February

Idjerhe vọ yen odirin vwo ru “iruo” rọyen gba vwẹ oma avwanre? Ọ sa nẹrhẹ wọ “gbare tototo, wo jẹ emu ọvuọvo kare owẹ-ẹ.” (Jems 1:4) Edavwini sa nẹrhẹ a riẹn nẹ avwanre je guọnọ odirin, ẹwẹn rẹ ọdavwaro, yẹrẹ ẹguọnọ. Akoechiro cha chọn avwanre uko vwo dje iruemu nana phia, ka cha dia omamọ rẹ Onenikristi. Kidie nẹ odirin se ru avwanre phiyọ omamọ rẹ Onenikristi, avwanre rha cha churhi rẹ Jihova fikirẹ ọdavwini-i. Kerẹ udje, wo de nene iroro rẹ ọfanrhiẹn muabọ, wo shero ọdavwini-i! Yare ukẹcha rẹ Jihova wọ sa vwọ sen orharhe rẹ iroro. Ohwo ọvo vwẹ orua wẹn vwọso owẹ? Wo jẹ ẹwẹn bẹn wẹ-ẹ! Brorhiẹn wọ vwọ ga Jihova ọkieje. Karophiyọ: A guọnọ odirin Ọghẹnẹ ki se rhiabọreyọ avwanre.​—Rom 5:3-5; Jems 1:12. w16.04 2:15, 16

Jihova niro nẹ ohwo ọvo yẹrẹ ẹko rẹ ihwo evo yovwin nẹ i ri chekọ-ọ. Vwẹ ubiẹro rọyen, avwanre eje abavo. Vwọrẹ uyota, Jihova ma avwanre fẹnẹ ohwohwo, oma vwerhen avwanre nẹ ọ ma avwanre ọtiọyen. Ọ guọnọre nẹ a sen asan re nurhe-e. Ẹkẹvuọvo, ọ je guọnọ nẹ e roro nẹ e yovwin vrẹ ihwo efa-a. (Rom 10:12) E jẹ avwanre vwẹ ẹkuotọ avwanre vwọ yoma te ẹdia re de roro nẹ o yovwin nẹ ọ rẹ ihwo efa-a. Ẹwẹn yena cha nẹrhẹ ọ bẹn rẹ avwanre vwọ kẹnoma kẹ akpọ na. Ọnana phiare vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ. Iniọvo rẹ Hibru evo rha nabọ vwẹrote eyauku rẹ Griki-i. (Iruo 6:1) Mavọ a sa vwọ riẹn siẹrẹ e de vwo oka rẹ ẹwẹn tiọyen? Oniọvo ro nẹ asan ọfa rhe da kẹ wẹ uchebro, wọ tanẹ, ‘Oborẹ avwanre ruo na yen me yovwin,’ wọ me sen uchebro na? Ọ da dia ọtiọyen, karophiyọ uchebro ọghanghanre rọhẹ isese ri nonẹna. w16.04 4:12, 13

Jesu ghwoghwo “ikun esiri rẹ Uvie” na, ọ je guọnọ nẹ idibo rọyen ru ọtiọyen. Ihwo vọ yen ghwoghwo ovuẹ yena vwẹ “akpọ na ejobi”? (Mat. 28:19) Iseri rẹ Jihova ọvo. Orherẹn ọvo rọ dia imishọnare da vuẹ Oseri rẹ Jihova ọvo nẹ ọyen dia ẹkuotọ buebun re, ọ je nọ Iseri rẹ Jihova rehẹ ẹkuotọ nana eje kpahen ovuẹ rẹ ayen ghwoghwo. Die yen a kpahen kẹ orherẹn na? Ọ da ta: “Ayen pha gheghẹn, ẹkpahọnphiyọ vuọvo yen ayen vwọ kẹ vwẹ: ‘Iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na.’” Ayen pha “gheghẹn” kakaka-a, ọyena odjephia rẹ oyerinkugbe rayen, kirobo ra guọnọ mie Inenikristi rẹ uyota. (1 Kọr. 1:10) Ayen ta ota rọhẹ ọbe Uwevwin Orhẹrẹ ro Ghwoghwo Uvie ri Jihova. Imagazini nana herọ vwẹ ejajẹ 254, ọvuọvo ra teyanphia joma te oduduru 59. Ọyehẹ imagazini rẹ ihwo me vwo vwẹ akpọ na. w16.05 2:6

Kerẹ ighwoghwota, avwanre se vwo ẹwẹn ra vwọ dia ọkobaro ọkieje. Ọtiọyena, kẹ avwanre ru akpeyeren avwanre lọhọ e se vwo yerin te ẹdia nana. Ọke vuọvo na, avwanre sa je ro ẹnwan sẹ akpeyeren ọlọlọhọ sa ghene kẹ avwanre uvi rẹ omavwerhovwẹn. Vwọrẹ uyota, ọ diẹ Baibol na jẹ urhi nẹ a dia ọkobaro-o, a sa je fuevun ga Jihova kerẹ oghwoghwota. Ẹkẹvuọvo, Jesu kẹ avwanre imuẹro na nẹ ihwo re vwẹ erọnvwọn vwoze fikirẹ Uvie na cha mrẹ ebruphiyọ gbidiki. (Luk 18:29, 30) Vwọba, Baibol na djerephia nẹ oma vwerhen Jihova siẹrẹ a da vwẹ “izobo rẹ ejiro” vwọ kẹ, je davwẹngba rẹ avwanre eje vwo toroba ẹga rẹ uyota. (Une 119:108) Ẹkpo sansan nana vẹ ẹrhovwo ẹnẹ vwọ kẹ odjekẹ, sa nẹrhẹ avwanre riẹn iroro rẹ Jihova kpahen ẹdia nana. E de roro kpahen ayen, ọ sa vwẹ ukẹcha kẹ avwanre vwo bru omamọ orhiẹn, rọ cha nẹrhẹ a mrẹ ebruba rẹ Jihova. w16.05 3:13

Ọ diẹ ighene ọvo yen hirharokuẹ ebẹnbẹn re djunute vwẹ ẹbe ukoko na-a. Ofori nẹ avwanre eje chochọ rẹ esegbuyota avwanre, sun iroro rẹ avwanre, sen ọnyẹ rẹ otu, kẹnoma kẹ erharhe rẹ igbeyan kugbe erọnvwọn ra vwọ diotọ ri fori-i. Odjekẹ ro shekpahen eta nana vẹ efa herọ vwẹ ẹbe vẹ erọnvwọn ra rhuẹrẹ kẹ ighene. Ofori nẹ Inenikristi re dia imiragua vwẹ ẹro ri phovwin vwo ni ẹbe re si kẹ ighene? Ẹjo, kakaka! Dede nẹ e siro vwọ kẹ ighene, e mu ovuẹ rọhẹ evun rọyen kpahen iyono rẹ Baibol ri kpo awanre-e, avwanre ejobi sa mrẹ erere nẹ ayen rhe. Ẹbe rẹ ukoko na chọn ighene uko vwo phi ebẹnbẹn rayen kparobọ, yerẹn tedje vwọrẹ ẹwẹn, ji si ayen kẹrẹ Jihova. Inenikristi re dia imiragua sa je mrẹ erere norhe.​—Aghwo. 12:13. w16.05 5:15, 16

“Ọrovwohwo Ọghẹnẹ avwanre na Ọrovwohwo ọvuọvo.” Ota yena ghini vwo ẹgba dẹn! Ẹkarophiyọ yena muegbe rẹ emọ rẹ Izrẹl vwọ kẹ egbabọse rẹ ayen che hirharoku ọke rẹ ayen da ro Otọ rẹ Uve na. Avwanre da je reyọ eta yena te ẹwẹn, o che muegbe rẹ avwanre vwọ kẹ ukpokpogho rode rọ cha na, ji toroba Iparadaisi rọ cha vwọ kpahọn. E jẹ avwanre vwẹ ẹga ọsoso kẹ Jihova ọkieje, e vwo ẹguọnọ kpahọn je ga vẹ ẹwẹn rẹ avwanre eje, a me je davwẹngba vwọ sẹro rẹ oyerinkugbe rẹ avwanre. E de ruẹ ọnana ọkieje, ka sa rhẹro rẹ ọke rẹ eta rẹ Jesu ta kpahen igodẹ na che vwo rugba: “Wa yanrhe ihwo rẹ ọsẹ mẹ bruba kẹ, wa rhe reuku rẹ uvie ra rhuẹrẹ vwọ otọ kẹ ovwan nẹ otọ rẹ akpọ rhe.”​—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

Omaẹkparọ sa nẹrhẹ e guomariase, e mi rhi vwo ubiudu ọgangan rọ bẹn ẹma. Ivun miovwo uwe mamọ dẹvure fikirẹ oborẹ oniọvo ru we yẹrẹ uphẹn rẹ ẹga rọ vawabọ? Ọ da dia ọtiọyen, die wo ruru? Omaẹkparọ vwomaphia? Gbanẹ ọdavwẹ wẹn ọyehẹ wo vwo nene oniọvo wẹn yerin vwọrẹ ufuoma, wọ me je fuevun kẹ Jihova? (Une 119:165; Kọl. 3:13) Ohwo de ru umwemwu ọkieje, ọ da tobọ siomanu ruo, ọ sa nẹrhẹ ọ sen uchebro rẹ Baibol na. Ọke yena umwemwu eruo rhe che fiemu vwọ kẹ-ẹ. (Aghwo. 8:11) Oniọvo ọshare ọvo ro vwo uruemu ro vwo nẹ ihoho rẹ ihwo re banphiyọ, da ta: “Ki mi nẹ ekpako na kerẹ ihwo ri sianro.” Uruemu rọyen miovwo oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova. Ukuotọ rọyen, ka rhe riẹn obo ro ruẹ na, a da vwẹ ukẹcha vwọ kẹ. Vwọrẹ uyota, avwanre eje gbare-e. Ẹkẹvuọvo, e de vwo ẹwẹn ọchọchọ yẹrẹ a da guọnọ asan re gunphiyọ ukperẹ a vwọ guọnọ ukẹcha vẹ evwoghovwo rẹ Ọghẹnẹ, ubiudu avwanre sa rhe dia gangan. w16.06 2:5, 6

Ihwo re kerhọ kẹ Jesu na ro ẹnwan kpahen erọnvwọn ro fori nẹ ayen ro ẹnwan kpahe-en. Jesu vuẹ ayen nẹ ayen dobọ rọyen ji; o ji vwo oboresorọ. A da tobọ ro ẹnwan okamuka kpahen orọnvwọn ra ghene guọnọ, ọ sa yanghan ẹwẹn vẹ iroro rẹ ohwo, ọ me nẹrhẹ a kpairoro vrẹ ekuakua rẹ ẹwẹn. Jesu vwo ọdavwẹ rẹ idibo rọyen mamọ, ọ da nẹrhẹ o si ayen orhọ kpahen ẹdia nana abọ ẹne vwẹ ota rọ tare vwẹ enu rẹ ugbenu na. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Jesu riẹn ọdavwẹ rẹ kẹdẹ kẹdẹ rẹ ihwo. Vwọ vrẹ ọyena, ọ riẹn ẹdia ọgangan rẹ idibo rọyen che hirharoku “vwẹ oba rẹ ẹdẹ na” rọ cha dia “ẹdẹ ebrabra” na. (2 Tim. 3:1) Ẹdia nana churobọ si jẹ iruo evwo, erọnvwọn re cha ghanre, ọkanrovwẹ rẹ emu, kugbe ọbẹnvwẹ rẹ ihwo che rhiẹromrẹ. Dedena, Jesu je riẹn nẹ ‘arhọ ghanre nọ emu, ugboma na ghanre nọ amwa.’ w16.07 1:8, 9

Avwanre rhe muwan rẹ ẹse nana ọ da dianẹ e ruẹ ọhọre rẹ Jihova gbagba. Ẹkẹvuọvo, avwanre shekpotọ vwẹ ẹdia nana. Ọ da nẹrhẹ Ovie Solomọn si: “O vwo ọvwata ọvuọvo vwẹ akpọ na ro jẹ imwemwu e ruo-o.” (Aghwo. 7:20) Ọyinkọn Pọl da je ta: “Ihwo ejobi ru umwemwu o rhe jẹ urinrin rẹ Ọghẹnẹ te avwanre obọ-ọ,” ọ je tanẹ “osa rẹ umwemwu hẹ ughwu.” (Rom 3:23; 6:23a) Ughwu yen ghwe fo avwanre jovwo. Ẹkẹvuọvo, Jihova dje ẹguọnọ rọyen vwọ kẹ ihworakpọ ri jẹgba womarẹ ẹserọphẹ rọyen rẹ unu se gbe-e. O siobọnu okẹ rọ ma rho ro vwori vwọ kẹ avwanre, ọyehẹ “Ọmọ ọvuọvo rọye” ro rhi ghwu vwọ kẹ avwanre. (Jọn 3:16) Pọl de si kpahen Jesu nẹ a “vwẹ urinrin vẹ ọghọ tughẹ fiki rẹ oja rẹ ughwu, ọtiọye na vwẹ oma rẹ ẹserọphẹ rẹ Ọghẹnẹ ọ sa vwọ davwe ughwu kẹ ohwo kohwo.” (Hib. 2:9) Vwọrẹ uyota, “ẹserọphẹ rẹ Ọghẹnẹ na ọye hẹ arhọ ri bẹdẹ vwẹ evun ri Jesu Kristi Ọrovwavwanre.”​—Rom 6:23b. w16.07 3:3, 4

Orọnvwe, ọyen ẹbẹre ọvo rẹ akpeyeren. A da fuẹrẹn ọtonphiyọ vẹ ọdavwẹ rọyen, ọ cha chọn avwanre uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo no, ka je cha mrẹ ebruphiyọ ro no cha vọnvọn. Ọghẹnẹ vwọ ma Adam nu, ọ da kẹ owian ro vwo mu odẹ kẹ eranvwe na. Ẹkẹvuọvo, “vwọ kẹ ekpuyovwi rẹ ohwo na a gbe mrẹ ọchuko ro fori vwọ kẹ-ẹ.” Ọghẹnẹ da nẹrhẹ Adam vwerhẹn ovwerhẹn okokodo, ọ da reyọ ubiedada nẹ oma rọyen, ọ da vwọ ma aye kẹ, o de vwo rhe ọshare na. (Jẹn. 2:20-24) Ọtiọyena, obọ rẹ Ọghẹnẹ yen orọnvwe nurhe. Jesu djerephia nẹ Jihova yen ta ota nana: “Fiki rẹ ọnana ọshare vwo jẹ ọsẹ vẹ oni rọye vwo ọ me ra gbanọ aye rọye, ayen ivẹ na ke cha dia oma ọvo.” (Mat. 19:4, 5) Ọghẹnẹ reyọ ubiedada rẹ Adam vwọ ma aye na, ro djerephia nẹ ayen kpẹkpẹre mamọ. Ọrhuẹrẹphiyotọ vuọvo herọ kpahen orọnvwe-ẹfan yẹrẹ eya ivẹ-ẹ. w16.08 1:1, 2

Ọke buebun, Jesu vuẹ ihwo kpahen Uvie na. Kerẹ udje, o vwo omamọ otaẹtakuẹgbe vẹ aye ọvo vwẹ orhare rẹ Jekọp rọ kẹrẹ orere rẹ Saka. (Jọn 4:5-30) O ji nene Matiu Livae rọ dia omiarhọghọ, ta ota. O rhiabọreyọ edurhie rẹ Jesu rọ vwọ dia odibo rọyen. Matiu vẹ ihwo efa nyo eta rẹ Jesu tare vwẹ orẹ re ruru vwẹ uwevwin rẹ Matiu. (Mat. 9:9; Luk 5:27-39) Vwẹ ọke ọfa, Jesu ta ota kẹ Nataniẹl kerẹ ugbeyan, ohwo rọ vwẹ ẹro ọchọchọ vwo nẹ ihwo rẹ Nazarẹt. Ọ da nẹrhẹ Nataniẹl wene iroro rọyen. O de rhi mu ẹwẹn kpahen iyono rẹ Jesu, rọ dia ohwo rẹ Nazarẹt. (Jọn 1:46-51) Ọtiọyena, ofori nẹ e yono ighwoghwota kpokpọ oborẹ ayen sa vwọ vwẹ aghẹnghẹn vwọ ta ota kẹ ihwo kerẹ igbeyan. Ighwoghwota tiọyena cha mrẹ aghọghọ siẹrẹ ihwo ri vwo ẹwẹn esiri de dje omavwerhovwẹn kpahen omamọ uruemu rayen. w16.08 4:7-9

Ebẹnbẹn da vwomaphia jẹ a rhuẹrẹ ayen phiyọ-ọ, ọ sa nẹrhẹ ihwo re rọvwọnre hẹriẹ oma yẹrẹ fan orọnvwe. Ra vwọ hẹriẹ oma dia obo re ni sakamu-u. Dede nẹ a sa hẹriẹ oma fikirẹ ebẹnbẹn evo, jẹ ọke buebun ọ rhoma sua ebẹnbẹn efa. Jesu vwọ vwanriẹn oborẹ Ọghẹnẹ tare nẹ ọshare cha yanjẹ ọsẹ vẹ oni rọyen vwo o mi tinka mu aye rọyen nu, ọ da ta: “Obo rẹ Ọghẹnẹ tan kugbe nu, e jẹn ohwo hẹriẹ-ẹ.” (Mat. 19:3-6; Jẹn. 2:24) Ọnana ji mudiaphiyọ nẹ ọshare yẹrẹ aye na phi ohẹriẹ phiyọ ‘oborẹ Ọghẹnẹ tan kugbe nu-u.’ Jihova niro nẹ ughwu ọvo yen vwrẹ ufi rẹ orọnvwe. (1 Kọr. 7:39) Ọ vwọ dianẹ Ọghẹnẹ cha nọ avwanre orhiẹn na, ofori nẹ ihwo re rọvwọnre davwẹngba vwọ rhuẹrẹ ẹghwọ phiyọ kpakpata rere o vwo je hirhe phiyọ ebẹnbẹn ọgangan. w16.08 2:10, 11

Ivwighrẹn nana sa ghwiẹ avwanre ọke ra rhẹro rọye-en, yẹrẹ ọke avwanre de shekpotọ mamọ, ọtiọyena ofori nẹ e nomaso ọkieje. Ẹkpo rọ tare nẹ “wo jẹ umwemwu phi we kparobọ-ọ” na djerephia nẹ avwanre se phi umwemwu kparobọ. E se ru ọtiọyen siẹrẹ a da họnra vwọsuọ ọkieje. Ẹkẹvuọvo, Idẹbono, akpọ ọbrabra nana, vẹ jẹgba avwanre se phi avwanre kparobọ siẹrẹ e de phi abọ phiyotọ, je dobọ rẹ ohọnre na ji. Wo jẹ Eshu nẹrhẹ obọ rhọ wẹ-ẹ! (1 Pita 5:9) E ki se phikparobọ, ofori nẹ a tẹnrovi oboresorọ avwanre vwọ họnra na. A sa vwọ mrẹ ebruphiyọ rẹ Ọghẹnẹ, ofori nẹ avwanre tẹnrovi imuẹro rọhẹ Hibru 11:6: “Ohwo kohwo rọ tanẹ ọye si kẹre Ọghẹnẹ mi segbuyota nẹ ọ herọ nẹ ọye re hwa osa kẹ ayen otu re guọnerọ.” Ubiota rẹ Grik ra fan kpo “guọnerọ” na mudiaphiyọ ẹgbaẹdavwọn ọgangan.​—Iruo 15:17. w16.09 2:4, 5

Baibol na vwo uchebro rọ sa chọn avwanre uko vwo brorhiẹn aghwanre rọ cha ghwa urinrin vwo rhe Ọghẹnẹ. Dedena, obo ri je avwanre yen avwanre che kuphiyọ. Kirobo rẹ ojevwe avwanre fẹnẹre, ọtiọyen uweren avwanre je fẹnẹ. Ẹkẹvuọvo, e jẹ iwun avwanre dia fuanfon, i ri shephiyọ, ri fo asan ra guọnọ ra, re ji rhiabọreyọ vwẹ asan avwanre dia. Vwọrẹ uyota, ọ ghwa lọhọ e vwo brorhiẹn rẹ aghwanre rọ nabọ guọnọ iroro okokodo-o. Iwun ri nene ojevwe rẹ akpọ na ọyen a shẹ vwẹ asan buebun, ọtiọyena, ọ guọnọ ọke vẹ ẹgbaẹdavwọn a ke sa mrẹ iwun, iskẹti, ikotu, itrọza re tamuẹ oma-a. Dedena, iniọvo na che noso nẹ osẹnvwe wẹn ọ rẹ abavo, oma je cha vwerhen ayen kpahọn. Aghọghọ ro rhe avwanre kidie nẹ a vwẹ urinrin kẹ Ọsẹ avwanre rọhẹ odjuvwu rho vrẹ ebẹnbẹn re rhiẹromrẹ a sa vwọ sẹn osẹnvwe abavo. w16.09 3:15, 16

Emọ vwẹ ẹwẹn roro emu mamọ. Eriyin na, gba nabọ reyọ idje vwo ruiruo vwẹ uyono wẹn. Omamọ udje sa je nẹrhẹ ọmọ wẹn vwo imuẹro nẹ Baibol na ghene ọbe uyota. Kerẹ udje, roro kpahen isese ri nonẹna. Mavọ wo se vwo dje nẹ ẹwẹn ọfuanfon Ọghẹnẹ yen e vwo si ẹkpo nana? Wọ sa ghwa vuẹ oborẹ Baibol na tare. Jẹ ukperẹ ọtiọyen, wọ sa chọn ọmọ wẹn uko vwo roro. Karophiyọ nẹ vwẹ ọke rẹ Job, itẹliskopu vẹ aropleni ri kpo ophephe herọ-ọ. Ọmọ na sa dia ọ rọ phraphro nẹ orọnvwọn ọrhuarho kerẹ akpọ na cha sa dia enu rẹ odiodi-i. Ọ sa vwẹ ibọrọ yẹrẹ ukpokpo vwo djephia nẹ orọnvwọn ro vwo ọnyẹ guọnọ asan rọ vwẹ oma rẹrẹ. Uyono tiọyen cha nẹrhẹ ọmọ na karophiyọ nẹ Jihova vwo evuẹ rẹ uyota vwẹ Baibol na ọke grongron tavwen ihworakpọ ke rhe mrẹ ayen vughe.​—Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Esegbuyota vrẹ a de vwọ riẹn ọhọre rẹ Ọghẹnẹ. Ọyen ẹgba ọgangan ro mu ohwo vwo yerẹn nene ọhọre rẹ Ọghẹnẹ. Esegbuyota re vwo kpahen usivwin rẹ Ọghẹnẹ yen mu ohwo vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na kẹ ihwo efa. E se vwo iphiẹrophiyọ rẹ arhọ rẹ bẹdẹ vwẹ akpọ kpokpọ na siẹrẹ e de vwo esegbuyota je sẹro rọyen. A sa vwẹ oboresorọ a vwọ sẹro rẹ esegbuyota vwo dje oboresorọ okankọn vwọ guọnọ ame. Okankọn ra kọn phiyotọ wene ọkeneje. Okankọn tiọyena se vwioro siẹrẹ ọ rha mrẹ ame-e, ọ nabọ yovwẹn siẹrẹ ọ da mrẹ ame ọkieje. Okankọn rọ pha yoyovwin jovwo na se ghwu siẹrẹ ọ rha mrẹ ame-e. Ọtiọyen esegbuyota avwanre hepha. O se vwioro ji ghwu siẹrẹ e de no kuẹrofia. (Luk 22:32; Hib. 3:12) Jẹ, a da nabọ vwẹrote, “esegbuyota” avwanre kọ cha rha “rhua phihọ,” kọ je cha ganphiyọ ọkieje.​—2 Tẹsa. 1:3; Tai. 2:2. w16.10 4:4, 5

Ọke re vwo mu Daniẹl vẹ igbeyan rọyen kpo eviẹn, ihwo rẹ Babilọn ki yono ayen “ephẹrẹ rẹ ihwo ri Kaldia na,” rere ayen vwọ vwẹrokere ẹkuruemu rayen. Kọyensorọ olori ro yono ayen vwo mu edẹ rẹ Babilọn vwọ kẹ ayen. (Dan. 1:3-7) Odẹ re mu kẹ Daniẹl churobọ si Bẹl, rọ dia ọghẹnẹ rode rẹ ihwo rẹ Babilọn. Ọ sa dianẹ Ovie Nebukadreza vuẹ Daniẹl nẹ ọghẹnẹ rẹ Babilọn rho vrẹ Ọghẹnẹ rọyen, Jihova. (Dan. 4:8) Dede nẹ a vwẹ emu rẹ ovie vwọ kẹ Daniẹl, o “de roro” vwẹ ubiudu rọyen nẹ ọyen che “gbe oma rọye ẹgua-a.” (Dan. 1:8) Ọ sẹro rẹ oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova ọke rọ vwọ hẹ ẹkuotọ ọfa kidie o se “ẹbe” ọfuanfon na vwẹ ejajẹ re de vwiẹ ọkieje. (Dan. 9:2) Kọyensorọ, omarẹ ẹgbukpe 70 vwọ wan nu a je riẹn vẹ odẹ rẹ Hibru rọyen.​—Dan. 5:13. w16.10 2:7, 8

Jesu vwẹ “odibo esiri na” vwo mu rọ vwọ dia ugbo vuọvo rọ wan kẹ avwanre emu rẹ ẹwẹn. (Mat. 24:45-47) Vwo nẹ ukpe rẹ 1919, Jesu vwẹ odibo nana vwọ vwẹ ukẹcha kẹ idibo rọyen ayen vwo vwo ẹruọ rẹ Baibol na, ji nene odjekẹ rọyen. Avwanre toroba ofuanfon, ufuoma, vẹ oyerinkugbe rẹ ukoko na siẹrẹ e de nene iji rehẹ Baibol na. Avwanre ohwo ọvuọvo sa nọ oma avwanre, ‘Me fuevun nene ugbo rẹ Jesu vwo ruiruo nonẹna?’ Baibol na chọn avwanre uko vwọ riẹn erọnvwọn evo kpahen ukoko rẹ Jihova rọhẹ odjuvwu. Kerẹ udje, a vwẹ emramrẹ ọvo phia kẹ ọmraro Izikiẹl rọ da mrẹ ukoko rẹ Ọghẹnẹ rọhẹ odjuvwu re vwo dje akpẹrẹ rọ djẹ. (Izi. 1:4-28) Akpẹrẹ rẹ Jihova ra djẹ kpakpata kpo ọke re che vwo titi usuon rẹ Ọghẹnẹ ji ru odẹ rọyen fon siẹrẹ Kristi vẹ emekashe rọyen da ghwọrọ akpọ omiomiovwin nana nu. w16.11 3:9, 10

Kerẹ idibo rẹ Jesu rẹ ọke awanre, avwanre siomakoko re vwo yono je bọn ohwohwo gan. (1 Kọr. 14:31) Idibo rẹ Ọghẹnẹ re tobọ ga krẹre je guọnọ ọbọngan. Roro kpahen Joshua. Ikpe buebun yen ọ ga Ọghẹnẹ re. Dedena, Jihova vuẹ Mosis nẹ o phiuduphiyọ awọ, ọ da ta: “Ji iji ki Joshua, phi udu phihọ awọ, wo ruoma gan; kidie ọye cha wan aro rẹ ihwo na vrẹn ọ me nẹrhẹ ayen riuku rẹ otọ wọ cha mrẹ na.” (Urhi 3:27, 28) Oghwa ọhọhọhọ yen Joshua che mu na, o che sun emọ rẹ Izrẹl re phi Otọ rẹ Uve na kparobọ. O che rhiẹromrẹ egbabọse, e ji che phiokparobọ abọ ọvo ọ da hanvwe. (Jos. 7:1-9) Kọyensorọ Joshua vwọ ghene guọnọ uduephiophiyawọ vẹ ọbọngan! Ọtiọyena, e jẹ avwanre ohwo vuọvo bọn ekpako na gan, tobọ ji te iniruo okinriariẹ, re wian gangan ayen vwọ vwẹrote uchuru rẹ Ọghẹnẹ.​—1 Tẹsa. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Emọ-uyono na je mrẹvughe nẹ ọ diẹ iniọvo vẹ igbeyan rayen, kugbe ihwo rẹ ishọshi na ọvo yen nyo kpahen orhiẹn-ebro rayen na-a. Ofori nẹ akpọneje riẹn nẹ Babilọn Rode, ọyen igberadja rẹ ẹga! Fikirẹ ọnana, uvwre rẹ December 1917 vẹ ọtonphiyọ rẹ 1918, Emọ-uyono na da ghare itrati, ro bun te 10,000,000, ro vwo uyovwinrota na, “The Fall of Babylon,” ọnana kpogho ishọshi na mamọ. Kirobo ra rhẹro rọyen, ivun de miovwo ilori ẹga na; ẹkẹvuọvo, Emọ-uyono rẹ Baibol na dobọ rẹ aghwoghwo ji fikirẹ oshọ-ọ. Ayen muegbe ayen vwo muọghọ kẹ “Ọghẹnẹ nọ ihwo rẹ akpọ.” (Iruo 5:29) Obo ra ta na kẹ ọna: Vwẹ ọke ofovwin na, Inenikristi na vrẹn nẹ Babilọn Rode re, ayen je chọn ihwo efa uko vwo ru ọtiọyen, ọ diẹ ayen rhoma dia eviẹn rọye-en. w16.11 5:2, 4

Ihwo evo se roro nẹ ota nana shekpahen ofẹnẹ rẹ ihwo rehẹ ukoko na vẹ e re herọ-ọ yẹrẹ ofẹnẹ rẹ Inenikristi vẹ i ri jẹ Inenikristi ẹdia. Ẹkẹvuọvo, Pọl si eta nana vwo rhe ayen “ejobi rẹ evun rẹ ayen vwerhe Ọghẹnẹ vwi Rom, re seri ne rhe dia irherẹn.” (Rom 1:7) Ọtiọyena, Pọl si kpahen ofẹnẹ rẹ Inenikristi ri nenesi rẹ ugboma vẹ i ri nenesi rẹ ẹwẹn na. O churu uruemu ra “vwọ dia vwẹ ugboma na” si “ọmeme rẹ umwemwu ọbrabra” ro ruiruo “vwẹ oma [rayen].” (Rom 7:5) Ọke rẹ Pọl vwọ ta ota kpahen “otu ri nenesi rẹ ugboma na,” ọ ta ota kpahen ihwo rẹ urhurusivwe rẹ ugboma suẹn fikirẹ jẹgba. Buebun rayen ruẹ nene urhurusivwe rẹ oma rayen, ọ sa dia ọfanrhiẹn yẹrẹ orọnvwọn ọfa. w16.12 2:5, 7

Umwemwu re ru wanre sa so ẹnwan kẹ ohwo. O vwo ọke ọvo rẹ Ovie Devid vwo no nẹ ‘orukuruku rọyen hẹ uyovwin rọyen.’ Ọ da ta: “Me ra guan vwi fiki rẹ oseghe rọ hẹ udu mẹ.” (Une 38:3, 4, 8, 18) Vwẹ ẹdia nana, die yen ofori nẹ Devid ru? Die yen o ruru? Ọ vwẹroso arodọnvwẹ vẹ evwoghovwo rẹ Jihova. (Une 32:2, 3, 5) Vwẹ ọke efa, wọ sa ro ẹnwan kpahen obo wo rhiẹromrẹ asaọkiephana. Kerẹ udje, ọke rẹ Devid vwo si Une Rẹ Ejiro 55 na, arhọ rọyen hẹ ẹdia rẹ imuoshọ. (Une 55:2-5) Dedena, ọ vwẹ uphẹn kẹ ẹnwan nẹ ọ guọghọ ẹroẹvwọsuọ rọyen kpahen Jihova-a. Devid nẹrhovwo gangan kpahen ẹdia rọyen na, ọ je riẹn nẹ ofori ọyen ru erọnvwọn evo o se vwo yerin ghene ẹnwan na. (2 Sam. 15:30-34) Yono nẹ udje rẹ Devid na. Ukperẹ ẹnwan na vwo mu we rọ, ru obo ẹgba wẹn muru wo se vwo yerin ghene ẹdia na, rere wọ yanjẹ erọnvwọn vwo vwẹ obọ rẹ Jihova vẹ imuẹro ọgangan. w16.12 3:14, 15

Devid rhiabọreyọ ọghwọku rẹ ọmraro rẹ Jihova, re se Natan. Devid je nẹrhovwo kẹ Jihova, ọ vuẹrẹ imwemwu rọyen vẹ owenvwe ọgangan rọ vwọ rhoma mrẹ aroesiri rẹ Jihova. (Une 51:1-17) Ukperẹ ẹwẹn rẹ abe na vwo muo rọ, Devid yono nẹ echobọ rọyen. Ọ rha davwọn ọfa-a. Ikpe evo vwọ wan nu, o de ghwu, evun-ẹfuọn vẹ ọyọnregan rọyen yen Jihova cha karophiyọ. (Hib. 11:32-34) Die yen udje rẹ Devid na yono avwanre? E de ru umwemwu ọgangan, ofori nẹ e kurhẹriẹ nẹ otọ rẹ ẹwẹn rhe, a je yare evwoghovwo rẹ Jihova. E jẹ a fan imwemwu avwanre vwọ kẹ. (1 Jọn 1:9) O ji fo nẹ e bru ekpako na ra vwọ kẹ ukẹcha. (Jems 5:14-16) E de rhiabọreyọ ukẹcha rẹ Jihova nana, ọ che djephia nẹ a vwẹroso ive rọyen nẹ o che sivwin avwanre ji vwo ghovwo avwanre. Vwọba, ke che yono nẹ echobọ avwanre na, je yanphiaro vwẹ ẹga rẹ Jihova, ke che vwo iphiẹrophiyọ kpahen obaro na.​—Hib. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

Die yen “imwemwu ri gbe kpahọ” yẹrẹ omaẹkparọ? Kirobo rẹ Baibol na djere, ohwo rọ kparoma mu erọnvwọn ruẹ, obo ra vuẹrẹ-ẹ ọyen o ruẹ. Fikirẹ jẹgba, avwanre eje kparoma ọkiọvo. Ẹkẹvuọvo, kirobo ra mrẹ vwẹ udje rẹ Ovie Sọl, e de vwo uruemu re vwo phiomaphiyọ ẹdia rẹsosuọ ọkieje, o rhe che kri-i avwanre che shero okpetu rode. Une Rẹ Ejiro 119:21 da ta kpahen Jihova: “Wọwẹ re ghwọ ku ọ ro yivwaro.” Diesorọ? Omaẹkparọ vrẹ oruchọ otete ghevweghe. Ẹsosuọ, omaẹkparọ cha nẹrhẹ avwanre jẹ ọghọ emuo kẹ Jihova kerẹ Osun rẹ avwanre. Ọrivẹ, e de ru vrẹ asan ra vuẹ avwanre nẹ e ru te, ọ sa nẹrhẹ avwanre so ẹghwọ uvwre rẹ iniọvo na. (Isẹ 13:10) Ọrerha, ọ sa ghwa ophọphọvwe vẹ omavovwẹ rhe avwanre siẹrẹ ihwo da rhe mrẹ omaẹkparọ avwanre vughe. (Luk 14:8, 9) Omaẹkparọ ghwa erhuvwu cha kakaka-a. Kirobo rẹ Baibol na djere, omaevwokpotọ yen me yovwin. w17.01 3:4, 5

Fikirẹ jẹgba, Adam rha cha sa vwẹrokere iruemu rẹ Ọghẹnẹ gbagba-a. Adam ku iphiẹrophiyọ rọyen kufia, ọ da nẹrhẹ emọ rọyen riuku ri jẹgba, umwemwu, vẹ ughwu. (Rom 5:12) O ji ku uphẹn rẹ arhọ rẹ bẹdẹ rẹ emọ rọyen kufia. Vwọba, emọ rayen eje ke dia ihwo ri jẹgba. Oriẹriẹvwe rẹ Idẹbono na dobọji vwẹ ọke rẹ Adam vẹ Ivi-i, o ji sun ihwo ghwrẹ nonẹna. (Jọn 8:44) Ọghẹnẹ ji vwo ẹguọnọ rẹ ihworakpọ. Dede nẹ Adam vẹ Ivi gbevwọsuọ, Jihova je guọnọ nẹ ihworakpọ dia igbeyan rọyen. Ọ guọnọre nẹ ohwo vuọvo ghwu-u. (2 Pita 3:9) Kọyensorọ ayen ghwe vwo gbevwọsuọ nu, Ọghẹnẹ de vwo ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ihworakpọ sa vwọ rhoma dia igbeyan rọyen, dedena o wene irhi rọye-en.​—Jọn 3:16. w17.02 1:12-14

A da vwẹrokere Ọghẹnẹ vwọ guọnọ erhuvwu vwẹ oma rẹ ihwo efa, ọ cha nẹrhẹ ọdavwaro re vwo kpahen iruo ro te avwanre vwẹ ẹga rẹ Jihova rhoma ganphiyọ. Ọnana cha nẹrhẹ e rhiabọreyọ uchebro vẹ iroroẹje rẹ ihwo efa ukperẹ e vwo phi oma avwanre phiyọ obaro. Oma je cha vwerhen avwanre siẹrẹ a da vwẹ uphẹn rẹ ẹga vwọ kẹ iniọvo na. Avwanre ki che jiri Jihova fikirẹ obo ro ku ebruphiyọ rọyen kuẹ “imoni rẹ [avwanre] re hẹ akpọ na duvwu na.” (1 Pita 5:9) Vwọba, avwanre se ru ẹwẹn obrorhiẹn avwanre gan womarẹ uyono rẹ Baibol, ẹrhovwo ẹnẹ, e mi ji ru obo re yono na. (1 Tim. 1:5) E jẹ e phi ihwo efa phiyọ ẹdia ẹsosuọ. E de ru ẹkẹn avwanre, Jihova veri nẹ o che ru uyono avwanre ‘vọnvọn,’ ọke yena ke che vwo uruemu rẹ omaevwokpotọ vẹ omamọ iruemu efa.​—1 Pita 5:10. w17.01 4:17, 18

Iniọvo rehẹ ukoko na fo ihwo avwanre muọghọ kẹ. Ma rho kẹ ekpako re vwẹrote ukoko na. Avwanre muọghọ kẹ eshare nana otoro asan ayen nurhe-e, isikuru ayen rare-e, ẹdia rẹ akpeyeren raye-en, yẹrẹ uweren raye-en. Baibol na se ayen eshare re vwo “ru ẹse kẹ ihwo,” ayen je wian gangan vwọ vwẹrote ọdavwẹ rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ. (Ẹfe. 4:8) Roro kpahen ekpako rẹ ukoko, iniruo okinriariẹ, iniọvo rehẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko, kugbe iniọvo rehẹ Ẹko Rọvwẹrote na. Inenikristi rehẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ muọghọ okokodo kẹ ekpako re vwo mu, ọtiọyen ji te avwanre nonẹna. Avwanre muọghọ rẹ oghẹresan kẹ iniọvo rẹ ukoko na ji rhe-e yẹrẹ ruẹ kerẹsiẹ a da mrẹ nẹ ayen emekashe-e. Dedena, avwanre muọghọ kẹ iniọvo tiọyena fikirẹ owian ọgangan vẹ omaevwokpotọ rayen.​—2 Kọr. 1:24; Ẹvwọ. 19:10. w17.03 1:13

Jesu ghene fẹnẹ Herọd Agripa I, rọ rhe dia ovie rẹ Juda! Vwẹ echidiotọ ọvo, Herọd da ghwẹ “osẹnvwe rẹ ovie rọye phihọ.” Otu na eje de kperi: “Ọnana urhuru rẹ Ọghẹnẹ, ọ dia ọ rẹ ohwo rẹ akpọ-ọ!” Herọd rhiabọreyọ ujiri na. “Siẹvuọvo na amakashe rẹ Ọrovwohwo da ghwiẹ, fikiridie ọ vwẹ urinrin kẹ Ọghẹnẹ-ẹ; ihori da riọ o de ghwu.” (Iruo 12:21-23) O muẹro nẹ, o vwo ohwo vuọvo rọ sa rhọnvwe nẹ Jihova jẹ Herọd kerẹ osu-un. Ẹkẹvuọvo, Jesu djerephia nẹ ọyen Ọghẹnẹ jẹreyọ, ọkieje ọ je vwọ vwẹ urinrin kẹ Jihova kerẹ Osun Rode rẹ ihwo rọyen. Ọ diẹ imikpe krẹ yen Jesu che su-un. A vwọ rhọvwọn nushi nu, ọ da ta: “Ogangan ejobi re hẹ odjuvwu vẹ akpọ, a vwẹ ayen kẹ vwẹ. . . . Nighe, me vẹ ovwan herọ vwẹ ọke ejobi, rhiri rhi te oba rẹ akpọ na.”​—Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21