DISOLO DI NDONGOKOLO 30
NKUNGA 36 Batelá motema na yo
Malongi mamfunu wombo momo tulenda baka kuidi mintinu mi Iseli
“Luela mona luviakunu luidi mu mutu wusonga ayi mutu wumbimbi, ayi luviakunu lolo luidi mu mutu nioni weta sadila Nzambi ayi nioni ka kansadilanga ko.”—MAL. 3:18.
MAMBU MO MADI MU KHATI DISOLO DIADI
Tulonguka phila yoyi Yehova katadila mintinu mi Iseli muingi tusudika mambu momo keta tomba kuidi bisadi biandi lumbu kiaki.
1-2. Bibila mbi kitumonisini mu diambu ditedi mintinu minkaka mi Iseli?
BIBILA kitubidi viokila 40 ki babakala bobo baba mintinu ku Iseli.a Ayi kieta bue tukamba mu bukiedika boso mambu momo mintinu minkaka mivanga. Mu kifuani, buba mintinu mimboti, mivanga mambu mambimbi. Tutadila kifuani ki Ntinu wumboti Davidi. Yehova wutuba ti: “Sadi kiama Davidi . . . wutsadila mu ntim’andi woso mu vanganga kaka mambu momo madi mamboti va meso mama.” (1 Mtn. 14:8) Vayi, ntinu beni wutula kitsuza ayi nketo ngana wukuela ayi wuvondisisa nnuni’andi ku mvita.—2 Sa. 11:4, 14, 15.
2 Vayi kuba phe na mintinu miwombo mimbimbi miomi mivanga mambu mamboti. Tutadila kifuani ki Ntinu Lehabami. “Wuvanga mambu mambimbi” va meso ma Yehova. (2 Lus. 12:14) Vayi Lehabami wukikinina lutumu lu Nzambi ti kumi ki makanda mavasuka mu kitinu kiandi. Mu buela wuyedisa zimbanza ziwombo zi kitinu kiandi muingi ziba ngolo mu diambu di katanina bisadi bi Nzambi kuidi bambeni ziawu.—1 Mtn. 12:21-24; 2 Lus. 11:5-12.
3. Kiuvu mbi kimfunu kime totuka, ayi mbi matu tadila mu disolo diadi?
3 Kiuvu kimosi kimfunu kitotukidi. Enati mintinu mi Iseli mieba vanganga mambu mamboti ayi mambu mambimbi, mu diambu mbi Yehova keba tadilanga muingi kazaba enati wumosi mu bawu widi wukuikama va meso Mandi? Mvutu mu kiuvu beni kioki mawu tusadisa tusudika mambu momo Yehova keta tutomba. Tueka ntadila mambu matatu momo Yehova keba tadilanga mu zaba ntinu wumboti ayi ntinu wumbimbi: mayindu ma mintima miawu, mbaludulu’awu yi ntima mu thangu bavengi disumu, ayi kangama kuawu mu tsambudulu yikiedika.
MINTIMA MIAWU MIBA MIDUKA KUIDI YEHOVA
4. Luviakunu mbi luba kuidi mintinu mikuikama ayi kuidi miomi misi ba ko mikuikama?
4 Mintinu miomi mieba yangidikanga Yehova mieba kunsambilanga mu ntim’awu woso.b Ntinu wumboti Yosafati, “wutomba Yehova mu ntim’andi woso.” (2 Lus. 22:9) Bibila kitubidi mu diambu di Yosafati ti: “Mu mintinu mioso miomi miyala tuamina niandi, kuisi ba ko kadi ntinu nioni wuvutukila Yehova mu ntima woso banga niandi.” (2 Mtn. 23:25) A buabu mu diambu di Solomo nioni kutsuka yi luzingu luandi wuyiza vanga mambu mambimbi? “Ntim’andi wisi ba ko wukuikama.” (1 Mtn. 11:4) Mu diambu ditedi Abiyami, ntinu wunkaka nioni kasi ba ko wukuikama, Bibila kitubidi ti: “Ntim’andi wisi ba ko wukuikama kuidi Yehova.”—1 Mtn. 15:3.
5. Sadila Yehova mu ntima wukuikama mbi yinsundula?
5 Sadila Yehova mu ntima wukuikama mbi yinsundula? Mutu nioni widi ntima wukuikama kasambilanga ko Nzambi mu bila kioki kazabidi ti buawu kaka kafueti butudila. Vayi mu luzolo keta kubutudila ayi mu kukivana kuandi. Mu buela, weta simbidila luzolo beni ayi weta tatamana kukivana mu luzingu luandi loso.
6. Bue tulenda tatiminina bela ntima wukuikama? (Zingana 4:23; Matayi 5:29, 30)
6 Bue tulenda sokudila mintinu mikuikama ayi tatamana ba ntima wukuikama? Mu tatukila mambu momo malenda kutupusa mu vanga mambu mambimbi. Mu kifuani, viokisa thangu mu phila yimbimbi kulenda vasa ntim’eto. Buawu phe buididi mu diambu di bukundi bumbimbi ayi mayindu mazola bima bi nza yayi. Ayi enati tubakudi diambu dimosi diodi dieka ntona vodisa luzolo lueto kuidi Yehova, tufueti kudikuka nsualu nsualu.—Tanga Zingana 4:23; Matayi 5:29, 30.
7. Bila mbi yididi mfunu tutatukila mambu momo malenda kutupusa mu vanga mambu mambimbi?
7 Tulendi ko bika nzila kadi fifioti ntim’eto wuvasuka. Enati tukadi keba, tulenda kukivuna beto veka mu yindula ti beto ba mambu mawombo mavanga ma kipheve, tuisi’eto ko phuila yibue tatukila mambu momo malenda kutupusa mu vanga mambu mambimbi. Mu kifuani, yindula buna banga ngeyo widi kunganda mu lumbu kioki kidi kiozi kingolo ayi muphepi wungolo. Mu thangu tudidi ku nzo, lemisini mbazu muingi wuyota. Mambu mbi mama salama ngeyo bika muelo wuzibuka? Mu nsualu woso muphepi wukiozi mawu mana kota mu nzo’aku. Dilongi mbi tubeki mu kifuani kioki? Tulendi ko kaka sukila mu dia bidia bikipheve biobi bieta tula ti nguizani’eto yiba yimboti ayi Yehova. Tufueti phe kanga muelo wu ntim’eto mu mambu momo meta pusa mutu mu vanga mambu mambimbi, mu diambu di “muphepi” wukiozi wu nza yayi voti kadulu kikondo mona Nzambi tsisi kiedi kota mu wawu ayi kiedi kuiza wuvambisa.—Efe. 2:2.
BABALULA MINTIMA MU MASUMU MAWU
8-9. Ntinu Davidi ayi Ntinu Hizikia bue babela mu thangu babasemba? (Tala foto va baba.)
8 Banga phila tudimueniningi vatheti, Ntinu Davidi wutula nzimbala yinneni. Vayi mu thangu m’bikudi Natani kansemba mu bila ki disumu diandi, Davidi wukikulula ayi wubalula ntima. (2 Sam. 12:13) Mu tadila mambu momo katuba mu Minkunga 51, tueta mona mu bukiedika ti wubalula ntim’andi. Davidi kasi sukila ko kaka mu niongina disumu diodi kavanga mu diambu di monisa Natani ti baludi ntima voti mu diambu di katina thumbudulu vayi Davidi wumonisa ti baludi ntim’andi mu bukiedika.—Nku. 51:3, 4, 17, ziphova zithonono.
9 Ntinu Hizikia niandi phe wuvangila Yehova disumu. Bibila kitubidi ti: “Ntim’andi wuyiza ba luniemo, diawu Nzambi kafuemina Yuda ayi Yelusalemi.” (2 Lus. 32:25) Bila mbi Hizikia kayiza bela luniemo? Bulendakana wuyiza kimona ti weka wuzangama mu bila ki kimvuama kiandi, bila kanungina basi Asilia voti mu bila kayiza belukila mu mangitukulu mu kimbevo. Bulendakana luniemo luawu lumpusa kamonisa kimvuama kiandi kuidi basi Babiloni, diawu m’bikudi Yesaya kansembila. (2 Mtn. 20:12-18) Vayi banga Davidi, Hizikia wukikulula ayi wubalula ntima. (2 Lus. 32:26) Buabu bue Yehova katadila Hizikia? Wuntadila banga ntinu wukuikama nioni “wutatamana vanga mambu masonga.”—2 Mtn. 18:3.
Ntinu Davidi ayi ntinu Hizikia bakikulula mu balula ntima mu thangu ba babasemba mu zinzimbala ziawu (Tala paragrafi 8-9)
10. Bue Amasia kabela mu thangu bansemba?
10 Mu luviakunu na Ntinu Davidi ayi Ntinu Hizikia, Ntinu wu Yuda Amasia wuvanga mambu masonga “vayi bika mu ntima wukuikama.” (2 Lus. 25:2) Diambu mbi dimbimbi kavanga? Mu thangu Yehova kansadisa kanunga basi Edomi, Amasia wusambila zinzambi ziawu.c Ayi mu thangu m’bikudi Yehova kan’dengana mu kunsemba, ntinu wunkuka mu nganzi yoso.—2 Lus. 25:14-16.
11. Mu tadila 2 Kolinto 7:9, 11, mbi tufueti tula muingi tubaka nlemvo? (Tala phe zifoto.)
11 Bifuani biobi malongi mbi bituveni? Tufueti balula ntima mu lembo vanganga masumu ayi tula mo tulenda tula muingi tubika lembo bue mavutukilanga. Buabu enati bakulutu ba kimvuka baveni ndongi buba mu diambu diodi dimmonika banga difioti? Tulendi ko banzila ti Yehova voti bakulutu batulozidi. Buba phe mintinu mimboti mi Iseli babavana zindongi ayi ba basemba. (Ebe. 12:6) Beto phe bawu kutuvana ndongi, 1) tufueti monisa kadulu ki kukikulula, 2) tufueti balula mavanga, ayi 3) tufueti tatamana sadila Yehova mu ntim’eto woso. Beto balula mintima mieto mu lembo vanga masumu, Yehova maka tulemvukila.—Tanga 2 Kolinto 7:9, 11.
Mu thangu batusembidi tufueti ba 1) kukikulula, 2) balula mavanga, ayi 3) tatamana sadila Yehova mu ntim’eto woso (Tala paragrafi 11)f
BAKANGAMA MU TSAMBUDULU YIKIEDIKA
12. Diambu mbi diluviakunu diba kuidi mintinu mikuikama?
12 Mintinu miomi Yehova keba tadilanga banga mintinu mikuikama, mieba kangamanga mu tsambudulu yikiedika. Ayi beba kindisanga badiawu babutudila phe. Kadiambu ko baba na zinzimbala banga phila tudimuenini. Bakivana buwombo kuidi Yehova ayi banuana mu kibakala kioso mu diambu di vedisa tsi mu tsambudulu yi bitumba.d
13. Bila mbi Yehova katadila Ahabi banga Ntinu nioni kasi ba ko wukuikama?
13 Buabu mintinu miomi misi ba ko mikuikama, bue Yehova keba kumitadilanga? Bukiedika mambu moso momo bavanga masi ba ko mambimbi. Buba Ntinu wumbimbi Ahabi wumonisa kadulu ki kukikulula ayi wunionga mu diambu diodi kavanga mu diambu di lufua lu Naboti. (1 Mtn. 21:27-29) Wutunga phe zimbanza ayi wununga mimvita mu diambu di Iseli. (1 Mtn. 20:21, 29; 22:39) Vayi Ahabi wuzabakana mu tembikisa tsambudulu yi luvunu mu phila yoyi nketo’andi keba kumvukumuninanga. Mu diawu, kasi balula ko ntima kadi fifioti.—1 Mtn. 21:25, 26.
14. a) Bila mbi Yehova katadila Leyabami banga Ntinu nioni kasi ba ko wukuikama? b) Diambu mbi dieba luta monikanga mu mbiadulu yi mintinu miomi misi ba ko mikuikama?
14 Tutadila kifuani ki Leyabami ntinu wunkaka nioni kasi ba ko wukuikama. Banga phila tubumueniningi, niandi wuvanga mambu mawombo mamboti mu mbiadulu’andi. Vayi bo kitinu kiandi kiyiza siama, wuyiza sundula minsiku mi Yehova mu diambu di landakana tsambudulu yi luvunu. (2 Lus. 12:1) Ayi kuntuala wuyiza ba kifu ki sambila Yehova ayi bue sambila zinzambi ziluvunu. (1 Mtn. 14:21-24) Leyabami ayi Ahabi miawu ko kaka mintinu mitatukila tsambudulu yikiedika. Mu diawu, mintinu miwombo miomi misi ba ko mikuikama mifuana baka bitumbu mu phila yoyi misobudila tsambudulu yi luvunu mu ziphila ziwombo. Yimonikini bumboti mboti ti va meso ma Yehova, tsambudulu yikiedika kiba dimbu kioki kieba monisanga ti ntinu widi wumboti voti wumbimbi.
15. Bila mbi kangama mu tsambudulu yikiedika dididi diambu dimfunu kuidi Yehova?
15 Bila mbi diambu ditedi tsambudulu dibela mfunu wuwombo kuidi Yehova? Mintinu miba phe na kiyeko kituadisa dikanda di Nzambi mu tsambudulu yikiedika. Mu buela, mu thangu batu beta kota mu zitsambudulu ziluvunu, ziawu zieta kubapusa mu vanga masumu manneni ayi mu vangila batu mambu mambimbi. (Hos. 4:1, 2) Mu buela, mintinu ayi bana ba Iseli bawu baba batu bobo bakivana kuidi Yehova. Diawu mu thangu yoyi babe belanga ko bakuikama kuidi Yehova ayi babe sambilanga zinzambi zi luvunu, Bibila kitubidi ti, baba banga batu bobo beba tulanga kiphinga. (Yel. 3:8, 9) Kuidi bakuela, mutu bo katudidi kiphinga, vangidi n’diandi disumu dinneni. Bobuawu phe, sadi kioki ki kiveni kuidi Yehova, enati kibeki nzengolo yiba mu tsambudulu yi luvunu, kieta vangila Yehova disumu dinneni ayi mu nko.e—5 Mo. 4:23, 24.
16. Va meso ma Yehova mbi bieta luta suasikisa batu basonga ayi batu bambimbi?
16 Malongi mbi tulenda baka? Mu kondo finda phaka tufueti baka nzengolo yimanga zitsambudulu zi luvunu. Vayi tufueti kangama phe mu tsambudulu yikiedika ayi ba kipfuzi mu yawu. M’bikudi Malaki wumonisa bumboti mboti mambu momo meta suasikisa mutu wumboti ayi mutu wumbimbi va meso ma Yehova. Wusonika ti: “Luela mona luviakunu luidi mu mutu wusonga ayi mutu wumbimbi, ayi luviakunu lolo luidi mu mutu nioni weta sadila Nzambi ayi nioni ka kansadilanga ko.” (Mal. 3:18) Diawu tuedi bika ko kadi kima—buba kambu kueto kulunga—ayi zinzimbala zieto bituvongisa tubika bue sambila Nzambi. Lembo sadila Yehova, didi disumu dinneni.
17. Bue tsobodolo’eto yi mutu nioni tunkuela yilenda vangila diambu mu nguizani’eto ayi Yehova?
17 Enati wisi ko wukuela ayi mayindu ma kuela widi, mueni phila yoyi ziphova zi Malaki mu diambu ditedi sadila Nzambi zilenda vangila diambu mu tsobolo yi mutu nioni tidi kuela? Mutu kalenda ba kuandi bikadulu bimboti vayi enati kasadilanga ko Nzambi, yawu yimmonisa ti widi mutu wusonga va meso ma Yehova? (2 Ko. 6:14) Ngeyo kuela mutu wuphila yoyi, maka sadisa wuba wukuikama kuidi Yehova? Tubonga kifuani: Baketo ba bapakanu bo Solomo kakuela bulendakana baba na bikadulu bimboti. Vayi basi ba ko bisadi bi Yehova ayi fioti fioti babenda ntima Solomo mu tsambudulu yi luvunu.—1 Mtn. 11:1, 4.
18. Mambu mbi bambuta bafueti longa bana bawu?
18 Bambuta lulenda sadila masolo ma mintinu mu diambu di kotisa kipfuzi ki tsambudulu yi Yehova kuidi bana beno. Lubasadisa basudika ti mintinu miomi Yehova kabe kikininanga miba mintinu miomi mieba kunsambilanga ayi miomi mieba kindisanga bana ba Iseli bansambila. Lulonganga bana beno mu nzila yi ziphova ayi mu nzila yi mavanga meno, mu kubamonisanga ti mambu ma kipheve, banga—ndongokolo yi Bibila, kutakananga mu zikhutukunu, ayi bimanga mu kisalu ki tsamununu—mawu mambu malutidi mfunu viokila mambu moso mankaka. (Mat. 6:33) Beno kambu kubutudila, bana beno balenda banzila ti ba Mbangi Yehova yidi kuandi kaka sambila Yehova bila “papa ayi mama badi Bambangi zi Yehova.” Yawu yilenda tula ti babika tula tsambudulu yikiedika va buangu kitheti mu luzingu luawu voti bathumu kuyibika.
19. Vuvu kidi mu diambu di batu bobo basie bue sadila ko Yehova? (Tala phe ankadre “Wulenda vutukila Yehova!”)
19 Kuisi ko vuvu mu diambu di mutu nioni kasie bue sadila ko Yehova? Nana, bila kalenda balula ntim’andi ayi vutukila tsambudulu yikiedika. Muingi kavutukila Yehova kafueti ba kadulu ki kukikulula ayi kikinina lusadusu lu bakulutu ba kimvuka. (Zaki 5:14) Kasi mvutukila ko Yehova mu zingolo ziandi veka kaka, vayi nlemvo wu Yehova wawu wufueti kunsadisa kamvutukila.
20. Beto sokudila mintinu miomi miba mikuikama, bue Yehova maka tutadila?
20 Malongi mbi tubeki kuidi mintinu mi Iseli? Tulenda ba banga mintinu mikuikama enati tutatimini ba na mintima mikuikama miomi mikiveni kuidi Yehova. Tubakanga malongi mu zinzimbala zieto, tubalulanga mintima ayi tulembo zizimbala zieto enati zidi. Ayi tubambukanga moyo mfunu wukangama mu tsambudulu yikiedika ayi mfunu wukangama kuidi Nzambi mosi kaka yikiedika. Ngeyo kangama mu ngeyo veka kuidi Yehova, maka tadila banga mutu nioni weta vanga mambu mamboti va meso mandi.
NKUNGA 45 Komanyola ya motema na ngai
a Mu disolo diadi ziphova “mintinu mi Iseli” zimonisini mintinu mioso miomi miyadila batu ba Yehova, buba miomi miyadila mu dikanda di Yuda diodi diba makanda mmuadi ayi miomi miyadila mu kitunu ki Iseli ki kumi ki makanda voti miomi miyadila mu 12 ki makanda moso ma Iseli.
b TSUDUKUSULU YI ZIPHOVA: Bibila kieta luta sadila buwombo “ntima” mu diambu di sudikisa bumutu bukuikama bukhati, buba phe ziphuila zi mutu, mayindu ma mutu, phila yoyi mutu keta kimuena, bumutu buandi, maluaku mandi, mambu momo meta kuntuma mu vanga mambu, ayi zikhanu ziandi.
c Yimonikini bumboti mboti ti kiba kifu ki mintinu mi bapakanu mu sambila zinzambi zi zitsi ziozi beba nunganga mu mimvita.
d Ntinu Asa wuvanga disumu dinneni. (2 Lus. 16:7, 10) Vayi, masolo ma Bibila mantubidi mu bumboti. Vayi vathonono wumanga bansemba ayi kuntuala wuyiza balula ntima. Mu diawu, bikadulu biandi bimboti biawu biluta viokila zinzimbala ziandi. Yimonikini bumboti mboti ti Asa, Yehova kaka kabe sambilanga ayi wutomba manisa tsambudulu yi bitumba mu kipfumu kiandi.—1 Mtn. 15:11-13; 2 Lus. 14:2-5.
e Minsiku mia miodi mitheti mi Mose mikandika sambila mutu voti kima va buangu ki sambila Yehova.—2 Mo. 20:1-6.
f TSUDUKUSULU YI ZIFOTO: Ntueni wumosi nioni widi nkulutu mu kimvuka wulembo tatakana mu phila yoyi khomba mosi wubakala keta nuina malavu. Khomba beni wubakala mu kukikula koso, kikinini ndongi, tudidi zitsobodolo zimfunu ayi tatimini sadila Yehova mu bukuikama.