ skotol li kʼusitike». Akʼo mi jaʼ onoʼox chal Jeova li kʼusi tspas ta jelavele, chakʼ ta ilel ti persa chkʼot ta pasel li kʼusi yaloje (Is. 46:10). w23.11 3 par. 7, 8

Li jtakbol Pedroe jech-o laj yakʼ yipal ta stsalel li kʼusi vokol laj yaʼie. Kalbetik junantik skʼelobil, kʼalal laj yal Jesus ti persa chil svokol xchiʼuk ti chcham sventa xkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae, li Pedro laj yal ti mu persauk jech chkʼot ta stojolale (Mar. 8:​31-33). Li Pedro xchiʼuk li yan jtakboletike ep ta velta la svulilan sbaik ta sventa ti buchʼu mas mukʼ skʼoplal yuʼunike (Mar. 9:​33, 34). Kʼalal jutuk xa ox skʼan xcham li Jesuse, ta skapemal sjol li Pedroe la xtuchʼbe xchikin jun vinik (Juan 18:10). Jech xtok, ta skoj ti xiʼe oxib to velta laj yal ti mu xojtikin li Jesuse (Mar. 14:​66-72). Vaʼun, la smil sba ta okʼel. Li Jesuse muʼyuk la snop ti mu xa kʼusi stakʼ pasel ta stojolal Pedro kʼalal chibajem tajeke. Kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, laj yakʼbe yil ti skʼanoje. Laj yalbe mi xuʼ xchabibat li xchijtake (Juan 21:​15-17). Li Pedroe ta slekil yoʼonton la xchʼam. Jech xtok, jaʼo te oy ta Jerusalen li ta skʼakʼal Pentekostese xchiʼuk jaʼ baʼyel laj yichʼ tʼujel ta chʼul espiritu. w23.09 21, 22 par. 6, 7

Li Pedroe laj yalbe moletik ta tsobobbail ta skʼakʼalil ti skʼan xchabibeik li xchijtak Dios ti oy ta sbaike (1 Ped. 5:​1-4). Jnaʼojtik ti skʼanoj yermanotakik li moletike xchiʼuk tskʼan tspatbeik yoʼonton. Pe bakʼintike xuʼ van mu spas chaʼiik li kʼusi sbainojik ta skoj ti mu noʼox xokobike o ti lubemik noʼoxe. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi jech yakal chkʼot ta atojolale? Albo Jeova ti kʼu yelan chavaʼi abae. Xi laj yal li Pedroe: «Mi oy buchʼu ch-abtej ta stojolal yantike, akʼo spat yoʼonton ti jaʼ ch-akʼbat yipal yuʼun li Diose» (1 Ped. 4:11). Junantik ermanoetike oy kʼusitik tsots yakal tsnuptanik ti mu to stakʼ kʼusi pasel avie. Pe teuk ta ajol li bankilal jchabichij ti jaʼ li Jesukristoe, mas to ep kʼusitik xuʼ spas ta stojolal li ermanoetik avie xchiʼuk li ta achʼ balumile. Li kʼusi tskʼan Jeova ta stojolal li moletik ta tsobobbaile jaʼ ti akʼo skʼan li yermanotakike, ti akʼo spatbeik yoʼontonike xchiʼuk ti lekuk ta chanel li stalelalike. w23.09 29, 30 par. 13, 14

Mu me stakʼ ti lek xa chkiltik ti kʼu yelan tsnop krixchanoetike. Mi jech lik jnoptik kʼuchaʼal li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae, xuʼ me xkiktatik li Jeovae xchiʼuk ti mu xa jchʼunbetik li smantaltake (1 Kor. 3:19). Yuʼun «li pʼijilal liʼ ta balumile» tstij koʼontontik ta spasel li kʼusi ta jkʼan jtuktike. Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta tsobobbail ta Pergamo xchiʼuk ta Tiatirae. Junantik yajtsʼaklomtak Kristoe jech lik snopik kʼuchaʼal li krixchanoetik ta skʼakʼalilike, ti chmulivajike xchiʼuk ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike. Li Jesuse laj yalbe mantal li chib tsobobbail ta skoj ti lek chilik li mulivajele (Apok. 2:​14, 20). Li avie, xuʼ van jech xa xlik jnoptik kʼuchaʼal li krixchanoetik eke. Oy van kutsʼ kalaltik xtok o kamigotaktik ti tstij koʼontontik sventa jpastik li kʼusi ta jkʼantike ti jaʼ xa mu jchʼunbetik smantal li Jeovae. Xuʼ van xalbutik ti muʼyuk chopol ti jpastik li kʼusi tskʼan koʼontontike xchiʼuk ti muʼyuk xa la chtun kuʼuntik li kʼusi chal Vivliae. Bakʼintike, xuʼ van jnoptik ti skʼan to sjambe lek smelolal Jeova li mantaletik chakʼe o ta van jkʼan to chkakʼbetik stsʼak li kʼusi te tsʼibabil ta Vivliae (1 Kor. 4:6). w23.07 16 par. 10, 11

Li Maria ti jaʼ smeʼ Jesuse skʼan tsatsubtasbel yoʼonton, yuʼun chʼabal to malijem. Mu snaʼ kʼuxi ta tsʼitesel junuk olol, pe jaʼ ta stsʼites li Mesiase. Muʼyuk xchiʼinoj-o ta vayel mi junuk vinik xchiʼuk mu snaʼ kʼuxi chalbe Jose ti oy xa yole (Luk. 1:​26-33). ¿Bu la sta stsatsal yoʼonton li Mariae? La skʼanbe koltael li yantike. Jun skʼelobile jaʼ ti laj yalbe Gabriel ti akʼo to x-albat li kʼusi tskʼan Jeova akʼo spase (Luk. 1:34). Ta mas tsʼakale, bat ta vitstikaltik ta Juda sventa xbat svulaʼan li Elisabete. Li Elisabete la skʼupil kʼopta li Mariae xchiʼuk koliyal li xchʼul espiritu Diose laj yal jun albil kʼop ta sventa li sneneʼ Mariae (Luk. 1:​39-45). Li Mariae laj yal ti Jeovae toj labalik sba kʼusitik spasoj ta sjuʼel (Luk. 1:​46-51). Li Jeovae la stunes Gabriel xchiʼuk Elisabet sventa stsatsubtas li Mariae. w23.10 14, 15 par. 10-12

Li 144 mil ti yichʼojik tʼujel ta chʼul espiritue lek xil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Li jtsop krixchanoetik taje koʼol chtunik ta paleal xchiʼuk li Jesus ta vinajele (Apok. 14:1). Avi ti liʼ to oyik ta balumile laj yichʼik tʼujel ta xchʼul espiritu Dios xchiʼuk chkʼotik kʼuchaʼal xnichʼnabtak. Li Chʼul Kuartoe jaʼ smelolal ti lek tajek xil sbaik xchiʼuk li Diose (Rom. 8:​15-17). Li Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe jaʼ smelolal vinajel ti jaʼ te nakal li Jeovae. Li kortina ti jaʼ xchʼakoj li Chʼul Kuartoe xchiʼuk li Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe jaʼ skʼan xal li sbekʼtal Jesuse. Li sbekʼtale jaʼ toʼox chmakat-o sventa mu xbat ta vinajel sventa x-och li ta mero lekil Bankilal Pale li ta templo ta mantale. Kʼalal laj yakʼ ta matanal sbekʼtal li Jesuse, xuʼ xa ox xmuyik ta vinajel li buchʼutik tʼujbilik ta chʼul espiritue. Sventa staik li matanal taje, li buchʼutik tʼujbilike mu stakʼ xmuyik xchiʼuk li sbekʼtal stakopalike (Ebr. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50). w23.10 28 par. 13

Li Jedeone muʼyuk xkap kʼalal laj yichʼ loʼiltael yuʼun li viniketik ta Efraine (Jues. 8:​1-3). Laj yakʼ ta ilel ti bikʼit laj yakʼ sbae xchiʼuk la xchikinta li kʼusi laj yalike. Jech xtok, ta slekil yoʼonton la xchiʼinan ta loʼil. Li moletik ti muʼyuk chkapike jaʼ me chchanbeik stalelal li Jedeone. Kʼalal oy buchʼu chloʼiltaatike, tstsʼet chikintaik xchiʼuk ta slekil yoʼonton tstakʼik (Sant. 3:13). Vaʼun, jun noʼox yoʼontonik li ta tsobobbaile. Kʼalal la stsal jmadianetik li Jedeone, laj yichʼ kʼupil kʼoptael. Pe li stuke jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Jues. 8:​22, 23). ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik Jedeon li moletike? Jaʼ ti xakʼik ta ichʼel ta mukʼ Jeova kʼalal oy kʼusi lek chbat ta pasel yuʼunike (1 Kor. 4:​6, 7). Mi oy jun mol ta tsobobbail ta xichʼ kʼupil kʼoptael ta skoj ti toj lek chchanubtasvane, xuʼ xal ti te la slokʼes talel ta Skʼop Diose xchiʼuk ti koʼol chkichʼtik chanubtasel li ta slumal Jeovae. Lek onoʼox ti snopbeik skʼoplal moletik ta tsobobbail mi jaʼ chakʼik ta ichʼel ta mukʼ Jeova kʼalal chchanubtasvanike o mi jaʼ chichʼik ichʼel ta mukʼ. w23.06 4 par. 7, 8

Mi muʼyuk laj yakʼbutik Jeova li kʼusi la jkʼanbetike, jnopbetik skʼoplal li sjak’obil li’e: «¿Mi lek van ti jech la jkʼanbee?». Li kʼusi ta jkʼanbetike kalojtik mi jaʼ li kʼusi mas toj leke, pe xuʼ van ta mas tsʼakale chkakʼtik venta ti mu toj lekuk li kʼusi la jkʼanbetike. Oy van jkʼanojbetik Jeova ti xchapan jvokoltik jech kʼuchaʼal ta jkʼantike, pe xuʼ van oy yan xchapanobil ti mas to leke. Bateltik xtoke, oy van kʼusi ta jkʼantik ti mu jechuk oy ta yoʼonton Jeovae (1 Juan 5:14). Jech kʼuchaʼal liʼe, li totil meʼiletike tskʼanbeik Jeova ti akʼo mu xikta mantal li yalab xnichʼnabike. Yileluke, lek li kʼusi tskʼanike. Pe ti melel xkaltike, li Jeovae muʼyuk buchʼu tsuj sventa xtun ta stojolal. Yuʼun li Jeovae tskʼan ti xlokʼ ta koʼonton jtuktik ti xkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk ti xlokʼ ta yoʼonton stukik ek li alab nichʼnabiletike (Deut. 10:​12, 13; 30:​19, 20). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi ti mas lek xuʼ skʼanike? Jaʼ ti skʼanbeik Jeova yoʼ xkoltaatik ta xchanubtasel lek li skerem stsebike, ti xlik skʼan li Jeovae xchiʼuk ti xkʼot ta yamigoe (Prov. 22:6; Efes. 6:4). w23.11 21 par. 5; 23 par. 12

Te chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik yantik kʼalal ta jpatbetik yoʼontonike. Kʼalal «patbo aba avoʼontonik» xi li Pabloe, jlik livroe xi chchapbe smelolal li kʼusi skʼan xal li ta griego kʼope: «Jaʼ skʼan xal ti te vaʼalutik ta stsʼel jun krixchano sventa jpatbetik yoʼonton kʼalal oy kʼusi tsots tsnuptane». Jaʼ yuʼun, kʼalal te jchiʼuktik jun ermano o ermana ti oy kʼusitik tsots yakal tsnuptane, yakal me ta jkoltatik sventa teuk xanav-o li ta sbelel kuxlejale xchiʼuk jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike (2 Kor. 7:​6, 7, 13). Toj tsots me skʼoplal ti jpatik oʼontonal xchiʼuk ti oyuk xkʼuxul koʼontontike. Yuʼun kʼalal chkakʼbetik ta ilel xkʼuxul koʼontontik li buchʼu chil svokole, ta jkʼan ta jpatbetik yoʼonton xchiʼuk oy kʼusi ta jpastik sventa jkoltatik. Laj une, chlokʼ ta koʼontontik ti jpatbetik yoʼontone, jaʼ jech kʼuchaʼal tspas li Jeovae. Li Pabloe laj yal ti kʼuxutik ta yoʼonton li Diose, jaʼ yuʼun tspat koʼontontik. Laj yal ti Jeovae jaʼ «li Totil ti kʼuxutik tajek ta yoʼontone xchiʼuk jaʼ li Dios ti tspat koʼontontik ta skotole» (2 Kor. 1:3). w23.11 9, 10 par. 8-10

Jnaʼoj jkotoltik ti ta onoʼox xkil tsots jvokoltike. Jkʼelbetik skʼoplal li kʼusi laj yalbe batel ermanoetik ta Tesalonika li jtakbol Pabloe, xi laj yale: «Kʼalal te toʼox jchiʼukotkutike, chkalkutik onoʼox ti chkil jvokoltike, taje jaʼ jech kʼotem ta pasel jech kʼuchaʼal anaʼojik leke» (1 Tes. 3:4). Jkʼeltik xtok li kʼusi laj yalbe batel jkorintoetike: «Ta jkʼankutik ti akʼo xanaʼik ti laj kil tsots jvokolkutik [ . . . ] ti te xa chichamkutik-o laj kaʼikutike» (2 Kor. 1:8; 11:​23-27). Li kʼusitik laj yalbe skʼoplal Pabloe jaʼ jech-o chkʼot ta pasel li avie. Li yajtsʼaklomutik Kristoe jnaʼojtik ti oy kʼusitik tsots ta jnuptantike (2 Tim. 3:12). Kʼalal ta jtsʼaklitik Jesus xchiʼuk ti chkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolale, yikʼaluk van oy kʼusitik chopol spasbutik li kamigotaktik o li kutsʼ kalaltike. ¿Mi oy anuptanoj avokol ta avabtel ta skoj ti muʼyuk chajut kʼop o ta skoj ti lek atalelal chavakʼ ta ilele? (Ebr. 13:18). ¿Mi oy avichʼoj kontrainel ta stojolal j-abteletik ta skoj ti chachol mantale? Mu ventauk li kʼusitik chanuptane, li Pabloe chal ti skʼan xijmuyubaj noʼoxe. w23.12 10, 11 par. 9, 10

Li Jakobe oy kʼusitik la snuptan. Li chaʼvoʼ skeremtak ti jaʼik li Simeon xchiʼuk Levie laj yakʼik ta kʼexlal yutsʼ yalalik xchiʼuk li sbi Jeovae. Jech xtok, li Rakele cham kʼalal laj yil li xchaʼvoʼal skereme. Ta tsʼakale, tal viʼnal li ta slumale. Ta skoj taje, li Jakobe bat ta naklej ta Ejipto kʼalal oy xa ox sjabilale (Jen. 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28). Akʼo mi ep kʼusitik la snuptan li Jakobe, jech-o tsots xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk xchʼunoj lek ti chkʼot ta pasel li kʼusi albile. Akʼbat ta ilel yuʼun Jeova ti kʼanbile. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jakobe oy noʼox kʼusitik x-ayan yuʼun ta skoj ti akʼbat bendision yuʼun li Jeovae. Jech xtok, laj van stojbe ta vokol Jeova ti laj yilbe sat yan velta li Jose ti voʼne xchamel yaloje. Ta skoj ti lek tajek xil sba xchiʼuk Jeova li Jakobe, kuch yuʼun skotol li kʼusitik la snuptane (Jen. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30). Mi lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae, xuʼ me xkuch kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptantike. w23.04 15 par. 6, 7

Li ta Salmo 23, li Davide te la stsʼiba ti kʼanbil tajek yuʼun Jeovae xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton chchabiate. Te laj yal ti jaʼ chchabiat yuʼun li Jeovae xchiʼuk laj yal ti yamigo tajek sbaike. Jun yoʼonton li Davide, yuʼun snaʼoj ti chbeiltasat yuʼun li Jeovae, jaʼ yuʼun jech-o la spat yoʼonton ta stojolal. Snaʼoj lek ti kʼanbil-o yuʼun Jeova ti kʼu sjalil kuxule. Li Davide snaʼoj ti chchabiat yuʼun li Jeovae, yuʼun akʼbat li kʼusitik chtun yuʼune. Snaʼoj xtok ti jaʼ yamigoe xchiʼuk ti xmuyubaj yuʼune. Jech oxal, jpʼel ta yoʼonton David ti ch-akʼbat onoʼox li kʼusitik chtun yuʼune, mu ventauk li kʼusitik tsnuptane. Xmuyubaj noʼox xchiʼuk muʼyuk kʼusi tsvul-o yoʼonton, yuʼun snaʼoj ti kʼanbil tajek yuʼun Jeovae (Sal. 16:11). w24.01 28, 29 par. 12, 13

Li yajtuneltak Jeovae xuʼ xa ox jun yoʼonton xcholik mantal ta epal lumetik k’alal tsuts xa ox li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Jaʼ yuʼun, epal krixchanoetik laj yojtikinik Jeova, avie chichʼ xa cholel mantal ta spʼejel balumil. Li Jtsop Jbeiltasvanej avie jech-o chakʼ sbaik ta beiltasel yuʼun li Kristoe. Jech xtok, k’alal tsbeiltasik li ermanoetike, chakʼik persa ti jaʼuk jech spasik kʼuchaʼal lek chil Jeova xchiʼuk Jesuse. Jaʼ yuʼun, tstunesik li jkʼelvanejetik ta sirkuito xchiʼuk li moletik ta tsobobbail sventa xalbeik tsobobbailetik li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike. Li moletik ta tsobobbail ti tʼujbil chbatik ta vinajel xchiʼuk li yan moletike te oyik ta sbatsʼikʼob li Kristoe (Apok. 2:1). Oy onoʼox bu chʼayik li moletik taje, yuʼun jaʼik jpasmuliletik jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal Moises, Josue xchiʼuk li jtakboletike (Num. 20:12; Jos. 9:​14, 15; Rom. 3:23). Manchuk mi jech, jnaʼojtik lek ti jaʼ tsbeiltasatik yuʼun Jesus li tukʼil mosoil xchiʼuk li moletike xchiʼuk ti jaʼ jech tspas-o batele. Jaʼ yuʼun, oy lek srasonal kuʼuntik yoʼ jpat koʼontontik ta stojolal li ermanoetik taje. w24.02 23 par. 13, 14

Li ta jkʼopojeltike xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk ti ta jkʼan ta jtojbetik ta vokol li kʼusitik spasoje. Li kʼusi oy ta koʼontontik kʼalal ta jcholtik mantale jaʼ ti xnopajik ta stojolal Jeova li krixchanoetike xchiʼuk ti xlik skʼanike (Sant. 4:8). Ta jkʼupintik yakʼbel ta ilel ta Vivlia li kʼupil sba stalelaltake, jech kʼuchaʼal ti snaʼ xkʼanvane, ti tukʼ li kʼusitik tspase, ti oy spʼijile xchiʼuk ti oy sjuʼele. Yan ti kʼuxi xuʼ jkʼupil kʼoptatik Jeova xchiʼuk ti xmuyubaj-o kuʼuntike, jaʼ ti xkakʼ kipaltik ta xchanbel stalelaltake. Kʼalal jech ta jpastike, yikʼaluk van jelel chilutik li yantike xchiʼuk tskʼan van tsnaʼik ti kʼu yuʼun jelelutike (Mat. 5:​14-16). Jaʼ yuʼun, xuʼ me xkalbetik srasonal yantik mu ventauk ti bu oyutike. Vaʼun, li krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik mantale chnopajik ta stojolal Dios. Kʼalal jech ta jkʼupil kʼoptatik li Jeovae, xmuyubaj kuʼuntik (1 Tim. 2:​3, 4). w24.02 10 par. 7

Sventa lekuk xachʼi ta mantale, skʼan oyuk kʼusitik xachan spasel. Kʼalal oy kʼusi xatojob spasele, jaʼ me tskoltaot sventa oyuk kʼusi xlik abain ta tsobobbail, sventa xata noʼox avabtel xchiʼuk ti xaman li kʼusitik chtun avuʼun o xamakʼlin-o avutsʼ avalale. Jech xtok, tskoltaot sventa lekuk noʼox xavil aba xchiʼuk li yantike. Jech xtok, chano lek skʼelel xchiʼuk stsʼibael li vune. Li Vivliae chal ti xmuyubaj noʼox li vinik xchiʼuk lek chbat ta pasel yuʼun skotol mi chchan jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk mi tsnopbe skʼoplale (Sal. 1:​1-3). Taje chkoltaat-o sventa xojtikin li Jeovae, vaʼun chkoltaat sventa xtojobuk lek snopel xchiʼuk ti snaʼuk xrasonaje (Prov. 1:​3, 4). Li ta tsobobbailetike chtun ermanoetik ti xtojobikuk lek ta chanubtasvaneje xchiʼuk ti xtojobikuk ta yakʼel tojobtaseletik ta Vivliae. Mi xanaʼ skʼelel xchiʼuk stsʼibael lek vune, ta me xatojob sjelubtasel mantaletik, ti xavakʼ akomentario yoʼ stsatsub-o xchʼunel yoʼonton yantike. Jech xtok, jaʼ me tskoltaot sventa xatsʼiba ta vun li k’usitik chachane. Va’un ja’ me tskoltaot sventa stsatsub-o xchʼunel avoʼonton xchiʼuk ti xapatbe-o yoʼonton li ermanoetike. w23.12 26, 27 par. 9-11

Kʼalal oy kʼusi chaxiʼoe, nopbo skʼoplal kʼusi tspas Jeova ta jelavel. Nopo ti kʼu yelan li kuxlejal kʼalal chʼabal xa ox li Satanase. Li ta asamblea rejional ta 2014, laj yichʼ akʼel ta ilel kʼu yelan li kuxlejal ta jelavele. Li ta skʼelobile laj yalbeik skʼoplal kʼu van yelan li kuxlejal ti jaʼuk jun albil kʼop ta sventa paraiso li kʼusi chal ta 2 Timoteo 3:1 kʼalal ta 5: «Naʼo me ti chijmuyubaj tajek li ta achʼ balumile, yuʼun tskʼan sbaik li krixchanoetike, jaʼ yakʼoj ta yoʼontonik li mantale, bikʼit chakʼ sbaik, chichʼik ta mukʼ Dios, chchʼunbe smantal stot smeʼik, snaʼ stojik ta vokol, tukʼ yoʼontonik, skʼanoj yutsʼ yalalik, oy ta yoʼonton tspas ta jmoj skʼopik, muʼyuk chchopol loʼiltavanik, snaʼ spajes sbaik, manxoik, skʼanojik li kʼusi leke, mu snaʼ x-akʼvanik ta kʼabal, jchʼunej mantaletik, muʼyuk xtoyet xa tajek chaʼi sbaik, muʼyuk skʼanojik li kʼusitik kʼupil sba chaʼi stukike xchiʼuk yichʼojik ta mukʼ Dios ta melel. Mu me xachʼak abaik ta stojolalik». ¿Mi oy jloʼiltaojtik xchiʼuk kutsʼ kalaltik o xchiʼuk ermanoetik ti kʼu yelan li jkuxlejaltik li ta achʼ balumile? w24.01 6 par. 13, 14

¡Toj kʼupil sba ti «lek chil steklumal li Jeovae»! (Sal. 149:4). Bateltike, oy junantik ti chibajem chaʼi sbaike xchiʼuk ti xi tsnopike: «Jnaʼoj lek ti Jeovae xmuyubaj ta stojolal li steklumale, pe ¿mi xmuyubaj van kuʼun li voʼone?». Epal yajtuneltak ta voʼnee, oy bateltik ti vokol laj yaʼiik xchʼunel mi xmuyubaj yuʼunik li Jeovae (1 Sam. 1:​6-10; Job 29:​2, 4; Sal. 51:11). Li Vivliae jamal chal ti xuʼ xmuyubaj kuʼuntik Jeova manchuk mi jpas mulilutik. ¿Kʼusi skʼan jpastik? Jaʼ ti xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jesukristo xchiʼuk ti xkichʼtik voʼe (Juan 3:16). Taje jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jsutesoj xa koʼontontike xchiʼuk ti jamal kalojbetik Dios ti ta jkʼan ta jpastik li kʼusi oy ta yoʼontone (Ech. 2:38; 3:19). Kʼalal jech ta jpastike, xmuyubaj me kuʼuntik, yuʼun jaʼ jech chkakʼbetik yil ti ta jkʼan chijkʼot ta yamigoe. Mi chkakʼtik persa ta spasel li kʼusi laj kakʼ ketik kʼalal laj kakʼbe jkuxlejaltike, xmuyubaj me kuʼuntik xchiʼuk chijkʼot ta yamigo (Sal. 25:14). w24.03 26 par. 1, 2

Xuʼ me jchanbetik stalelal jchankʼopetik mi laj kichʼtik albel yuʼun j-abteletik ti mu xa jcholtik mantale. Jkʼanbetik Jeova yipal koʼontontik xchiʼuk jpʼijiltik sventa skoltautik ta spasel li kabteltike. Kalbetik Jeova ti skoltautik sventa jtsal li jvokoltike. Ep buchʼutik chil svokolik ta skoj ti chamem yutsʼ yalalike, chichʼik kontrainel, ipik noʼox xchiʼuk oy svokol ta yutsʼ yalalik. Li tsatsal chamel xchiʼuk li paskʼope mas to tsatsajem-o yuʼun li jvokoltike. Jaʼ yuʼun, albo Jeova li kʼusi oy ta avoʼonton jech kʼuchaʼal kʼalal chavalbe junuk avamigoe. Teuk me ajol ti ta onoʼox skoltaot li Jeovae (Sal. 37:​3, 5). Kʼalal xijvokolet ta jpastik orasione, tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik kʼalal ta xkil jvokoltike (Rom. 12:12). Li Jeovae snaʼoj li kʼusi tsnuptan li yajtuneltake xchiʼuk «chchikintabe kʼalal xvokolet tskʼanik koltaele» (Sal. 145:​18, 19). w23.05 5, 6 par. 12-15

Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike, skʼan jnaʼtik «li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae», vaʼun jech jpastik (Efes. 5:17). Kʼalal ta jsaʼtik beiltasel ta Vivlia ta sventa li kʼusi yakal ta jnuptantike, yakal ta jkʼeltik li kʼusi tsnop Jeovae. Kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltasel taje, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik. Li Satanase oy ta yoʼonton ti jaʼuk xbat ta koʼontontik li kʼusitik oy ta sba balumile ti jaʼ xa muʼyuk yorail kuʼuntik xijtun ta stojolal Diose (1 Juan 5:19). Toj anil me xuʼ xbat ta koʼontontik li saʼel takʼine, li chanune xchiʼuk li abtele ti jaʼ xa muʼyuk ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ mas xijtun ta stojolal Diose. Mi jech kʼot ta jtojolaltike, jaʼ me senyail ti jaʼ xa jech jtalelaltik kʼuchaʼal li krixchanoetik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ Diose. Maʼuk skʼan xal ti chopol li kʼusitik taje, pe mu me jaʼuk mas tsots skʼoplal xkiltik. w24.03 24 par. 16, 17