Ondaka ya Yehova yi Kasi Lomuenyo
Atosi a Velapo Velivulu Liasiõsuĩlo
UPROFETO Yeremiya wa mola oku tẽlisiwa kuovitumasuku a sandeka vokuenda kueci ci soka akũi akuãla kanyamo. Nye a yeva vutima poku mola enyoleho liolupale a solele calua? Elivulu limue lia va Helasi poku lombolola eci catiamẽla kelivulu Liasiõsuĩlo, li popia hati: ‘Yeremiya wa tumãla, kuenje wa fetika oku lila loku lisiõsĩola calua omo lienyolẽho liaco.’ Elivulu Liasiõsuĩlo lia sonehiwa kunyamo wo 607. Otembo yaco, uprofeto Yeremiya wa kala handi oku ivaluka ulandu wo Yerusalãi ndomo ya ñualiwile ocingonja vokuenda kueci ci soka 18 kolosãi kuenda ndomo ya nyõliwa. Olio, li lombolola ciwa esumuo liuprofeto Yeremiya. (Yeremiya 52:3-5, 12-14) Ka kuli ulandu wolupale lukuavo lua nyõliwa okuti, omanu va lisiõsiõla lolondaka vimue vi veta kutima ndeci ca pita lo Yerusalãi.
Elivulu Liasiõsuĩlo lia sokiyiwa volonepa vitãlo vupopi umue wocisungo. Olonepa vikuãla viatete, vi lombolola oku lisiõsiõla. Onepa yatãlo yi lomboloka ohutililo.—Asiõsuĩlo. 5:1.
“OVASO ANGE A YENGETA LASUẼLẼLA”
Yeremiya poku fetika oku lisiõsuĩla o Yerusalãi wa popia hati: “Tali imbo lie yukile omanu, ndomo lia siala upolokoso. Imbo lia kemãlẽle pokati kolofeka lia linga ndocimbumba! Imbo lia kaile nda nasoma pokati kovaimbo akuavo lia linga ukuakulambula!” Noke poku lekisa esunga lieyambulo liaco, wa popia hati: “Yehova wa li talisila ohali okuhuka kualio kua lua.”—Asiõsuĩlo 1:1, 5.
O Yerusalãi ya sokisiwa ndocimbumba ci lisiõsuĩla olofa viulume waye kuenda viomãla vaye, kuenje ya pula hati: ‘Anga hẽ, kuli vali esumuo ndeli liange?’ Catiamẽla kovanyali vaye, wa likutilila ku Suku hati: “Ovilinga viavo vĩvi vi limbukiwe love. Linga lavo ndeci wa ndingila olohole viange. Nula nula ovimuenyo. Utima wange wa pua ongusu.”—Asiõsuĩlo 1:12, 22.
Yeremiya omo liesumuo wa popia hati: “[Yehova] wa topola lonyeño ya lua asualali vosi va Isareli. Kovaso ovanyãli vavo wa tiula eka liaye liondio. Wa lingila va Yakoba ondalu yelisi, ya lia cosi ca kalako.” Poku lekisa esumuo liaye, wa lisiõsiõla hati: “Ovaso ange a yengeta lasuẽlẽla. Utima wange wa tokotelua. Esumuo lia lua; utima wa sulila.” Omanu vana va pita ocipepi lalio, va komõhavo loku popia hati: “Lilo olio nga imbo lia tukuiwa okuti, eposo lialio lia pua atondelo, hailio esanju lioluali luosi?”—Asiõsuĩlo 2:3, 11, 15.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
1:15—‘Yehova wa kosa ndati omõla a Yuda ukãi, ndoku kosela vocikamẽlo cayuva’? Va Bavulono eci va lundula olupale luna lua sokisiwile ndufeko, va pesela osonde yalua ndayuva a kamiwila vocikoselo covinyu. Yehova omo okuti wa lomboluile ale ulandu waco, wa ecelela ovitangi viaco. Kuenje ca kala ndoku ‘kosela ayuva vocikoselo covinyu.’
2:1—‘Ulamba wa va Isareli wa kupuka ndati oku tunda kilu toke posi’? Omo okuti, ‘ilu li kasi ocipãla longongo,’ olonjanja vimue oku lundula ocina cimue ca kapiwa kunene, ci kasi ndoku ci ‘kupuila posi oku tunda kilu.’ ‘Eposo lia va Isareli’ okuti, ulamba kuenda unene va kuatele osimbu va kala lesumũlũho lia Yehova, via kupuiwa posi eci o Yerusalãi ya nyõliwa lo Yuda eci ya siala elunda.—Isaya 55:9.
2:1, 6—“Ociliatelo” ca Yehova ‘locipundo’ caye vi lomboloka nye? Ukualosamo wa imba ocisungo hati: “Tu endi kocitumãlo caco. Tu fendeli kociliatelo caye.” (Osamo 132:7) Ociliatelo ca tukuiwa kelivulu Liasiõsuĩlo 2:1, ci lomboloka onjo ya Yehova yoku u fendela, ale onembele yaye. Va Bavulono va ‘yoka onjo ya Yehova’ ndeci va yoka ocipundo, ci kasi vusenge.—Yeremiya 52:12, 13.
2:17—‘Ondaka’ yipi ya Yehova ya tẽlisiwa ko Yerusalãi? Ondaka yaco yi sangiwa kelivulu Liovisila 26:17, kuna tu tanga hati: “Ndu felisili ocipala cange kuenje wasiwi kovaso ovanyãli vene. Ava vo suvuki vo viali. Vu tila ño ndaño lomue o kasi oku [ku sandi].”
Ceci tu Lilongisilako:
1:1-9. Eci o Yerusalãi ya nyoliwa ya lisiõsiõla calua vuteke waco, kuenje asuẽlẽla aye a lokila kocipala. Olombundi viaye via siala upulule, kuenje ovitunda viaye via siala loku lila. Omãla vaye vafeko va siala lesumuo lialua. Momo lie? Momo o Yerusalãi ya linga akandu alua. Evĩho liaye li kasi kuwalo. Kovilinga viaye viekandu, ka kua tundile esanju. Pole, kua tunda lika asuẽlẽla, lesumuo, kuenda oku lisiõsiõla.
1:18. Yehova eci a kundula olondingaĩvi, wa siata oku lekisa esunga.
2:20. Va Isareli va va sapuilile okuti, nda ka va pokuile kondaka ya Yehova vaka liyaka lovitangi vialua, oku kongelamo oku lia ositu yomãla vavo. (Esinumuĩlo 28:15, 45, 53) Omo liaco, va lekisa uveke poku nõlapo oku sinila Yehova.
“KU KA SITIKILE OVATUI OVE EVILIKIYO LIANGE”
Kelivulu Liasiõsuĩlo kocipama 3, ofeka ya va Isareli ya sokisiwa ‘ndukuenje.’ Ndaño okuti wa tala ohali, pole, wa imba ocisungo hati: “Yehova o linga ohenda ava vo talamẽla lava vo sandiliya.” Eci a likutilila ku Suku wa popia hati: ‘Yeva ondaka yange. Ku ka sitikile ovatũi ove kevilikiyo liange.’ Poku pinga ku Yehova oco o teyuile kovanyali vaye, wa popia hati: “A Yehova, ove o va fetuluinya ndupange wovaka ove.”—Asiõsuĩlo 3:1, 25, 56, 64.
Yeremiya wa situlula esumuo liaye omo liovitangi via pita lo Yerusalãi noke yoku ñualiwa ocingonja vokuenda kueci ci soka 18 kolosãi. Omo liaco, wa lisiõsiõla hati: “Eyambulo liomanu vange lia piãla, eli lia Sodoma li sule, imbo lina lia kupuiwa ocipikipiki, halovaka omanuko.” Noke wamisako hati: “Ava va ipaiwa losipata hĩse; ava va fa lonjala cĩvi vali, momo ovo vamamako oku kopa; va vetiyiwa lekambo liokulia.”—Asiõsuĩlo 4:6, 9.
Ocisungo catãlo ci lekisa ndu okuti olonungi via Yerusalãi, vi kasi oku vangula. Ovo va popia hati: “Ivaluka, a Yehova, eci tua pita laco. Tala hu vanji epembe lia tu sanga.” Osimbu va vamamako loku lombolola ohali yavo, va pinga hati: “A Yehova, ove o viala ño hũ; ocalo cove ci tumãla toke kovitumbulukila viosi. Tu tiule, a Yehova, ha tuiya kokuove, oco tu tumbuluke. Tu muise vali ongusu ndoloneke vionahũlu.”—Asiõsuĩlo 5:1, 19, 21.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
3:16—Olondaka vioku popia hati: “Wa ñeleketisa ovayo, huti ño oku lia eseke,” vi lomboloka nye? Elivulu limue lia lombolola hati: ‘Va Yudea eci va kala oku enda kumandekua, vonjila va kisikiwa oku yoka olombolo viavo povitunu via fẽliwa. Kuenje olombolo viaco vieyukile eseke.’ Noke poku vilia ovayo avo a enda oku tetoka omo lioku pueketa.
4:3, 10—Momo lie Yeremiya a sokisila va Isareli ‘ndolonjila violombo vekalasoko’? Elivulu lia Yovi 39:16, li popia hati, “ombo, yi tata otumãla tuayo lungangala, huti ño hatuayoko.” Omange yaco noke yoku totola, yi tunda pocanju, kuenje ocikondombolo oco ci tata omãla. Oco hẽ, nye va linga nda kuiya ocitangi ci kapa omuenyo wavo kohele? Cikale omange kuenda ocikondombolo caco, vosi yavo va pãlala kuenje va sia omãla pocanju. Eci oco ca pita la va Isareli. Eci o Yerusalãi ya ñualiwa ocingonja la va Bavulono, volupale mua kala onjala yalua. Kuenje olonjali viakãi via kala ndolonjila violombo vekalasoko. Momo ka via kuatele vali ohenda lomãla vavo. Ocituwa cavo ca litepa leci colombulu.
5:7—Anga hẽ, Yehova o yambula omanu omo liekandu lia vakukululu yavo? Sio ka ci lingi. Yehova ka yambula omanu omo liakandu a vakukululu yavo. Embimbiliya li popia hati: “Omunu omunu [oka] lilombolola ku Suku.” (Va Roma 14:12) Pole, olonjanja vimue ovitangi vi tunda kekandu, via siata oku enda toke kovitumbulukila vikuavo. Va Isareli eci va nõlelepo oku fendela oviteka, veya oku tatamisa onjila yovitumbulukila vikuavo vakuekolelo. Momo ovitumbulukila viaco vieya oku kuata ocitangi coku endela vonjila yesunga.—Etundilo 20:5.
Ceci tu Lilongisilako:
3:8, 43, 44. Vokuenda kuovitangi vio Yerusalãi, Yehova ka tavela oku yevelela olohutililo viomanu vaco. Momo lie? Momo va kala vakuesino, kuenda ka va lekisile onjongole yoku likekembela. Oco Yehova a yevelele olohutililo vietu, tu sukila oku pokola kokuaye.—Olosapo 28:9.
3:20. Omo okuti Yehova, eye “Tõlo koluali luosi,” o sivayiwa, kuenje, “[o liketisa] oku vanja evi vi kasi kilu, levi vi kasi posi.” (Osamo 83:18; 113:6) Yeremiya wa kũlĩhĩle okuti, Yehova o lekisa eliketiso komanu poku va petamela oco a va lembeleke. Omo liaco, tu sukila oku eca olopandu ku Yehova okuti, ndaño o kuete unene kuenda uloño, pole, o lekisa umbombe kokuetu.
3:21-26, 28-33. Tu pondola ndati oku pandikisa lovitangi? Yeremiya o tu kumbulula. Tu sukila oku kolela okuti, Yehova ukuacisola ka ci pui, haeye ukuahenda. Tu sukilavo oku ivaluka okuti, oku kala kuetu lomuenyo kaku tu ĩha evelo lioku sepula elavoko liaco. Pole, tu sukila oku kuata epandi loku talamẽla eyovo ku Yehova okuti, ka tu lisiõsiõla. Eci tu liyaka lovitangi, tu sukila oku ‘sitika ovimẽla vietu posi,’ loku lekisa umbombe, kuenda oku ivaluka okuti, Suku o kuete esunga lieci a kasilili oku ecelela ovitangi.
3:27. Voku liyaka layonjo a seteka ekolelo lietu votembo yovomalẽhe, mua kongela oku pandikisa kelambalalo kuenda koku sepuiwa. Pole, ciwa okuti, omunu amamako oku ‘ambata okanga yaye osimbu a kasi umalẽhe.’ Momo lie? Momo oku pandikisa kovitangi votembo yovomalẽhe, ku kuatisa omunu oku liyaka lovitangi vinene eci a linga ukulu.
3:39-42. Ka ca sungulukile oku lisiõsiõla eci tu liyaka lovitangi vi tunda koku lueya kuetu. Pole, tu sukila oku ‘konomuisa olonjila vietu oco tu tiuke ku Yehova.’ Omo liaco, tu sukila oku likekembela akandu etu kuenda oku pengulula olonjila vietu.
Kolela ku Yehova
Elivulu Liasiõsiũlo li situlula ndomo Yehova a tendele o Yerusalãi kuenda ofeka yo Yuda noke yoku nyõliwa lo Bavulono kuenda oku siala alunda. Olondaka viomanu vaco ndomo va limbuka akandu avo, vi lekisa okuti Yehova wa ecelela okuti va pita lovitangi viaco omo liolohole viavo. Velivulu eli mu sangiwa olondaka vi situlula oku kuatela elavoko ku Yehova kuenda onjongole yoku tiukila konjila yesunga. Ocili okuti, olondaka viaco ka via popiwile lomanu vosi va kala koloneke via Yeremiya. Pole, olondaka viaco vi lekisa ovisimĩlo via Yeremiya kuenda viomanu va kala kumandekua vana va likekembela.
Olondaka Yehova a popia viatiamẽla ko Yerusalãi ndomo via lekisiwa velivulu Liasiõsuĩlo, vi tu longisa ovina vialua. Catete, oku nyõliwa kuo Yerusalãi kuenda ofeka yo Yuda oku siala elunda, ku tu longisa oku pokola ku Yehova. Handi vali, ku eca elungulo liokuti, tu sukila oku pokola kelungulo lia Suku. (1 Va Korindo 10:11) Cavali, ci tu longisa oku kuama ongangu ya Yeremiya. (Va Roma 15:4) Uprofeto Yeremiya ndaño okuti, wa liyaka lovitangi vialua, pole, wa talamẽla eyovo li tunda ku Yehova. Omo liaco, tu amamiko oku kolela ku Yehova kuenda Kondaka yaye.—Va Heveru 4:12.
[Elitalatu kemẽla 9]
Uprofeto Yeremiya wa mola oku tẽlisiwa kuovitumasuku vieyambulo
[Elitalatu kemẽla 10]
Ekolelo lia vamanji ava kofeka yo Korea lia setekiwa omo lioku likala oku litenga vopulitika