Kungani Edingeka Amaphoyisa?
BESIYOPHILA kanjani ngaphandle kwamaphoyisa? Kwenzekani ngo-1997 lapho amaphoyisa angu-18 000 asedolobheni laseBrazil iRecife etelekile, izakhamuzi zakhona ezingaphezu kwesigidi zisele zingenamaphoyisa?
I-Washington Post yabika: “Kuleli dolobha elingasolwandle inani labantu ababulawa nsuku zonke liphindeke kathathu ezinsukwini ezinhlanu zesiphithiphithi. Angu-8 amabhange agqekeziwe. Izigebengu ziye zazichachazela ezitolo ezinkulu futhi zadedela inhlamvu kubantu abahlala edolobheni. Imithetho yomgwaqo ayilalelwa muntu. Ubugebengu buye benza izidumbu zagcwala zachichima emakhazeni nabantu bathutheleka esibhedlela esikhulu sikahulumeni, lapho abantu abadutshuliwe nabagwaziwe bebegingqika emaphasishi.” Kubikwa ukuthi ungqongqoshe wezobulungisa wathi: “Asikaze sibubone ubelelesi obunje.”
Nomaphi lapho sihlala khona kugcwele ubugebengu yize kunempucuko. Siyakudinga ukuvikelwa amaphoyisa. Yiqiniso, iningi lethu liye lezwa ngamaphoyisa anendluzula, akhohlakele, anganaki nalisebenzisa kabi igunya lawo. Lezi zigigaba ziyehluka kuye ngamazwe. Kodwa besiyoba yini ngaphandle kwamaphoyisa? Akulona yini iqiniso ukuthi amaphoyisa avame ukusisiza ngezinkonzo ezibalulekile? I-Phaphama! yabuza amanye amaphoyisa emazweni ahlukahlukene ukuthi yini eyawenza akhetha lo msebenzi.
Umsebenzi Osiza Umphakathi
U-Ivan, oyiphoyisa eBrithani wathi: “Ngiyathanda ukusiza abantu. Ngadonswa ukuthi kunemisebenzi ehlukahlukene. Abantu abavamile ukuqaphela ukuthi ukubamba izigebengu kumane nje kuyingxenye engamaphesenti angu-20 kuya kwangu-30 yomsebenzi wamaphoyisa. Ingxenye yawo enkulu ukusiza umphakathi. Lapho ngizihambela ngigade okwenzekayo ngingazithola sengisindisa umuntu ekufeni, ngisiza engozini yemoto, ngisiza umuntu ogetshengwayo nomuntu omdala odidekile odinga usizo. Kungajabulisa nakakhulu ukuthola ingane elahlekile noma ukududuza umuntu ogetshengiwe.”
UStephen wayeyiphoyisa lase-United States. Uthi: “Njengephoyisa, unezindlela nesikhathi sokunikeza abantu usizo olungcono uma beza kuwe bedinga usizo ngempela. Yilokho okwangenza ngathatha lo msebenzi. Ngangifuna ukusiza abantu futhi ngibethule umthwalo. Nginomuzwa wokuthi ngasiza ngezinga elithile ekuvikeleni abantu ebugebengwini. Eminyakeni emihlanu ngabopha abantu abangaphezu kwenkulungwane. Kodwa ukuthola izingane ezilahlekile, ukusiza iziguli eziphethwe i-Alzheimer ezidukile nokuthola izimoto ezintshontshiwe konke kwakungijabulisa. Bese kuba isasasa lokujaha nokubamba abasolwa.”
URoberto oyiphoyisa eBolivia uthi: “Ngangifuna ukusiza abantu abavelelwe ingozi. Lapho ngisengumfana ngangiwahlonipha amaphoyisa ngenxa yokuthi avikela abantu ezingozini. Lapho ngisaqala kulo msebenzi ngangiphethe amaphoyisa agada enkabeni yedolobha, lapho kunamahhovisi kahulumeni khona. Sasilawula imibhikiso yezombangazwe cishe nsuku zonke. Umsebenzi wami kwakuwukunqanda isimo singabi sibi kakhulu. Ngathola ukuthi uma ngikhuluma ngobungane futhi ngibonisana namashoshozela, ngangikwazi ukuvimba izibhelu ezazingase zilimaze abantu abaningi. Kwakungijabulisa lokho.”
Miningi imisebenzi eyenziwa amaphoyisa futhi ihlukahlukene. Kuye kwadingeka asindise ikati elisemthini, asindise abathunjwa kumaphekula futhi abhekane ngqó nabaphangi bamabhange. Noma kunjalo, kusukela ngesikhathi okwaqala ngaso ukuba khona kwamaphoyisa njengoba siwazi, abantu baye baba nethemba kodwa futhi besaba. Isihloko esilandelayo sizodingida izizathu.
[Izithombe ekhasini 2, 3]
Amakhasi 2 no-3: Liqondisa izimoto eChengdu, China; amaphoyisa alawula umbhikisho eGreece; amaphoyisa eNingizimu Afrika
[Umthombo]
Linda Enger/Index Stock Photography
[Isithombe ekhasini 3]
Isitolo esaphangwa ngesikhathi kuteleke amaphoyisa eSalvador, eBrazil, ngo-July 2001
[Umthombo]
Manu Dias/Agência A Tarde
[Isithombe ekhasini 4]
UStephen wase-U.S.A.
[Isithombe ekhasini 4]
URoberto waseBolivia