‘Pokati Kene, Helie Ukualondunge Haeye Wa Lunguka?’
“Pokati kene hẽ, helie ukualondunge haeye wa lunguka? Omunu waco, komuenyo waye uwa, a lekise ovilinga viaye, a vi lekise puãi lumbombe u tunda kolondunge viocili.”—TIA. 3:13.
1, 2. Nye ci popiwa catiamẽla komanu valua va li tenda hati, vakualondunge?
HELIE ove o sima okuti, ukualondunge viocili? Anga hẽ, olonjali viove, akulu vendamba, ale ulongisi wove kosikola? Ovisimĩlo viove viatiamẽla komunu ukualondunge, citava okuti vi vetiyiwa lovituwa viopocitumãlo wa kulila kuenda ekalo liomuenyo wove. Pole, Akristão va kapako ovisimĩlo via Suku.
2 Omanu vana va tendiwa okuti vakualondunge voluali, ka va kuete olondunge viocili kovaso a Suku. Yovi wa lombolola eci catiamẽla komanu vamue va li tendele okuti, va kala oku popia olondaka violondunge. Pole, eye wa popia hati: “Si sangi ukualondunge ndaño umosi pokati kene.” (Yovi 17:10) Upostolo Paulu poku lombolola catiamẽla komanu vana va likala ukũlĩhĩso wa Suku, wa soneha hati: “Osimbu va linga vati, tuakualondunge, va linga aveke.” (Va Rom. 1:22) Yehova vonduko yuprofeto Isaya wa popia hati: “Ava va lisimĩla vati, . . . tuakualondunge,—ngongo yavo!”—Isa. 5:21.
3, 4. Oco omunu a kale ukualondunge, o sukila oku linga nye?
3 Tu sukila oku limbuka eci ci kuatisa omunu oku kala ukualondunge viocili haeye o sanga ocali ca Suku. Elivulu Liolosapo 9:10, li popia hati: “Oku sumbila Yehova oko efetikilo liolondunge. Oku kũlĩha Suku o kola oko uloño.” Omunu ukualondunge o sukila oku sumbila Suku kuenda olonumbi viaye. Pole, voku kala ukualondunge ka mua kongelele lika oku tava okuti kuli Suku kuenda oku tava kolonumbi viaye. Ndonge Tiago o tu kuatisa oku kuata elomboloko liondaka eyi. (Tanga Tiago 3:13) Kũlĩhĩsa ondaka a popia yatiamẽla komunu ukualondunge. Eye wa popi hati: “Omunu waco, komuenyo waye uwa, a lekise ovilinga viaye.” Olondunge viocili vi limbukiwila kovilinga viove kuenda kolombangulo viove.
4 Volondunge viocili mua kongela oku kuata ukũlĩhĩso, lelomboloko kuenda oku kapako ukũlĩhĩso waco kovina viosi tu linga. Ovilinga vipi vieca uvangi wokuti, tu kuete olondunge viaco? Tiago wa lombolola ovina vimue vi situlula omanu vakualondunge viocili.a Ovina vipi a lombolola okuti, vi tu kuatisa oku kuata ukamba la vamanji vekongelo kuenda omanu vakuavo?
Ovilinga Viomunu Ukualondunge
5. Omunu ukualondunge viocili o lekisa ovituwa vipi?
5 Tiago wa tokekisa omunu ukualondunge viocili lovilinga viwa. Omo okuti, oku sumbila Yehova olio efetikilo liolondunge, omunu wosi ukualondunge o likolisilako oku lekisa ovituwa vi kuete elitokeko lolonjila via Suku kuenda olonumbi viaye. Etu ka tua citiwile lolondunge viokilu. Pole, tu pondola oku kuata olondunge viaco poku lilongisa Embimbiliya olonjanja viosi kuenda oku sokolola ovina tua lilongisa. Ovina evi vi tu kuatisa oku pokola kolondaka vi sangiwa kelivulu lia Va Efeso 5:1 vi popia hati: “Setukuli Suku ndomãla va soliwa.” Nda tua likolisilako oku kuata ovituwa ndevi via Yehova tu lekisa olondunge viwa kovilinga vietu. Olonjila via Yehova, via velapo olonumbi viomanu. (Isa. 55:8, 9) Omo liaco, osimbu tu setukula ovituwa via Yehova, tu limbuka okuti ekalo lietu lia litepa leli liaye.
6. Momo lie umbombe u lekisila uvangi woku sumbila Suku, kuenda nye ca kongela vocituwa caco?
6 Tiago wa lombolola okuti, onjila yimue yoku kala nda Yehova, oku kuata ‘umbombe u tunda kolondunge viocili.’ Ndaño voku lekisa umbombe mua kongela esunguluko, pole, Ukristão o sukila oku kuata utõi woku teyuila olonumbi via Yehova. Momo Yehova embombe, kuenda ka tu sukila oku kuata usumba woku amẽla kokuaye. Omõla a Suku wa lekisavo umbombe ndowu wa Isiaye, kuenje wa popia hati: “Enjui kokuange, vosi wa sovoloki kuenda wa lemiwi kuenje ndu kavuluisi. Likapi okanga yange kuenda lilongisi kokuange, momo ndonjuka, haime nda liketisa vutima, oco vu sanga ekavuluko vovitima viene.”—Mat. 11:28, 29; Va Fil. 2:5-8.
7. Momo lie tu sukilila oku ivaluka ongangu yumbombe wa Mose?
7 Embimbiliya li tu sapuila ovolandu atiamẽla komanu vamue va kala ambombe. Mose, okuti umue pokati komanu vaco, wa kuatele ocikele cinene. Pole, wa tukuiwa hati wa kala “ulume womboka cimue, omanu vosi kilu lieve va sule.” (Atend. 11:29; 12:3) Sokolola utõi Yehova a ecele ku Mose woku tẽlisa ocipango Caye. Yehova wa solele oku nõla omanu va liketisa oco va linge ocipango caye.
8. Omanu ka va lipuile va pondola ndati oku lekisa ‘umbombe u tunda kolondunge viocili’?
8 Omanu ndaño ka va lipuile, va pondola oku lekisa ‘umbombe u tunda kolondunge viocili.’ Nye ci popiwa catiamẽla kokuetu? Tu lekisa ndati ocituwa caco? Umbombe watiamẽla kapako espiritu sandu lia Yehova. (Va Gal. 5:22, 23) Tu pondola oku pinga ocituwa caco vohutililo kuenda oku likolisilako oku ci lekisa, loku kolela okuti Suku o tu kuatisa. Omo liaco, tu vetiyiwa oku ci linga ndomo ukualosamo a ci popia hati: “Ambombe [Suku] o va imba onumbi yonjila yaye.”—Osa. 25:9.
9, 10. Nye tu sukila oku linga oco tu lekise olondunge viokilu, kuenda momo lie?
9 Ocili okuti, ka ca lelukile oku lekisa umbombe. Momo vamue pokati ketu tua citiwila pocitumãlo cimue okuti, ka va lekisa ocituwa caco. Handi vali, omanu citava okuti, va tu vetiya oku yuvula oku lekisa umbombe loku popia hati, omunu o sukila oku “ima ondalu londalu,” ale oku tetulula ovitangi lonyeño. Anga hẽ, ocituwa eci ci lekisa okuti tu kuete olondunge? Nda onjo yove yi kasi oku pia, anga hẽ, o yima lo petololiu, ale o yima lovava? Oku pesila o petololiu kondalu, ci vokiya ulienge, osimbu okuti, ovava a pondola oku ima ondalu. Eci oco Embimbiliya li tu vetiya oku linga. Olio li popia hati: “Etambululo liombembua li tulumũla ocikumbiti, ondaka ya kãla puãi yi wengula onyeño.” (Olosap. 15:1, 18) Eci va tu linga ocina cimue cĩvi, ci kale vekongelo ale kosamua, tu sukila oku lekisa olondunge viocili poku likandangiya konyeño.—2 Tim. 2:24.
10 Ndomo tua ci mola kovinimbu via pita, omanu valua omo lioku vetiyiwa lovituwa violuali, ka va siatele oku lekisa esunguluko, lombembua, kuenda umbombe. Pole, va kasi lonyeño yalua haivo vakuepela. Tiago wa kũlĩhĩle ciwa ovituwa viaco, kuenje wa eca elungulo komanu vosi vekongelo oco va yuvule oku yapuisiwa lovituwa violuali. Nye tu lilongisa kelungulo liaco?
Ovituwa Viomanu ka va Kuete Olondunge Viocili
11. Ovituwa vipi ka vi litava lolondunge viokilu?
11 Tiago wa soneha eci catiamẽla kovituwa ka vi litava lolondunge viokilu. (Tanga Tiago 3:14.) Ukuse kuenda ocituwa coku livelisapo, havioko ovituwa viomanu va kula kespiritu. Kũlĩhĩsa ovitangi vi tunda koku kuata ovisimĩlo vietimba. Ovimunga vimue epandu Vietavo, via siata oku lava ocitumãlo Conembele Yeyambo li Kola ko Yerusalãi, yina va popia hati, ya tungiwila pocitumãlo Yesu a fila kuenda haipo a kendiwa. Pole, ukamba wovimunga viaco weya oku nyõleha kuenje wa pongoloka esuvu. Kunyamo wo 2006 ukanda umue wasapulo u tukuiwa hati, Time, wa lombolola okuti, pocitumãlo caco pa katuka “uyaki wa pita otembo yalua, . . . momo vosi yavo va li katukila loku liveta loviyo vioku timihĩla insesu.” Omo okuti, pokati kavo ka pa kale vali oku likolela, osapi yonembele yaco va yi selekisa ku umue ukuetavo lio Musulumanu.
12. Nda omanu ka va lekisa olondunge viokilu, nye ci pita pokati kavo?
12 Vekongelo Liakristão vocili, ka citava okuti, mu kala ukuse kuenda ocituwa coku livelisapo. Pole, vamue omo liekambo lioku lipua, olonjanja vimue va siata oku kakatela lika kovisimĩlo viavo. Ovituwa viaco via siata oku nena olonyeño kuenda uyaki. Upostolo Paulu wa limbuka ocituwa caco vekongelo lioko Korindo, kuenje wa soneha hati: “Momo lopo wakuetimba. Momo, osimbu pokati kene pali ukuse luyaki, ka wakuetimbako hẽ? Ka wa tuwili ndomanu?” (1 Va Kor. 3:3) Kocita catete, ocituwa caco cĩvi camamako vokuenda kuotembo yimue vekongelo liaco. Omo liaco, koloneke vilo tu sukila oku lunguka oco ocituwa caco ka cika iñile vekongelo.
13, 14. Lombolola ovolandu a lekisa ndomo omunu a pondola oku lekisa ovituwa vĩvi.
13 Ocituwa caco cĩvi ci fetika ndati oku iñila vekongelo? Ci fetikila kovina vitito. Olonjanja vimue poku tunga Onjango Yusoma vamanji va kuata ovisimĩlo via litepa viatiamẽla koku tunga. Manji umue nda ovisimĩlo viaye ka via taviwile la vakuavo, o kuata onyeño kuenje ka pokola vali kolonumbi kuenda o fetika oku sepula onjila ya nõliwa. Eye citava okuti, ka tava vali oku linga upange vo tuma! Omunu wosi ukuacituwa caco, ka sokolola okuti upange wosi vekongelo, u tẽlisiwa lika nda u lingiwa lombembua okuti, uloño woku linga upange waco u sule. Yehova o sumũlũisa omanu va lekisa umbombe pole, vakuakuyaka ka va sumũlũisa.—1 Tim. 6:4, 5.
14 Ocitangi cikuavo catiamẽla kakulu vekongelo. Citava okuti, umue pokati kavo o kasi oku vumba Yehova vokuenda kuanyamo alua pole, cilo ka tẽlisa vali ciwa ovikele viaye. Omo okuti, manji yaco wa tambula ale ekuatiso, pole, ka kasi oku pongoloka, mitavaso ukuakunyula akongelo o nõlapo oku upa ovikele viaye okuti, ka kala vali ukulu wekongelo. Ukulu waco wekongelo o tenda ndati onjila ya nõliwa? Anga hẽ, o tava kovisimĩlo viakulu vakuavo vekongelo kuenda kelungulo Liembimbiliya loku lekisa eliketiso, lumbombe, kuenda oku nõlapo oku tẽlisa olonumbi Viovisonehua okuti, noke o tambula vali ovikele viaye? Ale o kuata ocikumbiti lukuse omo okuti, wopiwa ovikele viaye? Momo lie manji yaco a lekisila ovituwa evi ndu okuti, wa nõliwile lomunu oco a kale ukulu wekongelo osimbu okuti, wa nõliwile la Suku? Eye o sukila oku lekisa eliketiso kuenda olondunge viokilu!
15. Momo lie o tavela okuti elungulo li sangiwa kelivulu lia Tiago 3:15, 16 li kuete esilivilo?
15 Kuli ovitangi vikuavo vi tuala omunu koku lekisa ovituwa vĩvi. Pole, kovitangi viosi tu liyaka lavio, tu sukila oku yuvula ovituwa viaco. (Tanga Tiago 3:15, 16.) Ndonge Tiago wa tukula ovituwa viaco hati, “vioposi” momo viatiamẽla kovilinga vietimba okuti, ka vi tundi kolondunge viokilu. Ovituwa viaco ‘viovinyama’ momo vi tunda kovilinga vietimba vi sokisiwa lovinyama ka vi sokolola. Handi vali, ovituwa viaco ‘violondele,’ momo via li soka lovituwa viovanyali va Suku. Eli olio esunga lieci Akristão va sukilila oku yuvula ovituwa viaco!
16. Apongoloko api tu sukila oku linga, kuenda nye ci tu kuatisa oku a linga?
16 Omunu lomunu vekongelo o sukila oku li kũlĩhĩsa nda o kuete ovituwa viaco kuenda o likolisilako oku vi siapo. Akulu vekongelo omo okuti alongisi, va sukila oku likolisilako oku yuvula ovituwa viaco vĩvi. Ocili okuti, ka ca lelukile oku siapo ovituwa viaco, momo ka tua li puile kuenda tu pondola oku vetiyiwa loluali. Oku siapo ovituwa viaco, ku sokisiwa loku endela posi ya sielena, ale oku londa komunda ya sielena. Momo nda ka tu kuete apa tu kuatelela, tu kupuka. Pole, nda tua pandikisa loku pokola kolonumbi Viembimbiliya kuenda kekuatiso lia siata oku eciwa vekongelo lia Suku, tu pondola oku yula ovituwa viaco.—Osa. 73:23, 24.
Ovituwa Vakualondunge va Sandiliya Oku Lekisa
17. Vakualonduge va siata oku linga ndati eci va yonjiwa lovina vĩvi?
17 Tanga Tiago 3:17. Poku kũlĩhĩsa ovituwa vi tunda koku lekisa “olondunge viokilu,” tu kuatisiwa calua. Vonjongole yetu yoku lipua kovaso a Suku, mua kongela oku liyelisa kovituwa kuenda kovilinga, lo kovisimĩlo. Tu sukila oku yuvula ovina viosi vĩvi. Oku cilinga ci sokisiwa locina cimue tu yeva lonjanga vetimba lietu. Nda umue o yongola oku ku toma viso, ku piti otembo yalua loku sokolola eci o sukila oku linga. Pole, o tilisa lonjanga utue wove ale o kanumula okuokuo kuomunu waco. Cimuamue haico catiamẽla kokuetu eci tu yonjiwa oku linga eci cĩvi. Onjongole yetu yoku lipua kovaso a Suku, kuenda olondunge vietu via pindisiwa Lembimbiliya, ovio vi tu vetiya lonjanga oku yuvula oku linga eci cĩvi. (Va Rom. 12:9) Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu omanu va lekisa ocituwa caco ndeci, Yosefe kuenda Yesu.—Efet. 39:7-9; Mat. 4:8-10.
18. Nye ci lomboloka (a) oku kala vakuambembua? (b) vakuakunyõla ombembua?
18 Olondunge viokilu, vi vetiyavo oku kala vakuambembua. Voku kala vakuambembua mua kongela oku yuvula uyaki, ungangala, ale ovituwa vi nyõla ombembua. Tiago wa lombolola vali catiamẽla kondaka eyi eci a popia hati: “Epako liesunga li kũliwa vombembua la vakuakulinga ombembua.” (Tia. 3:18) Kũlĩhĩsa ondaka a popia hati, “vakuakulinga ombembua.” Anga hẽ, vekongelo tua kũlĩhĩwa okuti, tua siata oku sanda ombembua, ale tua kuakunyõla ombembua? Tua siata lika oku litatamisa la vakuetu, kuenda oku tema lonjanga ale oku temisa vakuetu? Tua siata hẽ oku kisika vakuetu oku sanjukila ovituwa vietu, ale tua siata oku likolisilako oku siapo ovituwa vi sumuisa vakuetu? Tua kũlĩhĩwa okuti, tua kuakusanda ombembua poku kala vakuakuecela kuenda oku ivala akulueya a vakuetu? Oku li kũlĩhĩsa etu muẽle lutate, ci tu kuatisa oku limbuka ovituwa tu sukila oku siapo oco tu lekise olondunge viokilu.
19. Omunu o kũlĩhĩwa ndati okuti wa sunguluka?
19 Tiago vovituwa violondunge viokilu, wa kongelamo esunguluko. Anga hẽ, tua kũlĩhĩwa okuti tua siata oku lekisa esunguluko ku vakuetu nda ka pali onumbi yimue Yovisonehua kuenda ka tu kakatela lika kovisimĩlo vietu muẽle? Tua kũlĩhĩwa hẽ okuti tuambombe kuenda ca leluka oku vangula letu? Ovituwa evi vi lekisa okuti, tua sunguluka.
20. Nye ciyilila koku lekisa ovituwa viwa ndomo ca lomboluiwa vocipama cilo?
20 Nda vamanji va likolisilako oku lekisa ovituwa viwa ndevi Tiago a soneha, ci nena ekalo liwa vekongelo! (Osa. 133:1-3) Oku kala embombe, ukuambembua, loku lekisa esunguluko la vakuetu, ci pamisa ukamba wetu, kuenda ceca uvangi wokuti, tu kuete “olondunge viokilu.” Nda tua ci linga, tu limbuka ndomo oku lekisa ovituwa viaco ci tu kuatisa oku tenda vakuetu ndomo Yehova a va tenda.
[Atosi pombuelo yamẽla]
a Ulandu wolondaka evi u lekisa okuti, Tiago wa kala oku popia eci catiamẽla kakulu vekongelo ale “alongisi” vekongelo. (Tia. 3:1) Alume vaco va sukilile oku eca ongangu yiwa yoku lekisa olondunge viokilu. Pole, vosi yetu tu pondola oku lilongisila kelungulo liaco.
O Tẽla Oku Lombolola?
• Nye ci kuatisa Ukristão oku kala ukualondunge viocili?
• Tu lekisa ndati olondunge viokilu?
• Ovituwa vipi vi limbukiwa komanu vana ka va lekisa “olondunge viokilu”?
• Ovituwa vipi wa nõlapo oku lekisa?
[Elitalatu kemẽla 23]
Koloneke vilo ovituwa vĩvi vi pondola ndati oku iya pokati komanu?
[Elitalatu kemẽla 24]
Anga hẽ, wa siata oku yuvula lonjanga evĩho?