Gbia Nyenye Ziga Tipa Rungo

WA ABORO avura nitingidi kina gbegbere apangbangaa rogo zegino dunduko tipa rungo, gu kura aboro kinaho tigayo duna gu berã nga, wenepai kinaho tipaha rengbe yo arengba ka mangaha gizo. Nikpiapai, kuti gu riipai nakuru rogo gu waraga pangbangaa nga Manila Bulletin, gu basunge nga ga igo marã du rimoho nga, Asian Development Bank, atingidi aboro na gupai nga, “Asia rengbe arengba ka dia rungo kusayo vuru agarã 25.” Gu basunge nga ga igo marã re afu gu berã nga, pa zugosi aboro mosoro, nigu gene rengbe ka batasa aboro be rungo.

Gu kura ariigbu na azogarago afu dungu aberã nitangaratangaraha tipa agu apai rengbe yo ka sogima mangaha ka diabe rungo. Bete agu aberã i afukuhe du re: sigira gu basunge nga ga igo marã nga gu nangerafuo boro ti regbo kerepai, mbakada birĩ yugopai fu aboro, gbandaka agu abape kusayo agu aringara nasona kindi arogodihe be agu aringara nambakada ahe, zakagene tipa agu aringara duna bakere bange rungorungo aboro rogoho i rengbe kaa babaga gayo ahe fu agu aboro du rogo kura aringara zanga tumo tipa bagaha, na ka sa irangbii si dudua agu abambu du genoho kusende fu rungorungo aboro.

Rogo gu garã nangia 2000, gu riigbu nga United Nations General Assembly amoi agu asásá si aida ka da ti ni rogo gu garã nikangia 2015. Agi asásá re nakoda dia kere rungo kusayo gbiati gomoro gbiakuti gu bakere kparakparapai du dagba agu amosoro aboro agbiaha rogo aringara. Ka agu asásá re vura ngba kina wai vurũ, dungu aboro nabaka kina bangiriyo ya ka gupai re manginga rogo gi zegino du aboro rogoho nikina kparakakparaka yo re te.

Wene Mangimangiapai Tipa ka Duna Diabese Kuti Rungo

Wa duhe nga gu maabangirise duho tipa ka mbakadapai wenengai rogo zegino dunduko nikina wiri tooni he gbua, wari tie rengbe boro ka ngera kuho ni tipa undo? A wa ani nigumbaha mbata, wene mburu tatamana gudu kinaho nga gu rengbe ka undo aboro kina boro awere. Gine du ngaha? Si nga Fugo Mbori, nga Ziazia Kekeapai.

Gine nasa Ziazia Kekeapai si du kia ti gu kura ahe dunduko ani agbia apangbangaa rogoho? Si wo mbiko si aye yo du gu boro ni duna bakere pagbia beni kii kisusi, nga Bakusirani. Ko akodi agu aberã nga ga tatamana kurogoho, gbiati agu arugute adunga ngburungburu ya nga agu arugute du tipa aboro dunduko, rogo arago dunduko, na ti aregbo dunduko. Ka rungorungo aboro mangi agi arugute adunga ngburungburu re ya, si rengbe ka undo yo i gbia ngbarago rogo raka kina boro awere. Ani wisiginga bete gu kpiaapai du tipa gipai re.

Oni duna ruru bipai tipa marã. Ziazia Kekeapai nayaa: “Tatamana nabanda boro a wa marã nabanda boro; ono gu pai ngba inahe tini susi si nga tatamana nabanda unga gu . . . [boro] du na inahe.” (Batungusipai 7:12) Ginipai si aida ka gumbaha? Si naida ka ya wee marã arengbanga ka mangaapai dunduko te. Rengo ngaha nga, marã nabanda boro abanda nibetehe. Si nasa rani ani ngbeke gu kura ahe du ani na zingoho tirani, ono si arengbanga ka manga apai dunduko te. Ahe kina ti ni nyakipaha kisusi ka marã arengbanga ka ngbekaha ya. Pa ruga ani tirani na gipai re nika undo rani ani moi aũzegino rogo agu abaha daada, ani kita mangaha were, kini ne gu gberarago naye fu agu aboro dingiso tiyo kina kuti dungura marã. Marã arengbanga ka ngbe unga te, ono pa manga boro pai rogo tatamana rengbe ka banda unga ni awere na si rengbe arengba a ka zakagene funi ni gbia nyenye unga.

Oni raki ringbisihe kuti ome roni. Agu ahe ani aida si du berani, anga si nzunzu nga agu ahe du ani na zingoho te. Si naida ani peresipa gbia agu ahe mbata du ani na zingoho, nga agu ahe nasongoda raka. Si taata fu rani ani idi kuti gupai zanga kapa nga, he gu duho du ani na zingoho, baraho duhe ni nzunzu nga, ani naidaha aida gbua, angianga si niguhe du zingoho tirani ya. Gu boro nga iratatamana, ni nakparaka gani marã mbata tipa agu ahe du zingoho tini gbe, wa riahe, arokoo, bambu, na agu akuraha. Si ki ta du were, mbata fu ni gbarasi marã gene kura apai yo, ni nika bihe singia gu yangara marã nye si rengbe ka ngbeka kura ahe ke. Rogo gu kura yugopai na kpiapai sa Yesu amangihe, ko afu gu berã nga, si naida boro “[sungu] mbata, ka geda paha, ka ngia marã be ni rengbe” ka ngbeka gu kura ahe re ke.—Ruka 14:28.

Rogo gu ringara nga Philippines, dee yo du rimori nga Eufrosina nga gu vunguagude adunga na gari badiarogatise ti ni ya. Ri na awiiri biata, na ki du rogo gu kpakarakpakarapai nga ga ngerafuo tiri na awiiri wa ri abanda gari wiri tooni marã nikere bandabandaha mbiko kumbaari aima mbu ri na kporo bakuru kusayo. Wa ri abanda gi gari marã re, ri ima raba awiiri i ini pa agu ahe si aida i ngbekehe mbata. Nikpiapai, agude rengbe ka bi kurahe nga gu i aida si du beyo. Kuba gupai nga ri ya aya gbua fuyo we oó, ri nasakapai na yo kini yaa: “Si agberanga te, oni rengbe arengba ka duna guhe re beroni ka oni aidaha, ono si naida oni sia gu oni aidaha, mbiko marã berani rengbe tipa kina he gbua sa. Ani rengbe arengba ka ngbe gihe oni aida ani ngbehe re, watadu ani rengbe ka ngbe bete pasio watadu kpepasio tipa ani rihe na gaani ruzu rogo gi poso re. Awere tie, ginigu oni aidaha? Oni sia gu ngbaa tironi.” Dedede, agi agude re niima giarogo gipai re, sidu i ki idi ka duna kina riahe beyo kuba kurahe.

Oni rengbe be kina agu ahe du beroni. Agu arugute adunga ngburungburu ya nga ga Ziazia Kekeapai nayaa: “[Ka] ani [du]na riahe na roko si rengbe fu rani.” (1 Timoteo 6:8) Marã nitihe ayenga na ngbarago te. Dungu kumukokumuko aboro na ngbarago tiyo te, baraho du dungu rungorungo aboro ni na ngbarago tigayo. Rungorungo aboro ima ino wai ka duna ngbarago be kina gu bete ahe si aida boro du nani rogo gani raka. Yesu afura tipa du boro na ‘taata bangirise’ nga gu boro amaaha tipa agu apai kiipaha kisusi. (Matayo 6:22) Gipai re naundo boro ni rengbe be kina agu ahe du beni. Dungu rungorungo aboro na ngbarago rogo gayo raka mbiko i sonosi ngbanya na Mbori na mbiko i na wene ramukporo, nga agu ahe ka i angbenga ha na marã ya.

Agi apai re gbua nga bete gu kpiaapai nga ga agu aberã Ziazia Kekeapai afuhe nga gu rengbe ka undo agu aboro nga airarungo i sovura kuti agu apai du yo rogoho na ki dibehe. Dungu akuraha kinaho. Nikpiapai, oni ne gu ngbatunga kere mangaapai du wa vugundö na baake, nga gu nagbarasapa ga boro marã; oni asadi ka ino gupai nyakipaha gbe rogo raka, ono gbe, agu asásá nga ga toro. Rogo agu arago angenga aba tipa sunge marã rogoho ya, oni asadi ka manga gu sunge rengbe aboro ka gbia undo ti vuroho. (Asanza 22:29; 23:21; AFiripoio 1:9-11) Ziazia Kekeapai nangarasa aboro i duna ngbatunga gu “ndikidi tatamana na sia pa pai” re mbiko ‘si adu ni unga fu mbisimoyo.’—Asanza 3:21, 22.

Wa vura duhe nga, agu aberã Ziazia Kekeapai afuhe rengbe ka fu bete undo fu agu aboro nasota na rungo, agu asanahe du tipa apai kumbatayo naida karagapai kindi sani. Ya mo apai ima gbera kubara rungorungo aboro yo i nye kindi kina kurogo rungo yo? Ya mo i ambakada gu kparakparapai du dagba kumukokumuko aboro na aguyo duna kere rungo? Ani wisiginga gu ziga duho tipaha dungu aboro aruganga tiyo na paha ya.

Ziazia Kekeapai Nafu Ndupai Tipa Aboro Duna Maabangirise

Dungu aboro idi kuti gupai nga Ziazia Kekeapai nga wene buku. Ono tie, i aruganga tiyo na gupai nga, si nape agu apai du nikparakparaha nafura tipa gu bakere ariapai nika manga mbembedii kumbatayo te.

Mbori ima diaberã ka guari ka mbakada gu fudifudiapai namanga ngbatunga aboro kodihe kuti rungo. Wa duhe nga gu zogarago nga ga aboro na wiri ome ti ni ka mbakada gupai nafuda ngbatunga aboro te watadu si aidanga ka mangaha te, Mbori ima diaberã tigako ka maa gu kura zogarago kubaha. Rogo gini gene? Ziazia Kekeapai nafura tipa gipai re nyanyakii rogo Daniere 2:44 niyaa: “Rago agu abakindo re Mbori ngbangbaturũ amáa gu ngbi [kindo, NW ] nga gu ka i agbárasa nga ha wa sa ya, ka i afú nga pa zoga ha fu kura aboro a ya. Si akúadi agi angbi [kindo, NW ] re rukutu ki digisi he dunduko, si ki nye anye [tigaha] kindi.”

Fuo i rogodi agi “angbi [kindo, NW ]” re kusayo, watadu agi azogarago re, gu ga Mbori Bazogo ko asia ko, atona ka mangasunge. Anga gu Bazogo re nga gu boro naraka auru kpotosende te, ono ko nga boro ngbangbaturũ duna ome tiko wa ga Mbori, duna tandu beko ka manga agu a’ariapai si aidaha tipa ka dia gu zanga du aboro kina sa rogo apai yo kusayo du awere. Mbori sia kina boro Wiriko ko mangi gipai re. (Amokedi 17:31) Atambuahe 72:12-14 naringbisapa gupai gi Bazogo re nika mangaha kini yaa: “Ko nabatasa irazingo ahe ho ni nakpara ni ku ari; na irarungo na gu ni adu nga mounda ti ni ya. Nunga rurungbura boro du ti ko na irazingo ahe a, ko nabanda unga airazingo ahe. Ko natumo ungayo be bau pai na zuu; kureyo ki du ni kikiipa he bangiriko.” Nangbaa gupai ani amaabangirani tipaha re! Gure angia ziga niyangarapai! Gu Bazogo Mbori nasia ko amangapai tipa rungorungo aboro gbiati bayee aboro.

Sidu, ko ambakada gu dungu fudifudiapai naye be rungo ti gu regbo re. Atambuahe 72 veresi 16 nayaa: “Zende ahe zúku rogo ringara kpaima; si wó ri abaagangara yo.” Gomoro adunga berewe nisangbana ngbongi, zingo marã, watadu nisangbana iraira ngerakurii sunge te.

I ambakada gu kura apai ambakada a. Nikpiapai, bakere bange araki auru kpotosende areme na akporo beyo nga gayo te. Ono tie, Mbori nakidohe niyaa: “I adúdua abambu [adudua] ki niraki rogo[ho]; i arũka bakakue . . . ki niri zuzuhe. I adúa nga bambu kura aboro ki raki rogo ho te; i arũ nga he kura aboro ki ri he te; bambiko wa gu rame nga ga ngua wo rame gimi aboro nikadu, gimi siasia aboro ará zezeredi tipa gbanga rago mbiko gu mangapai nga ga beyo.” (Yesaya 65:21, 22) Aboro dunduko nika duka na gayo akporo na kini gbia ngbarago be gayo asunge. Sidu, Mbori nakidohe tipa gu ziga nika dia rungo kusayo naabaha na nyeanye kindi. Bakere kparakparapai dagba rungorungo aboro na kumukokumuko yo adunga berewe te, aboro adunga ho berewe nikaa sota tipa ka raka te.

Ho boro agia pa agi akidohe nga ga Ziazia Kekeapai ni re ti bambata regbo, ni rengbe ka berã ya rengo nga gupai re te. Ono tie, wene wisigiwisigi Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga, agu akidohe dunduko Mbori akidoho bakuru kusayo aima manga. (Yesaya 55:11) Sidu, si ayenga na kapa ku berã boro yo te. Kuba gure, gu sanahe nzunzu duho nga, Gine oni ka mangaha tipa ka gbia undo ho si ka manga ni?

Oni Adu Yo?

Wa duhe nga, gu zogarago re ga Mbori du, si naida ani du nigu ngbatunga aboro ko ka dia yo nigako azogo ku tiibe gu zogarago re. Ko ambunga rani ani ningbuongbuo zanga ino gupai ka ani mangi tipa ka rẽ nigako azogo te. Ko aima fu agu arugute du tipaha rogo Ziazia Kekeapai.

Gu Bazogo sia yo ko, nga Wiri Mbori, ko nga ruru kumba. (Yesaya 11:3-5) Si ki ta du were, gupai i aidaha be agu aboro idi yo ho fuyo tipa i raki tiibe gu zogarago re nga i du niruru aboro a. Asanza 2:21, 22 naya wee: “Ruru aboro aráka zegino, airarengo ki nye rogo ho; ono i arog[od]a gbegberẽ aboro [arogoda] ku sa yo zegino, agu yo namanga pai ni biriki i amófa yo amofa zegino.”

Ya mo gene ho tipa boro wirikipai tipa wai ka manga agi apai re? Ii, si kinaho. Niwisigo oni Ziazia Kekeapai na nimanga oni agu arugute si afuhe, oni rengbe arengba ka rẽ tipa gi bawene raka gumba yo paha kumbatayo re. (Yoane 17:3) ADezire Yekova aduna ngbarago ka undo roni rogo gu gaoni wisigopai re. Ani nayamba roni oni kodi tironi ku dagba gu riko nga ga agu aboro nika dunga na rungo watadu i ka irasinga apai kubara yo ya.

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Efrosina: “Kere bandabanda marã naundo re na gimi aborokporo ani duna agu ahe du zingoho tirani”

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 6]

Wene ngbanya dagba boro na Mbori gbiati gu ramukporo nga ga ngbarago, ni agu apai ka i angbenga ha na marã ya