Gbia Undo Be Ga Yekova Weneringise Nga Ga Nyemuse
‘Agu aboro duna tatamana tiyo amakiapa ga Yekova weneringise.’ —ATAMBUAHE 107:43.
1. Rogo gini ba i amangisunge na gu fugo Ebere i asaha nga “inapai” ni bambatapai rogo Ziazia Kekeapai, na gini asanahe ani ka wisigoho tipa gi sino re?
BAKURU kusayo mbata fu susa agarã 4000, gu wiri unvura Abarayama nangia Roto afura tipa Yekova ki ya: ‘Oni kiisi gaoni inapai fere.’ (Bambata Pai 19:19) Gere nga gu bambata regbo gu fugo Ebere i asaha nga “inapai” akura rogo Ziazia Kekeapai du ruru sasaha nga, weneringise nga ga nyemuse. Yakobo, Naomi, Davide, na kura ga Mbori amoyambu afura a tipa gi sino Yekova re. (Bambata Pai 32:10; Ruta 1:8; 2 Samuere 2:6) Nirengo gi fugo Ebere re si rogo bambata keke Ziazia Kekeapai bara 250. Ono gine nga ga Yekova weneringise nga ga nyemuse? Ada ko ayuguhe fuyo bakuru kusayo? Na wai ani agbia undo behe arame?
2. Tipagine adunga ha tini taata ka sa rogo gu fugo Ebere yo nga “weneringise nga ga nyemuse” ya, na gini kura sasaha daada?
2 Rogo Ziazia Kekeapai (NW ), gu fugo nga “weneringise nga ga nyemuse” nga sasa gu fugo Ebere duna bakere rogoyo tini kini sa gupai nga dungu fugo aboro arengbanga ka fu bangisa fugo si kodi rogoyo nabaha dunduko te. Sidu ngbatunga gu sasa afugo nga ‘inapai,’ ‘wene sino,’ ‘weneringise,’ ‘manga wenengai,’ na ‘nyemuse,’ nga gu kuru rogo gi papara kekepai re na gu naye fuo gere ayugongo rogoyo nzunzu te. Ono tie, gu sasaha nga weneringise nga ga nyemuse ‘mbedi na ndikidi rogoyo,’ wogu gu buku nga the Theological Wordbook of the Old Testament apehe. Ruhe aru wa gu Ziazia Kekeapai nga New World Translation of the Holy Scriptures—With References afu gu kura sasa gu fugo Ebere nga “weneringise nga ga nyemuse” ni “gu nyemuse nga ga ruru sino.”—Gate 15:13; Atambuahe 5:7; gu rukutu kekepai du banduhe kusende.
Si Kia ti Nyemuse na ti gu Sino nga ga Kakuti Manga Rurupai
3. Gu kparakparapai du dagba weneringise nga ga nyemuse na nyemuse nga gine?
3 Weneringise nga ga nyemuse, watadu gu nyemuse nga ga ruru sino, na rogoyo mbembedii kuti agu asino nga nyemuse na gu nga ga kakuti manga rurupai. Wa vura duhe wo, si kia ti ni rogo nyanyakipa agene. Oni kparianga wai du weneringise nga ga nyemuse kia ti nyemuse. Boro rengbe ka kpinyemu ahe watadu ka kpinyemu apai. Ziazia Kekeapai nafura tipa “nyemu imekakue na [nyemu] nzeme” gbiati “nyemu tatamana.” (Asanza 21:17; 29:3) Ono tie, boro nayugo weneringise nga ga nyemuse koyo du aboro ni angianga tipa apai na tipa gu kungbo ahe zanga unga rogoho ya. Ni kpiapai, Gate 20:6 nayaa Yekova ‘nayugo inapai fu dungu aboro.’
4. Wai du weneringise nga ga nyemuse kia ti gu sino nga ga kakuti manga rurupai?
4 Gu fugo Ebere i asaha nga “weneringise nga ga nyemuse” na bakere rogoyo tini a susi gu sino nga ga “kakuti manga rurupai.” Rogo kura fugo aboro, gu sino nga ga ‘kakuti manga rurupai’ nayugopa gu berã dedede du gu boro nani du pani kusende koyo du bairani ni watadu koyo du gu boro ni kii pani ti gani. Ono tie, a wa bawisigipai sa agumbaha, kuti gu bipai nga ga Ziazia Kekeapai, weneringise nga ga nyemuse “nayugo gu mangaapai du kia ti gure: nga, gu boro kii pani, ni nakakuti manga rurupai fu gu boro du pani kusende watadu fu gu boro du rogo zingo watadu nakido kina ku be aboro tipa undo.” Si du Bakindo Davide arengbe tini ka zungodi Yekova ki ya: “Mo ídi he kpakpuro hasi rago ku auru vururo; mo bátasi re ni ga weneringise!” (Atambuahe 31:16) Davide, nga guko nadu rogo zingo, asana Yekova, nga guko duna bakere ome tiko ko mangi ko rogo weneringise nga ga nyemuse. Wa duhe nga gu boro du rogo zingo na pagbia beni kurii gu boro du pani kuari te, sidu, ho gu boro du pani kuari amanga ngbatunga gu weneringise nga ga nyemuse ni re, ni namangaha mbiko ni na nyemu mangaha ti ni, angianga zi yo ni azio kuti ni ya.
5. (a) Gini asino du ti ga Mbori weneringise nga ga nyemuse nyakasi yo paha rogo Fugo ko? (b) Ginipai tipa ga Yekova weneringise nga ga nyemuse ani ka wisigoho?
5 Bake Atambuahe asanahe ki ya: “Da nga iratatamana?” ‘ni nga gu boro nika makia pa ga Yekova weneringise.’ (Atambuahe 107:43, “oni ringbisingaha na NW” ) Sangbana ga Yekova weneringise nga ga nyemuse rengbe ka du nga batasa aboro na kini banda yo. (Atambuahe 6:4; 119:88, 159) Aboro nabi bandahe mbikoho na kingia gu ziga nazeresa fudifudiapai. (Atambuahe 31:16, 21; 40:11; 143:12) Mbiko gi sinoko re, aboro rengbe arengba ka u be ingapai. (Atambuahe 25:7) Ni ngera ani berewe rii agu apangbanga nga ga Ziazia Kekeapai na kini kparia kura averesi nga ga Ziazia Kekeapai, ani abi gupai nga, (1) Yekova nayugo gako weneringise nga ga nyemuse rogo kparakpara mangaapai na (2) gako ruru amoyambu nagbia undo behe.
Pa Batasa Aboro nga Yuguyugu Weneringise nga ga Nyemuse
6, 7. (a) Wai Yekova akiisi gako weneringise nga ga nyemuse koyo du Roto ni? (b) Gini regbo Roto afura tipa ga Yekova weneringise nga ga nyemuse?
6 Isoke gu bawene gene kisusi tipa ka ino bakio ga Yekova weneringise nga ga nyemuse nga ka wisigo agu apangbanga nga ga Ziazia Kekeapai nga gu nafura tipa gi sino re. Rogo Bambata Pai 14:1-16, ani nabi gupai yo nga, aborovura azi Roto nga wiri unvura Abarayama ki ga na ko. Ono Abarayama abatasi Roto. Berewe a, ga Roto raka adu ngbapai ho Yekova adiberã ni ka gbarasa gu gbegbere bakporo nangia Sodomo, yo Roto na gako aborokporo anaraka ni.—Bambata Pai 18:20-22; 19:12, 13.
7 Ngbutuko mbata fu Yekova gbarasi Sodomo, gako amaraika adi Roto na gako aborokporo kusayo rogo gu bakporo re ki gasi yo ku gene yo. Ti gu regbo re, Roto ayaa: “Vururoni [bi] undahe be roni . . . wa kiisi oni gaoni inapai fere ni batasa ungare.” (Bambata Pai 19:16, 19) Ni agi afugo re, Roto aidi kuti gupai nga, Yekova ayugu weneringise nga ga nyemuse fuko ni batasa ko. Rogo gipai namangi re, Mbori ayugu gako weneringise nga ga nyemuse rogo batasa Roto na ki banda ko.—2 Petero 2:7.
Ga Yekova Weneringise nga ga Nyemuse Gbiati Gako Rugute
8, 9. (a) Gini sunge i afuhe fu ga Abarayama moyambu ko mangihe? (b) Tipagine gu moyambu re akpari tini tipa ga Mbori weneringise nga ga nyemuse, na gine namangi ho ko aakparakpee ni?
8 Rogo Bambata Pai kapita 24, ani nageda kura afugo yo tipa yuguyugu gu weneringise nga ga nyemuse nga ga Mbori, watadu gu gako nyemuse nga ga gako ruru sino. Gu pangbanga re naya wee Abarayama akedi gako moyambu ko ndu kurogo gu ringara nangia ga agume Abarayama ka gbata de ki di ri fu Yisaka nangia wiriko. (Veresi 2 ki da kodi 4) Gu sunge re angianga taata sunge te, ono i aima kido gu moyambu re ya ga Yekova maraika angbe angbe fuko kumbatayo rogo apai yo. (Veresi 7) Ni yangaraha, gu moyambu re ada pati guga nadu pati “gu bakporo . . . nangia ga Naora” (gi rago re avurangia Arana watadu gu kura ba mbembedii nani) ho adee aambeda ni ka da tipa ka tu ime. (Veresi 10, 11) Wa ko abi adee i nimbedi koyo du ko ni, ko aini gupai nga nyanyakipa regbo rogo gako sunge ima da. Ono wai ka ko arengbe ka sia gu ruru dee sa dagba yo?
9 Ni ino ko gupai nga si aida ko duna gu undo nga ga Mbori, ga Abarayama moyambu akparikpee ki ya: “Ako Yekova, nga gu Mbori nga ga bairare ko nga Abarayama, mi nazungadi ro mo ini pai fu bairare nga Abarayama.” (Veresi 12) Wai ka Yekova ayugu gako weneringise nga ga nyemuse rogo gipai re? Gu moyambu re asanahe tipa kparakparapai nga gu nika yugo gu dee fuko Mbori nasia ri. (Veresi 13, 14) Dee sa dagba agu adee naye ka tu ime re amangi kina boro gupai nzunzu ko asana Yekova tipaha. Oni ngere, si adu wa ri aima gia gako kparakpee zanga ko rugu tiko nani nga ri gihe! (Averesi tona ti 15 ki da kodi 20) Fuo ti iriwo gipai re ti gi moyambu re, ko “[a]dua bangiriko ti ri, ki ongo kii.” Wa si avura du wo, gu kura nyanyakipa apai adu kinaho kindi si aida ko rugu tiko na paha. Ya mo gi bawene dee re angia guni sa dagba agume Abarayama? Na ya mo ri adu kindi nga devurukporo? Sidu gu moyambu re “ki ongo kii ka ruga tiko na ni si ngia Yekova fu mamu tipa gako nduge, watadu wo te.”—Veresi 16, 21.
10. Tipagine ga Abarayama moyambu agumba gupai tini nga Yekova yugu weneringise nga ga nyemuse fu bairako?
10 Ngbutuko fuo gure, gu paranga dee re ayugu tiri ya ri angia “Wiri Betuere . . . [na ko kingia] wiri Mireka, ri abatika ko fu [wirina Abarayama nangia] Naora.” (Bambata Pai 11:26; 24:24) Ti gu regbo re, gu moyambu re aini gupai nga Yekova ima karagapai sa gako kparakpee. Fuo ngbarago zi ko, ko atumusa ki ya: “Sambuahe dú fu Yekova, nga ga Abarayama Mbori nga bairare, naaka nga na gako inapai na gako yososopai be bairare ya. Na mi tigimi, Yekova angbe fere ku mbata yo ngba gene ku awirina bairare yo.” (Veresi 27) Ni ngbe Mbori kumbatayo fu ga Abarayama moyambu, gure ayugu gupai nga ko aayugo gako weneringise nga ga nyemuse fu Abarayama nangia baira gu moyambu re.
Ga Mbori Weneringise nga ga Nyemuse Naye na Wasa Gbiati Bandahe
11, 12. (a) Ti regbo gini a’asada Yosefa agbia ga Yekova weneringise nga ga nyemuse? (b) Wai ga Mbori weneringise nga ga nyemuse aduni yuguyuguhe tipa Yosefa?
11 Fuo gere tie, ani wisigi Bambata Pai 39. Si nafura ngbe tipa tita tita Abarayama nangia Yosefa, nga guko i abagi ko ni kanga ku Ezipeta yo. Wa si avura manga were, “Yekova adu na Yosefa.” (Veresi 1, 2) Nirengo, zavura Potifaro nangia baira Yosefa ni boro Ezipeta aima ino gupai nga Yekova aduna Yosefa. (Veresi 3) Wa si avura du wo, Yosefa agbia tiko na kere asada. I akitingbaanga ko ni ziree ya ko aidi ka pi na dia Potifaro ngbaome sidu i ki moi ko ku bambukiso yo. (Averesi tona ti 7 ki da kodi 20) “Bambukisa” yo “nduko aimi [ni] be angboro, i avo gorõko ni azogbo marã.”—Bambata Pai 40:15; Atambuahe 105:18.
12 Ginipai namangi ti gu kparakpara regbo asada re? “Yekova adu na Yosefa, ko ki[ni] yugu inapai fu ko [kindi].” (Veresi 21 gu bambata paparaha.) Kparakpara mangaapai nga ga yugo weneringise nga ga nyemuse atona ka mangaapai gu ti mburu kuraha nga gu nazaki gene fu Yosefa kusa, ko kuru kusayo rogo gu fudifudiapai ko adu rogoho. Yekova “[a]mbakadi pa gako pai ku bangiri babanda bambukisa.” (Veresi 21 gu yangara paparaha.) Ni sangbana gupai re, babanda bambukiso atumbapa Yosefa kuari ki moi zizi aboro kutii beko ko naangera kuriyo. (Veresi 22) Fuo gure, Yosefa agbia gu kumba nandu na ko ni yangaraha fuo Faro, nangia bazogo ringara Ezipeta. (Bambata Pai 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Faro tigako atumbapa Yosefa kuari ni dufuo gu bazogo nga ga ringara Ezipeta, nga gu naye na gupai nga ko batasi aboro be gu ngbongi nati kurii aboro Ezipeta yo ti rago ko. (Bambata Pai 41:37-55) Yosefa atona ka rungo ho garãko aduni 17 na gu rungo re ki di agarã susi bawe-na-ue! (Bambata Pai 37:2, 4; 41:46) Ono, vuru agu agarã dunduko nangia ga rungo na fudifudiapai re, Yekova Mbori ayugu gako weneringise nga ga nyemuse fu Yosefa ni dada ko be kere gberango na kini banda ko tipa ka fu sunge fuko kumbatayo rogo ga Mbori ringbisapai.
Ka ga Mbori Weneringise nga ga Nyemuse Kpanga Wa Sa Te
13. (a) Gini afugo gumba yo ho tipa ga Yekova weneringise nga ga nyemuse rogo Atambuahe 136? (b) Gine nzunzu nga weneringise nga ga nyemuse?
13 Yekova anayugo gako weneringise nga ga nyemuse fu agu aboro nangia aYisaraere dedede. Atambuahe 136 nayugo gupai nga, rogo gako weneringise nga ga nyemuse, ko abatasi yo (Averesi tona ti 10 ki da kodi 15), ki ngbe fu yo kumbatayo (Veresi 16), na ki banda yo. (Averesi tona ti 17 ki da kodi 20) Mbori aima yugo gako weneringise nga ga nyemuse a fu aboro nibasasa. Gu boro namanga weneringise nga ga nyemuse fu akurani, ni namangaha wo ni siapai nitini ka manga gupai rengbe ka nyasa gu bakere zingo du yo nani. Ni sakarogo weneringise nga ga nyemuse, buku sa nga gu nafura tipa Ziazia Kekeapai nayaa: “Si nga gu mangaapai nabanda unga watadu si nasa gupai nga unga zugo kumbatayo. Si nga gu sino nasa boro ni rimisi ti ni kurogopai ka undo guni narungo be gberango watadu du rogo fudifudiapai.” Wene bawirikipai sa naringbisapaha ya si nga “gu nyemuse aria boro ho kurogo mangaapai.”
14, 15. Tipagine rengbe ani tini ka ruga tirani na gupai nga, Roto angia ga Mbori ruru moyambu?
14 Agu apangbanga du rogo gu buku nga Bambata Pai nga gu wisigi ani he nayugo gupai nga, Yekova naakpanga ti yugo weneringise nga ga nyemuse fu agu aboro nakpinyemu ko te. Roto, Abarayama, na Yosefa araki ti regbo agu apai naduku nibakiakia na ki gbia tiyo na a’asada nibakiakia. I angia kpakpa aboro, ono kingia agu amoyambu nga ga Yekova yo ko aima ida na gayo pai, na si aida ko undo yo. Ani rengbe ka duna wasa mbiko ino ani gupai nga, gu Barani nga ga ngbangbaturũ ko nayugo weneringise nga ga nyemuse fu ngbatunga agu aboro re.
15 Roto amangi agu adiaberã naadunga ni tatamana ya nga gu nandu na ko sa rungo. (Bambata Pai 13:12, 13; 14:11, 12) Wa si avura du wo, wene asino adu kina tini ko aima mangaha a. Ho ga Mbori amaraika ue ada ni Sodomo yo, Roto adi yo kugume. (Bambata Pai 19:1-3) Nirengo, agu akumba naaida ka dia awiriko, ko aima za yo tipa gu gbarasa Sodomo naima mbeda ka manga. (Bambata Pai 19:14) Ani nabi ga Mbori bipai tipa Roto rogo 2 Petero 2:7-9, yo ani ageda gupai ni nga: “[Yekova] ki batasi Roto du ni ruru boro. Narungo arungo bakere be gu wasiwasi mangaapai nangia ga gbegberẽ aboro, Mbiko gu ruru boro re wa ko anasunga dagba yo, ko arungosi tiko dedede na uru be bi gayo mangaapai zanga rugute na be gia pa ha. Gbia ini pa batasa aidipambori be asada, na ka ka kuti azangarurupai tii mbusa yo dati rago sapangbanga.” Ii, Roto angia ruru kumba, na gu fugo gumba yo ho herẽ, si nayugo gupai nga, ko angia gu boro nazi ti ni kuti sinombori. Wa kina ko, ani nagbia ngbarago be ga Mbori weneringise nga ga nyemuse wa ani arimiso tirani kurogo “ziazia apai na [ziotise kuti] sinombori.”—2 Petero 3:11, 12.
16. Gini wene afugo Ziazia Kekeapai apehe bara Abarayama na bara Yosefa?
16 Gu pangbanga du rogo Bambata Pai kapita 24 nayugo gupai ziazia nga, Abarayama aduna nyanyaki pagume dagba ko na Yekova. Bambata veresi nga ga gu kapita re nayaa “Yekova anafu maku fu Abarayama rogo apai dunduko.” Ga Abarayama moyambu aya tipa Yekova wee ko nga “gu Mbori nga ga bairare ko nga Abarayama.” (Veresi 12, 27) Na gu bawiriki nangia Yakoba aya Abarayama angia “ruru boro” na i ki ya ti ko “badiangba Mbori.” (Yakoba 2:21-23) Kina gu bangisapai re nadu a tipa Yosefa. I nyakasipa gu dawedawe pagume nadu dagba Yosefa na Yekova vuru Bambata Pai kapita 39 nabaha. (Veresi 2, 3, 21, 23) Kurii gure, nibipa gupai nadu tipa Yosefa, gu bawiriki nangia Setefano ayaa: ‘Mbori aduna ko.’—Amokedi 7:9.
17. Ginipai rengbe ani ka wirikaha be gu kpiapai nga ga Roto, ga Abarayama, na ga Yosefa?
17 Agu aboro nibasasa wisigi ani payo nga aguyo nagbia ga Yekova weneringise nga ga nyemuse re angia agu aboro nadu na wene pagume dagba yo na Yekova Mbori na ki mangiapai rogo gako ringbisapai ngba kura agene. I agbia tiyo na gu kpakarakpakaraapai ka i arengbanga nisayo ka diabehe ya. Agu apai nadu ngbapai nga, pa banda unga Roto, pa banda tunga Abarayama, pa banda ga Yosefa sunge. Kina Yekova sa narengbe ka nyasa riipa agu azingo nangia ga agi aboro Mbori re, na ko amangi kina boro gupai re nirengo tipaha ni rimiso ko tiko kurogoho ni gu mangaapai nga ga weneringise nga ga nyemuse. Ka ani aida ka gbia ga Yekova Mbori weneringise nga ga nyemuse nyeanye kindi, si naida ani du a na dawedawe pagume dagba rani na ko, na ani du wa ka ani kakuti manga gupai kindi ko akpinyemuhe.—Ezara 7:28; Atambuahe 18:50.
Ga Mbori Amoyambu na Maku Kuriyo
18. Gine agu averesi nga ga Ziazia Kekeapai nibakiakia ayugoho tipa ga Yekova weneringise nga ga nyemuse?
18 ‘Kpotosende hi be’ ga Yekova weneringise nga ga nyemuse, nga gu bakere tambuahe du ani nani tipa gi sino Mbori re! (Atambuahe 119:64) Ani nakaragapai na ngbaduraniyo dunduko kuti ga bake Atambuahe ngarasahe niyaa: “Ako, si du ka aboro atámbua Yekova ti ni tipa gako weneringise, na tipa gako iiriwo mangaapai fu awiri aboro!” (Atambuahe 107:8, 15, 21, 31) Ani na ngbarago mbiko Yekova nataa gako weneringise nga ga nyemuse fu gako ruru amoyambu, wa du yo nibasasa na wa du yo ni abadona. Rogo kparakpee, gu nebi nangia Daniere afura tipa Yekova ya ko nga “Gbia, nga gu bakere Mbori, nga gu iiriwo ko naka kuti pa zungahe na inapai fu agu yo nakpi nyemu ko nika kuti sangbako.” (Daniere 9:4) Bakindo Davide akparikpee ki ya: “Ako, mo dógodi na ga weneringise gbe fu agu yo ini ro.” (Atambuahe 36:10) Nga gu tambuahe du ani nani mbiko Yekova nayugo gako weneringise nga ga nyemuse fu gako amoyambu!—1 Abakindo 8:23; 1 Pekapai 17:13.
19. Gini asanahe ani ka wisigoho rogo gu paparaha naye fuo gere?
19 Ani ima duna amaku nirengo ni ga Yekova amoyambu! Ku pati pa gbia ani undo be gu ga Mbori nyemuse ko ayugo fu ngbatunga aboro dunduko, ani nagbia kparakpara amaku ni sangbana gu weneringise nga ga nyemuse watadu gu nyemuse nga ga ruru sino gu Barani nga ga ngbangbaturũ ko amangaha fu rani. (Yoane 3:16) Ani naagbia undo gbe be gi kikiipa sino Yekova re ho du ani ni rogo zingo. (Atambuahe 36:7) Ono wai rengbe ani ka wirika manga gu weneringise nga ga nyemuse nga ga Yekova Mbori? Ya mo wa du ani nibasasa, ani nayugo gi kikiipa sino re? Agi asanahe re na agu akuraha du wa ha, i nika wisigoho rogo gu paparaha naye fuo gere.
Oni Natingidaha?
• Gine nga gu kura sasa gu fugo Ziazia Kekeapai nga “weneringise nga ga nyemuse”?
• Wai du weneringise nga ga nyemuse kia ti nyemuse na ti gu sino nga ga kakuti manga rurupai?
• Rogo gini agene Yekova ayugu weneringise nga ga nyemuse fu Roto, fu Abarayama, na fu Yosefa?
• Gini kido rengbe ani ka du nani mbiko gu ga Yekova yugo weneringise nga ga nyemuse ko amangi bakuru kusayo?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Oni ini wai Mbori ayugu weneringise nga ga nyemuse fu Roto?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Rogo gako weneringise nga ga nyemuse, Yekova angbembatayo fu ga Abarayama moyambu
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 13]
Yekova ayugu weneringise nga ga nyemuse nibanda ko Yosefa
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 14]