Oni Nyakasi Tironi Dagbaroni
“Agi aboro re anyakasi re.”—AKOROSAIO 4:11, NW.
1, 2. Wa kereapai avura du, tipagine abakurea Pauro anandu ti ni kindi ka bi ko?
PA DOGODA oni nduge fuo gu bakurearoni du bambukiso yo rengbe kadu nikerepai, ka si vura du nga gu bakurearoni re aamanganga kerepai te vurũ. Gaoni pai rengbe kaa kita akita bangiri aboro gu biroo nga ga bambukiso yo, si kini sa yo i naasinziri agu apai dunduko oni amangaha tipa oni ka ndu ka manga gbegberepai. Sidu, si naida oni du na wingbaduse tipa kaa dogoda nduge kindi fuo bakurearoni bambukiso yo.
2 Wa gupai re avura du wo tipa bete abakurea gu mokedi nangia Pauro bakuru kusayo mbata fu agarã wa 1,900, si nga kina boro gupai nzunzu i amangihe. I amanganga ndundu ti ndu ka bi Pauro bambukiso yo na ka fu gu wasa fuko ko aidaha na ka ngarasa ko na ki nyakasi ko rogo toroyo te. Ada nangia agi abakurea Pauro nakakuti ko re? Na gine rengbe ani ka wirikaha be gayo wingbaduse, pabakure, na pa ka yo kuti badiangbayo?—Asanza 17:17.
‘I Anyakasi Re’
3, 4. (a) Ada nga agu abakurea Pauro nadu bisue, na gine i amangihe fuko? (b) Gine nga rogo gu fugo yo nga, ‘nyakasa boro’?
3 Ani karaganga tirani kurogo gu garã nangia 60. Pauro adu ti gu regbo re bambukiso yo Roma yo mbiko gu kitangbaanga ko i akitihe ya ko agbarasi rii aboro yo kuti irangbii. (Amokedi 24:5; 25:11, 12) Pauro akpara aKristano bisue nga aguyo nanasongoda ko: Tukiko, angia gu boro i aguari na ko Asia yo ka ndu gayo nunguro na ko angia “boromangapai du ani na ko ni amoyambu rogo Gbia”; Onesimo, nadu Korosai yo “nadu dagba roni nga kangara wirina du nyemuko tirani”; Arisitaruko, nangia boro Makedonia nadu Tesaronika yo na kidu ti kura regbo sa ‘bambukiso yo’ na Pauro; Marako, nangia wiri dawiri Barunaba, nangia ga Pauro badia-nunguro, na nangia gu boro nake gu buku Wene Pangbangaa du rimoko ti ni; Yuseto, nangia boro sa dagba agu amokedi nangia abamangisunge “tipa ga Mbori ngbi.” Pauro afura tipa agi aboro bisue re ki yaa: ‘Agi aboro re anyakasi re.’—AKorosaio 4:7-11.
4 Pauro agumba nyanyaki afugo tipa gu undo ruru abakureako afuhe fuko. Ko amangisunge na gu fugo Giriki nga (pa·re·go·riʹa) du sasaha nga ‘nyakasa boro,’ nga gu ani abihe kina rogo gi ba re sa rogo Ziazia Kekeapai (NW). Gi fugo re na dungu arogoyo ti ni na aboro anamangasunge nani gbe rogo agu afugo du tipa husa kaza.a I rengbe ka sa fugoho nga ‘zeresa ngba-kaza, ka sa boro ni hi kaza, ka fu wasa fu boro, watadu undo.’ Pauro aida ngbatunga agu apai re tipa si nyakasi ko, na agu akumba bisue re aima mangaha fuko.
Ndu Gupai Pauro Aida ti ni I ‘Nyakasi Ko’
5. Wa Pauro avurangia mokedi, gine ko adu na zingoho, na gine ani aidaha ti kura aregbo?
5 Si rengbe ka iriwo ti kura aboro ka gia gupai nga, Pauro, nangia mokedi, aida i nyakasi ko. Wa ko avurangia mokedi, ko aidaha aida. Ka pe rengo, Pauro aima duna nyanyaki idapase, na ki bati be dungu agu atere i ataki ko nani, “amandoro susi gu ka i ringbisi he,” na “rogo kpio yo dedede,” na rogo kura aegira a. (2 AKorindo 11:23-27) Ono tie, kina boro nangia ko, aboro dunduko naida aida i fu wasa fuyo ti kura aregbo na kini idi akurayo nyakasi gayo idapase. Kina gu bangisapai re a nadu tipa Yesu. Rogo gu yangara yuru ko adihe auru kpotosende, maraika akuru fuko Getesemane yo ‘ki nyakasi ko.’—Ruka 22:43.
6, 7. (a) Agini aboro nafu gberarago fu Pauro Roma yo, na agini aguyo nangarasi ko? (b) Gini ngbatunga asunge agu awirina Pauro nangia aKristano amangihe fuko Roma yo, rogo gi gene re i kini ‘nyakasi ko’?
6 Kangia Yesu aida i nyakasi ko, si tie ziazia nga Pauro aidaha aida a. Ho ko adani Roma yo nizizi boro, agumeko adianga ko kugume te. Bakere gbe, agi aYuda re aidanga na gu pangbangaa nga ga Kindo te. Fuo agu abaakumba nangia ga aYuda yo ndu ka bi Pauro rogo gu ba i akisi ko kurogoho, pangbangaa gupai re rogo Amokedi nayaa: “Agu yo ki idi agu apai . . . [ko] agumba, agu yo ki basa ha. Ho i adarĩ kangu ni dagba yo, i aguari [ki ga].” (Amokedi 28:17, 24, 25) Zanga kapa, pa zanga yo du na tambuahe ngba gi gene re aima imisa Pauro bakere gbe! Gu nyanyaki aberã ko adu nani tipa gipai re adu ziazia rogo gu gako waraga ko akehe mbata fu bete agarã kusayo fu gu dungurati nadu Roma yo ki yaa: “Nunga ti re bakere na ima du kindi kpotore yo. Bambiko ka mi kpi nyemu gu pai akpi ni tire nga tiwa re ti Kristo mbiko awirinami [nangia aYuda], nga ngbatungare ku rogo pa borose yo.” (ARomo 9:2, 3) Wa si avura du wo, ko aima gbia ndikidi abadiangbako Roma yo nga aguyo nakakuti ko na ki nyakasi ko na ki zeresi ngba gu ima nadu ngbadukoyo. I angia ndikidi awirinako rogo toroyo.
7 Wai agu awirina nadu bisue re anyakasi Pauro? I ambunga agu azogbo bambukiso nangia ga Pauro si nyaga yo kusayo tiko te. Kuba gure, i amangi asunge fu Pauro na nyemu mangaha tiyo na rogo nyemuse, kini mangi agu asunge fuko ko arengbanga ka mangaha ya mbiko gako zio. Nikpiapai, i anakeda sunge fuko na kini ndu na gako awaraga gbiati asangbako fu adungurati; i anaye na agu atingidapai fuko nanangarasa ko, nga agu atingidapai nadu tipa gu weneapai naamanga fu awirina Roma yo na rogo kura aba. Si nawiraha nga, i anaye aye na agu ahe fuko ko aduna zingoho tiko ngbatunga gu du wa aroko-zere, agu abuku i anakayaha akaya, na aũkepai. (AEfeso 6:21, 22; 2 Timoteo 4:11-13) Ngbatunga agu aundo re dunduko anyakasi gu mokedi re rogo gako zio na ki ngarasi ko, tipa ko ruho tigako a ‘ka nyasa’ kura aboro, kodihe na adungurati naabaha dunduko.—ARomo 1:11, 12.
Gu Gene Rengbe Boro Rogoho ka ‘Nyakasa’ Akurani
8. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gupai namangi Pauro wa ko aidi pa gu zingo nadu tiko tipa i ‘nyakasi’ ko?
8 Ginipai rengbe ani ka wirikaha be gi pangbangaa nga ga Pauro na akurako abamangisunge pambori re? Ani kparianga pai sa nga gu rengbe ani ka wirikapai behe: Si naida boro du ngangaraa na ki mbu pa kura gani apai ni kini mo ka rengba ka undo kura aboro rogo gayo rungo. Kurii gure, si naida ni du ni boro umbasitise ni kini mo ka ida gupai nga, ni nirengo rogo zingo ho du ni ni rogo fudifudiapai. Anga Pauro aidi kina gupai gbua nga ko aaida undo sa te, ono ko adi gu undo re kugume na ngbarago na ki tambua agu aboro nafuhe fuko. Ko abinga pa ida pa undo be kura aboro wa pa mungo nangiaha watadu si nika payasi pako te, na si aidanga a ani bihe wo te. Ka ani yawee ani na zingo tirani tipa i nyakasi rani te, gure nga ani naida ka yawee omerani ima susa ga aboro. Oni tingidi gupai nga, gu kpiapai namangi tipa Yesu, si nayugo gupai nga, rengberengbe boro rengbe arengba ka kpara na aume tipa undo ti kura aregbo.—AEbere 5:7.
9, 10. Gini wenepai rengbe ka manga ho boro aida gupai ni nga ni na zingo tipa undo, na gine rengbe kadu nga sangbanaha kurii kura aborokporo na kurii agu aboro du rogo dungurati?
9 Wene sangbanapai rengbe ka kura ho agu aboro nangerakurii apai aida gupai ni nga apai kinaho i arengbanga ka mangaha ya na kini kido kube kura aboro i songodi yo. (Yakoba 3:2) Agu aboro duna pagbia beyo, pa ida yo na gupai nga, i naida undo aida nanyakasa gu nyemuse du dagbayo na agu aboro du kutii beyo, si kini zugosi dawedawe kodatise dagbayo. Gu umbasitise nga ga agu aboro nadia gu undo i afuhe fuyo, si nga kpiapai fu agu aboro du ngbatungapai wa kina gure tipa yo. Si nayugo gupai nga, agu aboro nangbembatayo rogo apai re, kina aboro du nga yo na aboro rengbe arengba ka ndu fuo yo tipa undo.—Batungusipai 7:20.
10 Nikpiapai, agude rengbe ka bihe taata ka idapa gu undo avunguyo afuhe fuyo tipa i mangipai sa gu kpakarakpakaraapai gbiati asada du yo rogoho ka i ini gupai nga, agu apai re aima manga avunguyo a ho i aduni ni agude. (AKorosaio 3:21) Rogo gi gene re, i rengbe ka mbugene fugo dagbayo na awiriyo nizakizakihe. I rengbe ka fu gu gene mbakadapai nga ga Ziazia Kekeapai fu agude na i ki dihe niipo. (AEfeso 6:4) Teketeke wa kina gure a, agu aboro du rogo dungurati nika idapa undo be abaakumba ho ini yo gupai ni nga, abaakumba nagbia tiyo agbia a ti kpakarakpakarapai, ti agu apai nagundesi yo, na ti agu apai i aruganga tiyo na rogoyo yo. (ARomo 12:3; 1 Petero 5:3) Berewe a, wene fugodagbase rengbe ka ngbe fuo gure, i rengbe ka fuka agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai fuyo, sangbanaha kingia gayo idapase nanyaka. Oni tingidi gupai nga, awirinarani naida i nyakasi yo kina boro awere susi gu nidu mbata.—2 Timoteo 3:1.
11. Tipagine du dungu aboro areme ti ni rogo zingo tipa i ‘nyakasi’ yo?
11 Ka ani vura kaa raka kina wari, ka ani vurangia kina ada nga ani, ka garã rani vura du wai, ani dunduko nika gbia fudifudiapai agbia rogo gaani raka ti kura aregbo. Si nga papara gu raka du rogo gu zegino du areme. (Yugoti 12:12) Ngbatunga agu apai narungosi rani ti kpotoni na ngbaduraniyo re, namaa gaani idapase ngba asada. Agu apai naye na asada fu boro rengbe ka kura fu rani ba gani sunge yo, sukuru yo, be gani aborokporo, watadu rogo dungurati. Kere kaza watadu sangbana gu kerepai namangi boro rengbe kadu nga nduhe. Nairiwo wai ka si ngba ka gaani badiarogatise, bakumba nga ga dungurati ko, watadu bakurearani ngarasi rani na wene afugo gbiati wene mangaapai! Oni ngere, si wa kina gu ziga mbedi boro ho ti gu papara kpotoni naima! Sidu, ka oni bi gupai nga, wirina gu duho du rogo ngbatungapai wa gure, oni nyakasi ni. Na ka si du nga, pai gu duho nafuda roni gbe, oni sana agu aboro duna inohe rogo agu apai nga ga toro tipa i fu undo fu roni.—Yakoba 5:14, 15.
Gu Gene Rengbe Dungurati Rogoho ka Fu Undo
12. Ginipai rengbe agu aboro nibasasa du rogo dungurati ka mangaha ka ngarasa awirinayo?
12 Aboro dunduko rogo dungurati, kodihe na aparanga, rengbe arengba ka mangapai ka nyakasa kura aboro. Gene sa dagba agu akuraha nga, padu oni dedede pati adunguratise gbiati kura ku gene sunge tungusapai yo, si namanga bakere sunge rogo nyakasa gu idapase nga ga kura aboro. (AEbere 10:24, 25) Pa ka oni kuti ziazia asunge zanga piriga nga gopai ya oni ima kuti Yekova na si kini yugu gupai nga, oni nangera angera rogo toroyo wa oni avura nisota na kpakarakpakarapai vurũ. (AEfeso 6:18) Gi gaoni mangaapai zanga piriga re rengbe ka nyakasa kura aboro.—Yakoba 2:18.
13. Tipagine kura aboro ambu sunge tungusapai ti ni, na gine rengbe ani ka mangaha ka undo yo?
13 Ti kura aregbo, gu fudifudiapai nga ga raka watadu gu kpakarakpakarapai aboro agbia tiyo nani rengbe ka ba nyomoro ti bete awirina watadu ka sa yo i mbu sunge tungusapai. (Marako 4:18, 19) Si rengbe kadu nga agi awirina naima mbu sunge tungusapai re ayenga kupati adunguratise te. Ono, wa vura duhe wo, si nawira i kindi na kina nyemu Mbori ngbaduyo yo. Ginipai rengbe ani ka mangaha ka nyakasa gayo idapase? Abaakumba rengbe ka fu undo rogo nyemuse fuyo nindu yo ka biko yo. (Amokedi 20:35) I rengbe ka sana gu kura aboro du rogo dungurati i undo yo a. Ka pepai nisanza, ngbatunga agu anduge rogo nyemuse ka biko agu boro du rurungburaa rogo idapase re rengbe kadu ka gu ziga si aida i fuhe fuyo tipa i ngara berewe.
14, 15. Gini arugute Pauro afuhe tipa nanyakasa kura aboro? Oni funga kpiapai tipa gu dungurati namangi gako rugute.
14 Ziazia Kekeapai nangarasa rani ani ‘nyakasi agu aboro narungo kpotoyo yo, ki songodi aguyo du rurungburaa.’ (1 ATesaroniko 5:14) Isoke si rengbe kadu nga agu aboro ‘narungo kpotoyo yo’ re, bi gupai nga ngaranga yo berewe wa gu nadu mbata te na i arengbanga ka mofa agu akurumo du barabangiriyo nisanaga yo te. Oni rengbe ka mofaha na yo? I asafugo gu gumbagumbapai nga, ‘oni songodi agu aboro du rurungburaa’ nga, “ka kakuti rurungbura boro.” Yekova nabi gako avusende dunduko na nyanyaki para na kini kpinyemu ra. Anga para taata bangiriko te, na ko aidanga guru sa bitikpa kusayo beko a te. Oni rengbe ka undo dungurati si “kakuti” agu aboro rungbura rogo toroyo daho i ka nyaka ni?—AEbere 2:1.
15 Bakumba sa andu ka bi agu arogotise naima mbu sunge tungusapai tipa agarã sita. Gu bakumba re akepai ki yaa: “Gu ngbatunga nyemuse agu aboro du rogo dungurati naabayo dunduko ayuguhe, aduna bakere sangbanaha kuriyo gbe si ki sa yo i karagatiyo ku dagba rimbasa avusende.” Wai gi wirinarani ni dee nambu sunge tungusapai mbata re aberẽ tipa gu yega ka bi yo agu aboro du rogo dungurati anaye ka bi yo nani? Ri nayawee: “Gupai naundo rani ani karaga tirani kuti sunge tungusapai berewe nga, agu awirina nanaye ka bi rani nga akumba na adee, i adunga na gu berã nga ga sarangbangaa rani watadu ka bisirapa rani te. Kuba gure, i aangarasa rani na averesi rogo Ziazia Kekeapai mbiko i aima rugatise na agu apai nadu tipa rani.”
16. Gini boro ima mbakada tini ti aregbo dunduko ka undo agu aboro naida i nyakasi yo?
16 Ii, ndikidi Kristano na nyemu ka nyakasa akurani. Na wa agu apai du tipa rani rogo gani raka a’ariatihe, si rengbe kadu nga ani nitirani naida awirinarani ye ka nyakasa rani. Ono tie, ka pe rengo, anga agu aregbo dunduko ani ka ida undo awirinarani kadu ho ti ni ka fuhe te. Wa vura duhe wo, boro gu duho sa nga Mburu ome, nga guni duho ka undo rani ti aregbo dunduko, nga gu boro du ti aregbo dunduko na nyemu ka undo rani. Gi boro re nga Yekova Mbori.—Atambuahe 27:10.
Yekova Nga gu Yangara Mburu Ba Tipa Gbia Ome
17, 18. Rogo gini agene Yekova anyakasi Wiriko nga Yesu Kristo?
17 Ho i abanga Yesu ni kuti ngbunduru ngua, ko akpari ki yaa: “Buba, mi fu torore ku bero!” (Ruka 23:46) Fuo gure, ko ki kpi. Mbata kusayo na kina bete asaa, i azi ko, fuo gure, bawene abakureako ki gindigo ko ki oro be gunde. (Matayo 26:56) Yesu anye nisako na boro beko gbua sa nangia Mburu ome fuko, nangia Bako du ngbangbaturũ yo. Gako kido kuti Yekova adunga gbua te. Yekova abanda Yesu si kingia gu mosoro ko afuhe fuko mbiko wa Yesu akakuti ko.—Atambuahe 18:25; AEbere 7:26.
18 Ti regbo ga Yesu sunge tungusapai naabaha auru kpotosende, Yekova afuku agu ahe dunduko ko aidaha tipa ko kakuti gako ruru mangaapai dati kpioko. Nikpiapai, ngbutuko fuo i bapatizi Yesu, nangia tonatona gako sunge tungusapai, ko agi fugo Bako ko kini nyakasi gupai nga, ko ima ida na gako pai na kini nyakasi pa Gako nyemuse tipa ko. Ho Yesu aida i songodi ko ni, Yekova akedi amaraika i nyakasi ko. Ho Yesu aduni rogo babakerepa asada kisusi ti digido gako sunge tungusapai auru kpotosende, Yekova agi gako akpesarawati. Nirengo, agi apai re dunduko angia agu apai nanyakasi Yesu.—Marako 1:11, 13; Ruka 22:43.
19, 20. Wai rengbe ani kadu na gu kido nga, Yekova anyakasa rani anyakasa ho ani aidaha ni?
19 Yekova naida aida a kadu nga gu bangua Mburu ba ani agbia ome rogoho. (2 Pekapai 16:9) Gu boro nga ndikidi Mburu bakere ome rengbe arengba ka nyakasa rani ti gu regbo ani aida undo. (Yesaya 40:26) Vura, rungo, kaza, kpio, watadu gaani zangarengba, si rengbe arengba ka maa rani rogo kere fudifudiapai. Ho ome a’asada awira ni wa si ima fu rii omerani wa ‘nyanyaki vura rani,’ Yekova rengbe kadu nigu boro nika fu ome fu rani. (Atambuahe 18:17; Gate 15:2) Ko na bakere ome ka fuhe fu rani nga gako ziazia toro. Mbiko gako ziazia toro, Yekova rengbe arengba ka fu ‘ome fu gu boro bati omeni’ tipa ni rengbe ka ‘gu wa adingimo naagu na apupora.’—Yesaya 40:29, 31.
20 Ga Mbori toro nga babakere ome kisusi rogo haurago. Pauro atakipandehe gbaiga ki yaa: “Mi rengbe na manga apai dunduko rogo gu ko nanyakasa re.” Ii, gu Barani nga boro nyemuse du ngbangbaturũ yo rengbe arengba ka fu “gu bakere tandu susi” tipa ani rengbe ka hi gu kpakarakpakarapai dunduko du ni eegiraha daho ko ka manga “ahe [ni] dunduko ni vovo ho” rogo gu Paradiso kido ko he tipaha ima mbeda ka da.—AFiripoio 4:13; 2 AKorindo 4:7; Yugoti 21:4, 5.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu buku nga Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words, by W. E. Vine, nayaa: “Gu fugo nga [paregoría], nayugopa gu ngua-kaza nazeresa ima kpotose. (Pa-Ngirisi, ‘paregoric’).”
Oni Natingidaha?
• Wai agu awirina nadu Roma yo ayugu gupai nga, i ‘anyakasi’ Pauro?
• Rogo gini agene rengbe ani ka ‘nyakasa’ agu aboro du rogo dungurati?
• Wai du Yekova nigu yangara Mburu ba tipa ka gbia ome?
Oni Natingidaha?
• Wai agu awirina nadu Roma yo ayugu gupai nga, i ‘anyakasi’ Pauro?
• Rogo gini agene rengbe ani ka ‘nyakasa’ agu aboro du rogo dungurati?
• Wai du Yekova nigu yangara Mburu ba tipa ka gbia ome?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 29]
Awirina ayugu gupai nga, i ‘anyakasi’ Pauro nisongoda yo ko, ningarasa yo ko, na ka manga agu apai ko aidaha tipa tiko
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]
Abaakumba nangbembatayo rogo nyakasa rimbasa avusende