Si Naida Dungurati Naasambuo Yekova
“Mi atáka pande rimoro fu awirinami, mi abí bia taarimoro dagba rimbasa aboro yo.”—AEBERE 2:12.
1, 2. Tipagine du dungurati ti ni niguhe nafu undo bakere gbe, na gine nga gaha bangua sunge?
ROGO kuru apangbangaa naabaha dunduko, aboro anaagbia abakure dagba gayó aborokporo na bayo ki ngbaki angbaka. Ono tie, Ziazia Kekeapai nafura tipa kura ba nga gu dungu aboro rogo zegino agbia ngbarago rogoho be kodatise na akurayó na bayo ki ngbaki angbaka rogo gi ba re. Gu ba re nga gu dungurati nga ga ndikidi aKristano. Singia oni dagba gaoni aborokporo kidu na wesewese ramukporo dagbaroni na kini songodi tironi dagbaroni watadu oni dagbayó te, si naida oni du na tambuahe tipa gupai Mbori namangihe rogo gu mbakadapai nga ga dungurati. Rengo ngaha nga, ka singia oni rogo dungurati na aDezire Yekova, kina boro oni nitironi ima rugatironi naapa gu wene kodatise du dagba awirina nga gu oni naagbia ngbarago behe na baroni ki ngbaki angbaka yo.
2 Anga dungurati nigu kungbo ba aboro adunguratiyo kurogoho tipa wasa te. Anga si nga gu dunguratise du tipa ngi mbaro, tipa gu sunge nafu ngbarago fu boro, aboro adunguratiyó tipaha te. Kuba gure, gu mbakadapai nga ga dungurati, si tipa sambuo Yekova Mbori nibambatapai. Si nga gupai naima digo nimangi a wa gu buku nga Atambuahe anyakasaha. Rogo Atambuahe 35:18, ani nageda gupai yo nga: “Mi afú atambuahe foro dagba bakere rimbasa . . . aboro; mi atámbua ro dagba dungu aboro a.” Teketeke a, Atambuahe 107:31, 32 nangarasa rani niyaa: “Ako, si du ka aboro atámbua Yekova ti ni tipa gako weneringise, na tipa gako iiriwo mangaapai fu awiri aboro! I kiisi pa ko akiisa dagba rimbasa agu aboro nga ga aboro yo, ki nitambua ko rogo ga abaakumba barondo a.”
3. Ringbisihe kuti Pauro, gini sunge dungurati amangaha?
3 Gu mokedi nangia Pauro anyakasipa kura nyanyakipa sunge nga ga dungurati ho ko afura ni tipa “ga Mbori bambu, . . . nga gu kanisa [“dungurati,” NW] nga ga unga Mbori, nga songodi rengo na nduhe.” (1 Timoteo 3:15) Gini kanisa watadu dungurati Pauro aafura tipaha re? Ngba gini gene Ziazia Kekeapai amangasunge na gu fugo nga “kanisa”? Na gine si namangihe na gaani raka gbiati gaani maabangirise? Tipa ani rengbe ka karagapai sa agu asanahe re, ani wisigingo gu fugo mbata nga “kanisa” du nikekehe rogo Fugo Mbori yo.
4. Wai i amangisunge na gu fugo nga ‘dungurati, rimbasa, watadu gbuu,’ rogo gu Papara Ziazia Kekeapai I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Ebere?
4 Gu pa-Ebere i asaha kurogo gu Ziazia Kekeapai nga ga pa-Zande nga ‘dungurati, rimbasa, watadu gbuu,’ si aenge ti gu fugo nga ka “dungura aboro” watadu ka vo “gbuu.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 4:10; 9:10) Bake apapara Atambuahe amangisunge na gu fugo nga “rimbasa” tipa amaraika ngbangbaturũ yo, na i rengbe arengba ka mangasunge nani a tipa gu badona nga ga gbegberẽ aboro. (Atambuahe 26:5; 89:5-7) Ono tie, gu Papara Ziazia Kekeapai I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Ebere, i aya tipaha wee Kuru Ndika, si amangisunge nani dedede tipa aYisaraere. Mbori ayawee Yakoba ada “ni rimbasa ngbatunga aboro,” na si ki mangi wo nirengo. (Bambata Pai 28:3; 35:11; 48:4) Mbori asia aYisaraere tipa i du nigu “gbuu nga ga Yekova,” watadu nigu “gbuu nga ga Mbori.”—Pa Geda Aboro 20:4; Nemaya 13:1; Yosua 8:35; 1 Samuere 17:47; Mika 2:5.
5. Gini fugo Giriki i naasaha nga ‘dungurati, rimbasa, kanisa, na gbuu,’ na wai rengbe ani ka mangasunge na agi afugo re?
5 Gu fugo Giriki i asaha nga kanisa, dungurati, rimbasa, watadu gbuu, si nga ek·kle·siʹa, na si aenge ti gu fugo Giriki du rogoyo nga ka ‘yamba aboro.’ I rengbe arengba ka mangasunge nani tipa gu badona aboro adunguranga tiyó tipa agu apai nga ga pambori ya, wa gu “rimbasa [aboro]” Demeturio azingisi yó kuti Pauro Efesa yo. (Amokedi 19:32, 39, 41) Ono tie, Ziazia Kekeapai namangasunge na agu afugo re dedede tipa gu badona nga ga aKristano. Gu kura asasa-fugo Ziazia Kekeapai nasa gi fugo re nga “kanisa” a wa duhe rogo gu Ziazia Kekeapai du rogo pa-Zande re. Ono buku sa naya tipaha wee “anga kanisa . . . nga gu bambu aKristano adunguratiyo kutiihe tipa irisombori te.” (The Imperial Bible-Dictionary) Ono tie, si nigupai nagbeberã rani nga, rogo gu Papara Ziazia Kekeapai Nga ga AKristano I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Giriki, nga gu i aya tipaha wee Vovo Ndika, ani nabi gupai yo nga i amangisunge na afugo wa biama du na bangisa rogoyo ti ni, nga ‘dungurati, rimbasa, kanisa, na gbuu.’
Ga Mbori Mbedimbedi Kanisa
6. Ginipai Davide na Yesu anaamangaha dagba rimbasa aboro?
6 Wa gu mokedi nangia Pauro aamangasunge na agu afugo Davide du rogo Atambuahe 22:22 tipa Yesu, ko akepai ki yaa: “‘Mi atáka pande rimoro fu awirinami, mi abí bia taarimoro dagba rimbasa aboro yo.’ Si du si arengbe ti ni fu . . . [Yesu] ko du rogo apai dũ wa kina awirinako, ya ko rengbe na du ni gu gbiamotumo du na inapai na ngarã ti ni tipa agu apai nga ga Mbori.” (AEbere 2:12, 17) Davide aima sambuo Mbori dagba gu rimbasa aYisaraere nadumbata. (Atambuahe 40:9) Ono tie, gine Pauro aafura tipaha ho ko ayani wee Yesu asambuo Mbori ‘dagba rimbasa aboro’? Gini rimbasa nangiaha?
7. Rogo gu Papara Ziazia Kekeapai Nga ga AKristano I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Giriki, agu afugo nga ‘rimbasa, kanisa, watadu dungurati,’ bambata rogoyo nga gine?
7 Gupai ani agedaha rogo AEbere 2:12, 17, si ninyanyakipa pai. Si nayugo gupai nga, Kristo adu kina boro rogo gu rimbasa ko aatakapande rimo Mbori rogoho fu awirinako re. Ada nangia agu awirinako re? I angia ‘angbatunga Abarayama,’ kingia mbedimbedi apefuoko, ni agu aboro i ‘aayamba yó tipa nduge ku ngbangbaturũ yo.’ (AEbere 2:16–3:1; Matayo 25:40) Sidu, rogo gu Papara Ziazia Kekeapai Nga ga AKristano I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Giriki, agu afugo nga ‘rimbasa, kanisa, watadu dungurati,’ bambata rogoyo nga gu badona aboro nga mbedimbedi apefuo Kristo. Gi mbedimbedi aboro du bangeyo nga 144,000 re, i nga “gu dungurati . . . nga ga bambata avungu dunduko, du rimoyo ni keke he ngbangbaturũ yo.”—AEbere 12:23.
8. Wai Yesu afura kumbatayo tipa sigira gu dungurati nga ga aKristano?
8 Yesu ayugu gupai nga i duwa ka i sigira gi “dungurati” re. Bagizo regbo wa garã sa mbata fu kpio Yesu, ko aya fu gu gako mokedi nangia Petero wee: “Mo nga Petero. Mi adúa gi kanisa ti gi mbia re. Agu akpuguru nga ga Kpio adia nga be he te.” (Matayo 16:18) I tibarayo ue nga aPetero na Pauro aima rugatiyo na gupai wenengai nga Yesu nangia gu mbia Yesu afura tipaha kumbatayo re. Petero akepai ki yawee agu aboro nangia “unga mbia” si adu nga i nika mangasunge naayó ka dua gu bambu nga ga toro rii Kristo, i angia agu ‘aboro du nikina ga Mbori yo, ya i yugu gu wene sino gbayaga’ nga ga gu ko nayambu yó.—1 Petero 2:4-9; Atambuahe 118:22; Yesaya 8:14; 1 AKorindo 10:1-4.
9. Gini regbo i asigira ga Mbori dungurati?
9 Ti gini regbo i atona ka mbakada agi ‘aboro du nikina ga Mbori yo’ re kurogo gu dungurati nga ga aKristano? Si atona ti rago Pendekote rogo gu garã nangia 33 F.B.K., ho Mbori auka ziazia toro ni kurii agu abawiriki nadungura tiyó Yerusarema yo. Tingbafuo bete regbo kina rogo gu uru re, Petero amangi fofoi gumbapai fu gu badona aYuda gbiati agu aboro nasa tiyo kurogo gu pambori nangia ga aYuda nadungura tiyó rogo gu uru re. Nunga azi dunguyo tipa pakpio Yesu i ki sa gayó berã na ki zi bapatiza. Pangbangaa gupai re naya furani wee aboro kutu biata nasa gayó berã na ki zi bapatiza, ki rimi gu vovo dungurati nangia ga Mbori nga gu naasona kina kumbatayo. (Amokedi 2:1-4, 14, 37-47) Si aasona kina kumbatayo bambiko dungu aYuda gbiati agu aboro nasa tiyó kurogo gu pambori nangia ga aYuda aidi kuti gupai nga ndikidi aYisaraere adunga berewe niga Mbori dungurati te. Ono tie, mbedimbedi aKristano nangia “ga Mbori Yisaraere” na kingia ndikidi ga Mbori dungurati.—AGaratio 6:16; Amokedi 20:28.
10. Gine nga ga Yesu ba nibipa gu dungurati nga ga Mbori?
10 Ziazia Kekeapai nayugo gu kparakparapai du dagba Yesu na mbedimbedi aKristano, wa gu fugo nga ‘tipa Kristo na tipa kanisa.’ Yesu nga rii gi dungurati nga ga agi aKristano du nimbedimbediyo nitoro re. Pauro akepai ki yawee Mbori “[afu Yesu] ko du ku ri ahe dunduko fu kanisa nga boroko.” (AEfeso 1:22, 23; 5:23, 32; AKorosaio 1:18, 24) Areme, kina bete yangara mbedimbedi aKristano du rogo gi dungurati re nye auru kpotosende. Ani abakanga bangirani ti gupai nga, Yesu Kristo nga Bairayo nakpinyemu yó akpi te. I ringbisipa gako aberã tipa yó rogo AEfeso 5:25 na agu afugo nga: “Kristo akpi nyemu kanisa a, ki fu tiko tipa ha.” Ko nakpinyemu yó bambiko i nafu ‘motumo tambuahe fu Mbori nga gu zuzuhe nga ga ngbayo nakusapa rimoko,’ a wa Yesu amangihe ho ko aduni auru kpotosende.—AEbere 13:15.
Gu Kura Rogo gu Fugoyo Nga “Kanisa”
11. Gu Papara Ziazia Kekeapai I Ake Bambata Fugoho Rogo Pa-Giriki namangasunge na gu fugo nga “kanisa” na gini kura ue rogoyo?
11 Ti kura aregbo, Ziazia Kekeapai namangasunge na gu fugo nga “kanisa” na umba rogoyo, zanga mangasunge nani tipa agu aboro naabayo dunduko du bangeyo nga 144,000 nga mbedimbedi aKristano du rogo “ga Mbori Kanisa” wa gu bi ani he re. Nikpiapai, Pauro akepai fu badona aKristano sa ki yaa: “Ka oni moi nga ũkota fu boro ya, watadu fu aYudo, na fu aGiriki, na fu ga Mbori Kanisa [ya].” (1 AKorindo 10:32) Si tie ziazia nga, kangia Kristano Korinda yo amangi gupai naarunga ya, ka gupai re aduadu niũkota fu kura aboro. Ono ya mo ka si arengbe kadu niũkota fu aGiriki dunduko, aYuda dunduko, watadu fu mbedimbedi aKristano tona ti gu regbo re daa ku awere? Wagusa te. Si ki ta du were, gi fugo nga “ga Mbori Kanisa” re, si nafura tipa agu aKristano naraka ti kura regbo sa. Na ngbanyaa kuti gipai re, boro rengbe ka fura tipa Mbori ya ko nayugo gene fu dungurati na kini songodihe na kini fu maku fuhe, si kini yugu gupai nga, gu dungurati re narukuba aKristano ti kura regbo sa, rogo gu ba du yó rogoho. Watadu ani rengbe ka fura tipa gu ngbarago gbiati zereda moipai rogo ga Mbori dungurati areme, du rogoyo nga gu kodatise dunduko nga ga aKristano.
12. Gu fugo nga “kanisa,” gine nga gu kura biata rogoyo rogo Ziazia Kekeapai?
12 Gu biata gene Ziazia Kekeapai amangasunge ngbaha na gu fugo nga “kanisa,” si tipa agu aKristano dunduko naraka rogo dagbarago. Ani nagedapai tipaha wa gere: “Were agu akanisa nadu Yuda yo na Gariraya yo a Somorona yo ki du adu zezeredi.” (Amokedi 9:31) Dungu abadona nga ga aKristano nadu rogo gu bariwara rago nangia Yuda, Gariraya, na Somorona re, si du gu Ziazia Kekeapai du rogo pa-Zande aya tipaha ti ni wee si angia “akanisa.” Ono i afura tipa yó rogo gu Ziazia Kekeapai i ake bambata fugoho rogo pa-Giriki ni “kanisa” sa. Nibipa bange agu aboro nazi bapatiza rago Pendekote rogo gu garã nangia 33 F.B.K. na ngbutuko fuo gu regbo re, dungu abadona aima du Yerusarema yo nga ga agu aboro nanaadungura tiyó dedede tipa irisombori. (Amokedi 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Erode Aguripa gu Bambata ko azogo ringara Yuda dati kpioko rogo 44 F.B.K., na 1 ATesaroniko 2:14 nayugoho ziazia nga, rogo gu garã nangia 50 F.B.K., adungurati aima nge rogo ringara Yuda. Sidu, ho ani ageda gupai ni nga Erode “atãi beko ka rungosi agu yo dagba kanisa,” si rengbe kadu nga dungu akanisa watadu adungurati nadu yo aboro ho anaadunguratiyó tipa irisombori Yerusarema yo.—Amokedi 12:1.
13. Gine nga gu biama rogo gu fugoyo nga “kanisa” Ziazia Kekeapai amangasunge nani dedede?
13 Gu biama rogo gu fugo nga “kanisa,” nga gu Ziazia Kekeapai amangasunge nani dedede, si tipa badona aKristano rogo bangisa dungurati sa rogo dagbarago, wa gu du kporo. Pauro afura tipa ‘agu akanisa nadu Garatia yo.’ Akanisa watadu adungurati aima nge rogo gu bakere papara ga aRomo ringara re. Pauro amangisunge na gu fugo nga “akanisa” bara ue nibipa gu dungurati nadu Garatia yo, nga gu nakodi agu naduku Andiokia yo, Derube yo, Rusetura yo, na Ikonio yo. Agu akumba nadu na inohe, i anaamaa yó ni abaakumba watadu ababiapai tipa i naangera kurii apai rogo agi adungurati re. (1 AKorindo 16:1; AGaratio 1:2; Amokedi 14:19-23) Kuti sangba Ziazia Kekeapai, si dunduko nangia “ga Mbori akanisa.”—1 AKorindo 11:16; 2 ATesaroniko 1:4.
14. Ginipai rengbe ani ka dakuti ni nibipa mangasunge na gu fugo nga “kanisa”?
14 Rogo kura aba, gu badona nangia ga aKristano re anidu niumbaha, kporo sa ki rengbe arengba ka dia yó na gayó dunguratise. Wa si avura duwo, i anaamangasunge amanga na gu fugo nga “kanisa” tipa ngbatunga agu abadona re. Agu adungurati ini ani pai tipaha nga gu naduku kporo, si angia gu nadu kua Akuira na Puriseka yo, kua Numba yo, na kua Firemona yo. (ARomo 16:3-5; AKorosaio 4:15; Firemona 2) Si naida gipai re du nigupai nangarasa agu adungurati areme du rogo dagbarago nga gu akionga ya, nga agu adungurati ninaamanga gaha dunguratise kporo. Yekova aima idapa ngbatunga gu rukutu adungurati re rogo bambata sa kama agarã, na kina gu bangisapai re ko amangaha areme a, na ko nafu maku fuyó rogo gu gene nga ga gako toro.
Adungurati Nasambuo Yekova
15. Wai gu sunge nangia ga ziazia toro adu niyuguyuguhe rogo gu kura adungurati nadumbata?
15 Ani nibi gupai nga, rogo digisidigisi sangba Atambuahe 22:22, Yesu asambuo Mbori dagba rimbasa aboro. (AEbere 2:12) Si adu nga ruru apefuoko duwa ka i aamangaha kinawo a. Rogo bambata sa kama agarã ho i ambedi ndikidi aKristano ni na ziazia toro tipa i da ni awiri Mbori na ni awirina Kristo, i afuku kura asunge nga ga toro fu beteyo. I agbia gu iiriwo gamahe nangia ga toro. Ngbatunga agu agamahe re adu niyuguyuguhe rogo agu afugo nangia ga tatamana watadu inohe, wa tandu ka husa akaza watadu ka fura tipa pai kumbatayo, watadu ka fura rogo gu fugo boro awirikanga ha awirika ya.—1 AKorindo 12:4-11.
16. Gine nangia ndupai sa dagba akuraha Mbori afu gu gamahe ti ni nga ga toro fu bambata aKristano?
16 Nibipa fura rogo gu fugo boro awirikanga ha awirika ya, Pauro ayaa: “Mi abi bia ni toro mi ki bi bia ni rugatinapai a.” (1 AKorindo 14:15) Ko aima bi nyakapa gupai nga si naida kura aboro girogo fugoko yo agia tipa ka wirikapai behe. Gupai nyemuhe adu tiko nga kaa sambuo Yekova rogo dungurati. Ko angarasi agu aboro nadu na gu gamahe nga ga toro ki yaa: “Oni gbáta . . . agu apai ka nyakasi kanisa susi.” Gu kanisa ko aafura tipaha re angia gu nadu rogo gayó dagbarago, yo i aamangasunge ni na gu gamahe re. (1 AKorindo 14:4, 5, 12, 23) Si tie ziazia nga, Pauro aduna nyemu agu adungurati tiko nadu rogo gu dagbarago re, mbiko ko aini gupai nga, agu aKristano nadu rogoho, i aduna amamu beyo kaa sambuo Mbori.
17. Ginipai ini ani paha namanga rogo agu adungurati du rogo gaani dagbarago?
17 Yekova namangasunge kindi na adungurati na kini songodihe. Ko nasongoda gu badona asongoda nga ga mbedimbedi aKristano du auru kpotosende areme a. Ani rengbe ka bi gipai re rogo gu kumu ariahe nga ga toro ga Mbori aboro arihe areme. (Ruka 12:42) Ko nafu maku kurii gu kodatise nga ga awirina du rogo zegino dunduko. Na ko nafu maku afu a fu agu adungurati du rogo dagbarago, yo ani asambuo ko ni nga Bakusirani na gaani mangaapai gbiati agu afugo nga ga toro nasonosa akuarani. Na si nga gu ba a ani awirikapai rogoho na i kini raba rani tipa ani naasambuo Mbori ti kura aregbo ho adunga ani ni rogo dungurati ya.
18, 19. Gine agu aKristano naima fu tiyó tipa ga Mbori sunge aida ka mangaha rogo gayó adungurati?
18 Ani tingidi gupai nga, gu mokedi nangia Pauro angarasi agu aKristano nadu rogo gu dungurati nga ga Firipoi Masedonia yo ki yaa: ‘Mi nakpara tipa gipai re ya oni hiki ahiko be gu zuzuhe nga ga rurupai, nga gu du mbiko Yesu Kristo, sa ga Mbori taarimo na tambuahe.’ Si adu nga si nika kodapa gumbapa gayó idapase kuti Yesu fu agu aboro adunga naayó rogo dungurati ya, naapa gayó iiriwo maabangirise a. (AFiripoio 1:9-11; 3:8-11) Na ngbanyaa kuti gipai re, Pauro angarasi akurako aKristano ki yaa: “Ani tumo ni motumo tambuahe fu Mbori rogo . . . [Yesu] yo dedede, [nga] gu zuzuhe nga ga ngbarani nakusa pa rimoko.”—AEbere 13:15.
19 Ya mo oni nagbia ngbarago rogo sambuo Mbori “dagba rimbasa aboro yo” wagu Yesu anaamangaha, na kini sambuo ko barabangiri agu aboro du kindi ngbagene ka ye ka ino ko na kini sambuoko? (AEbere 2:12; ARomo 15:9-11) Bakere gbe, gaani karagapai sa gi sanahe re naruriipa wai ani abi gu sunge nga ga gu dungurati du rogo gaani dagbarago wa si amanga ga Mbori ringbisapai. Rogo gu papara kekepai naye fuo gere, ani nika kparia wai Yekova ayugo gene fu adungurati na wai ko amangasunge nani na ki ini gupai si amangaha tipa rani areme.
Oni Natingidaha?
• Wai “ga Mbori kanisa” aye kadu na mbedimbedi aKristano rogoho?
• Gine nga gu kura agene biata Ziazia Kekeapai amangasunge na gu fugo ngbaha nga “kanisa”?
• Nibipa dungurati, gine Davide, Yesu, gbiati agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã aaida ka mangaha, na gine rengbe ani ka wirikaha behe?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 9]
Yesu angia mburu gini dungurati?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Gu badona aKristano nadu rogo dagbarago anaadungura tiyó ka irisombori ‘niga Mbori kanisa’
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Wakina agu aKristano du Benin yo, ani rengbe arengba ka sambuo Yekova dagba rimbasa aboro