Akristano Naida Akurayo Tipa Undo Dagbayo
“Ani nga apa akuarani.”—AEFESO 4:25.
1. Ginipai buku sa nga encyclopedia apehe tipa pa kpoto boro?
KPOTO boro nga iiriwo kusikusihe! Gu buku nga The World Book Encyclopedia naya wee: “Aboro nayamba kpoto boro ti kura regbo ya makana du ngaha, nga gu iiriwo makana susi agu amakana dunduko kusi aboro ho. I rengbe arengba ka ringbisa kpoto boro kuti makana ngba dungu agene, ono tie, si nga makana te. Kpoto boro wa kina makana na dungu apaparaha ti ni. Apa kpotose nibasasa, wa kina gu nga ga makana na gaha kparakpara asunge si naamangaha. Ono agu apaha re dunduko namangasunge kinasa na rogo gu gene re, si ki sa gupai nga kpotose watadu makana naamangasunge wenengai.”
2. Ngba gini gene du gu dungurati nga ga aKristano rogoho teketeke wa kina kpoto boro?
2 Ii, kpoto boro na dungu apaparaha, watadu apaha ti ni, si nibasasa namanga agu apai akuraha amanganga ha ya. Anga bangisa gene kure ti ni ho sa, na andikita, watadu gu kura papara kpotose ho zanga sunge te. Kinawo a teketeke, agu aboro nibasasa du rogo ga aKristano dungurati, i rengbe arengba ka koda beyo kuti pa ngbanyaha na pa duhe wenengai rogo toroyo. (1 AKorindo 12:14-26) Wa vura duhe nga si aidanga boro berẽpa tini rogo dungurati nga ni kii pani ti akura ni ya, ka boro berẽnga pa tini tie ya ni nga payapaya pa boro a ya.—ARomo 12:3.
3. Wai AEfeso 4:25 ayugo gupai nga, aKristano naida undotise dagbayo?
3 Wa kina gu undotise apapara kpotose afuhe dagba tihe na akuraha, kinawo a si aida aKristano undo tiyo dagbayo. Gu mokedi nangia Pauro ape pai fu agu akurako aidipase nangia mbedimbedi aKristano ki ya: “Bambiko gere, wa du oni dunduko oni gúmba rengo fu akuaroni, nimbu zire; bambiko ani nga apa akuarani.” (AEfeso 4:25) Wa duhe nga i nga ‘apa akurayo,’ agu aYisaraere nga ga toro yo nagumba kina rengo dagbayo ki duna wene kodatise dagbayo, ni “boro Kristo.” Ii, i nibasasa nga papara akurayo dunduko. (AEfeso 4:11-13) Agu aboro kpamiatiyo wa sa na yo rogo ngbarago, i nga agu aKristano kodibeyo kurogo sunge na yo ki duna gu maabangirise tiyo nga ga gbia nyenye unga auru kpotosende.
4. Ngba gini agene rengbe ani ka undo vovo aboro rogoho i ka kuti rengo?
4 Rogo agarã nibasasa, i naabapatizi dungu akutu bange aboro nga aguyo duna maabangirise tipa raka rogo paradiso auru kpotosende. Gu kura aboro du rogo dungurati naundo yo na ngbarago tipa i “dati nyaka.” (AEbere 6:1-3) Gu undo re rengbe ka koda gupai nga, ani yugu wai fuyo i ka fu karagapai fu aboro tipa agu asanahe aboro naasanaha tipa Ziazia Kekeapai watadu ka undo yo na gupai si aida i mangihe gene sunge tungusapai yo. Ani rengbe ka undo vovo aboro tipa i nidu pati adunguratise nimaa kina boro ani wene kpiapai fuyo nidu ani pati agu adunguratise nga ga aKristano dedede. Ho du yo ni rogo fudifudiapai, ani rengbe ka ngarasa yo a, watadu kini fu wasa fuyo. (1 ATesaroniko 5:14, 15) Si naida ani gbata agene ka undo gu kura aboro “i nita rogo rengo yo.” (3 Yoane 4) Singia ani nga paranga aboro watadu sosono aboro, tona ka manga rengo kina bambeda watadu ani ni agu aboro ima ima kurogo rengo yo tipa dungu agarã, ani rengbe arengba ka sonosa akuarani aidipase rogo toroyo wenengai, na si nga gupai i aida ani undoyo rogoho.
I Aundo Akurayo Rogo agu Apai I Adu na Zingoho
5. Wai Akuira na Purisekira adu ni agu aboro naundo gu mokedi nangia Pauro?
5 Agu aKristano nga abadiarogatise, i du dagba agu aboro yo nagbia ngbarago rogo undo akurayo aidipase. Nikpiapai, Akuira gbiati diako nangia Purisekira (Puriseka), aundo gu mokedi nangia Pauro. I adiko ku kpuyo yo, i kini mangisunge na ko ni abarungu bamburokoo, i ki undo ko rogo sonosa vovo dungurati Korinda yo. (Amokedi 18:1-4) Ngba kura agene nigbuko, i ambupa ungayo a si du ngbapai yo tipa Pauro. I anaraka Roma yo ho Pauro ayani fu agu aKristano nadu yo wee: “Oni sánango aPurisekira na Akuira nga gimi abadiasunge rogo Kristo Yesu, i nafu gorõyo tipa ungare; kina re natambua yo sa te, akanisa dagba aGendiria a dunduko.” (ARomo 16: 3, 4) Wa kina Akuira na Purisekira, kura agu aKristano du areme nasonosa adungurati kini undo akurayo airisimbori rogo dungu agene, zavura ti gu kura aregbo, i nambupa ungayo ka oka gu kura ga Mbori amoyambu be sogote watadu be kpio nga gu naye be agu aboro narungosi ga Mbori amoyambu.
6. Gini undo Aporo agbiaha be Akuira na Purisekira?
6 Akuira na Purisekira aundo gu Kristano nangia iraino fugo rimoko angia Aporo, nga guko naayugopai tipa Yesu Kristo fu agu aboro naaraka Efesa yo. Ti gu regbo re, Aporo aini kina pa gu bapatiza sa Yoane anamangaha nga gu bapatiza nangia ga saberã ti ingaapai kuti agu aNdiko nangia ga mokido Mbori afuhe kube Mose. Fuo ruga yo tiyo na gupai nga, si aida i undo Aporo, Akuira na Purisekira “[a]yugu pa ga Mbori gene fuko wenengai ti gu ko aini mbata.” Si nawira i avura sakarogo gupai yo fuko nga, gu bapatiza nga ga aKristano nakodapa rindosi yo boro kutii ime yo gbiati dia ni ziazia toro be Mbori. Aporo akakuti agu apai ko awirikihe wenengai. Kusa, fuo da ko Akaya yo, ‘ko aundo agu aboro naidi pai mbiko ga Mbori undahe, bambiko ko amungosi aYuda nitandu ku bangiri aboro a, niyugupai rogo Ziazia Kekeapai ya Yesu nga Kristo.’ (Amokedi 18:24-28) Akaragapai nga ga agu akuarani nga airisimbori rengbe arengba ka songoda rani rogo gaani giarogo Fugo Mbori yo. Si naida akuarani fu undo fu rani, rogo ngbatunga agu apai du wa gere a.
Fu Agamahe Ni Undo fu Akuarani
7. Ginipai agu awirina nadu Firipoio yo amangihe ho awirinayo aKristano aduni rogo bakere zingo ahe Yerusarema yo?
7 Agu aboro nadu rogo gu dungurati nangia ga aKristano Firipoi yo, akpinyemu Pauro gbe i ki kedi agu ahe fuko nga gu narengbe ka undo ko vuru agu aregbo ko aasungo Tesaronike yo. (AFiripoio 4:15, 16) Ho agu awirina nadu Yerusarema yo aduni rogo zingo ahe, aguyo nadu Firipoi yo ayugu nyemu gama ahe fuyo kisusi gu nadu beyo. Si du Pauro adu ti ni na ngbarago tipa gu wene toro nadu ti agu awirinako nadu Firipoi yo, sidu ko ki tingidi payo fu gu kura aidipase nikpiapai.—2 AKorindo 8:1-6.
8. Gini sino nadu ti Epafura ko ayuguhe?
8 Ho Pauro aduni nivodivodi ko bambukiso yo, anga aFiripoio akedi kina ahe gbua fuko te ono i akedi gayo mokedi nangia Epafura. Pauro aya tipa ko wee, ‘bambiko pa ga Kristo sunge, Epafura aye ki mbedi na kpio, pa unga ko adunga bangiriko te, ko arengbe ka manga agu apai fere nabaha nga gu ka oni aduho oni ki mangihe fere.’ (AFiripoio 2:25-30; 4:18) I ayanga fu rani wee Epafura angia bakumba watadu moyambu undo te. Wa si avura du wo, ko angia gu boro nambupa gani apai nigu Kristano naafu undo, Pauro kini idi ko aida nirengo. Ya mo boro ho wa Epafura rogo gaoni dungurati?
I Angia agu Aboro Naafu ‘Agu Aundo Naanyakasa Akurayo’
9. Gini kpiapai bi ani he ti Arisitaruko?
9 Agu awirina ni akumba na adee, duna nyemuse tiyo wa ngbatunga gu nangia ga Akuira, Purisekira, gbiati Epafura, agu aboro du rogo adungurati dunduko nakpinyemu yo nibakerehe. Kura akuarani airisimbori rengbe arengba ka du wa kina gu Kristano nadu rogo bambata sa kama agarã nangia Arisitaruko. Ko gbiati akurako angia agu aboro nanafu ‘gu undo nananyakasa akurayo,’ isoke nimburu ngbarago watadu undo rogo agu apai dunduko naamanga. (AKorosaio 4:10, 11) Ni undo Arisitaruko Pauro, ko adu nigu boro nga ndikidi bakure ti regbo zingo. Ko aduni ngbatunga gu boro pe yo pani rogo Asanza 17:17 niyaa: ‘Badia ngbanya nakpi nyemu badia ni na arago dunduko, na kingia gu wirina nafu undo ti rago gberãngbii.’ Ya mo si aidanga ani dunduko asadi tirani ka fu ‘agu aundo nanyakasa aboro’ fu akuarani aKristano tee? Gu susi asusa gbe nga ka fubee fu aguyo du rogo arungo.
10. Gini kpiapai Petero ayuguhe fu agu aKristano namangasunge ni abaakumba rogo dungurati?
10 Si naida agu aKristano namangasunge ni abaakumba rogo dungurati i du ni agu aboro nanyakasa awirinayo rogo toroyo. Kristo aya fu gu mokedi nangia Petero wee: “Mo nyákasi awirinamo.” (Ruka 22:32) Petero adu nigu boro narengbe arengba ka mangaha bambiko ko ayugu gu idapase nanyaki wa kina mbia, gu susi asusa gbe nga ka yugoho fuo ga Yesu zingabekpio. Abaakumbaa, oni asadi tironi nyanyakii ka manga kina gu bangisapai re esuesu na nunga, bambiko akuaroni aidipase nakpinyemu oni undo yo.—Amokedi 20:28-30; 1 Petero 5:2, 3.
11. Gini undo rengbe ani ka bihe mbiko makia ani gu sino nangia ga Timoteo?
11 Gu ga Pauro badianunguro nangia Timoteo aduni bamangisunge ni bakumba rogo dungurati, ko anidu na dudunguro berãpa kura aKristano. Wa ko avura duni gu boro nanidu adu na bete akaza ti kura aregbo, Timoteo ayugu gako idapase na ngbadukoyo dũ ki du ‘nikanga na Pauro rogo turuso tungusa wene pangbanga.’ Si du gu mokedi nangia Pauro arengbe ti ni ka ya fu AFiripoio wee: “Kura boro adu nga ho na berãpase wa ko, ka banda pa roni sirisiri te.” (AFiripoio 2:20, 22; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 1:5) Ani rengbe arengba ka duni undo fu agu akuarani nga airisi Yekova niyugo ani gu sino nadu ti Timoteo. Rengo ngaha, ani du wa ka ani sovura na diabese kuti gaani rungbura nga ga borose na kuti dungu ngbatunga a’asada, ono ani rengbe arengba a ka yugo nyanyaki idapase na nyemuse rogo berãpa agu awirinarani nga ga toroyo, na si naida ani yuguhe. Si naida ani tingidi gupai ti aregbo dunduko nga, i naida ani undoyo.
Agu Adee Nanaberãpa Kura Aboro
12. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gu kpiapai nangia ga Doruka?
12 Gu dee nadu dagba aguyo nadu na sinombori tiyo nanaberãpa akurayo angia Doruka. Ho ri akpi ni, abawiriki ayambu Petero ki ndu na ko ku rogo gu vuru bambuyo nadu kuari. Yo ngaha re, “adekurugbo . . . aru[ndu ni] pati ko dunduko nikpari, niyugu agu abaukadi Doruka amangi na aremu, ho ri adu ni na yo.” I akaraga unga Doruka berewe ri ki zingi bekpio, zanga kapa, ri atona ka ndu kumbatayo na kina gari ‘wene mangaapai na agamahe nga ga inopai.’ Rogo gu dungurati nga ga aKristano rogo agu a’uru du areme, adee kinaho du wa Doruka rengbe arengba ka mbakada arokoo watadu ka manga gu kura apai ninyemuse fu agu aboro du rogo zingo. Rengo ngaha, gayo bambata wene mangaapai nga ka zugosi pa agu apai nga ga Kindo kumbatayo ki du tingba sunge sa aboro ni abawiriki.—Amokedi 9:36-42; Matayo 6:33; 28:19, 20.
13. Wai Rudia ayugu gari berãpa aboro tipa akurari aKristano?
13 Gu dee nanagunde ti Mbori nangia Rudia anaberãpa kura aboro aberã. Ri angia boro gu ringara nga Tuatira, ri anaraka Firipoi yo ti gu regbo Pauro anatungusapai yo rogo gu garã nangia 50 ti Gaani Regbo. Si nawira gupai nga, Rudia angia gu boro naima sa tiri kurogo gu pambori nangia ga aYuda, ono si nawira kina bete aYuda gbua nadu Firipoi yo ka bambutiria adunga yo ya. Ri gbiati gu kura adee nafu tiyo tipa pambori adungura tiyo tipa irisombori ku pangba baime, ho gu mokedi re atungusi wene pangbanga ni fuyo. Gu pangbanga re naya wee: “Gbia [Yekova] ki za kpotori yo, ri di agu apai Pauro agumba ku gume. Ho i abapatizi ri ni, na gari aboro kporo, ri ki kpari fu rani, ni ya, ‘Ka oni berẽ ya mi ka kuti Gbia ni rengo, oni ye ku kpure yo, ki nye yo.’ Ri ki zungadi rani.” (Amokedi 16:12-15) Bambiko wa Rudia aida ka manga weneapai tipa kura aboro, ri azomia aPauro na aguyo nadu na ko i ki idihe ka ndu ka sungo kpuri yo. Nga gu wenepai ani afu tambuahe tipaha ho agu aKristano duna weneringise na nyemuse adia rani ni kugume rogo kina ngbatunga gu dia aboro kugume re!—ARomo 12:13; 1 Petero 4:9.
Rukutu Agudee, Ani Naida Roni Aida A
14. Wai Yesu Kristo amangi fu rukutu agude?
14 Gu Wiri Mbori duna weneringi ngbadukoyo nga Yesu Kristo, nasigira gu dungurati nga ga aKristano. Aboro aduna ko esuesu bambiko ko angia boro nyemuse ki duni boro nunga. Ho gu kura aboro atona kaa ye ni na rukutu awiriyo koyo du Yesu ni ti kura regbo sa, gako abawiriki a’asadi ka do yo kusayo gbiati awiriyo. Ono Yesu aya wee: “Oni hé rukutu agude i ye fuo re; ka oni káraga nga yo ya; bambiko i wa avuru ga Mbori ngbi. Ya mi fu roni ni rengo, ka boro adia nga ga Mbori ngbi wa toni gude ya, ni rimi nga koyo wa sa te.” (Marako 10:13-15) Tipa ani di gu maku nga ga Kindo, ani du wa ka ani umbasi tirani ki rẽ tipa wirikapai wa rukutu agude. Yesu ayugu gako nyemuse tipa rukutu agude nidia yo ko ku beko na kini fu maku fuyo. (Marako 10:16) Ginipai du tipa agu roni nga rukutu agude areme? Si naida oni rugutironi na gupai nga, i nakpinyemu roni akpi kini idi aida oni du rogo dungurati.
15. Gini arengo du nikekehe rogo Ruka 2:40-52 tipa ga Yesu raka, na gini kpiapai ko amoihe fu rukutu agude?
15 Ho Yesu aduni kindi ni tooni gude, ko ayugu nyemuse tipa Mbori na tipa Ziazia Kekeapai. Ho garã ko aduni 12, ko gbiakuti avunguko, nangia aYosefa na Maria, aguari rogo gu gbata kpuyo adu rogoho nangia Nazareta ka ndu nunguro ku Yerusarema yo ka manga Pumbo Susiri. Ho i aaga ni, avungu Yesu abi gupai nga ko adunga dagba agu arimbasa aboro naaga te. I akaraga tiyo ki biko fuo bete regbo kusa ko nasungu rogo kura vuru bambu yo sa nga ga yekaru, kini gipai ngba ga aYuda abayugupai kini sana yo na asasanahe. Ono si airiwo ti Yesu nga, aYosefa gbiakuti Maria arengbanga ka ino wari ka i abiko ni te, Yesu kini mo ka sana yo ki ya: “Oni aina nga ha ya ka mi mangi ga Buba sunge amanga [tii gako bambu] te?” Ko aga ku kpuyo yo gbiati avunguko, kini ra fuyo, na kini sono kumbatayo rogo nyaka gbiati tatamana. (Ruka 2:40-52) Nangbaa gu wene kpiapai nga gu Yesu amoihe fu gaani rukutu agude re! Nirengo, si naida i gisangba avunguyo ki duna nyemu wirika agu apai nga ga toro.—Pa Fu Rugute ni Ue he 5:16; AEfeso 6:1-3.
16. (a) Ginipai bete rukutu agude apoi kuari nani ho Yesu aamanga dezirepai ni yekaru yo? (b) Gini mamu du paranga aKristano nani areme?
16 Wa du oni nirukutu agude, si nawira gupai nga oni namanga dezirepai amanga tipa Yekova sukuru yo na nitangara akporo na avunguroni. (Yesaya 43:10-12; Amokedi 20:20, 21) Ho Yesu aamanga dezirepai ni kini husi aboro tii yekaru yo ngbutuko mbata fu kpioko, kura agude apoi kuari ki ya: “Tambuahe fu wiri [Davide]!” Ngbadu abakeapai na ngbadu agbiamotumo ata ima kutiyo mbiko gipai re i ki zingi ki ya fuko wee: “Mo gi gu pai agi yo agumba ha re?” Yesu ki karagaha ki ya fu yo, “Ii: oni ageda nga ha, ya, ‘Mo rugu pa tambuahe zaa ku ngba rukutu agude na ahaamai’, te?” (Matayo 21:15-17) Wa kina gu rukutu agude nadu ti gu regbo re, oni nga paranga aboro na bakere mamu beroni rogo dungurati ka sambuo Mbori na ka sambuo Wiriko a. Ani nakpinyemu roni kini idi gupai nga oni mangisunge na ani ni atakipande Kindo.
Ho Rungosiro Ati Ni Kurii Akuarani
17, 18. (a) Tipagine Pauro ambakadi pa dungura ahe ti ni fu agu aKristano nadu Yuda yo? (b) Sangbana gu gamahe i agamuhe wa ngbaduyo yo aidi nani fu agu aidipase nangia aYuda re angia gine fu aYuda gbiati aGendiria?
17 Ka si vura du nga ginipai du tipa rani vuru, nyemuse nafõ rani tipa ani undo agu akuarani nga aKristano du rogo zingo. (Yoane 13:34, 35; Yakoba 2:14-17) Nyemuse tipa agu awirina nadu Yuda yo du nafõngbadu Pauro yo tipa ko mbakadipai tipa dungura ahe tipa yo rogo agu adungurati nadu Akaya yo, Garatia yo, Makedonia yo, na rogo agu aringara nangia ga Asia. Agu arungosi, gbiati gu vunduvunduapai nga ga birĩ zogarago, na gu ngbongi namangi abawiriki Yerusarema yo awiri ka du nga sangbana gupai Pauro ayambuhe ya si nga, “arungosi,” “gberãngbi,” na pa “gbu [gayo] ahe.” (AEbere 10:32-34; Amokedi 11:27–12:1) Si du ko aangera ti ni kuriipa gu mosoro nadu tipa undo gu rungorungo aKristano nadu Yuda yo.—1 AKorindo 16:1-3; 2 AKorindo 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.
18 Agu agamahe aboro anafu wa ngbaduyo yo anasayo tipa i gamuhe fu gu ziazia aboro nadu Yuda yo ayugu gupai nga, kpamiatise nga ga awirina adu adu dagba agu aYuda na aGendiria nangia airisi Yekova. Fuka mosoro nigamahe aundo agu aKristano nangia aGendiria i yugu gayo tambuahe nani fu agu akurayo airisimbori nangia aYuda tipa gu kumuko nga ga toro i agbiaha mbiko yo. Sidu, undotise adu adu dagbayo rogo ahe na rogo toroyo. (ARomo 15:26, 27) I nafu gamahe areme a fu agu aidipase duna zingo wa boro aida ka fuhe, na nyemuse du nafõngbaduyo yo i mangihe wo. (Marako 12:28-31) Ani naida akuarani a rogo gipai re tipa gupai nga, aboro du na ahe kina kubanisa, sidu ka ‘gu boro duna toonihe beni ka ni adunga nani tooni kisusi ya.’—2 AKorindo 8:15.
19, 20. Oni fu kpiapai ka yugo pa wai ga Yekova aboro naafu undo ho gberangbii niti ni kurii akurayo.
19 Ni ruga ani tirani na gupai nga, aKristano naida akurayo unda yo, ani naipisa tirani ka undo agu awirinarani du ani na yo rogo idapase yo. Nikpiapai, oni berẽnga pa gu bazigizo na gu gburuwa rago namangi rogo gu ringara nga El Salvador ti tonatona gu garã nangia 2001. Tingidapai sa tipa gipai re naya wee: “Awirina adungura aundo rogo arago dunduko rogo gu ringara nga El Salvador. Abadona nga ga awirina rogo agu arago nga Guatemala, Amerika, gbiati Kanada aye na undo fu rani. . . . Bange abambu rame susi 500 gbiati bawene aBambu Kindo ti baraha 3 i aduduaha vuru wiri guru regbo yo. Gu nyanyaki sunge na gu kodatise wa sa nadu ti agi awirina nambupa gayo apai re amangi bakere dezirepai fu aboro.”
20 Tingidapai sa rogo gu ringara nga South Africa naya wee: “Gu kere ime akangbii nagbarasi bakere papara gu ringara nga Mozambique amangi dungu kura awirinarani nga aKristano a. Gu be-basunge nga ga aDezire Yekova nga gu du Mozambique yo ambakadipai ka ngera fuo dungu agu apai i adu na zingoho. Ono, agu awirina nadu rogo gu be-basunge re asana rani ani kedi wene kuru arokoo fu agu awirina nadu na bakere zingo arokoo. Ani adungura arokoo nibakerehe ki kedihe rogo bakikii sanduki marã bagizoho adu nga ametere 12 fu agu awirinarani nadu Mozambique yo.” Ii, rogo agi agene re a, ani naida aida na awirinarani.
21. Ginipai ani nika wisigoho rogo gu paparaha naye fuo gere?
21 A wa i nitingidihe mbata, apa kpotse dunduko na nyanyakipaha. Kinawo a du gupai re nirengo zanga kapa tipa gu dungurati nga ga aKristano. Agu aboro du rogoho dunduko naida undo be akurayo. I naida akurayo a tipa kaa mangasunge na yo wa sa. Gu paparaha naye fuo gere nika sakarogo gu kura apai nga gu nasa gipai re si rengbe arengba kaa manga wo kindi.
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Gini wiratise duho dagba apa kpotose na gu dungurati nga ga aKristano?
• Ginipai bambata aKristano amangihe ho gu kura awirina aduni rogo bakere zingo ahe?
• Gini kpiaapai duho nga ga Ziazia Kekeapai nga gu nayugo gupai nga, aKristano naida akurayo aKristano?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Akuira na Purisekira aaberãpa kura aboro aberã
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Ga Yekova aboro naundo tiyo dagbayo gbiati kura aboro ho gberangbii ati ni kuriyo