Tou Tauhi Ki Te ʼAtua “ ʼAki Te Laumālie”

“Ko ai ʼaē ka koutou fakatatau kiai te ʼAtua? Koteā tona paki ʼe feala ke koutou fai?”—ISAIA 40:18, “BIBLE DE JÉRUSALEM”

ʼE LAGI koutou tui fakamalotoloto ʼe lelei te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki ʼi te tauhi ʼaē ki te ʼAtua. ʼE lagi koutou manatu, ʼaki te faʼahi ʼaia ʼe koutou fakaōvi ai kia Ia ʼaē ʼe fagono ki te ʼu faikole, ʼaē ʼe fakapulipuli pea ʼe hage pe ia ko he mālohi.

Kae ʼe feala koa ke tou filifili faʼifaʼitaliha hatatou faʼahiga fakaōvi ki te ʼAtua? ʼE mole tonu koa la ke tou fakalogo ki te ʼAtua totonu ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi? Neʼe fakamahino e Sesu te manatu ʼa te ʼAtua ki te faʼahi ʼaia, ʼi tana ʼui fēnei: “ ʼE ko ʼau te Ala, mo te Moʼoni pea mo te Maʼuli. ʼE mole he tahi ʼe haʼu ki te Tāmai, kapau ʼe mole fakalaka ia te ʼau.” (Soane 14:6)a Ko te ʼu palalau ʼaia ʼe nātou tapuʼi te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki peʼe ko te tahi ʼu meʼa taputapu.

ʼE moʼoni, ʼe ʼi ai te faʼahiga tauhi e tahi ʼe tali e Sehova ʼAtua. Koteā te tauhi ʼaia? ʼI te tahi lakaga, neʼe fakamahino fēnei e Sesu: “ ʼE hoko mai anai te hola—kua hoko mai—ko te kau atolasio moʼoni ʼe nātou tauhi anai ki te Tāmai ʼaki te laumālie pea mo te moʼoni: ʼe ko te faʼahiga kau atolasio ʼaia ʼaē ʼe loto ki ai te Tāmai. Ko te ʼAtua ʼe laumālie, pea ko nātou ʼaē ʼe tauhi kia te ia ʼe tonu ke nātou tauhi ʼaki te laumālie pea mo te moʼoni.”—Soane 4:23, 24.

ʼE feala koa ke fai he paki ʼo te ʼAtua, ʼaē “ ʼe laumālie”? Kailoa ia. Logola te matalelei ʼa he paki, kae ʼe mole feala ke fakatatau ki te kolōlia ʼa te ʼAtua. Koia ko he paki ʼo te ʼAtua ʼe mole fakahā ai tona ʼuhiga moʼoni. (Loma 1:22, 23) ʼE feala koa ki he tahi ke ‘atolasio ʼaki te moʼoni’ mo kapau ʼe fakaōvi ki te ʼAtua ʼaki he paki neʼe faʼu e te tagata?

Te Akonaki ʼAē ʼe Fakahā Lelei ʼi Te Tohi-Tapu

Neʼe tapuʼi e te Lao ʼa te ʼAtua te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki ʼi te tauhi. Neʼe ʼui fēnei e te lua Folafola e Hogofulu: “ ʼE mole tonu anai ke ke fai maʼa koe he paki neʼe togi peʼe ko he meʼa ʼe tatau ʼi te lagi peʼe ʼi te lalo kele peʼe ʼi te ʼu vai ʼi te lalo kele; ʼe mole tonu anai ke ke tulolo peʼe ke ke tauhi kiai.” (Ekesote 20:4, 5) Ko te Tohi-Tapu ʼaē ʼe haʼu mai te ʼAtua ʼe ina toe fakatotonu fēnei: “ ʼE tonu ke ke nofo maʼa mai te tauhi tamapua.”—1 Kolonito 10:14.

ʼE moʼoni ʼe tokolahi te hahaʼi ʼe nātou ʼui anai, ko tanatou fakaʼaogaʼi te ʼu paki ʼi te tauhi ʼe mole ko he tauhi tamapua. Ohage la ko te kau Kilisitiano Orthodoxes ʼe nātou tau ʼui, ʼe mole nātou tauhi moʼoni ki te ʼu paki kae nātou punonou, mo tulolo ʼi ʼonatou muʼa pea mo faikole kiai. Neʼe tohi fēnei e te patele Orthodoxe: “ ʼE mātou fakaʼapaʼapa ki te ʼu paki ʼaia heʼe ko he ʼu meʼa taputapu, pea ʼe mātou fakaʼapaʼapa ki te hahaʼi ʼaē ʼe tuʼu ʼi te ʼu Paki.”

Kae ʼe tou fai te fehuʼi ʼaenī: ʼE tali koa e te ʼAtua ke fakaʼaogaʼi te ʼu paki moʼo fakaʼapaʼapa kia nātou ʼaē ʼe tuʼu ʼi ai? ʼE mole he vaega ʼi te Tohi-Tapu ʼe tuʼu ai ʼe ina tali te faʼahiga tauhi ʼaia. ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e te kau Iselaele te paki ʼo te pipi, ʼo nātou ʼui ʼe ko he fakaʼapaʼapa kia Sehova, neʼe ina fakahā age tana mole loto kiai, ʼo ina ʼui neʼe nātou līaki tanatou tui.—Ekesote 32:4-7.

ʼE ʼi Ai Te Tuʼutāmaki ʼe ū Ai

Ko te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki ʼi te tauhi ʼe fakatupu tuʼutāmaki. ʼE feala ke liliu te hahaʼi ʼo tauhi ki te paki kae mole nātou tauhi kia ia ʼaē ʼe tuʼu ʼi te paki, te ʼAtua. ʼE feala pe ke ʼui ʼe liliu te paki ko he tamapua.

Neʼe hoko te meʼa ʼaia ki te kau Iselaele. Ohage la, ʼi tanatou haʼele ʼi te toafa, neʼe faʼu e Moisese te gata kapa. ʼI te kamata, neʼe feala ke fakamālōlō te hahaʼi mokā nātou sio ki te gata. Ko nātou ʼaē neʼe uʼusi e he gata neʼe feala ke nātou sio ki te gata kapa pea tokoni age te ʼAtua kia nātou. Kae ʼi te kua nonofo ʼa te hahaʼi ʼi te Kele ʼo Te Fakapapau, neʼe hage neʼe nātou fakaʼaogaʼi te meʼa ʼaia ko he tamapua, ohage neʼe feala ki te gata kapa ke ina fakamālōlō te hahaʼi. Neʼe nātou tutu te iseso pea mo nātou fakahigoaʼi ko Nehoushtân.—Faka au 21:8, 9; 2 Hau 18:4.

Neʼe toe fia fakaʼaogaʼi e te kau Iselaele te aleka ʼo te fuakava ohage ko he meʼa moʼo fakamalaʼia tonatou ʼu fili, kae neʼe fua kovi kia nātou. (1 Samuele 4:3, 4; 5:11) Pea ʼi te temi ʼo Selemia, ko te hahaʼi ʼo Selusalemi neʼe lahi age tanatou tokagaʼi te fale lotu ʼi te ʼAtua ʼaē neʼe tauhi ai.—Selemia 7:12-15.

ʼE kei mafola lahi te tauhi ʼaē ʼe fai ki he ʼu meʼa kae mole tauhi ki te ʼAtua. Neʼe ʼui fēnei e te tagata fai kumi ko Vitalij Ivanovich Petrenko: “Ko te paki . . . ʼe liliu ko te meʼa ʼaē ʼe tauhi kiai [te hahaʼi], pea ʼe ko he tuʼutāmaki heʼe feala ke nātou tō ki te tauhi tamapua . . . ʼE tonu ke tou ʼiloʼi ko te faʼahi ʼaia ʼe ko he aga faka pagani tāfito, neʼe iku ki te tauhi ʼo te ʼu paki ʼi te ʼu akonaki ʼaē neʼe kua tali e te hahaʼi.” ʼO toe feiā pe, ko te patele Orthodoxe Keleka ko Demetrios Constantelos, ʼe ina ʼui ʼi tana tohi Understanding the Greek Orthodox Church: “ ʼE feala ke fakaʼaogaʼi e he Kilisitiano he paki ke tauhi kiai.”

ʼE fakatupu lotolotolua te ʼui ʼaē ʼe fakaʼaogaʼi pe te ʼu paki moʼo lagolago ki te tauhi. Koteā tona tupuʼaga? ʼE mole moʼoni koa la ko ʼihi paki ʼo Malia peʼe ko te ʼu “sagato,” ʼe fakaʼapaʼapaʼi pea mo fakaʼaogaʼi lahi age e te hahaʼi ʼi he tahi age ʼu paki ʼo he tahi kua fualoa tona mate? Ohage la, ko te paki ʼe tuʼu ai ia Malia ʼo Tinos, ʼi Heleni, ʼe tauhi kiai te hahaʼi Orthodoxes, pea ʼe toe tatau mo te tahi ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou tauhi ki te paki ʼo Malia ʼo Soumela, ʼi te potu noleto ʼo Heleni. ʼE tahi tui e te ʼu kūtuga ʼaia ko tona paki ʼaē ʼe maʼuhiga age, ʼe lahi age te ʼu milakulo ʼaē ʼe ina fakahoko, logola ʼe ko te fafine pe ko Malia ʼaē ʼe tuʼu ʼi te ʼu paki ʼaia pea kua fualoa tona mate. Koia, ʼe manatu e te hahaʼi ʼe maʼu e ʼihi paki he ʼu mālohi pea mo nātou tauhi ai kiai.

ʼE Tonu Koa Ke Tou Faikole Ki Te Kau “Sagato” Peʼe Kia Malia?

E feafeaʼi te tauhi ʼaē ki te hahaʼi ohage ko Malia peʼe ko te kau “sagato”? Ko Sesu ʼi tana tali ki tona fakahalaʼi e Satana, neʼe talanoa kia Teutalonome 6:13 pea neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE tonu ke ke tauhi ki te ʼAliki tou ʼAtua, pea mo ke tauhi kia te ia tokotahi pe.” (Mateo 4:10) Ki muli age neʼe ina ʼui ko te kau atolasio moʼoni ʼe tonu ke nātou atolasio ki “te Tāmai” tokotahi pe. (Soane 4:23) ʼI tana ʼiloʼi te faʼahi ʼaia, neʼe fakatonutonuʼi e te ʼaselo ia te ʼapositolo ko Soane, ʼi tana fia tauhi age kia ia, ʼo ina ʼui age fēnei: “ ʼAua naʼa ke fai te meʼa ʼaia . . . ʼE ko te ʼAtua ʼaē ʼe tonu ke ke tauhi ki ai.”—Apokalipesi 22:9.

ʼE lelei koa te faikole kia Malia, te faʼe ʼa Sesu ʼi te kele, peʼe ki he kau “sagato,” ʼo kole ke nātou hūfaki tatou ia muʼa ʼo te ʼAtua? ʼE tali fakahagatonu fēnei e te Tohi-Tapu: “ ʼE ko te tagata fakafelogoi pe e tahi ʼi te ʼAtua pea mo te malamanei, ia Kilisito Sesu totonu.”—1 Timoteo 2:5.

Koutou Taupau Takotou Felogoi Mo Te ʼAtua

Ko te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki ʼi te tauhi, ʼaē ʼe mole ʼalutahi mo te ʼu akonaki ʼo te Tohi-Tapu, ʼe mole feala ke nātou tokoni mai ke kita maʼu te ʼofa ʼo te ʼAtua pea mo te fakamaʼuli. Kailoa ia, neʼe ʼui e Sesu ʼe feala ke kita maʼu te maʼuli heʼegata mo kapau ʼe tou maʼu te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua moʼoni tokotahi pe, mo tou ʼiloʼi lelei tona ʼulugaaga fakaofoofo pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu pea mo tana aga ki te hahaʼi. (Soane 17:3) Ko te ʼu paki ʼe mole nātou sisio ki he meʼa, peʼe nātou logoʼi he meʼa peʼe palalau, pea ʼe mole feala ke nātou tokoni ki he tahi ke ina ʼiloʼi te ʼAtua pea mo fai he tauhi ʼe ina leleiʼia. (Pesalemo 115:4-8) Ko te ako maʼuhiga ʼaia ʼe feala pe ke kita maʼu mokā kita ako te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu.

ʼE mole tou maʼu anai he ʼu lelei mai te tauhi ki te ʼu paki pea ʼe feala ke tou tuʼutāmaki ai ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼO feafeaʼi? ʼUluaki, ko te faʼahi maʼuhiga ʼaia, ʼe feala ke fakamamaʼo ai he tahi mai ia Sehova. Ki te kau Iselaele, ʼaē “neʼe nātou fakaʼita ia ia ʼaki te ʼu tamapua fakalialia,” neʼe fakakikite fēnei e te ʼAtua: “ ʼE ʼau fakaū anai toku fofoga kia nātou.” (Teutalonome 32:16, 20, The New American Bible) Kapau neʼe nātou toe fia felogoi mo te ʼAtua, pea neʼe tonu ke nātou ‘līaki te ʼu tamapua agahala.’—Isaia 31:6, 7, NAB.

Koia, ʼe ko te tokoni faka Tohi-Tapu lelei ʼaenī: “ ʼAku kiʼi fānau, koutou tokakaga ki te ʼu tamapua”!—1 Soane 5:21, NAB.

[Kiʼi nota]

[Talanoa ʼo te pasina 6]

Neʼe Tokoni Kia Nātou Ke Nātou Tauhi “ ʼAki Te Laumālie”

Ko Olivera ko te fafine neʼe tauhi fakamalotoloto ʼi te Lotu Orthodoxe ʼi Alepania. ʼI te tapuʼi ʼo te lotu ʼi te fenua ʼi te 1967, neʼe hoko atu e Olivera ia tana tauhi fakafūfū. Neʼe ina teitei fakaʼaogaʼi katoa te kiʼi falā ʼo tana posio, moʼo totogi he ʼu paki aulo pea mo siliva, mo te iseso pea mo te ʼu sela. Neʼe ina fufū te ʼu meʼa ʼaia ʼi tona lalo palepale pea ʼi ʼihi po, neʼe moe ʼi te hekaʼaga neʼe ōvi ki tona palepale, ʼi tana mataku ʼaē naʼa hā ki tuʼa peʼe kaihaʼa. ʼI te temi ʼaē neʼe ʼaʼahi ia ia e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te kamata ʼo te ʼu taʼu 1990, neʼe tokagaʼi e Olivera te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼi tanatou logo. Neʼe mahino ai ki te meʼa ʼaē ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te tauhi moʼoni, ke fai “ ʼaki te laumālie,” pea mo ina ako te manatu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki. (Soane 4:24, Bible de Jérusalem) Ko te Fakamoʼoni ʼaē neʼe ina fai tana ako Tohi-Tapu neʼe ina tokagaʼi, ʼi te temi fuli pe ʼaē neʼe haʼu ai ʼo fai te ako ʼo Olivera, kua puli ʼihi paki. Pea ki muli age, neʼe mole kei ʼi ai he paki. ʼI tana ʼosi papitema, neʼe ʼui fēnei e Olivera: “Ia ʼaho nei, ʼe mole kei ʼau fakaʼaogaʼi te ʼu paki kae ʼe ʼau maʼu te laumālie maʼoniʼoni ʼa Sehova. ʼE ʼau loto fakafetaʼi lahi heʼe kua feala ke ʼau maʼu te laumālie kae mole ʼau fakaʼaogaʼi he ʼu paki.”

Ko Athena mai te motu ʼo Lesbos ʼi Heleni, neʼe gāue mālohi ʼi te Lotu Orthodoxe. Neʼe kau ʼi te kauhiva pea neʼe mulimuli fakalelei ki te talatisio faka lotu, ʼaē neʼe kau kiai te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki. Neʼe tokoni te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova kia Athena ke mahino kia ia, ko te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe akoʼi age kia ia neʼe mole ʼalutahi mo te Tohi-Tapu. Neʼe kau kiai te tauhi ki te ʼu paki pea mo te koluse. Neʼe loto moʼoni e Athena ke ina fai tana ʼu kumi ʼo ʼuhiga mo te haʼuʼaga ʼo te ʼu meʼa faka lotu ʼaia. ʼI tana ʼosi fai te ʼu kumi ʼi te ʼu tohi kehekehe, neʼe ina ʼiloʼi papau ai ko te ʼu meʼa ʼaia neʼe mole fakaʼaogaʼi ʼi te Lotu Faka Kilisitiano. Ko tana loto ʼaē ke ina tauhi ki te ʼAtua “ ʼaki te laumālie,” neʼe ina līaki ai tana ʼu paki, logola tonatou totogi kovi. Kae neʼe fiafia Athena ke ina pulihi te paʼaga ʼaia kae mulimuli ki te tauhi ʼaē ʼe maʼa pea mo tali e te ʼAtua.—Gaue 19:19.

[Talanoa ʼo te pasina 7]

Ko Te Pena ʼo Te ʼu Paki ʼe Ko He Faiva Pe Koa?

ʼI te ʼu taʼu pe ʼaenī, ʼi te malamanei neʼe taupau lelei te ʼu paki ʼa te Lotu Orthodoxe. Ki te hahaʼi ʼaē ʼe nātou leleiʼia te ʼu paki ʼaia, ʼe mole ko he ʼu paki taputapu pe ʼo te lotu, kae ʼe ko he ʼu paki matalelei ʼe hā ai te temi ʼo te kolo ko Byzance. ʼE ko he meʼa māhani te maʼu ʼo he ʼu tuʼuga paki lotu feiā, ʼi te loto fale peʼe ko te pilō ʼo he tahi ʼe mole tui ki te ʼAtua.

Kae ko te kau Kilisitiano fakamalotoloto, ʼe nātou manatuʼi te tupuʼaga tāfito ʼo te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki. ʼE fakaʼaogaʼi moʼo tauhi kiai. ʼE mole valokiʼi e te kau Kilisitiano te hahaʼi ʼaē ʼe ʼi ai tanatou ʼu paki, pea ʼe mole nātou taupau he ʼu paki, tatau aipe peʼe ko he ʼu meʼa matalelei. ʼE ʼalutahi te faʼahi ʼaia mo te pelesepeto ʼaē ʼe tou maʼu ia Teutalonome 7:26, ʼi te Bible de Jérusalem: “ ʼE mole tonu ke ke fakahū he ʼu meʼa fakalialia [he ʼu paki ʼe fakaʼaogaʼi moʼo tauhi kiai] ki tou loto fale peʼe ke tō mo koe ki te tapu. ʼE tonu ke nātou hage kia koe ko he ʼu meʼa ʼe heʼemaʼa pea mo fakalialia.”

[Paki ʼo te pasina 7]

ʼE mole tali e te ʼAtua te fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu paki ʼi te tauhi

[Paki ʼo te pasina 8]

Ko te ʼatamai mālama ʼo te Tohi-Tapu ʼe tokoni mai ke tou tauhi ki te ʼAtua ʼaki te laumālie