Oni Rengbe Ka ‘Kpara Wenepai Ti Gbegberepai’?

“Oni nikpária pa gu he ngba ti Gbia.” —AEFESO 5:10.

1. Rogo gini gene rengbe raka areme ka duni kpakarakpakaraha, na tipagine duhe tini wo?

‘AKO Yekova, mi ini he ya gupai nga ga boro, si kube ni te, gu boro nata, pa ruga gani apai rogo ni yo te.’ (Yeremaya 10:23) Gu nyanyakipa pai Yeremaya ainihe re, si areme na bakere rogoyo tini fu rani. Tipagine? Si wo mbiko ani naraka rogo ‘gbegbere regbo,’ nga gu Ziazia Kekeapai aima gumbapaha kumbatayo. (2 Timoteo 3:1) Na auru dunduko, ani nagbia tirani ti gu kpakarakpakaraapai naida ani diberã sani. Gi gaani adiaberã sa apai re, singia si tipa gu rukutu apai watadu gu kikindigihe, si rengbe ka duna nyanyaki sangbanaha kurii kpoto rani, kurii agu apai du ngbaduraniyo, na ki duna pai kurii padu ani wenengai rogo toroyo.

2. Gini apai aboro naabi pa siaha taata, ono waigu agu aKristano naima kpara tiyo fu Mbori abi ngbatunga agu apai re?

² Dungu apai gu duho ani amangaha na auru dunduko rogo gaani raka yo, ani rengbe ka bihe wa gupai ani naamangaha dedede, watadu anyakanga paha ya. Ni kpiapai, na auru dunduko, ani nasiaka agu arokoo ani ka vodaha, kini sia gu riahe ani ka rihe, kini siaka agu aboro ani ka biyo, na kura dungu apai. Ani nasiaka agi ahe re ni kina ipo, zanga berãpaha mbata. Ono ya mo nyakinga pa ngbatunga agu apai re nirengo tee? Tipa agu rani nga aKristano naima kpara gaani raka fu Mbori, si ni nyanyakipa pai nga, agu arokoo ani asiakaha kaa vodaha, na gaani mbakadatise, na gu riahe ani asiaha ka ngba behe, gaani sino mbirahe, na gaani afugo na mangaapai, yugu gupai dedede nga ani nga amoyambu fu Guko du kurii ahe dunduko, nga Yekova Mbori. Gipai re natingida rani na afugo gu mokedi nangia Pauro, nga gu nayaa: “Watadu ri he tie, na mbira he, na gu pai oni ka manga ha dunduko, oni mángi he dunduko sa taasa rimo Mbori.”—1 AKorindo 10:31; AKorosaio 4:6; 1 Timoteo 2:9, 10.

3. Gini apai si aida boro berẽpaha mbata wenengai ni niru ka siaha?

³ Fuo gure, gu kura apai gu duho si aida boro berẽpaha wenengai mbata ni niru ka siaha. Ni kpiapai, pa sia boro gupai nga ka manga rogatise watadu ka nye ni bakuparanga watadu ni devurukporo nga gupai duna nyenye sangbanaha tini kurii ga boro raka. Tipa ka rugatise na gipai re, anga si ni taatapai tipa boro sia wene badiarogatise te, nga guni nikangia diani watadu kumbaani nyeanye kindi.a (Asanza 18:22) Kurii gure, pa sia ani abakure, pa sia ani agu aboro ani kaa koda tirani na yo, pa sia ani gupai ani aida ka wirikaha sukuru yo, pa sia ani gaani sunge zegino, zavura pa sia ani agu ambaro ani angihe rengbe ka duna nyanyaki ome kurii gaani sino nga ga toro, fuo duhe were, si ki du a na pai kurii gaani raka kumbatayo.—ARomo 13:13, 14; AEfeso 5:3, 4.

4. (a) Gini berã ani aida ka du nani dunduko? (b) Gini asanahe si aida ani wisigihe?

⁴ Kangia ani gbia tirani tie na agi apai dunduko re, si nirengo ni wenepai fu rani ani duna gu berã rengbe ka sa rani ani kpara wenepai ti gbegberepai watadu dagba gupai nawira si ni rurupai na gupai nzunzu nga rurupai. Ziazia Kekeapai naza rani niyaa: “Pai ho du ni ruru he bangiri boro, ono digida ha nga agu apai nga kina ga kpio.” (Asanza 14:12) Si ki ta du were, ani rengbe ka sana tirani ki ya: ‘Waigu rengbe ani ka sonosa gu berã rengbe ka sa rani ani kpara wenepai ti gbegberehe? Wari rengbe ani ka bi gu rugute ni ani aidaha si undo rani rogo gaani diaberã? Ginipai agu aboro nadu mbata na aguyo du areme amangihe tipa gipai re, na sangbanaha ningia gine dedede?’

Gu “Nyemu Tatamana na Kungba Nangahe” nga ga Zegino

5. Gini ngbatunga zegino bambata aKristano aaraka rogo?

⁵ Agu aKristano nadu rogo bambata kama agarã aaraka rogo gu zegino agu andiko nga ga aRomo na ga aGiriki amoipai rogo. Pai sa nga, badungu aboro aakpinyemu gu raka nangia ga aRomo, nga gu nadu ni dodoromaha. Ngba kura gene, agu abawirikipai nadu ti gu regbo re adunga sa na ngbarago be kina agu aberã nangia ga Plato na Aristotle te, ono i adu a na ngbarago be agu aboro nanapeka fuo gu kura vovo nyemu tatamana, wa aguyo nangia aEpikuro na aSatoa. Ho gu mokedi nangia Pauro aye ni ku Atenai yo ti regbo gako ue nunguro nga ga amokedi, ko agbia agu abakpinyemu tatamana nangia aEpikuro na aSatoa, nga aguyo nanabi tiyo ya i kii payo susi ga Pauro, nga guko i aya tiko “boro menemene” nangia ko.—Amokedi 17:18.

6. (a) Ginipai bete bambata aKristano aduni asadiasadiyo ka mangaha? (b) Gini zahe Pauro afuhe?

⁶ Sidu tie, si ni mbumbupai ka rugatise na ndu gupai gu kungbo sino gene raka nga ga agu aboro re angba tini ti bete aguyo dagba bambata aKristano te. (2 Timoteo 4:10) Agu aboro nangia abangbasia rogo gu zegino re awiri du wa i anagbia ngbarago be dungu wene apai, na agu apai i anasiaha kaa mangaha ki wiri du wa si adu niwenehe. Si adu wa he gu duho be zegino nga gu duna nyanyakipaha si afuhe fu aboro, ono nga gu gu gene raka nga ga aKristano akisi genehe beyo. Ono tie, gu mokedi nangia Pauro afu gu zahe nga: “Oni bánda tironi, . . . boro ka gbarasa roni na gani nyemu tatamana na kungba nangahe, wa du pa aboro, na gu tata pai nga ga zegino, wa pa Kristo te.” (AKorosaio 2:8) Tipagine Pauro agumba gupai re tini?

7. Ya mo nyakipa gu tatamana anyaka nga ga zegino?

⁷ Pauro afu gu zahe re mbiko ko abi gupai nga, kerepai gu duho kugii gu berã nga ga aguyo gu gene mangaapai nga ga zegino angba tiyo. Gupai nyakipaha gbe nga pa manga ko sunge na gu fugo nga “nyemu tatamana na kungba nangahe.” Nyemu tatamana rengbe arengba ka fu undo. Nirengo, Ziazia Kekeapai nangarasa rani ani gbata gu ngbatunga inohe na tatamana duni ruruhe, gbe gu buku nga Asanza nangarasa rani ani mangihe wo. (Asanza 1:1-7; 3:13-18) Ono tie, Pauro akodi “nyemu tatamana” na “kungba nangahe” ya si nga bangisapai. Ka pehe ngba kura gene, Pauro aabi gu tatamana zegino afuhe wa kungbohe na ni guhe nananga aboro ananga. Si adu wa kina gu kandi agude nita vudoho vuruhe kini utukpo, si ki wiri guhe duni unduhe, ono si ni nyanyakihe te. Nirengo, si adu ni dogatise na ni gberango fu boro tipa ni mbu ti ni fu gu “nyemu tatamana na kungba nangahe” nga gu paha aanyakanga re ya si nirugu ni rogo agu apai ni aida ka siaha tipa kaa mangaha.

Aguyo Nayaa ti “Gbigbitapai, Wenepai, na ti Wenepai, Gbigbitapai”

8. (a) Aboro nangera kube ada tipa rugute? (b) Gini ngbatunga rugute i afuhe fu aboro?

⁸ Anga apai areme kia ti gu nadu mbata te. Rogo agu apai dunduko nga ga aboro, abangbasia gu duho ni badungu yo. Abafu-rugute fu arogotise na gayo aborokporo, abakeke awaraga pangbanga, agu aboro nayamba tiyo nga abafungua, agu abinza nasoroka na akerekuru, amangi sangbaatoro, na agu akurayo ima mbakada tiyo tipa kaa fu rugute fu aboro tipa apai, kini fu rugute ti marã. Ono gini ngbatunga rugute i afuhe fu aboro? Dedede, i nadia agu andiko kusayo nga ga Ziazia Kekeapai kini mbugene tipa agu apai i naayambaha nga vovo mangaapai. Ni kpiapai, ho gu waraga pangbanga nga ga aboro Canada, du rimoho nga The Globe and Mail aafura ni tipa pa soga irangbii gupai nga ka ke gu rogatise kuti ndiko nga ga “kumba na kumba watadu dee na dee,” si ayaa: “Rogo gu garã nga 2000, si ni irairapai kisusi nga i sogo pa ke gu rogatise kuti ndiko nga ga aboro ue nga aguyo duna nyemuse gbe dagba tiyo, kini sogoho fuyo mbiko kina gupai gbua nga, i dunduko ue nga kina akumba watadu kina ku adee.” Gu sino du ti aboro areme nga ka mbu gene tipa apai, angianga ka bisirapa ga aboro apai ya. Aboro nabi apai dunduko ya si arunga aru nyasi koyo te, na si airanga aira nyasi koyo a te; ya gupai boro amangaha si nabi kina ni, singia si funi niwenehe watadu ni gbegberehe.—Atambuahe 10:3, 4.

9. Gini apai agu aboro naamangaha dedede i naabiyo dagba aboro ya i rẽ na irisa?

⁹ Gu kura aboro nangera kube airakumuko watadu abaworimo ni agu aboro i awirika gayo kpiapai rogo diaberã sa apai. Wa vura duhe nga aboro nabi kumukokumuko aboro na abaworimo areme ya i rẽ na irisa, i ayugonga agu asino rengbe ka sa aboro i bi yo niruruyo watadu ni agu aboro rengbe aboro ka kido kuti yo te. Ho aboro agbata pagbia watadu marã ni, badungu yo gayo sangbakpotoyo akitanga ngbaanga yo tipa kuo ruru andiko ya. Tipa ka du ni agu aboro rimo yo awo watadu ini aboro yo gbe, gu kura yo nataino aino kini basa gu ruru andiko aboro aima digo ni irisihe, kini idi kaa manga kina agu apai naba gberarago ti aboro. Sangbanaha nga, aboro dunduko naida ka manga kina agu apai rengbe yo ka gbia undo behe, nga agu aboro nambu gene tipa apai dunduko, du gayo berã nga “Apai dunduko ni kina wenehe.” Ya mo si nairiwo tirani ka bi ndu gupai berã aboro avundo tini ho daha ni ti kpara wenepai ti gbegberepai?—Ruka 6:39.

10. Waigu gu fugo Yesaya du tipa wenepai na gbigbitapai naima manga areme nirengo?

¹⁰ Agu apai ani abihe namanga pati rani kirikiri nga sangbana gu iraira arugute aboro afuhe fu akurayo, nga arogatise nagburuwa, zanga du aborokporo nikpamiakpamia yo, inga mangasunge na kere angua na kere mbira buda, aparanga kini sa tiyo ni abatuka, aboro kini vundu kodaba, agu akaza i adiaha ti kodaba, gure gbua nga betehe dagba dunguhe. Nirengo, wai rengbe ani ka berã gupai nga apai nimangi kia, baraho aboro naima mbu andiko ni dunduko, ki mbu agu andiko rengbe ka sa yo i kpara wenepai ti gbegberepai? (ARomo 1:28-32) Si teketeke wa kina gupai Yesaya agumbaha, niyaa: “Na gberẽ he fu agu yo naya ti gbigbitapai, wenepai, na ti wenepai, gbigbitapai, nasa bitimo ku ba imarago, na imarago ku ba bitimo, namaa hĩhĩhe ku ba nzinzirihe, na nzinzirihe ku ba hĩhĩhe! Na gberẽ he fu agu yo du bangiriyo tigayo ni airatatamana naberã ha ya i nga arugutinapai a.”—Yesaya 5:20, 21.

11. Tipagine duhe tini ni irairapai boro duna kido kuti gani berã ho ni aida ka kpara wenepai ni ti gbegberepai?

¹¹ Pa sana Mbori agu aYuda nadu mbata i karagapai fuko tipa gayo mangapai, nga aguyo ‘nadu bangiriyo ni airatatamana,’ nasaha berewe fu rani ni nyanyakipa pai gbe nga ka ani kidonga kuti gaani berã ho ani aida ka kpara wenepai ni ti gbegberepai ya. Dungu aboro areme fu tiyo sa gu berã nga, “mo mangi kina gupai ngbaduroyo aruga ro mo mangihe,” watadu “mo mangi kina gupai mo aberãha ya si duni ruruhe.” Ya mo ru gu berã re aru? Kuti sangba Ziazia Kekeapai, rungaha te, mbiko si nayaa: ‘Kpotoboro yo nangihe kisusi ahe dunduko, si na kere kaza; da ka ini he?’ (Yeremaya 17:9) Oni rengbe ka kido kuti irabiriki ni rugu roni ho oni adiaberã ni sa apai? Wa gu sa te. Nirengo, ka gu boro re gumbapai fu roni, si nawira oni mangi gu du kia ti gu ni agumbaha fu roni. Gure nga ndu gupai Ziazia Kekeapai atingida rani tini na gupai nga: “Gu boro nakida kina kuti gani berã nga mumungo boro; ono gu ni nata ni tatamana i abátasa ni abatasa.”—Asanza 3:5-7; 28:26.

Ani Wiriki Gupai Ngba ti Mbori

12. Tipagine si aida tini ani ini ‘gupai Mbori akpinyemuhe’?

¹² Wa duhe nga si aidanga ani kido kuti gu tatamana nga ga zegino watadu kuti gaani berã ho ani aida ka kpara wenepai ni ti gbegberepai te, ginipai tie si aida ani mangihe? Oni bingo gi rugute du fugoho ziazia re, nga gu gu mokedi nangia Pauro afuhe: “Ka oni ríngbisi nga tironi na gi zegino re ya, ono oni sá tironi asa ni mbakada berãroni berewe, oni kpária pa gu he nga ga Mbori nyemu he du ni wene he, nzunzu, ni ziazia ha.” (ARomo 12:2) Tipagine si aida tini ani ini gupai Mbori akpinyemuhe? Yekova nagumba ndu gupai zukazuka rogo Ziazia Kekeapai duhe tini wo, na gure nga nyanyaki ndupai: “Wa turu ngbangbaturu gbe ti kpotosende ku ari, wo du gimi apai ku ari ki susi gaoni apai, na gimi aberã ki susi gaoni aberã.” (Yesaya 55:9) Si ki ta du were, kuba gupai nga ani duna kido kuti gaani tatamana na gaani aberã, i naruga rani niyaa: “Oni nikpária pa gu he ngba ti Gbia.”—AEfeso 5:10.

13. Waigu gu fugo Yesu duni kekehe rogo Yoane 17:3 anyakasa gupai nga, si naida ani ini gupai ngba ti Mbori?

¹³ Yesu Kristo anyakasipa gipai re ho ko aya ni wee: “Nyenye unga nga gere, nga i ini ro nga bangisa ndikidi Mbori, na gu ko mo akedi ko, nga Yesu Kristo.” (Yoane 17:3) Gu ndikidi pa-Giriki i asa gu fugo tini nga “i ini ro,” si na bakere rogoyo tini. Kuti sangba gu buku nasakarogo afugoyo, nga Vine’s Expository Dictionary, gu fugo re “nayugo gu pagume du dagba boro na guhe ni awirikapai ka inoho; rogo gi gene re, guhe boro awirikapai ka inoho na nyanyakipaha bangiri ni, si ki ta du were, gu pagume du dagbaha na ni kini nyaki.” Duna pagume dagbase na boro akodanga kina gupai gbua nga ka ino kina kpakpu gu boro re watadu kina rimo ni te, si nakoda dungu apai. Si nakoda ino agu apai gu boro re aidaha na agu ni aidanga ha ya, ino gani andiko na gani arugute, na kini irisihe.—1 Yoane 2:3; 4:8.

Ani Rugu Gaani Berã

14. Gine Pauro ayaa si nga bangua kparakparapai dagba agu aboro nga agude rogo toroyo na sosono aboro rogo toroyo?

¹⁴ Wai tie rengbe ani ka duna gu berã rengbe ka sa rani ani kpara wenepai ti gbegberepai? Gu fugo Pauro ko akehe fu agu aKristano nangia aEbere rogo bambata kama agarã nga karagapai sa gu sanahe re. Ko akepai ki ya: ‘Guni nambira momunya ni ainanga rurupai te; bambiko ni nga fogo gude. Ono nyanyaki riahe du tipa sosono aboro, nga aguyo ima ruga gayo ome berãpai tipa wisigopa wenepai na gbegberẽpai, mbiko manga yo sunge nani.’ Herẽ, Pauro nayugo gu kparakparapai du dagba “momunya,” nga “tonatona apai nga ga sangba Mbori,” na “nyanyaki riahe,” nga gu du fu “sosono aboro,” nga ‘aguyo ima ruga gayo ome berãpai tipa wisigopa wenepai na gbegberẽpai.’—AEbere 5:12-14.

15. Tipagine si aida nyanyaki asadatise tini tipa boro duna ruru inohe tipa Mbori?

¹⁵ Gere nayugo gupai nga, ni bambatapai, ani du wa ka ani asadi tirani nyanyakii ka giarogo ga Mbori andiko yo, a wa duhe ni kekehe rogo Fugo ko, nga Ziazia Kekeapai. Ani agbatanga tangaratangara andiko nga gu nagumba gupai fu rani si aida ani mangihe na gupai si aidanga ani mangihe ya te. Ziazia Kekeapai na ngbatunga agu andiko re rogoyo te. Kuba gure, Pauro asaki gupai nga: “Ziazia Kekeapai dunduko si aye be ga Mbori Toro si ki rengbe tipa yugopai, tipa zapai, tipa ruga boro, na tipa raba aboro rogo rurupai; ya ga Mbori boro du ziazia, au manga wene apai dunduko ki du be ni.” (2 Timoteo 3:16, 17) Tipa ani rengbe ka gbia undo be gu yugopai, zapai, na rugute re, ani du wa ka ani mangisunge na gaani berã na gaha ome wisigopai. Gere naida nyanyaki asadatise, ono gupai namanga ni sangbanaha gu rẽ arẽ nani, nga ani nada “ziazia, aũ manga wene apai dunduko ki du be[rani].”—Asanza 2:3-6.

16. Rogo gupai yo nga ka ruga ome berãpai nga gine?

¹⁶ Fuo gure, a wa Pauro ayuguhe, sosono aboro nga ‘aguyo ima ruga gayo ome berãpai tipa wisigopa wenepai na gbegberẽpai.’ Herẽ du du meme gipai ni re. Gu gumbapai nga, ‘aguyo ima ruga gayo ome berãpai,’ rogoyo zukazuka nga, “agu apa boro i naima rugaha (wa ga bangimbaro).” (Kingdom Interlinear Translation) Gu bangimbaro duna inohe namanga ambaro niipo gbe. Ni na ome kurii apa kpotoni ti aregbo dunduko, ki ini agu apai ni kina ipo si aida ni mangihe tipa ka manga gani mbaro wenengai. Ni namanga agi apai dunduko re mbiko gu nyanyaki rugute ni aima gbiaha tipa wai kaa wirika ambaro na kini mangihe dedede.

17. Rogo gini gene si aida ani du wa kina abangimbaro?

¹⁷ Rogo gu gene nga ga toro, ani du wa ka ani rugu berã rani a wa kina gu bangimbaro naagbia rugute tipa ngi gani ambaro, ka ani aida ka ino gupai nga gaani adiaberã na agu apai ani asiaha kaa mangaha dedede ni kina ruruhe. Ani du wa ka ani duna ome kurii gaani aberã na kurii apa kpoto rani ti aregbo dunduko. (Matayo 5:29, 30; AKorosaio 3:5-10) Ni kpiapai, oni naaruga bangironi ya ka si bingo gbegbere apai ya, watadu turoni ya ka si ginga wasiwasi woro kundi na gbegbere afugo ya? Rengo du, ngbatunga gu gbegbere ahe re ima ke pati rani kirikiri. Wa vura duhe wo, si nabi kina rani singia ani naida si dua taraha ngbaduraniyo na ki du berã rani yo. Ani rengbe ka wirika gu bake Atambuahe nayaa: “Mi amáa nga gbegbere he ku bara bangire wa sa te. . . . Gu ni namanga pa biriki ni asúnga nga vuru gi bambu yo te; gu ni nagumba zire ni anyé nga ku bara bangire te.”—Atambuahe 101:3, 7.

Oni Rugu Gaoni Ome Berãpai Ni Manga Oni Sunge Nani

18. Gu gumbapai nga, ‘nimanga sunge nani,’ nga gu du rogo ga Pauro sakapai tipa pa ruga ome berãpai, rogoyo nga gine?

¹⁸ Ani moi gupai ku berã rani yo nga, kina ‘nimanga ani sunge’ na gaani ome berãpai rengbe ani ka rugaha si kpara wenepai ti gbegberepai. Ka pehe ngba kura gene, agu aregbo dunduko ani agbia tirani na gupai naida ani diberã tipaha, si naida ani wiriki wai ka mangasunge na gaani ome berãpai tipa ka bi agu andiko nga ga Ziazia Kekeapai nga gu du tipa gupai re, na wai rengbe ani ka manga agu andiko re. Ani duna gu sino tirani nga ga gbata apai rogo agu abuku nasakarogo Ziazia Kekeapai yo, nga gu i afuhe fu rani vurube ‘ruru kangara moyambu.’ (Matayo 24:45) Rengo ngaha, ani rengbe arengba ka gbata undo be agu aKristano naima nyaka rogo toroyo. Wa vura duhe wo, gaani asadatise kaa wisigo Fugo Mbori, kodihe na gu kparakpee ani afuhe fu Yekova tipa gako rugapai na tipa gako toro, nika fu bakere mosoro fu rani ni yangaraha.—AEfeso 3:14-19.

19. Gini wene apai rengbe ka du ni gaani ka ani aruga gaani ome berãpai tooni tooni?

¹⁹ Wa ani aruga gaani ome berãpai tooni tooni, gupai ani aida ka mangaha nga, “ani adú nga berewe ni agude, niwo ku bani niya ni yuge yugopai dunduko, be ga aboro biriki ni nangahe, ku sangba birĩ ingapai yo” te. (AEfeso 4:14) Kuba gure, mbiko du ani na inohe tipa gupai ngba ti Mbori na ki rugu tirani nani, ani arengba ka diaberã ni tatamana sa apai, gu kikindigihe na gu rukutuhe, nga agu apai rengbe ka fu undo fu rani, kini ngarasi agu akuarani ani airiso Mbori na yo, na kurii gure dunduko, si afu ngbarago fu gu Barani nga ga ngbangbaturũ ko. (Asanza 27:11) Nga gu wenepai na nga gu bandahe nga gure fu rani rogo gi gbegbere aregbo ani araka rogo re!

[Gu rukutu kekepai du bandu kpewaraga yo]

Oni Rengbe ka Sakarogoyo?

• Ginipai si aidaha tipa boro diberã sa apai ngba ruru gene?

• Tipagine adungaha tini ni pa tatamana kaa ngera kube abaworimo watadu ka kido kuti gaani aberã ho ani aida ka diaberã ni tipa wenepai watadu tipa gbegberepai ya?

• Tipagine si aida tini ani ini gupai ngba ti Mbori ho ani adiaberã ni sa apai, na waigu rengbe ani ka mangaha wo?

• Rogo gupai yo nga ka ‘ruga gaani ome berãpai’ nga gine?

[Gu kpiaahe du ti kpewaraga 20 na 21]

Ngera kube airakumuko na abaworimo tipa rugute nga dogatise

Wa kina bangimbaro, ani du wa ka ani duna ome kurii gaani aberã na kurii apa kpoto rani