Tatamana ba wuluenga mu kondo bua mu phukumunu

1-2. a) Ndubu mbi Yesu kavana balonguki bandi? b) Bila mbi balonguki babuila mu lebakana ku kimutu? (Tala phe zifoto.)

“BILA pheve yidi ayi luzolo lumboti, vayi nitu yidi yilebakana.”a (Mat. 26:41b) Mu ziphova ziozi, Yesu wumonisa ti wuzaba bumutu bueto bukambu ku lunga. Vayi ziphova beni ziba phe ayi ndubu: Keba viokisa viangu mu kukitudila ntima. Mu thonono ndidulu buisi bu lumbu beni, balonguki bamonisa mu sikididi kioso nzengolo yitatamana ba pfika pfika ayi Pfumu’awu. (Mat. 26:35) Mayindu mawu maba mamboti. Kadiambu ko buawu, basi zaba ko phila yoyi balenda fika lebikinina bawu dengana zinzomono zingolo. Diawu Yesu kabalubudila ti: “Luleka nkielo ayi lusambila muingi luedi bua mu phukumunu.”​—Mat. 26:41a.

² Diambu dikiadi, minlonguki misi nunga ko leka nkielo. Mu thangu bakanga Yesu, batatamana ba bakangama kuidi niandi voti babua mu ntambu wu tina? Mu thangu babakanga mu kinzimbukila, balonguki bavanga mambu momo batuba ti balendi ko kumavanga​—batina Yesu.​—Mat. 26:56.

3. a) Mu diambu di tutatamana ba bakuikama kuidi Yehova, bila mbi katulendi ko kukitudila ntima viokisa viangu? b) Mbi tueka ntadila mu disolo diadi?

³ Tulendi ko kukitudila ntima viokisa viangu. Bukiedika, tuidi bakubama mu kambu bika kadi diambu dimosi diodi dim’bebisa nguizani’eto ayi Yehova. Kadiambu ko buawu, tuidi batu bakambu lunga ayi tulenda dengana mambu momo malenda kututula mu phukumunu. (Lom. 5:12; 7:21-23) Bawu kambu kutulubula, tulenda ba mu tezo kimona mambu mambimbi banga mambu mamboti. Muingi tuba bakuikama kuidi Yehova ayi Yesu, tufueti landakana ndongi yi Yesu yi tatamana ba basiama mu kambu bua mu phukumunu yi vanga disumu. Disolo diadi dilenda kutusadisa tubutudila. Tuketa tadila mambu momo tufueti luta bela baluenga. Kuntuala, matu tubila phe phila yoyi tulenda kukitanina mu ziphukumunu. Kutsuka matu mona phila yoyi tulenda tatimina bela basiama.

MU MAMBU MBI TUFUETI TATIMININA BELA BALUENGA?

4-5. Bila mbi tufueti tatiminina bela baluenga buba mu masumu mafioti fioti?

⁴ Buba masumu mafioti fioti malenda bebisa phe nguizani’eto ayi Yehova. Mu buela, malenda kutunata phe mu vanga masumu manneni.

⁵ Beto boso tueta dengana mambu momo malenda kutuvukumuna mu vanga disumu. Vayi beto boso, lebakana kueto kuidi kuviakana, diawu mambu mankaka malenda luta kutuvukumuna mu vanga mambu mambimbi. Mu kifuani, mutu wunkaka wulembo nuanisa phukumunu yivanga kiphinga voti kitsuza. Mutu wunkaka kalenda ba phuila yingolo yivanga mambu mambimbi, banga sakisa binama bibutila mu diambu di mona lueki (masturbation) voti tala pornografi. Kadiambu ko buawu, mutu wunkaka wulembo nuanisa kifu kimona batu tsisi, kifu kiyindula mambu mambimbi, kifu kivika fuemanga voti wulembo nuanisa diambu dinkaka dimbimbi. Banga butubila Zaki, “kadika mutu weti vukumunu bu keti tutu ayi vunu kuidi zitsatu ziandi zimbimbi.”​—Zaki 1:14.

6. Mu diambu mbi tufueti bela bakuikama?

⁶ Zebi mambu momo weti fika bela mu phukumunu? Disi ko diambu dimboti mu kukivuna mu manga lebakana kueto voti mu banzila ti tuidi bakinda ayi tulendi ko bua mu vanga diambu dimbimbi. (1 Yow. 1:8) Kutu Polo monisini ti buba bobo “badi basiama mu kipheve,” balenda bua mu phukumunu ti bakadi luenga. (Nga. 6:1) Tubika kukivuna beto veka ayi tufueti zaba mambu momo tuididi balebakana.​—2 Ko. 13:5.

7. Mu mambu mbi tufueti luta luengila? Vana kifuani.

⁷ Beto mona mambu momo malenda kutuvukumuna, mbi tufueti tula? Tufueti tula ngolo mu ba na diluaku di nunga mambu momo malenda kutuvukumuna! Mu kifuani, mu thangu thama, mu luphangu lu mbanza, buangu kiluta ba vonza, kiba mielo mi luphangu. Diawu, mielo mieba sungungu thangu ka thangu. Beto phe tufueti luta banga baluenga nduka nduka mu mambu momo tukadila balekana.​—1 Ko. 9:27.

BUE TUFUETI BELA BALUENGA MU KAMBU BUA MU PHUKUMUNU YI VANGA DISUMU

8-9. Ntueni nioni basudikisidi mu Zingana kapu 7, nginu mbi katula muingi kabika vanga disumu dinneni? (Zingana 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Bue tulenda bela baluenga? Tutadila malongi momo tulenda baka kuidi ntueni nioni batubidi mu Zingana kapu 7. Wutula kitsuza ayi nketo tsuza. Verse 22 yitumonisini ti ntueni beni wubakala wuthumu landakana nketo beni wutsuza ‘mu khumbu mosi.’ Banga phila bulembo monisina ziverse ziozi zidi kumanima, ntueni beni wuketa baka zinzengolo zimbimbi ziozi zinnata malembi malembi mu kue vangi disumu beni.

⁹ Mbi binnata mu vanga disumu beni? Diambu ditheti, mu masika, ‘wuviokila mu bala bala yoyi yikala [nketo beni wutsuza] ayi wuyenda kundambusu nzo’andi.’ (Tanga Zingana 7:8, 9.) Kumanima, mu thangu kamona nketo beni, kasi tina ko. Vayi wukikinina bezi kiandi ayi wukikinina kun’wa mu thangu keba tubila minkayilu mindembama miomi keba vananga bulendakana mu lukanu lu kumvukumuna kun’wilukila ti widi nketo wumboti. (Tanga Zingana 7:13, 14, 21.) Enati ntueni beni wubakala wukitinina bivonza biobi binnata mu vanga disumu, nginu wukitanina mu kambu bua mu phukumunu ayi mu vanga disumu.

10. Mu phila mbi lumbu kiaki phe mutu kalenda tudila nzimbala yo ntueni beni wubakala katula?

¹⁰ Disolo di Solomo dilembo monisa diambu diodi dilenda builukulu kioso kuandi sadi ki Yehova. Mutu kalenda vanga disumu dinneni ayi kalenda yituka mu phila yoyi kathumbulu kudivangila mu ‘khumbu mosi.’ Voti kalenda tuba, “mu kinzimbukila” phangidi disumu beni. Vayi niandi yindula bumboti mboti disumu diodi kavengi, bulendakana maka bakula ti zinzengolo zikondolo nduenga kabeki ayi ziawu zinneti mu vanga disumu beni. Zinzengolo zikondolo nduenga ziozi mutu kalenda baka, zidi: Sobula bakundi bambimbi, viokisa thangu mu phila yimbimbi, voti kuenda mu bibuangu biobi bilenda pusa mutu kavanga disumu, voti sadila interneti mu phila yimbimbi. Bulendakana phe, wulembo kuandi sambila, tanganga Bibila, kutakana mu zikhutukunu, voti sala kisalu ki tsamununu. Banga ntueni nioni batubidi mu Zingana, bulendakana kasi thumu vangila ko disumu mu kinzimbukila.

11. Diambu mbi tufueti manga muingi tubika vanga disumu?

¹¹ Dilongi mbi tubeki? Tulendi sukila ko kaka mu bika vanga disumu, vayi tufueti manga mambu momo mannatanga mutu mu vanga disumu. Solomo wusudikisa diambu beni kumanima ma bula disolo di ntueni beni wubakala ayi nketo beni wutsuza. Mu diambu di nketo beni, wutuba ti: “Kadi bika ti ntim’aku wulandakana zinzila ziandi.” (Zin. 7:25) Tubidi diaka mu diambu di nketo nioni wukala ntu ngolo ti: “Wuntatukila; ayi kadi ba pfika pfika yi muelo wu nzo’andi.” (Zin. 5:3, 8) Ninga, matu kitanina mu kondo vanga disumu, enati tutatukidi mambu momo mannatanga mutu mu vanga disumu.b Yawu yinsundula, buba ti diambu dinkaka disi kandukulu’andi ko kuidi Bakristu, vayi tuzebi ti diambu beni dilenda kutunata mu vanga diambu dimbimbi, madi ba diambu dimboti mu kondo kuandi vanga diambu beni.​—Mat. 5:29, 30.

12. Nzengolo mbi Yobi kabaka ayi bue yinsadisila kakitanina mu kondo bua mu phukumunu? (Yobi 31:1)

¹² Muingi tumanga mambu momo meta nata mutu mu vanga disumu, tufueti baka zinzengolo. Buawu Yobi katudila. ‘Wutula luwawanu ayi meso [mandi]’ mu kondo tala baketo bankaka mu ziphuila zimbimbi. (Tanga Yobi 31:1.) Bo kakangama mu nzengolo’andi, yawu yinsadisa kabika tula kiphinga. Beto phe tufueti baka nzengolo yimanga diambu dioso diodi dilenda kutunata mu vanga disumu.

13. Bila mbi tufueti kebila mu mambu momo tueta yindula? (Tala phe zifoto.)

¹³ Tufueti keba phe mu phila yoyi tueta yindudila. (2 Mo. 20:17) Batu bankaka beta banzila ti yindula diambu dimbimbi yisi’andi mbimbi ko enati wukadi kuaku vanga diambu beni. Vayi yindula phila yoyi yidi diambu dimbimbi. Mutu nioni weta yindula diambu dimbimbi weta yedisa phuila yimbimbi. Niandi kubutudila, maka mona phasi mu nunga phuila yivanga diambu dimbimbi. Kadiambu ko ziphuila zimbimbi zieta tukuizila mu mayindu. Muingi tununga, tufueti fika lozanga mu nsualu nsualu mayindu mambimbi ayi kumabalula mu momo mamboti. Beto kubutudila, matu nunga kakidila mayindu mambimbi momo meta kuiza baluka mu phuila yingolo yoyi yikala phasi mu kuyinuanisa ayi yoyi yilenda kutunata mu vanga disumu dinneni.​—Flp. 4:8; Kol. 3:2; Zaki 1:13-15.

14. Mbi diaka binkaka bilenda kutusadisa tukitanina muingi tubika bua mu phukumunu?

¹⁴ Mbi diaka binkaka tufueti tula muingi tukitanina tala tuedi bua mu phukumunu? Tufueti luta kikinina ti tumukina minsiku mi Yehova, yikala kaka mu diambu di mamboti meto veka. Thangu zinkaka, yilenda ba phasi mu yindula ayi mu vanga mambu banga phila yoyi Yehova katididi, vayi beto tula ngolo mu kubutudila, matu ba mu zikhini zikiedika kiedika.

15. Yonzula mayindu mamboti bue maku tusadisila mu ziphukumunu?

¹⁵ Tufueti yonzula mayindu mamboti. Beto longuka ‘lenda mambu mambimbi ayi zola momo madi mamboti,’ matu yedisa nzengolo’eto yivanga ayi yimanga mambu moso momo meta nata mutu mu vanga disumu. (Am. 5:15) Ziphuila zimboti mazi tusadisa phe tutatamana ba baluenga enati tudengini diambu dimosi mu kinzimbukila diodi dilenda tunata mu vanga disumu.

16. Bue ba na mambu mawombo mavanga mu kipheve kulenda tusadisila tutatamana ba baluenga? (Tala phe zifoto.)

¹⁶ Bue tulenda yonzudila ziphuila zimboti? Tufueti luta ba na mambu mawombo mavanga ma kipheve momo makutusadisa tuyonzula nguizani’eto ayi Yehova. Mu thangu tunkutakana mu zikhutukunu zi Bukristu voti mu thangu tuidi mu kisalu ki tsamununu, tuedi fika ba ko mu phukumunu yivanga diambu dimbimbi. Vayi kuawu kueta kutusadisa tuyonzula phuil’eto yiyangidika Yehova. (Mat. 28:19, 20; Ebe. 10:24, 25) Mu thangu tueta tanga, longuka Mbembo Nzambi ayi kuyi yindudila mu buphinda, tueta kuiza yedisa luzolo lueto luvanga mambu mamboti ayi lulenda mambu mambimbi. (Yos. 1:8; Nku. 1:2, 3; 119:97, 101) Bambukanga moyo mambu momo Yesu kakamba balonguki bandi: “Lutatamana sambila muingi luedi bua mu phukumunu.” (Mat. 26:41) Mu thangu tueta viokisa thangu ayi Disa dieto di mazulu mu lusambulu, buawu tueta bakila diluaku dibaka lusadusu luandi ayi di kindisila nzengolo’eto yi kunyangidika.​—Zaki 4:8.

LUTATAMANA BA BALUENGA

17. Lebakana kuphila mbi kueba luta tatisanga Piela?

¹⁷ Tulenda kueto nunga manisa lebakana kukondo lunga mu mambu mankaka. Vayi bulendakana tufueti tatamana nuanisa lebakana ku mambu mankaka mu bilumbu biwombo. Tutadila kifuani ki thumu Piela. Wukiyekula mu tsisi yi mutu mu thangu kawangana Yesu mu khumbu zitatu. (Mat. 26:69-75) Yimonika ti banga Piela wununga lebakana kuandi mu thangu kata kimbangi mu kibakala kioso vantuala Sanedrine. (Mav. 5:27-29) Vayi, mua ndambu mimvu kuntuala, ‘wumona tsisi Bakristu bobo bazengu nitu’ ayi wuyiza keta lembo dia vakimosi ayi Bakristu ba bapakanu. (Nga. 2:11, 12) Tsisi yi Piela yibue vutuka diaka. Bulendakana kasi thumbu nunga ko manisa bumboti mboti lebakana beni.

18. Diambu mbi dilenda salama mu diambu di lebakana voti mu diambu di bifu binkaka bimbimbi?

¹⁸ Beto phe tulenda dengana mambu momo Piela kadengana. Mu phila mbi? Lebakana koko tulenda banzila ti tukunungini kulenda bue vutuka diaka. Mu kifuani, khomba mosi wubakala kikinini ti: “Ndinuanisa kifu kitala pornografi mu kumi ki mimvu ayi ndiyiza kikinina ti ndilendi ko bue bua mu ntambu beni. Lebakana beni kuba banga kuawu kuleka tulu ayi diluaku dimboti kueba vingila muingi kubue tona diaka.” Diambu dikhini didi ti, khomba beni kasi vonga ko. Wuyiza bakula ti kafueti tatamana tula zingolo kadika lumbu muingi kanunga lebakana beni​—bulendakana mu luzingu luandi loso mu nza yayi yi Satana. Mu lusadusu lu nketo’andi ayi lu bakulutu mu kimvuka kiandi, wubaka nzengolo yingolo muingi kanunga lembo tala pornografi.

19. Mbi tulenda tula enati tukadi thumu koka nunga manisa lebakana kumosi?

¹⁹ Mbi tulenda tula mu diambu di lebakana koko ka tuthumbudi nunga ko, kubika tunata mu vanga diambu dimbimbi? Mu landakananga ndongi yi Yesu mu diambu ditedi phukumunu, ndongi beni yitubidi ti: “Luleka nkielo.” Buba ti mu thangu yoyi wummuena ti zingolo zidi yaku mu nunga phukumunu, tatamana tatukila mambu momo malenda kunata mu phukumunu. (1 Ko. 10:12) Tatamana sadila madiela momo masadisa wununga. Zingana 28:14 yitubidi ti: “Mayangi kuidi mutu nioni wukukikenga thangu zioso.”​—2 Pi. 3:14.

MAMBOTI MATATAMANA LUENGA

20-21. a) Mamboti mbi tuela baka beto tatamana ba baluenga mu mambu momo malenda kutunata mu phukumunu? b) Beto tula ngolo mu nunga mambu momo malenda kutuvukumuna mu vanga disumu, Yehova mbi kela tula mu diambu di beto? (2 Kolinto 4:7)

²⁰ Tufueti kikinina ti zingolo zieta tombana muingi tutatamana ba baluenga va ntuala mambu momo meta vukumuna mutu mu vanga disumu. Buba “makhini ma ndambu thangu” momo disumu dilenda kutuvana, zitisa minsiku mi Yehova, kuawu kueta luta kutunatina makhini mawombo. (Ebe. 11:25; Nku. 19:8) Bila wutuvangila mu diambu di tuzingila mu landakana zinzila ziandi. (1 Mo. 1:27) Yawu mayi tusadisa tutatamana zingila mu kansasa kivedila ayi mayi tusadisa phe tutatamana ba batu bobo bela baka luzingu lu mvu ka mvu.​—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yuda 20, 21.

²¹ Bukiedika, “nitu yidi yilebakana.” Vayi yawu ko yintia tuba ti tulendi ko nunga lebakana kueto. Yehova widi wukubama mu kutuvana zingolo ziozi tuidi phuila. (Tanga 2 Kolinto 4:7.) Vayi zaba ti, lulendo lolo lulutidi ngolo luawu Nzambi keta vana. Tufueti keta tula zingolo zieto veka mu ba baluenga mu mambu momo malenda kutuvukumuna mu vanga disumu. Ti tuvengi momo tufueti vanga, tulenda ba na vuvu ti Yehova maka tuvana mvutu mu minsambu mieto muingi katuvana zingolo ziozi zilutidi mu thangu yoyi tuidi phuila yi ziawu. (1 Ko. 10:13) Ninga, mu lusadusu lu Yehova tulenda tatamana ba baluenga mu mambu momo malenda kutunata mu phukumunu.