Ubomi Benyenzane Ephila Ngamaxesha Athile

IINYENZANE zizinambuzane ezifana neentethe, yaye zikho kuwo onke amazwekazi ngaphandle kwaseAntarctica. Kumntla-mpuma weMerika kuphela, ufumana iinyenzane eziphila ngamaxesh’ athile nekudala zimangalisa iingcali zebhayoloji.

Khawucinge ngoku: Iinyenzane ezininzi zivela entwasahlobo zize ziphile iiveki nje ezimbalwa. Ngelo xeshana ziliphila elangeni, ziyobuza, zenze ingxolo enganyamezelekiyo, zibhabhe, zizale zize zife. Okumangalisayo kukuba, ezo zizelweyo zibonakala emva kweminyaka eyi-13 okanye eyi-17, kuxhomekeka ukuba loluphi uhlobo lwenyenzane. Kweli xesha zingabonakaliyo, kwenzeka ntoni kuzo?

Ukuze siwuphendule lo mbuzo, kufuneka siqonde indlela eziphila ngayo, engafaniyo neyezinye izinambuzane. Kwisithuba esingangeveki zifikile, kudibana imazi nenkunzi, aze umama abeke amaqanda ayi-400 ukuya kwayi-600 kumasetyana omthi. Kungekudala emva koko, loo nkunzi nemazi ziyafa. Kwiiveki nje ezimbalwa, loo maqanda ayaqandusela ize imibungu iwele emhlabeni, igrumbe ize iphile phantsi komhlaba, apho ifunxa incindi yeengcambu zemithi kangangeminyaka. Kwiminyaka eyi-13 okanye eyi-17 emva koko, iphuma izizinambuzane ize iphinde iphile ngale ndlela ingasentla.

Elinye inqaku elikwimagazini iNature lithi le ndlela intsokothileyo ziphila ngayo ezi nyenzane “kudala imangalisa oososayensi. . . . Nkqu nangoku, nabo bafunda ngezinambuzane basazama ukuyazi le ndlela ingaqhelekanga ziphila ngayo.” Iyaqala ukubonwa ke le kubomi bezilwanyana.

Ucinga ntoni? Ngaba inyenzane ephila ngamaxesha athile yazivelela? Okanye yadalwa?