Oni Gumba Fugo Mbori Zanga Gunde
“Mo ndù ka gumba pai fu gimi aboro.”—AMOSA 7:15.
1, 2. Da nangia Amosa, na gine Ziazia Kekeapai ayugoho tipa ko?
WA GA Yekova moyambu sa aatungusapai rogo kura uru, ko agbia tiko na boromotumo. Gu boromotumo re apoi kuriiko na fugo ko kuari ki yaa: ‘Mo mbu tungusapai! Mo guari kusayo rogo gi rago re!’ Gine gu moyambu re amangihe? Ya mo ko airisi fugo gu boromotumo re, watadu ko aandu kumbatayo kindi kaa gumba fugo Mbori zanga gunde? Oni rengbe arengba ka ino gupai ko amangihe bambiko gu moyambu re ake gupai namangi ko re rogo gu buku du rimoko kuriihe. Si nga gu buku nga ga Ziazia Kekeapai nga Amosa. Ono tie, mbata fu ani wirikipai gbe tipa gi gako gbiatise na boromotumo re, ani wisiginga gu bete apai nadu tipa Amosa.
2 Da nangia Amosa? Gini regbo ko araki ti ni na wari ko anaraka ni? Ani nabi akaragapai kuti agi asasanahe re rogo Amosa 1:1, yo ani ageda gupai ni nga: “Agu apai nga ga Amosa, naadu dagba agu ababanda akandoro naadu Tekoa yo, . . . ti rago Uziya bakindo aYudo na ti rago Yerobama wiri Yoasa, bakindo aYisaraere.” Amosa angia gu boro naaraka Yuda yo. Gu gbata kpuko adu rogoho angia Tekoa, baturõho adu ti Yerusarema nga akirometere bawe-na-sita ku sudiyo. Ko araki ti digido gu ribua kama agarã M.B.K. ho Bakindo Uzia aazogarago ni Yuda yo na Yerobama gu Ue Ko kingia bakindo tigako kurii gu kindo nangia ga aYisaraere nadu na angbatunga bawe. Amosa angia bazogo avusende. Nirengo, Amosa 7:14 naya tipa ko wee ko angianga kina “babanda anya” sa te, ono ko adu berewe a “ni babanda [agu] angua [du]wa birikita.” Sidu, ko anadia papara garã ku gene dungura zuzu angua yo. Ko anapifa avuro gi zuzu ngua duwa birikita re watadu ka rupoho tipa si zamu niipo. Gi sunge re angia sunge mbuko.
“Mo Ndu ka Gumba Pai” Nisangbanebi
3. Wai pa wirika ani pai tipa Amosa aundo rani ka ani bi tirani wa rẽnga ani ka tungusapai te?
3 Amosa agumba rengo tipa tiko ki yaa: “Nebi nga mi te, wiri nebi a te.” (Amosa 7:14) I avunganga ko niwiri nebi te watadu ka raba ko ko kuru ni nebi a te. Ono tie, dagba agu aboro dunduko nadu Yuda yo, Yekova asia kina Amosa tipa ko mangi Gako sunge. Ti gu regbo re, Mbori asianga gu bakindo nadu na bakere ome tiko te, gu boromotumo nadu na inohe te, watadu kumukokumuko barii tunga a te. Gipai re nayugo gupai fu rani rengbe ani kadu naa kido ti ni. Si rengbe kadu nga kiinga parani dagba aboro te watadu gu gaani wirikapai nga ga sukuru nikina wiri toonihe gbua. Ono ya mo si naida ani sa gupai re ya si nga gu wene ndupai nasa rani ka ani rẽnga tipa ka tungusa fugo Mbori ya? Wagusa te! Yekova rengbe arengba ka fuka agu ahe fu rani ani aida tipa ani rẽ ka takapande gako pangbangaa, zavura rogo kpakarakpakara abatungusapai vurũ. Wa duhe nga kina boro gupai re nzunzu Yekova amangihe fu Amosa, agurani naida ka gumba fugo Mbori fu aboro zanga gunde, si adu fu rani dunduko niwenepai ani wisigi gu kpiapai gu wiwingbadu nebi re amoihe.
4. Tipagine si adu ti ni nikpakarakpakarapai fu Amosa ko tungusapai Yisaraere yo?
4 Yekova azinahe fu Amosa ki yaa: “Mo ndù ka gumba pai [nisangbanebi] fu gimi aboro [nga] aYisaraere.” (Amosa 7:15) Gu sunge re angia kpakarakpakara sunge. Ti gu regbo re, gu kindo nangia ga aYisaraere nadu na angbatunga bawe adu rogo pazereda, na bayo ki ngba angba, na i kidu na akumuko beyo. Dunguyo naduku na “gu bambu du tipa ragozere” kodihe a na “gu bambu du tipa faarago.” I amekanga agi abambu re na kungba sende te, ono i amekehe na kikiipa geno “sekeseke ambia.” Bete aguyo aduku na agu aũkporo i ambakadihe rogo rindi ambara na i kini mbiri gu imekakue i akafu azuzuhe rogo ‘wene ati.’ (Amosa 3:15; 5:11) Nisangbana gipai re, dungu aboro adu adu sakparakpa kuti ga Mbori pai. Nirengo, gu ba i afuhe fu Amosa si rengbe ka wira gu du fu bete rani areme tipa tungusapai rogoho.
5. Gini irairaapai bete aYisaraere aamangaha?
5 Si angianga irairapai fu aYisaraere i duna aũzegino beyo te. Ono tie, kura aYisaraere aagbia kumuko ngba iraira gene. Kumukokumuko aboro ‘aarungosi rurungbura aboro,’ na “ki nigbingbida irazingohe.” (Amosa 4:1) Agu ababagiahe nadu na ome tiyo, abasapungbangaa, na aboromotumo ataburo dagbayo ka gburi ga rungorungo aboro ahe. Ani karaganga tirani kusayo ka bi agu apai agi akumba re anamanga.
I Akuo ga Mbori Andiko
6. Wai agu ababagiahe nangia aYisaraere anarungosi gu kura aboro?
6 Ani ndunga mbata ku babagaahe yo. Rogo gu ba re, agu ababagiahe nangia airabiriki re ‘asa efa nitoonihe’ na ki “sa sekere ni bakere he,” na kini “bagi umu nganu” ya zendehe kina rogoho. (Amosa 8:5, 6) Ababagiahe anabirika agu aboro nanaye ka ngbeka ahe beyo rogo gu bakio ahe i anafukaha fuyo, geno ahe anidu kina boro kuari gbe, ono ka agu ahe i anabagaha re angbakanga ya. Fuo ababagiahe nyasi riipa ga rungorungo aboro amosoro na ki wegedi agu apai dunduko nadu tiyo, si aidi gi rungorungo aboro re bagi tiyo fuyo ni akanga. Fuo gure, agi ababagiahe re angbe yo na kina geno “katara sa” gbua. (Amosa 8:6) Oni berẽnga pa gupai i anamangaha re! Agi ababagiahe nangia aboro ngbaduse re anabi akurayo aYisaraere wa kina kungbo ahe gbua, geno yo kidu bangiriyo wa kina geno rakata sa gbua! Nagbere gu kere payasipa rungorungo aboro nangiaha re, na nagbere gu kuo ga Mbori aNdiko i anamangaha re! Wa gi bangisa ababagiahe re avura nimangi gi gbegbereapai re, i anairisa “rago sabiti” airisa ya i nga kina avuru Mbori. (Amosa 8:5) Ii, i anairiso Mbori airiso ono nikungbo yuguyugupai gbua angianga ni gupai nadu ngbaduyo yo ya.
7. Gine nasa gupai nga agu ababagiahe nangia ga aYisaraere yo rengbe ka kuo ga Mbori aNdiko?
7 Si awiripa du wai ababagiahe anakuo ga Mbori aNdiko ti ni ki zanga gbia mbusa tipaha, nga gu ndiko nayaa: ‘Oni kpinyemu akuaroni wa oni akpinyemu tironi.’ (Pa Amotumo 19:18) I abati mbiko abasapungbangaa, kangia agu aboro ka bi gupai nga aboro nairisa agu aNdiko re, aima zio bakure na agi ababagiahe re ki koditiyo na yo ni akuondiko. Ngbadimo bakporo yo, nga gu ba i anasarangbangaa rogoho, abasapungbangaa ‘anadia marã mobirimo be aboro, na kini irasi ga airazingohe ngbangaa.’ Kuba gupai nga abasapungbangaa banda rungorungo boro, i anagbarasa ngbangaa fuyo tipa marã mobirimo. (Amosa 5:10, 12) Sidu, abasapungbangaa a, aabasapa ga Mbori aNdiko abasa.
8. Gini mangimangiapai aboromotumo anambugene fu aboro i naamangaha?
8 Ginipai agu aboromotumo nangia ga aYisaraere yo aamangaha ti gu regbo re tigayo? Tipa ani rugutirani nani, ani gbenga berã rani kurogo kura ba. Oni binga gu ingaapai aboromotumo ambugene fu aboro i naamangaha ‘rogo ga gayo ambori bambu yo’! Rogo Amosa yo, Mbori ayaa: “Kumba rimi fuo kina gu paranga de sa na bako, ka gbarasa kparakpara ziazia rimore.” (Amosa 2:7, 8) Oni berẽnga gupai re! Kumba nga Yisaraere gbiati wiriko anamanga wasiwasi kodaba na gu bangisa dee nanakodaba na akumba tipa marã tii yekaru yo. Na gu gbegbere aboromotumo re anambugene ambu fu aboro i naamanga ngbatunga gu wasiro re!—Pa Amotumo 19:29; Pa Fu Rugute ni Ue he 5:18; 23:17.
9, 10. Gini ga Mbori aNdiko aYisaraere akuoho, na ginipai namanga areme nawiraha?
9 Wa Yekova aafura tipa kura ingapai, ko ayaa: ‘I piki pati bamotumo dunduko auru arokoo i nizi ni ũngbaanga; rogo ga gayo ambori bambu yo i nambira imekakue nga ga agu aboro gbarasi yo ngbangaa fu yo.’ (Amosa 2:8) Ii, aboromotumo, na aboro dunduko bakere gbe, anabasa ga Mbori aNdiko abasa a nga gu du nikekehe rogo Gate 22:26, 27, nga gu nayawee gu rokoo di boro ho be kurani ningbaanga, si naida ni karagaha mbata fu ti uru. Kuba gure, gupai i anamangaha nani nga ka gbaragaha sande kita waranga auruhe kini ririahe na kini mbiri tiyo, kini sambuo gayo kungbo ambori. Na agu amosoro i anadiaha ni marã-zio be rungorungo aboro, i anangbeka abuda nani ka mbiraha ti regbo agu apumbo nga ga zire pambori. Nairiwo wai i aturu kusayo ti gu gene nangia ga ziazia irisombori!
10 Zanga zee, aYisaraere aakuo gu kikiipa arugute kisusi nadu ue rogo ga Mose Ndiko, nga gu nanazinahe fuyo i kpinyemu Yekova na kini kpinyemu akurayo aboro. Si ki ta du were, Mbori kini mo ka keda Amosa ko ndu ka sarangbangaa kutiyo tipa gi gayo iraira mangaapai re. Areme, rikaaboro dunduko rogo zegino, kodihe na aguyo naya tipa tiyo wee i nga aKristano, nayugokpiapai tipa gu irairaapai nanamanga ringara aYisaraere yo mbata. Wa bete aboro akumuko kumbatayo, dungu aguyo narungo be zingo mosoro na kini rungo ngbaduyo yo be gu wasiwasi mangaapai iraira abarumbatayo nga ga kikindigi bagaahe yo, aboro birĩ zogarago, gbiati aboro zire pambori amangaha. Ono Yekova naberãpa agu aboro aberã narungo na apai afõngbaduyo yo i ki tona ka gbata ko. Sidu, ko fu asiahe fu gu gako amoyambu du areme i mangi gu sunge duwa gu nangia ga Amosa, nga ka tungusa fugo Ko zanga gunde.
11. Gine rengbe ani ka wirikaha be gu kpiapai nangia ga Amosa?
11 Mbiko gu wiratise du ti gaani sunge na gu nangia ga Amosa, ani nika gbia undo agbia bakere gbe be wisigo gako kpiapai. Nirengo, gu kpiapai nga ga Amosa nayugo gupai fu rani (1) si aida ani tungusihe, (2) wai si aida ani tungusipai, na (3) ndu gupai asogo rani arengbanga ti ni ka rugusa gaani sunge tungusapai ya. Ani wisiginga gi bangiriapai re nibasasa.
Gu Gene Rengbe Ani Rogoho ka Wirika Mangapai wa Amosa
12, 13. Wai Yekova ayugu gupai nga, rago angbanga tiko na aYisaraere te, na ginipai i amangihe tipaha?
12 Wa du ani ni aDezire Yekova, ani namaaberã rani gbe kina kuti gu gaani sunge nga ga aKristano nga sunge tungusapa Kindo na sunge sa aboro ni abawiriki. (Matayo 28:19, 20; Marako 13:10) Wa vura duhe wo, ani natungusapa ga Mbori azahe atungusa a, a wa Amosa anatungusaha ya Yekova ayeaye na sapangbangaa kurii gbegbere aboro. Nikpiapai, Amosa 4:6-11 nayugo gupai nga, wo Yekova anayugo gupai dedede ziazia nga, rago angbanga tiko na ga aYisaraere pai te. Ko ayugu gi zinga re niye ko na “zingo riahe” kuriyo, “ki ka na mai” beyo, na ki sa gayo aũati ‘si ngbiimi kini kuko,’ na kini kedi ‘agberangbii’ ku dagbayo. Ya mo agi apai re asa aYisaraere i sa gayo berã? Mbori ayaa: “Oni akaraga nga tironi kono du mi ni te.” Nirengo, wo aYisaraere anaká ga Yekova arugute dedede.
13 Yekova afu mbusa fu agu aYisaraere naasanga gayo berã re ya. Ono tie, mbata fu gu mbusa re, ko afu zahe fuyo rogo sangbanebi. Na ngbanyaa kuti gipai re, Mbori ayaa: “Ni rengo Yekova Mbori amanga nga pai te, zanga kusa [ko] gako rondo fu gako amoyambu nga anebi.” (Amosa 3:7) Mbori aima yugo gupai fu Noa nga Ime Akangbii aima mbeda ka ye na ki fu arugute fuko ko gumba gipai re fu aboro ni azaro. Teketeke wa kina gure a, Yekova afura fu Amosa ko fu yangara arugute ni azaro watadu nizahe. Si nafu kina gberarago nga, aYisaraere akpa ti irisa gu ga Mbori arugute re na ki zanga manga gupai nadu niruruhe.
14. Gini awiratise duho dagba gu regbo nangia ga Amosa na gaani regbo areme?
14 Zanga kapa, oni nika ida gupai aida nga, wiratise gu duho nga huwe dagba gu regbo nangia ga Amosa na gaani areme. Yesu Kristo afura tipa apai kumbatayo ya dungu agberangbii nikaa manga ti regbo digido zegino. Ko afura a kumbatayo tipa sunge tungusapai rogo zegino dunduko. (Matayo 24:3-14) Ono tie, a wa si adu ti rago Amosa, dungu aboro nabasa agu apai i ainopa apai ti ni gbiati gu pangbangaa nga ga Kindo tibaraha ue dunduko. Tipa ngbatunga agu aboro re, sangbanaha nika du teketeke wa kina gu si amangi agu aYisaraere naasanga gayo berã re ya. Yekova aza yo ki yaa: “Oni mbákadi tironi ka gbia gaoni Mbori!” (Amosa 4:12) I agbia Mbori ho i agbiatiyo ni na gako sapangbangaa ho Asuro ati ni na vura kuriyo ki dibeyo. Agu azangasinombori du areme, i nika ‘gbia Mbori’ ti rago Aramegido. (Yugoti 16:14, 16) Ono, wa vura duhe wo, wa ga Yekova hipai aandu kindi kumbatayo, ani nazungodi dungu aboro a wa rengbe ani ka mangaha niyaa: “On gbáta Yekova ki nye ni ungaroni.”—Amosa 5:6.
Ani Sovura Kuti Sogote a wa Amosa Amangihe
15-17. (a) Da nangia Amasaya, na ginipai ko amangihe kuti ga Amosa apangbangaa? (b) Gini apai Amasaya akitingbaanga Amosa ya ko amangihe?
15 Ani rengbe arengba ka wirika mangapai wa Amosa, angianga rogo kina gupai ani atungusaha sa ya, ono rogo wai a ani atungusapai. I nyakasipa gupai re rogo kapita 7, yo fura yo ni tipa gu boromotumo i nigumba pako ti tonatona gi sakapai re. Ko nangia “Amasaya nangia boromotumo Betere yo.” (Amosa 7:10) Gu bakporo nangia Betere angia gu gbata agu aYisaraere nangia abasamungu kuti ndikidi pambori anamanga gayo irisombori rogoho, nga gu nanakoda iriso kpia wiri bagara. Sidu, Amasaya angia gu boromotumo nangia ga gu pambori nga ga Ringara. Ginipai ko amangihe kuti ga Amosa tungusapai zanga gunde?
16 Amasaya aya fu Amosa wee: “Ako babiapai, mo ndù, mo óro ku ringara Yuda yo, ka ri riahe yo, ki gumba pai yo [nisangbanebi]; ono ka mo gúmba nga pai berewe Betere yo ya, bambiko si nga ga bakindo kparakpara rago, si ki ngia ga bakindo ngbi.” (Amosa 7:12, 13) Gupai nzunzu Amasaya aagumbaha nga: ‘Mo ga ku kpuro yo! Gaani pambori kina ti ni.’ Ko a’asadi tiko a ka sa irangbii i zahe ti ga Amosa sunge, kini ya fu Bakindo Yerobama gu Ue Ko wee: “Amosa ta bura ro dagba ngbatunga aYisaraere yo.” (Amosa 7:10) Ii, Amasaya akitingbaanga Amosa ya ko ataburo kuti bakindo! Ko aya fu bakindo wee: “Bambiko wo gumba Amosa ha, ‘Yerobama akpí ngba basape, aYisaraere ka ndu ni zizi yo ku sa yo ti gayo ringara.’”—Amosa 7:11.
17 Amasaya arimisi aziree biata kurogo agu afugo re. Ko ayaa: “Bambiko wo gumba Amosa ha.” Amosa ayanga wee ko gu fugo re aenge ngbako te. Kuba gure, ko anaya ti aregbo dunduko wee: “Ya Yekova wẽ.” (Amosa 1:3) Amasaya akitingbaanga Amosa a na agu afugo nga: “Yerobama akpí ngba basape.” Ono tie, a wa duhe nikekehe rogo Amosa 7:9, Amosa afura tipa pai kumbatayo ki yaa: “Mi [nga Yekova] azínga kuti ngbatunga Yerobama na basape.” Mbori du nafura tipa ngbatunga gu kerepai re kumbatayo ya si nika manga “ngbatunga” Yerobama, nga atitako. Kurii gure, Amasaya agumba ziree tipa Amosa ya ko ayaa: ‘AYisaraere nika du nizizi yo.’ Ono Amosa afura tipa pai kumbatayo ya agu aYisaraere dunduko ka karagatiyo fuo Mbori berewe, i agbia gako amaku agbia. Si tie ziazia nga, Amasaya amangisunge na agu afugo ko akodi bete aziree kurogoho tipa ka sa bakindo ko zahe ti ga Amosa sunge tungusapai.
18. Gini awiratise duho dagba agu agene Amasaya amangisunge nani na gu abarumbatayo rogo pambori amangaha areme?
18 Oni nabi gu wiratise du dagba agu agene Amasaya amangisunge nani na agu asogo ga Mbori aboro amangasunge ngbaha areme kutiyo? A wa Amasaya amangi asadatise ka rugusa Amosa ti gako sunge, kinawo a kura abavugahe, abarumbatayo rogo apambori, na gu kura iriiripa abaakumba rogo akanisa amanga asadatise areme ka rugusa gu sunge tungusapai nga ga ga Yekova amoyambu. Amasaya akitingbaanga Amosa niziree ya ko ataburo kuti bakindo. Areme a, abarumbatayo rogo pambori nakitangbaanga aDezire Yekova niziree ya i nigu kere sino aboro rengbe arengba ka ye na kerepai sa ringara ki gbarasipa pazereda rogoho. A wa Amasaya andu fuo bakindo tipa undo ka sovura kuti Amosa, kinawo a abarumbatayo rogo pambori naamangaha dedede, i naandu fuo agu ariigbu nga ga birĩ zogarago tipa i koditiyo na yo ka rungosi aDezire Yekova.
Asogo Rani Arengbanga ka Rugusa Gaani Sunge Tungusapai Te
19, 20. Ginipai Amosa amangihe kuti gu sogote ko Amasaya asogo ko nani?
19 Ginipai Amosa amangihe kuti ga Amasaya sogote? Nibambatapai, Amosa asana gu boromotumo re ki yaa: ‘Mo naya, “Ka mo gúmba nga pai kuti aYisaraere ya”?’ Zanga keesa, gi ga Mbori wiwingbadu nebi re agumba agu afugo fuo gure Amasaya aidanga ka giaha nirengo ya. (Amosa 7:16, 17) Gunde azionga Amosa te. Nangbaa gu kpiapai re tipa rani! Ho daha ni tipa ani gumba fugo Mbori, ani abasanga sangba gaani Mbori te, zavura rogo agu aringara du agu boro rogoho areme duwa Amasaya arungosi rani nikere rungosi vurũ. Wa kina Amosa, ani nikaa ndu kumbatayo kindi kaa takapande pangbangaa fu aboro niyaa: “Ya Yekova wẽ.” Na asogo rani arengbanga ka rugusa gaani sunge tungusapai te, mbiko ‘be Yekova gu du na’ ani.—Amokedi 11:19-21.
20 Si aidi Amasaya ima rugatiko na gupai nga, gako afugo serekpohe angia kina kungbo dogatise gbua. Amosa aima sakarogopai fuko tipa ndu gupai boro adunga ti ni ho auru kpotosende narengbe ka rugusa ko ti fugo ya, na gure nga gu gaani biata bangiripai ani ka wisigoho. Kuti sangba Amosa 3:3-8, Amosa asana asasanahe timburu kuraha na ki mangisunge na kpiaapai ka yugo gupai nani nga, anga pai ho namanga nisaha te. Fuo gure, ko ki nyakasi gipai re: “Bahu gbungu; da agúnde nga ya? Yekova Mbori gumba pai, da rengbe ka zanga gumba pai?” Ka pehe rogo kura afugo, Amosa aya fu agu aboro naadegatuyo kutiko wee: ‘A wa ka oni aenga gunde ho bahu nigbungu ni ya, sidu mi arengbanga ka mbu tungusa fugo Mbori te, mbiko mi ima gia ga Yekova zinahe tipa mi mangihe wo.’ Gunde ti Mbori, watadu bakere irisa tipa Yekova, afõngbadu Amosa yo ko fura zanga gunde.
21. Ginipai ani amangaha kuti gu ga Mbori zinahe du tipa tungusa ani wene pangbangaa?
21 Ani a wo, ani ima gia ga Yekova zinahe tipa ani tungusipai. Wai ani amangapai sani? Wa kina Amosa na wa kina bambata apefuo Yesu, mbiko gu undo nga ga Yekova, ani nagumba fugo ko fu aboro zanga gunde. (Amokedi 4:23-31) Gu rungosi asogo rani awo ti ni kuti rani watadu gu sakparakpa du agu aboro nani ani atungusapai fuyo, si arugusanga rani te. Wa aDezire Yekova rogo zegino dunduko ayugo ngara wa ga Amosa, i nandu kindi kumbatayo kaa takapande wene pangbangaa zanga gunde. Ani na gu sunge berani nga ga tingida aboro naapa gu ga Yekova sarangbangaa naye sa yo. Gine gu sarangbangaa re akodaha? I nika karagapai sa gu sanahe re rogo gu papara kekepai naye re.
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Gini sino apai nadu tipa Amosa ti gu regbo ko amangi gu gako sunge Mbori afuhe fuko?
• Wa kina Amosa, ginipai si aida ani tungusihe?
• Gini sino berã si aida ani naatungusapai nani?
• Tipagine asogo rani arengbanga ti ni ka rugusa gaani sunge tungusapai ya?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 6]
Mbori asia Amosa, nangia banofodi gu zuzu ngua duwa birikita, tipa ko mangi Gako sunge
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 9]
Wa kina Amosa, oni natakapande ga Yekova pangbangaa zanga gunde?