‘Fugo Yekova Aazugo Kumbatayo Kindi’
“Ko nakeda sangbako ku auru kpotosende; gako pai [“fugo ko,” “NW” ] naora ni ipo.”—ATAMBUAHE 147:15.
1, 2. Gini sunge Yesu afuhe fu gako abawiriki, na si akodi gini apai?
SANGBANEBI sa dagba gu ga Baibiri sangbaanebi duni iiriwoho gbe gudu rogo Amokedi 1:8. Ngbutuko mbata fu dakpa ko ku ngbangbaturũ yo, Yesu ayaa fu ruru apefuo ko wee: “Oni adía tandu ho Ziazia Toro ka ye ni ku ri roni. Oni adu ni adezirere . . . [da ku] digida sende yo.” Nga gu bakere sunge si adu nga si nika manga!
2 Si awiri du nirengo ni kpakarakpakara sunge fu gu bete abawiriki i afu gu sunge fuyo nga ga tungusa fugo Mbori auru kpotosende dunduko. Oni berẽnga pa agu apai si akodihe. Si aidi i undo aboro i rugutiyo na pa gu wene pangbanga nga ga ga Mbori Kindo. (Matayo 24:14) Manga dezirepai tipa Yesu aaida gupai beyo a nga i fura na kura aboro tipa gako nyanyaki yugopai na kini sakipai fuyo tipa gu sunge du beko rogo ga Yekova ringbisapai. Kurii gure, gu sunge re akodi pa sa aboro ni abawiriki na fuo gure, kini fu bapatiza fuyo. Sidu si aidi i mangi gere rogo zegino dunduko!—Matayo 28:19, 20.
3. Ginihe Yesu akido apefuo ko tipaha, na waigu i akaragapai sa gu sunge ko afuhe fuyo?
3 Wa si avura du wo, Yesu akido apefuo ko ya ziazia toro adu adu na yo rogo manga gu sunge ko afuhe fuyo re. Were, wa gu sunge re avura kio na gu kere asadatise zanga piriga asogo yo aamangaha tipa ka kiso ngbayo ki vura du, ga Yesu bambata abawiriki amangi gupai wenengai ko aruguyo nani, ki duna diabese rogo mangaha. Si ni gu keke kuru pangbanga ka i atinga kangoho ya.
4. Waigu ga Mbori nyemuse adu niyuguyuguhe rogo gu sunge nga ga tungusapai na ga yugopai fu kura aboro?
4 Gu tua nangia ga tungusapai na ga yugopai rogo zegino dunduko re angia ga Mbori yugo nyemuse tipa agu aboro naainonga ko ya. Si afu mamu fuyo tipa i mbedi na Yekova na ki gbia mbupai ti gayo ingaapai. (Amokedi 26:18) Gu sunge tungusapai gbiati yugopai re aayugo ga Mbori nyemuse a tipa agu aboro naandu na gu tingidapai re, mbiko si ambu gene fuyo i yugupa gayo futise fu Yekova na kini yugu gayo nyemuse tipa akurayo nga aboro. (Matayo 22:37-39) Gu mokedi nangia Pauro anabi gu sunge nga ga aKristano na nyanyakipaha gbe da ti gupai nga ko yambuhe nga “kumuko.”—2 AKorindo 4:7.
5. (a) Wari ani abi ruru keke kuru pangbanga ni tipa bambata aKristano, na gini zugo fura yo tipaha yo? (b) Tipagine du gu buku nga Amokedi tini na nyanyakipaha fu ga Mbori amoyambu areme?
5 Ani nabi ndikidi ruru keke kuru pangbanga tipa gu sunge tungusapai nangia ga bambata aKristano rogo gu buku ga Mbori toro adu kugiipa kehe, nga Amokedi, gu bawiriki nangia Ruka akehe. Si ni gu kekepai nafura tipa gu iiriwo sonakumbatayo nga gu namangi niipo. Pa sona gu inohe nga ga Fugo Mbori natingida rani na Atambuahe 147:15, nga gu nayaa: “[Yekova] nakeda sangbako ku auru kpotosende; gako pai [“fugo ko,” NW ] naora ni ipo.” Gu tangaratangarapai du tipa bambata aKristano, nga aguyo ziazia toro afu ome fuyo, si nibawenehe na ki duna nyanyakipaha fu rani areme. Kina gu bangisa tungusapai gbiati sa aboro ni abawiriki re aDezire Yekova amangaha areme, ono rogo gu gene duni bakerehe. Ani nagbia gu fudifudiapai a du wa kina gu agu aKristano nadu rogo bambata kama agarã agbiaha. Wa ani awisigo wai Yekova afu maku na ki fu ome fu bambata aKristano, gaani idapase kuti pa songoda ko rani nanyaka.
Zugo Bange Abawiriki
6. Gini gumbapai tipa zugo fugo Mbori kuru bara biata rogo gu buku nga Amokedi, na si nayugopa gine?
6 Gene sa tipa wisigo wai Amokedi 1:8 adu nidigisidigisihe nga ka makiapa gu fugo nga, “fugo Yekova kini zugo kumbatayo kindi,” nga gu gumbapai kuru bara biata rogo Baibiri kina rogo gu buku nga Amokedi, wiri kparapai ki du dagbaha gbua tooni. (Amokedi 6:7; 12:24; 19:20, NW ) Gu “fugo Yekova,” watadu “fugo Mbori,” du paha rogo agi averesi re nayugopa wene pangbanga—nga gu ga Mbori rengo i ata tingidapaha fu boro si kini fõngbaduniyo, nga unga pangbanga, duna ome tini, nga gu na’aria gu raka nga ga agu aboro nadihe kugume.—AEbere 4:12.
7. Gu pa zugo fugo Mbori du paha rogo Amokedi 6:7 si nikodikodihe kuti ginipai, na ginipai namangi rago gu Pendekote nangia ga 33 ti Gaani Regbo?
7 Ani nabi bambata fura tipa pa zugo fugo Mbori rogo Amokedi 6:7. (NW ) Yo ngaha re, ani nageda gupai nga: “Sidu fugo Mbori kini zugo kumbatayo kindi, na bange abawiriki kini zugo nibakerehe Yerusarema yo; na bakere rimbasa aboromotumo ki tona ka duna giasangba idapase.” Herẽ, i kodi pa zugo fugo Mbori kuti pa nge abawiriki. Mbata kusayo, rogo gu uru nangia ga Pendekote rogo 33 ti Gaani Regbo, i auka ga Mbori ziazia toro kurii abawiriki wa 120 nga aguyo nadungura tiyo kurogo gu vuru bambu nadu kuari yo. Gu mokedi nangia Petero kini mo tie fuo gure ka manga gu gumbapai nafõngbadu dungu aboro yo, sidu dagba aguyo naadegatuyo, aguyo wa 3,000 ada ni aidipase kina boro rogo gu uru re. Na iriwo wai woro rago awiri du wa dungu akutu aboro aandu kurogo gu munga watadu amunga nadu Yerusarema yo watadu pati ni tipa ka zio bapatiza ti rimo Yesu, nga gu kumba i abanga ko kuti ngua ni bakuo ndika mbata wa auru 50 kusayo!—Amokedi 2:41.
8. Waigu bange abawiriki azugo rogo agu agarã naye fuo gu Pendekote nangia ga 33 ti Gaani Regbo?
8 Rengo ngaha, gure adu gbua ni tonatonapai. Gu asadatise zanga piriga nangia ga abarumbatayo rogo ga aYuda pambori tipa ka rugusa sunge tungusapai aduni dogatise. Si adu ni pa rungo fu agu abarumbatayo re, wa ‘Yekova aagbia agu aboro ko aabatasa yo ku dagba abawiriki na auru dunduko.’ (Amokedi 2:47) Ni kina ipo, ‘bange agu akumba re ada wa 5000.’ Fuo gure, “i ki dungura aidipase fu Gbia susi gu nadu mbata, rimbasa akumba na ade.” (Amokedi 4:4; 5:14) Tipa gu regbo naye kusa, ani nageda gupai nga: “Were agu akanisa nadu Yuda yo na Gariraya yo a Somorona yo ki du adu zezeredi, ki nyaki anyaka; ki ta ta na gunde Gbia [Yekova, NW ] na gu wasa nga ga Ziazia Toro, ninge ange.” (Amokedi 9:31) Bete agarã kusa, isoke bara rogo 58 ti Gaani Regbo, i afura tipa ‘dungu kutu aidipase.’ (Amokedi 21:20) Ti gu regbo re, dungu aGendiria aduho a nangia aidipase.
9. Waigu rengbe oni ka ringbisapa bambata aKristano?
9 Gi zugo bange abawiriki re adu gbe mbiko agu aboro nana’aria gayo ida. Gu pambori re adu nivovoho—ono si aduna ome gbe. Kuba gupai nga i du gbua ni kungbo aboro kanisa, abawiriki afutiyo wenengai fu Yekova na Fugo ko, aboro aduho dagbayo nawiriki rengo be aguyo i arungosiyo gbegbere gbe. (Amokedi 16:23, 26-33) Aguyo nadi gu pambori nga ga aKristano kugume amangihe wo ni sangbana wene berã kuriipai, nga ga sangbakpotoyo. (ARomo 12:1) I ayugupai fuyo rogo ga Mbori gene; rengo adu berãyo yo na ngbaduyo yo. (AEbere 8:10, 11) I aduna nyemu ka kpi tipa gupai i aduna ida kuti ni.—Amokedi 7:51-60.
10. Gini sunge bambata aKristano adihe kubeyo, na ginipai du wa ha nga gu ani abihe areme?
10 Aguyo nadi gu yugopai kugume nga ga aKristano ainipa gayo sunge, nga ka yugo rengo fu kura aboro. Gere afubee nibasa tipa kura zugo bange abawiriki kumbatayo. Kura wene bawirikipai sa nga ga Baibiri ko ayaa: “I anabinga pa fura fu kura aboro tipa [gayo] idapase wa guhe duni bandabandaha tipa kina aguyo nadu ngangaraa gbe watadu nadu ni bandabandaha tipa kina aguyo i asiayo asia ni abatungusi wene pangbanga te. Tungusa wene pangbanga angia gu rengo gbiati sunge nangia ga aboro Kanisa dunduko. . . . Pa gbandaka rimbasa aKristano na ngbaduyo yo dunduko rogo arago afu nyanyaki ome fu gayo pambori ti kina tonatonaha.” Ko ake gupai berewe a nga: “Tungusa wene pangbanga nangia banyanyakipa pai bangiri bambata aKristano.” Kina gu bangisapai re du areme tipa ndikidi aKristano.
Sona Bange Aringara
11. Pa zugo gine ringbisi yo paha rogo Amokedi 12:24, na waigu gere amangi?
11 Ani nabi ue gumbapai tipa pa zugo fugo Mbori rogo Amokedi 12:24 (NW ): “Fugo Yekova kini zugo kumbatayo kindi na kini gbandaka.” Herẽ, gu fugo re nikodikodihe kuti pa zugoho rogo dungu aringara. Wa gu sogote nangia ga irangbii avura du, gu sunge re aamaapai kindi. Ni bambatapai, i auka ziazia toro kurii abawiriki Yerusarema yo, sidu gu fugo re ki tona yo ka gbandaka ni kina ipo. Gu rungosi nadu Yerusarema yo agbandaka abawiriki yasika kurogo agu arago dunduko nadu ringara Yuda yo na Somorona yo. Sangbanaha angia gine? “Agu yo nagbataka i ki tona ka ndu kirikiri nitungusi Pai.” (Amokedi 8:1, 4) I arugu Firipo ko tungusipai fu kumba, nga guko natazio bapatiza, kini ga na gu pangbanga re ku Etiopia yo. (Amokedi 8:26-28, 38, 39) Ni kina ipo, i asigira rengo Ruda yo, na rogo gu Kpasakpasarago nangia Sarona, na Yapo yo. (Amokedi 9:35, 42) Kusa, gu mokedi nangia Pauro andu nunguro tipa dungu akutu akirometere rii baime na rogo ugurago, kini sigira adungurati rogo agu aringara dunduko nga ga Mediterena. Gu mokedi nangia Petero andu tigako ku Babera yo. (1 Petero 5:13) Vuru agarã 30 fuo uka yo ziazia toro kurii abawiriki rago Pendekote, Pauro ake gupai nga i aatungusa wene pangbanga “rogo arago tii ngbangbaturũ yo dũ,” nawira rogo agu apapara zegino aboro ainipaha ti gu regbo re—AKorosaio 1:23.
12. Waigu abasogo gu pambori nangia ga aKristano aidipa wai fugo Mbori aazugo rogo dungu aringara?
12 Zavura agu aboro nangia asogo gu pambori nga ga aKristano, i aidi gupai nga fugo Mbori ima dua tarãha rogo ga aRomo Ngbii nabaha. Ni kpiapai, Amokedi 17:6 nagumba gupai nga, Tesaronike yo na Ringara aGiriki ku nodiyo, asogo gu pambori re akpari kuari niyaa: “Agi aboro nagbarasi zegino re i ye kono a.” Kurii gure, ti tonatona ue kama agarã, gu bazogo nangia Pliny the Younger ake waraga Bitunia yo fu gu ga aRomo Bakindo nangia Trajan tipa gu pambori nangia ga aKristano. Ko akpakanahe tipa gu pambori re ki ya: “Anga i dingisoho kina kurogo baakporo te, ono si ima gbaraga gaha riri kaza a rogo agu agbaria du pati ni na rogo ringara.”
13. Rogo gini gene pa zugo fugo Mbori rogo dungu aringara ayugu ga Mbori nyemuse tipa ngbatunga aboro?
13 Gi zugo nga ga fugo Mbori rogo dungu aringara re angia yugo Yekova gako dudunguro nyemuse tipa gu ngbatunga aboro rẽ tipa ko tumo riyo. Ho Petero abi ziazia toro ni si nakusi yuguyugupai fu gu Gendiria nangia Korunerio, ko ayaa: “Mi ini ni rengo ya Mbori akpara nga aboro te; ono dagba rika aboro yo dunduko gu ni nagunde ti ko, ki nimangi rurupai, kina ni ngba ti ko.” (Amokedi 10:34, 35) Ii, wene pangbanga adu tipa ngbatunga aboro dunduko, na si kinawo awere a, na pa zugo fugo Mbori rogo dungu aringara aafu mamu fu ngbatunga aboro dunduko i karagapai sa ga Mbori nyemuse. Rogo gi 21 kama agarã re, fugo Mbori ima gbandaka kurogo apapara kpotosende dunduko ngba ndikidi gene.
Gu Zugo Fugo Mbori Nadu Na Diabese
14. Gini ngbatunga zugo ringbisi yo paha rogo Amokedi 19:20, na fugo Mbori aduna diabese kurii gini apai?
14 Ani nabi biata fugo tipa zugo fugo Mbori kumbatayo rogo Amokedi 19:20 (NW ): “Rogo nyanyaki gene, fugo Yekova kini zugo kindi kumbatayo na kini duna diabese.” Gu ndikidi pa-Giriki i asaha nga “diabese,” si na gu rogoyo nga “ka duna ome kurii he.” Agu averesi ye mbata fu gure nagumba gupai nga dungu aboro ada ni aidipase Efesa yo, na dungu aguyo nanamanga birĩ soroka ki zokodi gayo abuku kubangiri aboro dunduko. Were, fugo Mbori aduna diabese kurii agu aida nangia ga zire pambori. Gu wene pangbanga re adi a be kura aũkota, wa ngbatunga gu nangia rungosi. He ho narengbe ka rugusaha te. Rogo gipai re, ani nabi gu bakere wiratise du dagbaha na gu ndikidi pambori nga ga aKristano du areme.
15. (a) Ginipai bake kuruapai nga ga Baibiri akehe tipa bambata aKristano? (b) Abawiriki afu tambuahe fu da tipa gayo diabese?
15 Amokedi na kura bambata aKristano anatungusa fugo Mbori na ngara. Tipa yo, bake kuruapai nga ga Baibiri ayaa: “Ho du aboro ni na nyemu fura tipa gayo Gbia, zingo ho ti agu agene rengbe yo ka mangaha rogo te. Nirengo, gupai nairiwo tirani gbe nga pa guhe nafõngbadu agi akumba na adee re, angianga gu gene i amanga gayo sunge rogo ya.” Si ki vura du wo, gu bambata aKristano re aini gupai nga padu yo na diabese rogo gayo sunge tungusapai aarunga riipa gayo asadatise nitiyo te. I aduna gu asiahe beyo nga ga Mbori tipa kaa ndu kumbatayo na gayo sunge, na i aduna gu songodahe nga ga Mbori tipa ka nyasa mangaha. Zugo nga ga toro naye be Mbori. Gu mokedi nangia Pauro aidi gere rogo gu gako waraga ko akehe fu gu dungurati nadu Korinda yo. Ko akepai ki ya: “Mi arũ he, Aporo ki nitudi he; ono Mbori nazugasi he. Bambiko ani nga ga Mbori abadiasunge.”—1 AKorindo 3:6, 9.
Ziazia Toro Namangasunge
16. Gine nayugo gupai nga ziazia toro anyakasi abawiriki i nifura zanga gunde?
16 Oni tingidi gupai nga Yesu akido gako abawiriki ya ziazia toro amanga nyanyakipa sunge rogo sa fugo Mbori si zugo na ki kido yo ya ziazia toro afu ome fuyo rogo gayo sunge tungusapai. (Amokedi 1:8) Waigu gere amangi? Fuoho aturonga wa i auka ziazia toro kurii abawiriki rago Pendekote te, i ki yambu Petero na Yoane tipa i fura barabangiri ga aYuda Abororondo, nangia bakere bapengbanga kisusi rogo gu ringara re, na pa kpio Yesu Kristo adu kurii gaha abasapungbanga. Ya mo amokedi arengbe ka kio be gunde barabangiri ngbatunga gu iiriwo kere rondo re? Wa gu sa te! Ziazia toro afu ome fu Petero na Yoane i fura na ngbatunga gu wingbaduse naba iriworago ti avurayo, na i ki tona ka ‘ino ya aPetero anidu na Yesu.’ (Amokedi 4:8, 13) Ziazia toro asa Setefano a ko mangi dezirepai zanga gunde fu ga aYuda Abororondo. (Amokedi 6:12; 7:55, 56) Mbata kusayo, ziazia toro asa abawiriki i nitungusipai zanga gunde. Ruka natingida gupai nga: “Ho i akpari ni, gu ba i azugadi ku rogo si ki du ni zigizozigizo ho; i ki hiki ahika be Ziazia Toro dunduko, i ki nipeke ga Mbori pai [“fugo Mbori,” NW ] apeka zukazuka.”—Amokedi 4:31.
17. Rogo gini kura agene ziazia toro aundo abawiriki rogo gayo sunge tungusapai?
17 Rogo gu gene nga ga gako ziazia toro nga gu duna ome tini gbe, Yekova, na gu Yesu Kristo nazingibekpio, arugu sunge tungusapai. (Yoane 14:28; 15:26) Ho i auka toro ni kurii Korunerio, na agumeko, na dawedawe abakureako, gu mokedi nangia Petero aini gupai nga agu aGendiria nangia azanga yeratise rengbe arengba ka rẽ i bapatizi yo ti rimo Yesu Kristo. (Amokedi 10:24, 44-48) Kusa, toro amangi nyanyakipa sunge rogo sia Barunaba na Saura (nangia gu mokedi nangia Pauro) tipa sunge amokedi na rogo rugayo tipa i ndu kurogo agu arago si aida i ndu kurogo na agu si aidanga i ndu kurogo ya. (Amokedi 13:2, 4; 16:6, 7) Si anarugapa agu adiaberã nangia ga amokedi na ga agu abaakumba nadu Yerusarema yo. (Amokedi 15:23, 28, 29) Ziazia toro aarugapa sia agu ababiapai a nadu rogo gu dungurati nangia ga aKristano.—Amokedi 20:28.
18. Waigu bambata aKristano ayugu nyemuse?
18 Kurii gure, ziazia toro adu a kurii aKristano, kini kusi sinombori tiyo, wa nyemuse. (AGaratio 5:22, 23) Nyemuse afõngbadu abawiriki yo tipa i du ti ahe na akurayo. Ni kpiapai, fuo gu Pendekote nangia ga 33 ti Gaani Regbo, i asigira gupai nga awirina nidungura mosoro kurogo ba sa tipa kaa ngerafuo agu azingo nani nangia ga agu abawiriki nadu Yerusarema yo. Gu tangarapai nga ga Baibiri nayaa: “A nga boro sa nadu dagba yo na zingo ahe te; bambiko agu yo dunduko aati adu be yo na abambu i ababagi he ababaga i ki ye na marã agu ahe i ababagi, ki zozogo ho pati ndu amokedi. I ki gagamu he fu yo ki nifu kina gu fu gu ni zingo ho anamanga ni.” (Amokedi 4:34, 35) I ayugonga gi nyemuse re sa fu kina akurayo aidipase te, ono fu gu kura aboro a, kini yuguhe nifura yo na yo tipa wene pangbanga na ni manga kura apai nga ga weneringise fuyo. (Amokedi 28:8, 9) Yesu ayaa gu nyemuse nasa aboro i mbupa gayo apai i ka ino apefuo ko mbikoho. (Yoane 13:34, 35) Nirengo, gu nyanyakipa sino nga nyemuse agbe aboro koyo du Mbori ni na ki fubee sa gu zugo fugo Mbori nadu rogo bambata kama agarã, a wa kina gu si amangaha areme a.—Matayo 5:14, 16.
19. (a) Gini agene biata fugo Yekova azugo rogo rogo bambata kama agarã? (b) Ginipai ani ka wisigoho rogo gu papara kekepai naye fuo gere?
19 Nabaha dunduko, bange gu fugo nga “ziazia toro” rogo gu buku nga Amokedi bara 41 (NW ). Ziazia tie, ndikidi zugo aKristano rogo bambata kama agarã adu nikodikodihe gbe kuti gu ome na rugapai nga ga ziazia toro. Bange abawiriki azugo, fugo Mbori ki gbandaka rogo dungu arago, na si ki duna diabese kurii agu apambori gbiati nyemu tatamana nadu ti gu regbo re. Gu zugo nadu rogo bambata kama agarã re, si wa kina gu sunge nga ga aDezire Yekova areme. Rogo gu papara kekepai naye fuo gere, ani awisigo gu iiriwo zugo nga ga fugo Mbori rogo gi gaani aregbo re.
Oni Natingidaha?
• Waigu bange bambata abawiriki azugo?
• Rogo gini gene fugo Mbori agbandaka rogo dungu aringara?
• Waigu fugo Mbori aduna diabese rogo bambata kama agarã?
• Gini sunge ziazia toro amangihe rogo pa zugo fugo Mbori?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 20]
Upper right corner: Reproduction of the City of Jerusalem at the time of the Second Temple - located on the grounds of the Holyland Hotel, Jerusalem
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 22]
Firipo atungusipai fu boro Etiopia, kini gbandaka wene pangbanga rogo dungu aringara
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 23]
Ziazia toro arugu amokedi na agu abaakumba nadu Yerusarema yo