Ukunciphisa Ukunqwabelana Kwemfucumfucu—Ngokwenza Umanyolo
NGUMLOBELI WE-PHAPHAMA! EFINLAND
NJENGOBA imfucumfucu yesintu inqwabelana, ibangela enye yezinkinga ezinzima kakhulu zenkathi yethu. Ubuchwepheshe banamuhla, nakuba bunekhono ekukhiqizeni imfucumfucu, bubonakala bungaphumeleli uma kuziwa ekuyiqedeni. Amakhambi aziwayo, amadala agcwele izinkinga. Njengoba ukulahla imfucumfucu kungase kungcolise amanzi endawo, amazwe amaningi aye aphoqelela ukuba zivalwe izindawo zokulahla imfucumfucu. Futhi ukushisa imfucumfucu kungakhipha amakhemikhali anoshevu futhi kushiye umlotha, kokubili okubangela izinkinga lapho kulahliwe. Ngakho ezindaweni eziningi awathandwa amaziko obuchwepheshe obuphambili okushisa imfucumfucu.
Iyiphi enye indlela ekhona? Abanye basikisela indlela engokwemvelo yokuqeda udoti oqinile—“umlilo” ongokwemvelo obizwa ngokuthi ukwenza umanyolo. Njengomlilo, ukwenza umanyolo kwenza imfucumfucu ibe imikhiqizo eminingi, kukhipha ukushisa phakathi nalenqubo. Izinto ezivela lapho kwenziwa umanyolo zingaba usizo ngempela. Amagesi nokushisa kungase kusetshenziswe njengemithombo yamandla. Futhi umkhiqizo oqinile, uwumanyolo oyigugu kwezolimo.
Ukwenziwa kukamanyolo kuyanda. Ngokwesibonelo, eFinland, idolobhana laseKorsholm nedolobha eliwumakhelwane iVaasa aye akha isikhungo esithuthukile sokwenza umanyolo ngemfucumfucu. Abaklami balesi sikhungo bathola indlela enobuhlakani yokuqeda izinkinga ezimbili zakulendawo ngasikhathi sinye. Ayivelakancane amatshana okwakha nawokwenza imigwaqo. Ngakho-ke, kwavela umqondo wokubhola edwaleni umgodi obanzi, ojule ngamamitha angu-40. Ngemva kokukhiqiza inqwaba yamatshana, lomgodi waba indawo enhle yomshini omkhulu wokuvundisa imfucumfucu kamasipala. Njengoba lomshini uzungezwe idwala eliqinile, lokhu kusiza ekulondolozeni izinga lokushisa elibalulekile kulenqubo yokuvundisa.
Uba yini umphumela? Ngezinga elikhulu, lesi sikhungo sesimanje siye sayixazulula inkinga yemfucumfucu yakulendawo. Sehlisa umthamo wemfucumfucu ngamaphesenti angu-75 nesisindo sayo ngamaphesenti angu-66. Kwenzeka kanjani lokhu? Ake sivakashele lesi sikhungo.
Isikhungo Esiyingqayizivele Sokuvundisa Imfucumfucu
Okokuqala esikubona lapho sifika ukuthi lendawo ayifani nezindawo ezivamile zokulahla imfucumfucu. Awekho amagundane, futhi alikho iphunga elibi. Lapha ukusingathwa kukadoti kubonakala kungenye nje imboni yomkhiqizo ewusizo.
Umphathi walesi sikhungo uqala ngokusibonisa ishadi elichaza okwenzekayo kulesi sikhungo. Inqubo ekabili inciphisa ingxenye enkulu yomthamo wemfucumfucu—okokuqala ngokuyenza umanyolo bese kuba ukuyibolisa. Lapho wenziwa umanyolo, lodoti uvundiswa umoya; lapho uboliswa, awuvundiswa umoya. Kodwa ngaphambi kokuba kuqale enye yalezi zinqubo, udoti uyavithizwa.
Sibuka ngefasitela lendlu yokuqondisa lesi sikhungo, sibona iloli lemfucumfucu lihlehla ngomnyango omkhulu. Lichithela imfucumfucu emgodini omkhulu onjengefanela, lapho ithathwa khona yibhande liyifake emshinini oyivithizayo. Izinto ezinkulu, njengamafulemu amabhayisikili, amasondo ezimoto, imibhobho yenjini, nezicucu eziningi zepulasitiki, zikhishwa ngojibha. Umqondisi wethu uchaza ukuthi uma kufika iziqandisi ezindala, ziyathunyelwa ziyolungiswa futhi kamuva zithengiswe emazweni asathuthuka.
Ngemva kokuvithizwa kokuqala, lodoti uya esisefweni esimahhadla lapho konke okungaphansi kwamasentimitha amahlanu kungena khona. Lokhu kungaba ingxenye yemfucumfucu, futhi kudlulela engxenyeni yokuqala lapho kwenziwa khona umanyolo. Lokhu kwenzeka ethangini elikhulu lapho kuxutshwa khona udoti ovithiziwe nodaka oluvela esikhungweni semfucumfucu sakuleli dolobha.
“Lapho senza lenqubo, sasicabanga njalo ngesimo sendawo ezungezile,” kusho umqondisi wethu, “ngakho-ke size sihlukanise nothuli oluvela lapho kuvithizwa udoti. Ngaphezu kwalokho, sifaka umoya ethangini lomshini kamanyolo lapho inhlanganisela yemfucumfucu nodaka ihlanganiswa khona bese ishiswa ezingeni lokushisa elingaba ngu-40° C. Umoya ophuma lapho ubunganuka kabi ngenxa yokubola komoya-mpilo ukuba besingawudlulisi esisefweni kuqala.”
Ngemva kosuku olulodwa noma ezimbili isemshinini wokwenza umanyolo, lemfucumfucu ifakwa emshinini oyinhloko ophakeme ngamamitha angu-40. Kwenzekani lapha? Izakhi zalenhlanganisela zivundiswa amagciwane akwaziyo ukuphila kulendawo engenamoya-mpilo. Lesi sigaba salenqubo sibizwa nje ngokuthi ukubolisa. Sithatha izinsuku ezingu-15 ngezinga lokushisa elingu-35° C. Imikhiqizo yokugcina i-biogas nomanyolo, onamanzi angamaphesenti angaba ngu-85 kuya kwangu-90. Ingxenye enkulu yalamanzi iyakhanywa bese ibuyiselwa kulomshini.
Kodwa kwenzekeni ngengxenye yemfucumfucu engazange ingene esisefweni? Umqondisi wethu uthi lengxenye iyasha ngoba iqukethe ngokuyinhloko amaphepha nepulasitiki. Kodwa ukuze ushe kahle lodoti kungadingeka izinga lokushisa elingaphezu kuka-1 000° C.—futhi alikho iziko elishisa kangako endaweni. Uthi: “Yingakho siwuvithiza futhi lodoti osele bese siwubuyisela emshinini. Yiqiniso ukuthi lenqubo ayikwazi ukuvithiza ipulasitiki, kodwa ngokuyinhloko lodoti ungamaphepha, okuthi ekugcineni abe umquba.”
Ikhiqizani lenqubo eyinkimbinkimbi? Umqondisi wethu uyaphendula: “Ngokuyinhloko sithola imikhiqizo emibili, umanyolo ne-biogas. Siyawuthengisa umanyolo ukuze kwenziwe izindawo zokutshala izihlahla nokumboza izindawo ezingasasebenzi zokulahla imfucumfucu. Udingeka kakhulu manje ngoba izindawo eziningi ezindala zokulahla imfucumfucu zivaliwe. Esikhathini esizayo kumelwe sibone ukuthi ingasetshenziswa yini kwezolimo ngemva kokukhipha izingilazi nepulasitiki. I-biogas iqukethe i-methane engamaphesenti angu-60 nesikhutha esingamaphesenti angu-40. Iyefana negesi engokwemvelo futhi isetshenziswa ngendlela efanayo. Sinesimiso samapayipi sokuyithumela ezikhungweni zezimboni eziseduze.”
Kuthiwani ngokusansimbi okusindayo okutholakala emfucumfucwini nasodakeni? Umqondisi wethu uyaqhubeka: “Lokhu okusansimbi okusindayo kutholakala kakhulu emanzini. Ngakho-ke, esikhathini esizayo sihlose ukuthola umshini wokukhipha emanzini lokhu okusansimbi okusindayo. Khona-ke umkhiqizo wethu ungaba usizo kuzo zonke izimo. Lapho sikhuluma ngesikhathi esizayo, kumelwe nginitshele isifiso sami, sokuthi yonke imikhaya ihlele imfucumfucu yayo ukuze singayitholi ingilazi, ipulasitiki, noma okusansimbi. Konke lokho kuphinde kusetshenziswe. Ngisho nezindwangu, ipulasitiki, nenjoloba kuphinde kusetshenziswe.”
Lesi sikhungo sikwazi ukusingatha udoti wabantu abangu-100 000. Lokhu kubalulekile eFinland. Ngonyaka ka-2000, lelizwe lihlose ukusebenzisa ingxenye yemfucumfucu yalo—ngendlela yezinto ezingokwemvelo noma amandla.
Uhambo lwethu luye lwasinikeza ubufakazi obuqand’ ikhanda bokuthi kungenzeka ukuba senze okuthile ngokunqwabelana kwemfucumfucu. Ngamunye wethu angabambisana nanoma yimiphi imithetho yezinto eziphinde zisetshenziswe esebenza endaweni esihlala kuyo. Nokho, ngaphambi kokuba sivalelise umqondisi wethu, siyabuza ukuthi ziningi yini izikhungo ezivundisa imfucumfucu ngokuphumelelayo njengalesi. “Kunzima ukukusho lokho,” kuphendula umqondisi wethu. “Azikho ezinye izikhungo engizaziyo ezinjengalesi. Mhlawumbe izinkinga zinkulu kakhulu kwezinye izindawo kangangokuba akekho umuntu owake wakuzama lokhu.”