Rayog ni Ngad Taleged e Mahl nge Cham, Fa?

Boor fan ni ma cham e girdi’. Bay boch e girdi’ ni yad ma cham ni bochan ngongolen e am, ara ke buchuuw e salpiy ko nam, ara bochan e nge dab kun laniyan’ ngorad. Ma boch e girdi’ e yad ma cham ni bochan e binaw nge pi n’en bay riy. Boor e cham ni ma sum ni bochan e ke n’uw nap’an ni be par boch e girdi’ nib thil ramaen dowrad nder taareban’rad ara bochan e teliw. Mang e yibe rin’ ni ngan taleg e cham min awnag e gapas? Rayog ko girdi’ ni ngar taleged ndab kun mahl, fa?

Bangi sasing ni ke mogchoth ni yaan girdien e dimow naun ni yad bay u lan ba naun ni yibe toy ni yad be weliy murung’agen e maruwel ni ngan rin’.

YIBE GAY ROGON NI NGE MON’OG E PAR

N’en yibe nameg: Ngan mon’ognag e par ko girdi’. Re n’ey e rayog ni nge lichnag urngin e girdi’ nib gafgow, ni aram reb i fan ni be sum e mahl.

Fan nib mo’maw’: Thingari thilyeg e am rogon ni yad be maruwel ko salpiy. Nap’an e duw ni 2022, ma kan sumarnag nsogonap’an 34.1 bilyon e dolla ni kan fanay u ga’ngin yang e fayleng nga boch ban’en ni nge mon’ognag e par ko girdi’ u boor e nam. Machane urngin e biney e salpiy e kemus ni taa bochi yang u ga’ngin e salpiy ni kan n’ag ni fan ko maruwel ko salthaw u lan e re duw nem.

“Ka boor e salpiy ni kug n’aged nge boch ban’en ni kug fanayed ni ngan ayuweg e piin kar gafgowgad ni bochan e cham ni yibe tay nga urngin e tin kug fanayed ni nggu taleged e cham min awnag e gapas.”—António Guterres, secretary-general ko United Nations.

N’en be yog e Bible: Rayog ko pi am u fayleng nge boch e ulung ni kan sunmiy ni ngar ayuweged e piin gafgow, machane dabiyog ni ngar taleged ndab kun gafgow.—Deuteronomy 15:11; Matthew 26:11.

Bangi sasing ni ke mogchoth ni yaan l’agruw ni’ ni yow be rurug pa’row ni ke m’agan’row nga ban’en.

YIBE GUY ROGON NI NGE AW E GAPAS

N’en yibe nameg: Ngan taleg e maluagthin ni aram e ngan weliy murung’agen e magawon u fithik’ e gapas me m’agan’uy ngay ni ngan rin’ boch ban’en nra yib angin ko piin yad be luag e thin.

Fan nib mo’maw’: Rayog ni bay reb e ulung ara boor e ulung ndubrad ni ngan puruy’nag e n’en ngan rin’, ara ngar t’ared lanin’rad, ara nge m’agan’rad ko n’en kan dugliy ni ngan rin’. Ma faanra kan dugliy ni nge aw e gapas, ma kub mom ni nge sum e wagey bayay.

“Gathi gubin ngiyal’ ni ma aw e gapas u daken e pi n’en kan weliy ke taareban’uy ngay. Rayog nde mat’aw e n’en ke taareban’uy ngay ni ngan rin’ me boch nga tomuren miki sum e cham riy.”—Raymond F. Smith, American Diplomacy.

N’en be yog e Bible: Susun e nge guy e girdi’ rogon ni nge aw e “gapas.” (Psalm 34:14) Machane boor e girdi’ e ngiyal’ ney “ndar yul’yul’gad, . . . ma dubrad ni nge taareban’rad nga taa ban’en, . . . ma dabiyog ni nge pagan’uy ngorad.” (2 Timothy 3:1-4, NW) Mit ney e ngongol e be taleg e pi tayugang’ ko am nriyul’ ni yad baadag ni ngar mon’ognaged boch ban’en nder yag ni ngar pithiged e magawon ni be sum u thiliy.

Bangi sasing ni ke mogchoth ni yaan bboyoch ni ke werwer.

NGAN LICHNAG ARA NGAN CHUWEG TALIN E CHAM

N’en yibe nameg: Ngan lichnag ara ngan chuweg urngin talin e cham nib ga’ ni tin bay e nuclear riy, nge yub, nge boch e m’ar ni kan sunmiy ni nge li’ e girdi’.

Fan nib mo’maw’: Pi nam e ba ga’ nde m’agan’rad ngay ni ngar lichnaged ara ngar chuweged e pi talin e cham rorad ni bochan e yad be magar nri war lungurad ara mom ni ngan cham ngorad. Re n’ey ni yibe guy rogon ni ngan rin’ e ku der yag ni nge taleg e girdi’ ndab kur chamgad.

“Boor ko pi am nra micheged ni yad ra chuweg e pi talin e cham rorad u tomuren e duw ni 1991 e dar rin’ed e n’en nra micheged nib muun ngay e pi n’en nra micheged ni yad ra rin’ ni ngar lichnaged boch ban’en ni bay e riya’ riy, mar buchuuwnaged e magawon ni be sum u thilin e pi nam, me munmun me gapas boch e fayleng.”—“Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

N’en be yog e Bible: Susun e nge digey e girdi’ e pi talin e cham rorad, mar “pirdiiyed e pi sayden rorad ngar ngongliyed talin e maruwel riy ni ma gi’ e but.” (Isaiah 2:4) Machane gathi kemus e n’en nib t’uf ni ngan rin’, ya laniyan’ be’ e ma yib e lem nib kireb riy me k’aring facha’ ni nge cham.—Matthew 15:19.

Bangi sasing ni ke mogchoth ni yaan e tayugang’ u boch e nam ni kar saboliyed ba tebel. Yad be sayin nga bogi babyor ni taareb rogon.

BE FAL’EG E PI AM THILRAD YA NGE TAL E MAHL

N’en yibe nameg: Be m’agan’ e pi am ngay ni ngar ayuweged yad u pa’ e pi toogor rorad. Yad be lemnag nre n’ey e ra taleg e pi toogor ndab ra sunmiyed e cham u thilrad ya faan yad ra rin’, ma aram e ngar chamgad e pi salthaw u boor e nam.

Fan nib mo’maw’: Re n’ey ni ngan cham nga boor e nam taab yay e der micheg nra aw e gapas. Pi nam e gathi gubin ngiyal’ ni yad ma rin’ e tin kar micheged, ara taareban’rad nga rogon nge ngiyal’ ni ngar chamgad ko pi toogor rorad.

“Yugu aram rogon nib gel e maruwel ni tay fare League of Nations nge United Nations ni nge ayuweg e pi am ni nge fel’ thilrad, machane ku der tal e mahl.”—“Encyclopedia Britannica.”

N’en be yog e Bible: Ba ga’ ni kab fel’ ni nge maruwel boor e girdi’ u taabang. (Eklesiastes 4:12) Machane dabiyog ni ngad taga’gad ko pi ulung ni ke sunmiy e girdi’ ni ngar feked e gapas nge pagan’ nga fayleng. “Dabi pagan’med ngak e pi tolang ni bogi girdi’; dariy ba girdi’ nrayog ni ayuwegmed. Nap’an ni yad ra yim’, mi yad ra sul ko ab; rofen nem e gubin e tin ur tanomniged e ra mus.”—Psalm 146:3, 4, Bible ni Thothup.

Yugu aram rogon ni boor e nam ni be guy rogon ni nge aw e gapas, machane ka yibe mahl.