Ondando Yepela−Yeleluka he Okuyisima?
Wasiata okutatiwa he lomunu umue okuti locipango okusokaisa kutiño kukuete esilivilo? Pamue umue otumila vovenda, umue usongui kupange, umue mitavaso, ale vosi vana vakulingila onjule lepembe? Okuetu ovisimilo vianye lomanu vaco ava? Osanjukila hẽ ovituwa viavo? Ocili okuti sio! Momo lie? Momo epela likokisa olonepele kuenda litateka okulivanguisa pokati.
Ukuepela kasumbiwa lomanu, momo eye wasiata okulimolehisa okuti wavelapo vakuavo. Omunu okuete ocituwa caco catila calua okupopia ciwa vakuavo. Palo pasangiwa olondaka vimue vilekisa ocituwa caco kacisiliviala−“oco, ombangulo eyi pamue yocili, pole eye okuete ocitangi ece ale ekambo lieci.”
Velivulu Thoughts of Gold in Words of Silver (Ovisimilo Viulu Kolondaka Viopalata), lisapula okuti epela “uvi umue wulivokiya. Wunyõla umunu, okukuatiwa eteke leteke esumbilo litito vali.” Omo lumue omõla okuti caleluka okukala konele yomunu ukuepela cikomohisa? Ocili muẽle, ondando yepela cisulako okupumba akamba. “Calitepa” leci, alivulu amue apopia kondaka eyi okuti: “Oluali lusole ambombe−havanako vakuete epela liokukala ambombe, pole ambombe vocili muẽle.” Embimbiliya likuete esunga pokupopia okuti: “Epela liomunu liu sepula, puãi u wonjuka o sumbiwa.”−Olosapo 29:23.
Omo okuti esumbilo likuete esilivilo lialua kukamba wamunu, oco hẽ epela likokisa nye kukamba tukuete la Suku? Suku otenda ndati ukuepela, ukuotima unene, kuenda ukuemande? Epela ale umbombe−Suku ovilete ndati?
Elongiso Limue Liumbombe
Usonehi Wolosapo watumiwa la Suku wapopia hati: “Kovaso yepela ku iya oku nyõleha, kovaso yutima unene ku iya oku kupuka. Ca velapo oku unjuka pokati kolohukui; oku lianjela la vakuepela vimue via pundiwa hacoko.” (Olosapo 16:18, 19) Esilivilo liolondaka evi lialekisa uwa umue ku Kesongo ko Suria Namana, wakala koloneke viuprofeto Elisisa u Isareli.
Namana wakala ukuvilundu. Vokusandiliya okukaya, walinga ungende toke ko Samaria lovisimilo viokukalivangula la Elisia. Pole, uprofeto watuma ukuenje waye longusiko ku Namana yokukaya olonjanja epanduvali Volui Yordão. Namana wasima okuti watatiwa letombo kuenda kasolele eci vahandeleka. Momo lie uprofeto katundilile posamua oco avangule eye muẽle la Namana pole watuma ukuenje? Kuenje ocili muẽle, okuti ololui viosi vioko Suria viakal viwa ndeci Yordão! Epela olio liakala ocitangi caye. Nye ceyako? Wasumuluisiwa, omo lielungulo liavelapo. “Oco wa lokilako, yu wa liyaveka olonjanja epanduvali vo Yordão, ndeci ca popele omunu wa Suku. Oco ositu yaye ya wiya vali, ya linga ndositu yokamola, yu wa yela.”−2 Olosoma 5:14.
Olonjanja vimue okulekisa umbombe ndaño muẽle utito cituala kokutambula akuatiso anene.
Ondando Yokuotima Wusisiame
Puãi, ondando yepela linena kokuetu, litupumbisa ovina vilua okuti cavelapo, okulivala, mom ndatuacilinga citukokisa okutambula akuatiso amue. Kulivo ocituwa vikuavo viepela ndeci viatiamela kondaka yo Helasi hubris, okuti yilomboloka “epela liapiala ale okulipanda kukuete esulilo liokufetuluinya.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Ondaka yaco eyi yopiwa velimi lio Helasi, kuenda ndomo alombolola Barclay, ulume umue ukuasikola yo Helasi hati: “vondaka hubris muakongela usisiame ulingiwa [lomunu] umue ovalula ovitima via vakuavo.”
Ocituwa caco cepela liapiala, cisangiwa Vembimbiliya. Ocitangi caco ca Hanani, soma ya va Amoni. Elivulu Estudo Perspicaz das Escrituras lialombolola okuti: “Omo okuti Nahase valingaile ohenda Daviti, eye watuma akuanje vaye okukalembeleka Hanani omo okuti wafisa soyaye. Pole, Hanani, watavisiwa kakulu vaye, okuti Daviti walionga oco alavulule kuenda apupulule olupale, okuciyeva cakokisa [Hanani] okutomba akuenje va Daviti lokuvapemula olonjele onele yimosi, kuenda wavatateka uwalo wavo vombuelo yatako, noke wavatiuwiya vonjila.” Catiamela kocitangi caco eci, Barclay apopia hati: “Elinga liaco eli, olio hubris. Cakala okumbula, lekutisasõi, ongombo yimue yokutombiwa powiñi.”−2 Samuele 10:1–5.
Ocili omunu ukuepela okuete epandi liokulinga olutukãi, kuenda okutomba vakuavo. Eye lungangala waco, asole okukokisa evalo komanu, uvi waco wukokisa okusanjukila cosi catiamela kesumuo kuenda kokutombiwa kuavakuavo. Pole okuliñisa ale okunyõla esumbilo liomunu umue cinema ovitangi vivali. Tete okupumba ekamba, vali, cupongoloka unyali.
Citava ndati omunu umue okuti Ukristão wocili okukala ukuepela liaco lialua, nda hẽ ocihandeleko Cusongui waye civetiya okuti ‘osukila okusola u alisungue laye ndeci alisole eye muele?’ (Mateo 7:12; 22:39) Ocituwa caco cilipatãla lovina viosi Suku kuenda Kristu vakatula kndaka yaco. Kombangulo yaco eyi, Barclay wapopia cimue cocili pokulombolola hati: “Hubris epela lilingisa omunu okusanumula Suku.” Epela olio likokisa okuvangula hati: “Kakuli Yehova.” (Osamo 14:1, [NW]) Ale ndomo casonehiwa Vosamo 10:4. “Ondingaivi lepela liocipala caye, yi linga yiti, Ka ndingi cimue. Ovisimilo viayo viosi viti, ‘Ka ku li Suku.’” Epela liaco, ale ocituwa caco cutima uene kacitepa lika omunu kakamba kuenda kepata liaye pole cutepavo ku Suku. Hondandokuoyo yifetiwa!
Kukaecelele Okuti Onyõliwa Lepela
Epela citava outi litiamela kolonepa vialua−epela liolonepele violofeka, epela liakova, epela liovimunga, kuenda pokati kavakuakulilongisa, pokati kavakuhuasi, vakuoloño, kuenda kolombiali. Vonjila yimue yikuavo, citava okuti okonyuisiwa lepela keunda yinyola ekalo liove liwa.
Omanu valua vamoleha okutiño ambombe eci vakasi pamosi lavana vavavelapo ale eci vakasi pamosi lavana valisoka lavo. Pole nye cipita lomanu vaco eci vatambula omangu yimue yokutumila? Vanjanja yaco, vapongoloka olongangala, lokukokisa ohali kovimuenyo via vana vatumiwa lavo! Eci casiata okupita laomanu vana okuti lomanu vana okuti pamue vawala uwalo umue wokovopange ale eci vawala okokanda kumue kokonjipela kalekisa okuti ovo vakuete omangu yimue. Toke muẽle olonãlavayi violombiali viasita okulekisa epela kowiñi, ovo vasima okuti owiñi wendaendako oco vavalingileko upange, kavasimi okuti ovo ovo vakasi polomangu viaco oco valingileko upange owiñi. Epela citava okuti likukokisa okukala ongangala kuenda kukuata ocikembe; pole umbombe citava okuti ukokisa okukala omunu umue wonjuka.
Yesu lalimue eteke akuatele epele ale ungangala lolondonge viaye. Eye wakala omunu umue walipua, Omõla a Suku, walinala loloñame viaye kavialipuile, vakuambuanja, kuenda vakuakulipanda. Handi lopo, elaleko lie eye alinga kuvana voyevelela? “Enjui kokuange, vosi wa sovoloki kuenda wa lemiwi kuenje ndu kavuluisi. Likapi okanga yange kuenda lilongisili kokuange, momo ndonjuka, haime nda liketisa vutima, oco vu sanga ekavuluko vovitima viene, momo okanga yange ya sunguluka, locitele cange ca leluka.”−Mateo 11:28–30.
Tulikolisilako olonjanja viosi okukuama ongangu ya Yesu? Ale tusandiliya okukala olongangala, vakuavitima vivi, vakuakutalisa ohali, vakuekambo liocikembe, kuenda vakuepela? Ndeci Yesu akala, sandiliya okukalavo ukuakusanjuisa, ukuakutalisa ohali hacoko. Tamalãla kokunyõlisiwa lepela.
Okulisumbila ove Muele Citiula Ovisimilo
Konepa yikuavo, okulisumbila locituwa ciwa casunguluka, omo okuti omunu osesamela ocituwa caco. Cilomboloka omunu olisumbila. Cilombolokavo okuti ove okapako eci omanu vasima kokuove. Okapako okulimolehisa kuove kuenda ovilinga viove. Olusapo lumue luoko Espanha lupopia ocili pokulinga hati “Ndisapuileko omunu wasiata okuenda laye kuenje ame ndukusapuilako eci ove okasi.” Nda ove osole vali okuendaenda lomanu ovimbondo, ovisiãi, ava kavakuete esumbilo, vakualutukãi, ove olingavo ndovo. Ovituwa viavo viukusambukila, kuenje ndeci ovo vakasi, ove opumbavo esumbilo liove.
Ocili muele, kulivo onepa yikuavo yepela−yina yituala kovisimilo viaño ale kavisilivila. Fariseo koloneke via Yesu vakuatele epela kovisila viavo kuenda vetavo liavo vakuatele ovisila vimue viatila okuvikuama. Yesu wavalemela okuti: “cosi va linga va ci lingila oku taliwa lomanu. Va vokinyako kolosilo viavo kuenje va luísa olonjenje violonanga viavo. Va sole olomangu viokovaso volosunangonga, lovilamo viovovitanda kuenda oku tukuiwa lomanu, a Rambei.”−Mateo 23:5–7.
Eci cisukiliwa okukuata ovituwa viwa. Ivalukavo okuti Yehova, ovanja kovitima, kavanji ketimba liaño. (1 Samuele 16:6; Yeremiya 17:10) Eci cimoleha okutiño casunguluka kovaso omunu ku Suku sio. Pole epulilo cilo lieli okuti: Tupondola he ndati okusanda umbombe wocili oco katukafete ondando yinene yepela?