Oni Gbata Yekova Mbata Fu Gako Uru Zinga
‘Oni gbáta Yekova, oni gbáta rurupai, oni gbáta umbasitise; isoke i aóka roni rago ga Yekova uru zinga.’—ZEFANIA 2:3.
1. Waigu ringara Yuda adu rogo toroyo ho Zefania atona gako sunge nebi ni?
ZEFANIA atona gako sunge nebi ti nyanyakipa regbo rogo gu pangbanga nga ga ringara aYuda. Gu padu rogo toroyo nangia ga gu ringara re aduni bagbegberehe gbe. Kuba gupai nga i nikido kuti Yekova, aboro aangera tipa rugapai kube agu aboromotumo nangia ga apagano yo na kube agu abinza nanasoroka na akerekuru. Iriso Bara, na gaha vugaahe tipa ida ahe, amoipai rogo gu ringara re. Abarumbatayo fu araki rogo gu ringara re—nangia abazogo, iriiripa aboro, na abasapungbanga—aarungosi kina boro aguyo si aidi i nibandayo. (Zefania 1:9; 3:3) Si airiwonga te, si du Yekova adiberã tini ka ‘taã beko’ sa ringara Yuda na Yerusarema tipa ka gbarasaha!—Zefania 1:4.
2. Gini maabangirise naduho tipa gu ga Mbori ruru amoyambu nadu ringara Yuda yo?
2 Ono tie, wa apai avura gbera wa gure, wiri mboimboipai adu kinaho tipa maabangirise. Awere, wiri Amona nga Yosiya adu rii mbatabakindo. Wa ko avura du gbua ni gude, ko akpinyemu Yekova nirengo. Nairiwo wai ka si angarasi gu bete aboro nanandusunge Mbori niruruhe, ka gu vovo bakindo re akaraga ziazia iriso kubaha ringara Yuda yo! Ka pai afõngbadu kura aboro yo i kodi tiyo kuti gu ruruyo re na ki bati a rogo ga Yekova uru zinga.
Agu Apai Si Akpinyemuhe Tipa Bata
3, 4. Gini apai biata si aidaha be boro tipa i banda ni rogo ‘ga Yekova uru zinga’?
3 Ya mo ka i arengbe nirengo ka batasa kura aboro rogo ga Yekova uru zinga? Ii, ka i arengbe arengba wa ka i aamanga agu apai biata gumba yo paha rogo Zefania 2:2, 3. Wa ani ageda agi averesi re, ani kparianga agu apai si aidaha re wenengai. Zefania akepai ki ya: “Mbata gu pai i aringbisi he nikada rago ki susi wa gundugundu umuhe, mbata gu ngariangaria zinga nikaye nga ga Yekova ku ri roni, mbata gu uru nikada fu roni nga rago ga Yekova zinga. Oni gbáta Yekova, oni dunduko nga bayee aboro ringara, namanga gako sarangbanga; oni gbáta rurupai, oni gbáta umbasitise; si ngia [isoke, NW ] i aõka roni rago ga Yekova zinga.”
4 Sidu tie, tipa boro bati, si aidi (1) ni gbata Yekova, (2) ni gbata rurupai, na (3) ni gbata umbasitise. Si naida ani duna bakere nyemu agi apai re tirani areme. Tipagine? Bambiko a wa ringara Yuda na Yerusarema aangera bangiriyo na uru mbusa rogo saba kama agarã Mbata fu Gaani Regbo, kinawo a gu rikaaboro nga ga Ngbiiakristano—nirengo, kodihe na gbegbere aboro dunduko—nandu sa yangara sapangbanga yo be Yekova Mbori ti regbo “bakere gberãngbi.” (Matayo 24:21) Aguyo dunduko duna nyemu gupai nga i oko yo ti gu regbo re, i du wa ka i diberã awere ka mangapai. Rogo gini gene? Ni gbata yo Yekova, kini gbata rurupai, na kini gbata umbasitise mbata fu susa regbo!
5. Gini apai “gbáta Yekova” akodaha areme?
5 Oni rengbe ka sanahe ki ya: ‘Mi ni gu ga Mbori moyambu naima kpara gani raka fuko, ki ima zio bapatiza, ni guni sa dagba aDezire Yekova yo. Anga mi ima ringbisa agu apai re tee?’ Nirengo, dungu apai gu duho si akodaha susi gu gbua nga pa kpara tirani fu Yekova. AYisaraere angia gu rikaaboro naima kpara tiyo fu Mbori, ono rogo ga Zefania uru, aYuda aarakanga ringbisihe kuti gayo kparatise te. Ni sangbanaha, i agbarasipa gu rikaaboro re ni yangaraha. “Gbáta Yekova” areme nakoda sonosa wene dawedawe pagume dagba rani na ko na kini bandaha, rogo kodatise na gako riigbu nga ga kpotosende. Si nayugo gupai nga boro ini wai Mbori abi apai na kini moiberãrani fuo gako aberã. Ani nagbata Yekova ho ani awisigo Fugo ko ni wenengai, kini berẽkuriihe, na kini mangi gaha rugute rogo gaani raka yo. Wa ani agbata ga Yekova rugapai a rogo kakaka kparakpee na kini pefuo gu rugapai nga ga gako ziazia toro, gaani pagume nanyaka dagba rani na ko na pai kini fõngbaduraniyo tipa ani ndusunge ko ‘na ngbaduraniyo dunduko, na mbisimo rani dunduko, na ome rani dunduko.’—Pa Fu Rugute ni Ue he 6:5; AGaratio 5:22-25; AFiripoio 4:6, 7; Yugoti 4:11.
6. Waigu ani ‘agbata rurupai,’ na tipagine rengbe gere arengba tini ka du zavura rogo gi zegino re vurũ?
6 I gumbapa gu ue pai i aidaha berani rogo Zefania 2:3, nga ani “gbáta rurupai.” Dungu rani namangi nyanyakipa ariapai ka rẽ tipa zio bapatiza nga ga aKristano, ono ani du wa ka ani aabanda ga Mbori ruru andika kindi rogo gaani raka yo nabaha. Bete aguyo natona gipai re wenengai ambu tiyo fu zegino si birikosi yo. Si ni taatapai ka gbata rurupai te, mbiko agu aboro ke pati rani kirikiri nabi wasiwasi kodaba, pe ziree, na kura ingaapai wa gupai adunga pai tini ya. Si ki vura du wo, nyanyaki nyemu pa sa ngbarago ti Yekova rengbe ka sa rani ani dibe gu sino ka ani du nani nga kaa gbata gupai nga zegino idi na ani ni asada ani kaa mangapai wa ha. Mbori asogo aboro ringara Yuda mbiko pa wirika yo gu mangimangiapai nangia ga gu rikaaboro nangia azanga sinombori nadu pati yo. Kuba gupai tie nga ani niwiriki zegino, ani “[ni]wíriki Mbori,” kini sonosi ‘vovo sino, nga gu fu yo ho ku sangba Mbori yo na rurupai na ziaziapai nga ga rengo.’—AEfeso 4:24; 5:1.
7. Waigu ani ‘agbata umbasitise’?
7 Gu biata pai gumba yo paha rogo Zefania 2:3 nga, ka ani aida i oko rani rogo ga Yekova uru zinga, ani du wa ka ani “gbáta umbasitise.” Na auru nibasasa, ani nagbia agu akumba, adee, na paranga aboro adunga ni aboro umbasitise ya. Tipa yo, duni bayee boro nga rungbura. I nabi ranigose ni kere rungbura. I ni agu aboro duhe nikpakarakpakarapai ka sa ngbarago tiyo, kingia aboro gbangbati, na kingia agu aboro naka kina kuti gayo aberã, kini idi gupai nga ka kina gine vura manga, aboro du wa ka i mbu ba tipa gayo “arengo” na tipa agu apai i akpinyemuhe. Nga gu gbegberepai kangiaha ka bete agu aberã re mere fuo rani! Gere nga regbo tipa ka “gbáta umbasitise.” Rogo gini gene? Ni ra ani na gorani ni umbasitise fu Mbori, kini idipa gako rugute na kini mangipai ringbisihe kuti gupai ko akpinyemuhe.
Tipagine “Isoke” I ka Okã Rani Tini?
8. Ginipai mangasunge na gu fugo nga ‘isoke’ rogo Zefania 2:3 ayugoho?
8 Oni kparia gupai nga Zefania 2:3 nayaa: “Si ngia [isoke, NW ] i aóka roni rago ga Yekova zinga.” Tipagine mangi yo sunge tini na gu fugo nga “isoke” baraho i afura ni tipa ‘bayee aboro kpotosende’? Nirengo, gi bayee aboro re aima manga wene apai, ono si aaidanga i duna kido kuti tise te. I ata digisonga gayo raka rogo gu gene nga ga rurupai te. Gu berã nga akurayo kinaho narengbe arengba ka ti kurogo ingapai adu kinaho tini. Kina gu bangisapai re duni rengo tipa rani areme. Yesu ayaa: “Gu ni nikaru [hipai, NW ] ki da ho ragoho ka diga ni, ni abáta abata.” (Matayo 24:13) Ii, pa bata ani rogo ga Yekova uru zinga naru riipa ndu ani kumbatayo na manga gupai ruaru bangiriko. Gure nga gaoni nyanyaki diaberã?
9. Gini ruru mangaapai gu paranga Bakindo nangia Yosiya aguari sani?
9 Si nawiraha nga, nikaraga ko pai sa afugo Zefania, pai afõngbadu Bakindo Yosiya yo tipa ko “gbáta Yekova.” Kekeapai nayaa: “Ti muambi garã gako zogarago, ho ko [Yosiya] adu ni ni paranga kindi [garãko nada wa 16], ko atona ka gbata ga [Davide] Mbori nangia titako.” (2 Pekapai 34:3) Yosiya ‘aagbata rurupai’ kindi a, mbiko ani nagedaha niyaa: ‘Rogo 12 garã, ko atona ka gbarasapa tumbatumba arago Yuda yo na Yerusarema yo, na angbama, na sese kpiaahe, na zaragasizaragasi kpiaahe. I ki kuadi ga Bara abamotumo.’ (2 Pekapai 34:3, 4) Yosiya ‘agbata umbasitise’ a, kini mangipai ni umbasitise ka sa ngbarago ti Yekova ni giriso ko ringara be irisokpiaahe na be gu kura mangimangiapai nga ga zire apambori. Nga gu ngbarago kura bayee aboro adu nani tipa gu mangaapai re!
10. Ginipai namangi ringara Yuda yo rogo 607 Mbata fu Gaani Regbo, ono ada i abandayo?
10 Dungu aYuda akaraga tiyo koyo du Yekova ni ti regbo ga Yosiya zogarago. Ono tie, fuo kpio gu bakindo re, dunguyo akaraga tiyo berewe sa gayo kuru agene—sa gu mangaapai Mbori aaidanga nani wa gu sa ya. A wa Yekova arũndika tipaha, aBabero adibe ringara Yuda na ki gbarasipa gaha bakporo, nangia Yerusarema, rogo 607 Mbata fu Gaani Regbo. Si ki vura du wo, maabangirise adu kinaho. I aoko gu nebi nangia Yeremaya, na gu boro Etiopia nangia Ebede-Mereke, na atita Yonadaba, na gu kurayo nadu niruruyo fu Mbori rogo ga Yekova uru zinga.—Yeremaya 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.
Avura Mbori—Oni Kpariaha Wenengai!
11. Tipagine duhe tini ni kpakarakpakarapai ka nye fu Mbori areme niruruse, ono ginipai si aida avura ga Yekova aboro kpariaha wenengai?
11 Baraho ani asungudo ga Yekova uru zinga ni kurii gi gbegbere sinoraka re, ani ‘nagbia dungu ngbatunga a’asada.’ (Yakoba 1:2) Rogo dungu aringara nga gu nanangatihe ya si nabi gu ranirii nga ga irisombori na nyanyakipaha, agu abarumbatayo rogo apambori ninaamaapai rii aboro ima mangasunge na gayo ome kurii airangbii tipa i ye na kere rungosi kurii ga Mbori aboro. Iraira akumba nakitangbaanga aDezire Yekova, kini yambu yo nga “kere be-pambori.” Mbori ima inopa gayo mangaapai—sidu agiyo re azanganga mbusa te. Si naida avurako berẽ wenengai tipa gupai namangi gu kuru avura Mbori nadu mbata, wa aFereseto. Gu sangbanebi re nayaa: “Gaza adú ni mbusimbusi he, Asekerona ki du tigaha ni gbarasigbarasi he; Aboro Asedodo adú ni dodo yo bebere uru, Ekerone ki du ni momo ho.” Si adu nga i agbarasa gu baagbata agbarasa nangia ga Fereseta nga Gaza, Asekerona, Asedodo, na Ekerone.—Zefania 2:4-7.
12. Ginipai namangi Fereseta, Moaba, na ringara aAmono?
12 Gu sangbanebi re nandu kumbatayo kindi niyaa: “Mi gi gu soapai nga ga Moaba na gu gbegberẽ afugo nga ga awiri aAmono, wa i nagberã ngbayo yo fu gimi aboro, ki kiisi pa tiyo kuti gayo ringara.” (Zefania 2:8) Rengo ngaha, Ezipeta na Etiopia arungo be agu abazirago nangia ga Babera yo. Ono ga Mbori sapangbanga angia gine kuti Moaba na aAmono, nga gu rikaaboro naenge ti gu wiri unvuru fu Abarayama nangia Roto. Yekova agumba gupai kumbatayo nga: “Moaba asá tihe wa Sodomo, awiri aAmono ki du wa Amora.” Zanga du yo wa agu atitayo nangia agu awiri Roto nadu ue—nga aguyo nabati ti regbo gbarasa Sodomo na Amora—si adunga i aokanga agu aboro ruko nangia aMoabo na aAmono be ga Mbori asapangbanga te. (Zefania 2:9-12; Bambata Pai 19:16, 23-26, 36-38) Areme, Fereseta wari na gaha baakporo wari? Na ginipai tipa agu aboro ruko nangia aMoabo na aAmono? Oni gbatanga yo ka oni adiaha, oni abinga yo te.
13. Bawirikipai tipa gu kuru ahe i akusaha sendeyo akurubara gini ahe Nineve yo?
13 Rogo ga Zefania uru, gu Ngbii nangia Asura aduna bakere omehe kisusi. Ni ringbisa ko pa gu papara kua bakindo ko aukuo sende kusayo riihe rogo gu bakporo nangia ga Asura nangia Nineve, bawirikipai tipa gu kuru ahe i akusaha sendeyo nga Austen Layard akepai ki ya: “I akparaka riibambu yo dimo yo . . . kurogo rengberengbe bagizo gbakigbaki agene duna atukpuhe biama, ki kendegehe na ambumbudo, watadu na kpia anyaa. I adiko agu afongo nga gu i amangihe rogo rindi ambara kuti vuro agu akuraha, na bawene gene ki du pati ni kirikiri ni kendegekendegehe. Awagiro, wa sa na avuru bambu, avura du nidadidadihe na dahabu gbiati feda; tipa agu ahe i ambakadihe rogo ngua, i amangisunge na agu angua nadu na banyanyakipaha gbe, sidu kedara kingia gu ngbanyaha agbarii akuraha dunduko.” Ono tie, a wa i aima gumbaha rogo ga Zefania sangbanebi, si adunga i agbarasa Asura agbarasa, na gaha bakporo, nangia Nineve, ki du “ni gbarasigbarasi he.”—Zefania 2:13.
14. Waigu ga Zefania sangbanebi adu nidigisidigisihe kurii Nineve?
14 Fuo agarã gbua 15 fuo Zefania gumba gu sangbanebi re, i agbarasi Nineve nga gu bakporo nadu na ome, na ki sa kua bakindo ni kpatakpata bate. Ii, i agburuwa gu bakporo airaha angia aira ruko re ku sande. I agumbapa bakio gu gbarasarago re wenengai rogo agi afugo re: “Bazire [ngoroni, NW ] na anzingini aráka rogo gaha [kpatakpata] abakumba rago; zire abi bia ti bangiri bambu, ugure adú ti barima.” (Zefania 2:14, 15) Si adu nga gu bawene mekemekearago nangia ga Nineve arẽ sa ni kina gu baraka nga ga angoroni na anzingini. Fugo ababagiahe ki go kusayo rogo gaha abangiri gene nga ga bakporo, na wawa nga ga abasovura, na abia nga ga aboromotumo. Rogo agu abangiri gene aboro anata mbata ngbaha gbäräkägbäräkä re, ka i agi kina fugo bia ti bangiri bambu, isoke gu bia rungo nga ga zire watadu woro wege. Rogo gu bangisa gene re, dungu avura Mbori nyasinga anyasa kusayo!
15. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gupai namangi Fereseta, Moaba, ringara aAmono, na Asura?
15 Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gupai namangi tipa Fereseta, Moaba, ringara aAmono, na Asura? Si nga gere: Ni ga Yekova amoyambu, si aidanga ani gunde be avura rani te. Mbori nabi gupai abi aguyo amangaha nasogote gako aboro. Yekova aima guari sa agu avurako na du mbata, na gako sapangbanga aye aye kurii kpotosende nabaha areme. Si ki vura du wo, aboro adu kinaho nika bata—nga ‘bakere rimbasa aboro dagba rikaaboro dunduko.’ (Yugoti 7:9) Oni rengbe arengba ka du dagbayo—ono kinagu sa ka oni aandu kumbatayo kindi kaa gbata Yekova, kini gbata rurupai, na kini gbata umbasitise.
Nagberehe fu agu Aboro Ruko Nga Amangi Irairapai!
16. Ginipai ga Zefania sangbanebi agumbaha tipa ga ringara Yuda abazogo na abarumbatayo rogo pambori, na tipagine rẽ agi afugo arẽ tini re na Ngbiiakristano?
16 Berewe, ga Zefania sangbanebi nagbeberã kuti Yuda na Yerusarema. Zefania 3:1, 2 nayaa: “Na gberẽ he fu gu bakporo nasa mungu du ni birikobiriko ho, nga bakporo barungosi aboro! Si adega nga tuhe sa fugo wa sa te, si aida nga na pa rugatise [rugute, NW ] te. Si akida nga kuti Yekova te, si ambeda nga mbembedi sa gaha Mbori a te.” Nga gu kerepai nangiaha, ga Yekova aboro aadunga na irisa tipa gako asadatise ka rugayo te! Nirengo, gu kere mangaapai nangia ga abazogo, iriiripa aboro, na abasapungbanga aima duni bagbegberehe gbe. Zefania abisirapa gu zingo zee nangia ga abarumbatayo rogo pambori, niyaa: “Gaha anebi nga azanga rugatinapai nga airabiriki; gaha aboromotumo gbarasi kparakpara rago, i nairasi sangba rugute.” (Zefania 3:3, 4) Na rengbe agu afugo re na agu anebi na abavugahe nga ga Ngbiiakristano areme! Ni zanga irisa, i adi rimo Mbori kusayo rogo gayo sasa afugo Baibiri na ki yugu gu yugopai aringbisanga pai nzunzu tipa Guko i ananga tiyo ya i nairiso ko ya.
17. Singia aboro nadega tuyo watadu i adeganga tuyo te, tipagine si aida tini ani nindu kumbatayo kindi na tungusa wene pangbanga?
17 Yekova anaza gu gako aboro nadu mbata bara dunguhe gbe tipa gupai ko aambeda ka guari sani. Ko anakeda gako amoyambu nga anebi—nga aguyo Zefania na Yeremaya adu dagbayo—i nizungadi aboro tipa i saberã. Ii, “Yekova . . . amanga nga irairapai te; ko nayugo gako ruru sarangbanga na wiso na wiso, ko azanga nga paha na girarago te.” Gayo karagapai angia gine? “Ono gu boro zanga rurupai aina nga pa zee te,” wogu Zefania agumbaha. (Zefania 3:5) Kina ngbatunga gu zahe re i agumbaha wa du rago re. Kangia oni nga batungusi wene pangbanga, oni ti manga gi sunge zahe re. Oni nindu kumbatayo kindi na tungusa wene pangbanga zanga omeroni bati! Singia aboro nadega tuyo watadu i adeganga tuyo te, gaoni sunge na diabese kuti ga Mbori bipai a wa oni kaa mangaha kindi niruru roni; sidu ndupai ho tipa oni duna zee wa oni amanga ga Mbori sunge ni ngara te.
18. Waigu Zefania 3:6 ka du nidigisidigisihe?
18 I adingisonga ga Mbori sapangbanga kina kuti gbarasa Ngbiiakristano sa te. Yekova nakiiso gako sapangbanga si kodi rikaaboro dunduko: “Mi bafu arikaaboro ku sa yo; gayo kirikiri agbata du ni gbarasigbarasi he; mi sa gayo agene bakporo ni kungba rago si du ka boro ata nga ngba ha berewe wa sa ya.” (Zefania 3:6) Padu agi afugo re nibaruruhe gbe sa gupai nga Yekova nifura tipa gu gbarasarago re wa si aima manga. Ginipai namangi gu baakporo nangia ga Fereseta, ga Moaba, na ga aAmono? Na ginipai tipa gu bakporo nangia ga Asura, nangia Nineve? Pa gbarasaha nga kpiapai nga ga zahe fu rikaaboro areme. Ka i sawianga Mbori te.
Oni Nigbata Yekova Kindi
19. Gini asanahe rengbe ani ka sana tirani na ni, nga agu asanahe nasa boro ni berẽ?
19 Rogo ga Zefania uru, Mbori azaki gako zinga kurii gu gbegbereyo gayo “mangaapai dunduko [adu]ni wasiwasi he.” (Zefania 3:7) Kina gu bangisapai re nika manga ti gaani regbo. Oni nabi gu gopai nga ga Yekova uru zinga ima mbeda? Oni nandu kumbatayo kaa “gbáta Yekova” ni geda oni Fugo ko dedede—na auru dunduko? Oni “[na]gbáta rurupai” ni raka oni gu gigiri raka ringbisitihe na ga Mbori andika? Na oni “[na]gbáta umbasitise” niyugo oni gu sino nga ga umbasitise, kini rafu Mbori na fu gako mbakadaapai tipa bata?
20. Gini asanahe ani ka wisigoho rogo gu yangara papara kekepai nga ga gi tangaratangara sangbanebi nga ga Zefania re?
20 Ka ani andu kumbatayo kindi na gbata Yekova niruru rani, kini gbata rurupai, na kini gbata umbasitise, ani rengbe ka maabangirani tipa gbia ngbarago be dungu amaku tona kina boro awere—ii, zavura rogo gi ‘yangara arame’ na’asada gaani idapase re vurũ. (2 Timoteo 3:1-5; Asanza 10:22) Ono ani nakpinyemu ka sana tirani a nga, ‘Rogo gini agene Yekova afu maku fu rani wa du ani ni gu gako amoyambu du areme, na gini amaku kumbatayo ga Zefania sangbanebi amaaha barabangiri aguyo i ka oka yo rogo gu ga Yekova uru zinga nambeda re?’
Wai Ka Oni Karagapai?
• Waigu aboro ‘agbata Yekova’?
• Gini apai “gbáta rurupai” akodaha?
• Waigu rengbe ani ka “gbáta umbasitise”?
• Tipagine si aida tini ani nindu kindi kumbatayo kaa gbata Yekova, kini gbata rurupai, na kini gbata umbasitise?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Oni nagbata Yekova rogo wisigo Baibiri na rogo kakaka kparakpee?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 13]
Bambiko i nandu kumbatayo kindi na gbata Yekova, bakere rimbasa aboro abata abata rogo gako uru zinga