Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo gu Buku Nga Bambata Pai—Gu Ue Paparaha

SANGBA Bambata Pai nafura tipa agu apai namangi vuru agarã 2,369 natona ti gu regbo i akusi bambata kumba nangia Adamu, dakuti gu regbo wiri Yakobo nangia Yosefa akpi ti ni. Rogo gu magazini naye mbata fu gere, ani aima sakapai rogoho riipa gu bambata akapita 10 gbiati averesi 9 rogo gu 11 kapita nga gu nafura tipa agu apai namangi tona ti regbo kusaahe dakuti regbo dua gu ngbaõbambu nadu Babera yo.a Gi papara kekepai re nakusa memeapai rogo yangara papara Bambata Pai, nga gu nafura tipa ga Mbori mangapai na Abarayama, Yisaka, Yakobo, na Yosefa.

ABARAYAMA ADA NIBAKUREA MBORI

(Bambata Pai 11:10–23:20)

Agarã wa 350 fuo Ime Akangbii, i avungu kumba pako adu bangiri Mbori kia ti ga akurako, gi kumba re angia tita Noa ti gu ngbadimokporo nangia ga Seme. Rimoko angia Abarama, nga gu Mbori a’ariaha kusa ni Abarayama. Ni irisa Abarama sangba Mbori, ko aguari kusayo Ura yo nangia ga aKasado bakporo ki ndu kaa raka tii abamburokoo rogo gu ringara Mbori akidopa fuhe fuko na fu atitako. Mbiko gako idapase gbiati gako giasangbaa, i aye ka yamba Abarayama ni “badiangba Mbori.”—Yakoba 2:23.

Yekova aguari ka sarangbangaa kuti gu gbegbere aboro nanaraka Sodomo yo na rogo agu abakporo naduku pati ni, ono ko abatasi Roto gbiati awiriko nangia adegude. Ga Mbori kidohe adu nidigisidigisihe ho Sara abatika Yisaka ni fu Abarayama. Fuo susa agarã kusa, Yekova amangi asada ka bi ga Abarayama idapase ho ko arugu Abarayama ni ko fu gi wiriko re nimotumo. Abarayama aima ida ka irisa agu arugute re ono maraika aza ko ti ni. Anga kango ho ya, Abarayama azanga idapase te, na i akido ko ya arikaaboro dunduko nika fu maku fu tiyo mbiko gu gude nika ye ti gako ngbadimo kporo. Pakpio dia Abarayama nangia Sara, aye na bakere nunga fuko.

Karagapai sa gu Sanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

Kapita 12:1-3—Gini regbo i asigira gu kidohe i ayambaha nga, ga Abarayama mozunga, na si adu tipa bagizo regbo wai? Si nawira, gu ga Yekova mokido nadu dagbako na Abarama tipa “ka fu maku . . . fu angbatunga aboro zegino dunduko [mbiko Abarama]” atona ho Abarama asi gu Di ni nga Ferata wa ko aandu gako nunguro ku Kanana yo. Si nawiraha gbe nga, gu regbo re adu rogo Nisana ti rameru 14, rogo 1943 Mbata fu Gaani Regbo, nangia agarã 430 mbata fu i kusi aYisaraere Ezipeta yo. (Gate 12:2, 6, 7, 40, 41) Ga Abarayama mozunga angia “nyenye mozunga.” Si nikaa mangasunge amanga kindi daho i ka fu maku ni fu ngbatunga aboro nga gu regbo Mbori ka gbarasa avurako dunduko ti ni.—Bambata Pai 17:7; 1 AKorindo 15:23-26.

Kapita 15:13—Gini regbo pa gu rungosi atita Abarayama tipa agarã 400 i afura tipaha ya si amanga gizo, adu nidigisidigisihe? Gi regbo rungosiyo re atona rogo gu garã nangia 1913 Mbata fu Gaani Regbo ho i adi Yisaka ni nangia wiri Abarayama kusayo tingba mai, garãko nada wa 5 na ho garã gu wiribako nangia Yisamaere ada ni ti 19 ko ki “nisangi pai” kuti Yisaka watadu ka sawia ko. (Bambata Pai 21:8-14; AGaratio 4:29) Gu regbo re adigi ho i akusi aYisaraere ni kusayo be sunge akanga Ezipeta yo rogo gu garã nangia 1513 Mbata fu Gaani Regbo.

Kapita 16:2—Ya mo si aruaru fu Sarai ri fu gari moyambu nangia Agara fu Abarama nidiako? Gi ga Sarai mangaapai re aduna ngbanyaa kuti gu sino adee anamangaha ti agu aregbo re, si anidu nidingisoro fu gu dee nangia irazangada ri fu dee nidee-badia fu kumbaari tipa ko batika gu gude tiri nika diakumbo yo. Gu sino nga ga roga dungu adee atona ti gu ngbadimokporo nangia ga Kaina. Niyangaraha, si ada ni sino aboro na agu aboro nanairiso Yekova ki dihe a kugume kaa mangaha. (Bambata Pai 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Ono tie, Yekova ambunga gu gako bambata ndiko du tipa boro didee kina sa te. (Bambata Pai 2:21, 22) Wa gopai ayugoho, Noa gbiati awiriko, adunga na dungu adee beyo te, nga agu aboro Mbori afugu gu zinahe fuyo nga, “oni zuga ki ninge ange, ki hiisi kpotosende.” (Bambata Pai 7:7; 9:1; 2 Petero 2:5) Na Yesu Kristo anyakasipa gi ndiko re a nga, si naida kumba didee kina sa re.—Matayo 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12.

Kapita 19:8—Ya mo si adunga fu Roto niirairapai ko fu awiriko nangia adegude fu aboro Sodomo tee? Kuti agu andiko nadu Asia yo ku uroyo ti agu aregbo re, si anaida boro banda agu ageno yee ku kpuni yo, kini sovura ka banda yo dati kpio ka si aidaha wo. Roto aima mbakada tiko tipa ka manga gupai re. Niwingbaduse, ko akuru fuo gu ndurumo aboro-zuũ naye ku kpuko yo, ki kisi ngbadimo giiko, ki ru barabangiriyo nisako. Ti gu regbo Roto apepa fu agi awiriko nangia adegude re fu agi aboro zuũ re, si nawira ho ngaha re nga, ko aini gupai nga, gi gako ageno re aye yo du Mbori ni, na ko avura berã ya Mbori arengbe arengba ka banda agi awiriko re a wa Ko abanda dawiribako nangia Sara Ezipeta yo. (Bambata Pai 12:17-20) Wo si amangi nirengo, Mbori aima banda Roto gbiati agi awiriko nangia adegude re.

Kapita 19:30-38—Ya mo Yekova abasapa ga Roto kpibuda abasa gbiati pa batika ko agude ti awiriko nangia adegude? Yekova abasanga pa koda boro ba na gumeni watadu pa kpibuda te. (Pa Amotumo 18:6, 7, 29; 1 AKorindo 6:9, 10) Nirengo, Roto aima soga gu “mangaapai zanga rugute” aboro Sodomo anamangaha. (2 Petero 2:6-8) Agi awiri Roto re aima ini gupai nga, ka ko aidinga ka kodaba na yo mbu ko na ziazia bangiriko te, si du i anyogi ko ti ni na buda. Mbiko wa i angia taata aboro kurogo gu ringara i adu rogoho re, agi awiriko re aberẽhe ya si nangia gu yangara gene ka banda ngbatunga bayo ka si runanga ya. I ake gi pangbangaa re rogo Ziazia Kekeapai ka yugopa gu pagume nadu dagba aMoabo (nangia awiri Moaba) gbiati aAmono (nangia awiri Benami) na aYisaraere nangia atita Abarayama.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

Kapita 13:8, 9. Nangbaa gu kpiapai Abarayama amoihe re rogo zeresa gu zanga giatise du dagba aboro! Si aidanga ani gbarasipa gaani wene pagume tipa pa gbia mosoro, tipa agu apai ngbaa tirani te, watadu ka mbu rukoo si gbarasihe a te.

Kapita 15:5, 6. Ho Abarayama aagbinza ni na ka ko adunga na kumbagude beko ya, ko afura na Mbori tipaha. Yekova akaragapai fuko sani ki kido ko berewe. Gine nangia sangbanaha? Abarayama ‘aidipa Yekova.’ Ka ani uka agu apai du ngbaduraniyo fu Yekova, na ki idipa agu apai ko akidopaha rogo Ziazia Kekeapai, na ki irisi fugo ko, gaani idapase anyaka anyaka.

Kapita 15:16. Yekova ayenga na gako ruru sarangbangaa kurii aAmoro (watadu aKanano) te da kinaho mbata ngbatunga ariko yo adani biama. Tipagine si adu ti ni wo? Mbiko ko nga gu Mbori duna zerangbaduse. Ko asungu mbata daho ko abi gupai ni nga, ka i mbakadinga gayo sino berewe te. Wa kina Yekova, si naida ani du na zerangbaduse a.

Kapita 18:23-33. Yekova nasiaka agu aboro asiaka ko aimo yo. Ko naimo gbegbere yo ono ki banda gu ruru yo.

Kapita 19:16. Roto “aima aima,” sidu si ki idi amaraika zi ko ti beko ka kusa ko gbiati gako aborokporo kusayo rogo gu bakporo nangia Sodomo. Si adu nipatatamana fu rani ka ani kakuti mangaapai niipiipihe wa ani apido digido gi gbegbere zegino re.

Kapita 19:26. Nairiwo gu pamungo kangiaha ka pa agu apai ani aima mbuhe rogo zegino afuda rani watadu ani nangera fuoho na nyemuhe tirani!

YAKOBO ADUNA AKUMBAGUDE 12

(Bambata Pai 24:1–36:43)

Abarayama ambakadipai tipa i di Rebeka fu Yisaka, nangia gu dee nadu na idapase kuti Yekova. Ri abatika abi nangia Esau na Yakobo. Esau abasapa gu gako rengo nangia nga bambata vungu na ki bagihe fu Yakobo, nga guko nadi maku kusa be bako. Yakobo aoro ku Padana-arama yo, yo ko adi Rea ni na Raere na kini banda ga bayo rimbasa anyaa tipa agarã wa 20 mbata fu ko ga na gako aborokporo. Yakobo abatika akumbagude dunduko 12 gbiati adegude a ti adiako ue nangia aRea na Raere, na ti agu adee ue nangia gayo amoyambu. Yakobo ata kpata-bauya na maraika na gi maraika re ki fu maku fuko, na i ki aria rimoko nga Yisaraere.

Karagapai sa gu Sanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

Kapita 28:12, 13—Gini nyanyakipa pai nadu rogo gu mosumo Yakobo arasihe nadu tipa “tanga”? Gi “tanga” re, nga gu navura du wa tangaratangara ambia nibadakpa, ayugu gupai nga, fugodagbase gu du kinaho dagba agu aboro du ngbangbaturũ yo na aguyo du auru kpotosende no. Pa dakpa amaraika ti gi tanga re kuari na kini zoro ayugu gupai nga, amaraika namanga nyanyakipa sunge dagba Yekova na agu aboro idi ko na gayo pai.—Yoane 1:51.

Kapita 30:14, 15—Tipagine Raere ambu gu mamu ti ni nadu beri rogo yuru sa ka dasa gii kumbaari yo ono ki undo ko na rindiseke? Ti agu aregbo nadu bakuru kusayo, aboro anamangasunge na rindiseke ni ziga tipa ka zeresa ngba-kaza nani na ka zeresa kaza andikita. I ayawee a gi rindi ngua re aduna ome ti ni ka zingisa nyemu kodaba ti boro na ka sa dee ri du na mobara. (Ga Soromo Bia 7:13) Ziazia Kekeapai apenga gupai fu rani Raere aundo kumbaari ti ni na rindiseke te, ono si nawiraha nga, ri avura berã ya si nika undo ri ri batika gude sidu gu gbarasa rimori nga ga irazangada ki go kusayo. Ono tie, bete agarã asusi asusa mbata Yekova nika “za ngba rukumburi” ri batika.—Bambata Pai 30:22-24.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

Kapita 25:23. Yekova na tandu beko ka ino agu apai du tipa agu agude du rukumbu yo na ka ino agu apai nika du tipa yo kumbatayo na ki sia guni ko aida ni tipa gako ringbisapai. Ono, wa vura duhe wo, ko aringbisanga gu yangara apai du tipa aboro nibasasa kumbatayo te.—Osea 12:3; ARomo 9:10-12.

Kapita 25:32, 33; 32:24-29. Ga Yakobo kakaka berã tipa ka gbia gu rengo du tipa bambata vungu na gako kpata-bauya sasasa na maraika tipa ka gbia maku, nayugo gupai nga, ko anabi agu apai nga ga toro na nyanyakipaha nirengo. Yekova ima fu dungu agu ahe nga ga toro fu rani, ngbatunga gu du wa gaani pagume dagbarani na ko na dagbarani na gako riigbu, gu tumorii Yesu afuhe, na Ziazia Kekeapai, na gu gaani maabangirise nga ga Kindo. Ani yugunga gupai nga, ani wa Yakobo niyugo gaani tambuahe tipaha.

Kapita 34:1, 30. Gu fudifudiapai naye na “rungo” kurii Yakobo atona ho Dina, nangia wiriko, azi bakure ni na agu aboro naakpinga nyemu Yekova ya. Sidu si naida ani siaka agu aboro asiaka nitatamana ani kaa sungo na yo.

YEKOVA AFU MAKU FU YOSEFA EZIPETA YO

(Bambata Pai 37:1–50:26)

Kpihe asa awiri Yakobo i bagi gu wiribayo nangia Yosefa nikanga fu aboro. Ho Yosefa aduni Ezipeta yo, i akisi ko ku bambukiso yo bambiko ko akakuti gu ruru sino mangaapai Mbori asigiraha nikpiapai fu aboro i naamangaha. Fuo bete regbo kusa, i adi ko bambukiso yo ko ndu ka sakarogo ga Faro amosumo yo fuko, nga gu mosumo sangbaha adu tipa ida riahe tipa agarã saba na ngbongi tipa agarã a saba tingbafuoho. Fuo gure, i amoi Yosefa nibakparaka riahe Ezipeta yo. Awiribako aye ku Ezipeta yo ka gbata riahe mbiko gu ngbongi namoipai rogo gayo ringara. Agi aborokporo re akoditiyo berewe na ki sungu rogo gu mbudu sende nadu Gosene yo. Ho Yakobo aasamba ni, ko afu maku fu awiriko na ki gumba sangbanebi nga gu nasa aboro i du na maabangirise tipa bakere amaku gizo kumbatayo. I adi kangba Yakobo ki ga nani ku ringara Kanana yo tipa ka kpisidoho yo. Ho Yosefa akpi ni garãko nada ti 110, i ambedi kangbako na agu anzeme nasa kangba ka si ziringa ya, tipa i tindihe niyangaraha ka ga nani kurogo Ringara Mokido.—Gate 13:19.

Karagapai sa gu Sanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

Kapita 43:32—Tipagine pa kodabee kurogo riahe na aEbere adu ti ni nigbegberepai fu aEzipeto? Si avura du gbe mbiko gu sogote nangia ga pambori watadu gu rukoo nga ga ngbatunga. AEzipeto anasoga ababanda anya asoga a. (Bambata Pai 46:34) Tipagine? Si nawira ababanda avusende angia agu aboro aEzipeto anabiyo na payo gbua kusende. Watadu si rengbe kadu nga, wa gu sende nadu tipa bino akionga ya, i aidanga na agu aboro naagbata rago ka ariaha nibarika anyaa te.

Kapita 44:5—Ya mo Yosefa anamangasunge nirengo na inga ka soroka nani? Gupai i agumbaha tipa gu inga i ambakadihe rogo feda gbiati gupai nadu tipa gu inga re, angia agu apai nangia ziree watadu biriki. Yosefa angia gu ruru kumba nanairiso Yekova. Nirengo, ko anamanganga sunge na inga ka soroka nani te, a wa Benyamina adinga he nirengo ya.

Kapita 49:10—Gine ‘gu ngbondo nga ga bakindo’ na ‘gu topee nga ga barutirivura’ ayugopaha? Gu ngbondo nga ga bakindo ni azadaha beni, si nayugopa gu pagbia nga ga bakindo du beni. Gu topee dube barutiriivura, si nga gbanga ngbondo nayugopa gu ome du beni ka zinahe fu gani aboro. Pa fura Yakobo tipa agi apai re, ayugu gupai nga, bakere pagbia gbiati ome nika du rogo gu tunga nga ga Yuda daho Siro ka ye ni. Gi tita Yuda re nga Yesu Kristo, nigu boro Yekova nafu gu zogarago nga ga ngbangbaturũ fuko. Kristo na gu pagbia nga ga bakindo beko gbiati ome ka zinahe fu gako aboro.—Atambuahe 2:8, 9; Yesaya 55:4; Daniere 7:13, 14.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

Kapita 38:26. Yuda amanganga dekurugbo wiriko nangia Tamara ngba ruru gene te. Ono tie, fuo ri yugu gupai fuko nga ko namoi gude tiri, ko aidipa gako ingahe niumbasitise. Ani a wo, si naida ani ipisi tirani ka idapa gaani ingaapai.

Kapita 39:9. Ga Yosefa karagapai fu dia Potifaro ayugu gupai nga, gako berã adu wa kina ga Mbori tipa ruru sino mangaapai na kini yugu gupai a nga, gu ga Mbori arugute adunga ngburungburu ya, si nanaruga gako sangbakpotoyo. Ya mo si aidanga ani sota a kadu wa kina ko wa ani asona rogo gaani ruru inohe nga ga rengo tee?

Kapita 41:14-16, 39, 40. Yekova rengbe arengba ka aria apai si ngba kubara agu aboro yo nagunde tiko. Ho agberango ati ni kuri rani, si adu fu rani nipatatamana ani kido kuti Yekova na ki nye niruru rani fuko.

I Aduna Nyenye Idapase

Abarayama, Yisaka, Yakobo, na Yosefa angia agu akumba nirengo nanagunde ti Mbori kidu na idapase. Agu apangbangaa du tipa gayo araka, rogo gu buku nga Bambata Pai, si nirengo nanyakasa gaani idapase na si nayugo dungu nyanyakipa apai fu rani.

Oni rengbe arengba ka gbia undo be gi pangbangaa re wa oni ageda Ziazia Kekeapai ringbisihe kuti gu mbakadapai nga ga geda Ziazia Kekeapai na aposo dunduko rogo gu Sukuru Nga ga Siokrasia. Pa wisigo ani agu apai gumba ani he re nika sa gi pangbangaa re si du niungaha bangirani.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 15]

Yekova afu maku fu Yosefa

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 15]

Abarayama angia gu kumba nangia boro idapase

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 15]

Mbori abanda gu ruru kumba nangia Roto gbiati awiriko nangia adegude i naaraka kindi niungayo

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 17]

Yakobo anabi agu apai nga ga toro na nyanyakipaha. Oni nabihe a wa?