Kel Ufiri Phọ—Tọl Siẹn Aḍiḅaạl Phọ

1-2. (a) APọl arọl eeghe adọl mem mọ odị agẹ bọ ḍinyạ phọ Efesọs, kụ atuạn eeghe kụ agẹ bọ? (b) Ighẹn asipuru kụ edị yira kooḅeghiọn?

MEM mọ okasaghiọm bọ Pọl ikoli olhoghi otu epẹ Rom, aPọl awạ ghan okparamhị abumor phọ. Kụ loor iduọn odị ka/tue bọ akị amiịn bidị, odị agẹ bidị rinyạ. Odị agẹ ḍiniin aḍinyạ phọ aḍiẹn phọ eeni lhạ phọ 60 obobọ 61 C.E. aghiọm buọ Efesọs.—Efẹ. 1:1; 4:1.

² Dị remạn ni ḍioph asiạ epẹ omhạn, aPọl arọl li epẹ Efesọs, agbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ aḅilhẹ atughemhị we. (Iiḍ. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Odị aphomhoghiạn ni bumor phọ iboom kụ awạ ghan olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh ophamanhạn omheeraam mọ abidị esi aZihova. Kuolọ uḍighi ika kụ odị agẹ bọ ilọ ufiri r’aḍiḅaạl aghiọm Kristẹn dị mosagharạn uwaloor iigbia phọ? Eeghe araraạr kụ edị oomo aKristẹn kotue otuughạ siphẹ oromha phọ odị? Ooḅeghiọn ophanyanhaạn asipuru phọ iphẹn phọ.

MOḌUẠ UFIRI OḌIGH ḌIḄAẠL

3. Eeghe ikpo onhụ otomaạm kụ edị aPọl aghaạph siphẹ aḍinyạ phọ Efesọs?

³ APọl agẹ aghiọm Kristẹn epẹ Efesọs mo: “Nyina irọl ghan ekụ ufiri, kụ . . . nyina memite ephalaḅaạl.” (Efẹ. 5:8) Siẹn phọ aPọl aghaạph amaaniọm ufiri r’aḍiḅaạl oḍeenhaan iyạl asidọl dị egbaranhaạn. Ooḅeghiọn iyaạr phọ eḍighi bọ kụ aPọl katue bọ aḅẹm mọ abuọ Efesọs phọ ‘urọl ghan ekụ ufiri.’

4. Eghẹn eten kụ edị abuọ Efesọs phọ orọl bọ ufiri loor esi iiḅereghị okpẹ?

⁴ Odi ufiri loor esi iiḅereghị okpẹ. Kụ ogbi bọ otuughạ igey phọ oḍighi aKristẹn, abuọ Efesọs phọ uḍighi ghan rebenhẹ itughemhị okpẹ ḅilhẹ r’iiḅereghị aruru. Egbogh emhạ phọ Efesọs kụ edị obughotu emhụgh phọ oghol bọ mọ Artemis aaleghaany bọ arọl ghan, dị awe igeedi phọ osighẹ mọ aḍighi oniin esi oḍual aruutu dị elhoghọm mọ eḍigh ḍiigu. Awe ughị ghan obughotu phọ ophọn phọ ooseeny ikaaghinheẹn arumhụgh. Olhemọgh r’aalhaghi ikaaghineẹn anmụny aghuḍuuI phọ eghighọgh bọ obughotu um-akẹ phọ Artemis iḍighi ni ḍigbogh aḍighi. (Iiḍ. 19:23-27) Oḅarạm isiphẹ, ulhegheriom emhạ phọ idiphọ emhạ iiḍighi iiḍaạny.—Iiḍ. 19:19.

5. Eghẹn eten kụ edị abuọ Efesọs phọ orọl bọ ufiri loor esi aroozọ dị i/ḅaạl?

⁵ Odi ufiri loor esi aroozọ dị i/ḅaạl. Ulhegheriom Efesọs idiphọ emhạ dị ozin ḍighaạgh iphelhegbe opesi ipesi ḅilhẹ r’e/legheri umugholoor. Siphẹ emhạ phọ awe phọ ugbor ghan oghaạph raghaạph ipesi ruutu areephegh ḅilhẹ r’arayaạl aruukụ iiḅereghị phọ abidị. (Efẹ. 5:3) Ibadị awe emhạ phọ uḍighi we dị “eekpoogh umugholoor abidị meḅomaan,” kụ ikpo onhụ phọ ogeọm bọ esi phọ ekạr emạ mọ bidị “mosophe ologhoma ghan eephina.” (Efẹ. 4:17-19) Kụ ogbi bọ otuughạ olhegheri asiigbu phọ aZihova ilọ igey r’ikarạph, ooruẹn olhoghi abuọ Efesọs phọ o/gurọgh ghan bidị mem dị oḍighi ikarạph, ḅilhẹ bidị uu/tughiạn ghan idị ikarạph phọ abidị ketir aZihova. Loor iphẹn phọ, aPọl aghol bidị mọ “buphẹ iloghi phọ meḍiku bọ ufiri phọ. Bidị u/moọgh bin aghuḍum mọ Enaạn rengọ ghan bọ.”

6. Uḍighi ika kụ aPọl katue bọ ni aḅenhị buọ Efesọs phọ mọ “nyina memite ephalaḅaạl”?

⁶ Abuniin abuọ Efesọs phọ uḍuạ ni dọl ufiri phọ. APọl agẹ bidị mọ nyiidiphọ “nyina meḍighi bọ weye Omoọgh-we phọ, nyina memite ephalaḅaạl.” (Efẹ. 5:8) Bidị momheeraam rodạph ḍiḅaạl igey aBaibul phọ. (Ps. 119:105) Abuọ Efesọs phọ mowilhẹ yogh iiḍighi aruukụ iiḅereghị okpẹ phọ abidị ḅilhẹ r’aroozọ dị i/ḅaạl. Bidị moḍighi we dị ‘rotuughaạny ghan’ Enhaạn kụ roḍighi oomo ilọ bidị kotue ooseeny r’oḍighi idị keḅaạl olhoghi aZihova.—Efẹ. 5:1.

7. Ika kụ edị adọl phọ ayira eghịgh ḍiphẹ abuọ aKristẹn Efesọs phọ?

⁷ Eniin phọ eten phọ kẹn, yira urọl aani ni ufiri loor esi iiḅereghị okpẹ r’aroozọ dị i/ḅaạl kụ yira ogbi bọ otuughạ igey phọ. Abuniin ayira ulheeghi ghan ni rayaạl aruukụ iiḅereghị okpẹ; abuniin orọl ghan dọl ipesi. Kuolọ iduọn yira otuughạ bọ siigbu phọ aZihova ilọ igey r’ikarạph, bịn yira onmeeghi raraạr. Yira omhiigh oseere adọl aghuḍum mọ ayira eten dị edaphạn siigbu elhiom eḍighinhom iyaạr phọ odị. Kụ loor iphẹn phọ, yira moghelhọm ni ḍisẹph kirokirọ. (Isa. 48:17) Kuolọ, ipaanhaạn phọ yira osoman bọ ke/mhunheen. Emoghi mọ oghiọm ghisigh oghel ufiri phọ yira momite bọ kụ oghiọm ghisigh ‘otuụgh dọl aweye ephalaḅaạl phọ kụ orọl.’ Ika kụ idị yira koḍighi bọ iduọn phọ?

Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0

KEL UFIRI PHỌ

8. Odaphạn ipẹ edi bọ Efesọs 5:3-5, iwạ mọ abuọ Efesọs phọ oghel eeghe?

⁸ Bạl Efesọs 5:3-5. Orue oḍuạ okelhạn iḍighinhom araraạr ufiri phọ, iwạ mọ abuọ Efesọs phọ oghiọm ghisigh oghel ghan iḍighinhom araraạr dị aZihova aghel. Iphẹn phọ i/ḍighi oginha ipesi bịn, iḅaramaạm kẹn ni raghaạph ipesi. APọl aatughianhạm ni buọ Efesọs phọ mọ ewạ mọ bidị oghel idọ araraạr phọ ipẹ phọ, loor esi dị olọ u/kel “epẹ omạr phọ k’Enaạn r’aKraist . . . ka/tọl.”

9. Uḍighi ika kụ yira kokel bọ raghaạph ipesi?

⁹ Yira kẹn omoọgh oghiọm aghisigh ogona loor pidị yira ko/ḍighan aani oḍighiyogh araraạr “ufiri phọ igey iimuma re/muum bọ.” (Efẹ. 5:11) Etu ni inẹ mọ ophogh ghan, obobọ onhaghạn ghan, obobọ oghaạph ghan araghaạph ipesi remiteom ghan eephuạ keḅilhẹ ekọm idị kedughanhaan oye opesi ipesi. (Gen. 3:6; Jems 1:14, 15) Eniin eelhe, abuniin Abugbaanhaạn uḍigh ni “righirị” osoph intanẹt kụ oghaaphạn ghan. Emhiighom mọ, ibadị ughaạph ghan ni raghaạph dị kelọgh oye epophe. Kuolọ esighẹ rekị bịn abidị omhiigh oghaạph araghaạph dị i/ḅeraạn aZihova. Araghaạph phọ iḍighi ghan raghaạph ipesi. Ibadị abidị uḅẹm ni mọ araghaạph ipesi phọ irorori ni bidị elhọgh opesi ipesi.

10. Ika kụ edị aSetan rakparaghạ ghan ookelheghi ayira? (Efesọs 5:6)

¹⁰ Aḅirinhi phọ aSetan rakparaghạ ghan ookelheghi ayira, obọ yira omheeraam mọ araraạr dị aZihova aghel m’i/beeph r’amem. (2 Pit. 2:19) Iphẹn phọ i/ḍighi iikia esi ayira! Eniin ekeḍi dị Eru phọ raḍighinhom ghan k’aḍio phọ pọ ogbaragbaramhị awe obọ konaghanhạn ghan bọ ipẹ eru bọ igey r’ikarạph. (Isa. 5:20; 2 Kọr. 4:4) Iikia i/lo mọ ibadị asifim r’araraạr dị roḍeenhaan olhoghi atv, ḅilhẹ r’iisoph intanẹt repophe ghan raraạr dị egbạgh siigbu elhiom eḍighinhom iyaạr phọ aZihova! ASetan rakparaghạ ghan ookelheghi ayira mọ ootughiạn mọ iḍighinhom araraạr r’adọl aghuḍum dị i/ḅaạl enighẹ ni, kụ mọ eḍighi ilọ oghelhọm ḅilhẹ mọ ke/ḍighi oye iyaạr.—Bạl Efesọs 5:6.

11. Ika kụ edị eḍeenhaan phọ Angela emạ emiteom osụ-olhoghi phọ odi bọ osighẹ oḍighinhom ipẹ edi bọ Efesọs 5:7? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹¹ ASetan rawạ mọ ooḍikuan we dị koḍighi idị kikparanhaạn iyira odaphạn asiigbu phọ aZihova. Esi iduọn phọ, aPọl aromha buọ Efesọs phọ mọ: “ke/moọgh iyaạr oḍighinom odọ phọ awe phọ abuphẹ,” iduọn phọ pọ buphẹ roḍighi ghan bọ raraạr dị i/nighẹ riḍien Enhaạn. (Efẹ. 5:7) Ku/bulha mọ arighirị phọ ayira oḅarạm ni buphẹ yira roḅaanhaạn ghan bọ siphẹ intanẹt phọ, kụ opọ phọ ooto r’osooromineen dị abuọ Efesọs iḍiodi phọ phọ u/soman. Angela,a dị arugh epẹ Asia, amhiịn ni odọ ooto r’osooromineen phọ odi ghan bọ siphẹ intanẹt phọ. Odị aḅẹm mọ: “Intanẹt phọ eḍighi ḍiphil, ketue ni enme iitughiạn ayira enụm enụm dị olhoghi yira u/seere. Iru ni eteẹny mem dị mị u/moọgh ghan mun ooḅaghamiạn aloor mughumọ ‘arighirị’ amhị olọgh ni eegu siigbu aBaibul phọ obobọ u/lọgh. Enụm enụm, bịn mị amhiigh ootughiạn mọ i/beeph orọl adọl aghuḍum dị aZihova i/ḅeraạn.” Kuolọ, ikumor awe ookpomhoghan phọ r’ephomhoghiạn ulhoghonhaạn ni Angela ḍighaạgh onmeeghi araraạr dị ewạ siphẹ adọl aghuḍum mọ odị. Angela aḅẹm mọ: “Nyiidiphọ mị agbon aZihova r’ipẹ eḅeraạn bọ nyodị kparipẹ r’ogbon intanẹt phọ.”

12. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ophamhanhạm asiigbu phọ aZihova ilọ igey r’ikarạph?

¹² Yira omoọgh eenhan iitughiạn aḅirinhi phọ mọ ipesi i/beeph. Yira olegheri ni mọ ebeeph ni. (Efẹ. 4:19, 20) Esi iduọn phọ, ewạ mọ opuruan loor ayira mọ: ‘Mị raḍighi ghan ni oomo ipẹ mị katue bọ owilhẹ ooḍikuan r’abuọ otu oḍighi amhị, buọ ekụ amhị, obobọ abunhọn dị u/lọgh eegu siigbu elhiom eḍighinhom iyaạr phọ aZihova ḍughụm? R’akpọ oḅio, mị rapamanhạm ghan ni siigbu phọ aZihova ghalhamọ r’amem dị awe utaaghị imhị siḍien ḍughụm?’ Idiphọ 2 Timoti 2:20-22 eḅẹm bọ, ewạ kẹn ni dị yira kogonha loor mem dị yira roselẹ we dị koḍighi igbogh arighirị ayira siẹn ookpomhoghan phọ. Loor esi dị abuniin ko/tue ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghị aghisigh okumu ghan aZihova.

TỌL DỌL AWE AḌIḄAẠL

13. Remạ ghan eeghe otuụgh adọl “aweye ephalaḅaạl” kụ orọl? (Efesọs 5:7-9)

¹³ APọl o/romha buọ Efesọs phọ mọ oghel ufiri phọ bịn, kuolọ mọ otuụgh “dọl aweye ephalaḅaạl phọ kụ” orọl. (Bạl Efesọs 5:7-9.) Ipẹ phọ remạ ghan eeghe? Remạ ghan mọ ozọ ghan idiphọ abugey aKristẹn oomo amem. Eniin eten dị yira kotue oteẹny ḍiigbu phọ aḍiẹn phọ pọ omhiigha ghan aloor aạl oḅilhẹ otuughạ aBaibul phọ r’arinyạ ookpomhoghan phọ. Ekạr emạn maạr dị yira komiigha loor odạph ghan eḍeenhaan phọ ḅilhẹ r’itughemhị phọ aZizọs Kraist, “aḍiḅaạl aḅirini pho.”—Jọn 8:12; Prov. 6:23.

14. Ika kụ edị uwaloor iigbia phọ katue ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh?

¹⁴ Yira omoghi kẹn olhoghonhaạn aḍighaạgh uwaloor iigbia phọ Enhaạn orue orọl adọl awe aḍiḅaạl. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị i/dugh orọl adọl aruukuan siẹn okarạph aḅirinhi phọ ophọn phọ. (1 Tẹs. 4:3-5, 7, 8) Uwaloor iigbia phọ katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghel iitughiạn aḅirinhi phọ ophọn phọ egbạgh bọ r’ipẹ k’Enhaạn. Uwaloor iigbia phọ katue kẹn ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhuum ghan “iimuma iiḅi r’aruukuan r’igey kirokirọ.”—Efẹ. 5:9.

15. Ighẹn areten kụ edị yira kotue omoọgh uwaloor iigbia phọ? (Efesọs 5:19, 20)

¹⁵ Eniin eten dị yira kotue omoọgh uwaloor iigbia phọ pọ olhọm esi iiḅereghị. AZizọs aḅẹm mọ aZihova kangọ ni uwaloor iigbia phọ “buphẹ olọm bọ nyodị.” (Luk 11:13) Yira romoọgh ghan kẹn uwaloor iigbia phọ mem dị yira oḅophoghạn oboom nyodị epẹ otu ituughạ phọ. (Bạl Efesọs 5:19, 20.) Uwaloor iigbia phọ katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh orọl adọl aghuḍum dị kekuenhi Enhaạn.

16. Eeghe kụ ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osopha ogey osopha? (Efesọs 5:10, 17)

¹⁶ Mem dị yira omhoọgh ephigh osopha osopha, kewạ mọ owaaghị olhegheri “ipẹ eḅeraạn bọ Omoọgh-we phọ” kụ ozọ eten dị emhoọgh muḅọph r’ipẹ phọ. (Bạl Efesọs 5:10, 17.) Mem dị yira olhọgh elhegh sinhị-iilhogh aBaibul dị yira kotue osighẹ oḍighinhom, pọ yira okạr rowạ ghan olhegheri aḍiitughiạn phọ Enhaạn. Kụ yira osighẹ oḍighinhom sinhị-iilhogh phọ ipẹ phọ, pọ yira kosopha ni ogey osopha.

17. Remạ ghan eeghe oḍighinhom amem ayira r’osụ-olhoghi? (Efesọs 5:15, 16) (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹⁷ APọl aḅilhẹ ni aromha Kristẹn abuọ Efesọs phọ mọ oḍighinhom mem mọ abidị r’osụ-olhoghi. (Bạl Efesọs 5:15, 16.) Amulhọgh ḍien phọ ayira “Eru” phọ, kawạ mọ osighẹ oomo amem mọ ayira ophoroghom ghan raraạr aḅirinhi phọ pidị amem okumu aZihova iyira ki/rolhonhaạn. (1 Jọn 5:19) Onyọ aKristẹn atue ni asighẹ raraạr emhoọgh, oghị ogbogh askul, obobọ oḍighi odị bịn aḍighi eḅẹl kparipẹ r’eepoogh okumu aZihova. Mem dị ipẹ phọ kụ remite, pọ remạ ghan mọ iitughiạn aḅirinhi phọ kụ memhiigh reeḅakị oye phọ. Ii, obọ araraạr phọ iphẹn phọ i/beeph, kuolọ ku/sighẹ uḍighi ebẹl siphẹ aghuḍum mọ ayira. Orue orọl adọl awe aḍiḅaạl, ewạ dị yira koḍighinhom ghan mem mọ ayira r’osụ-olhoghi, esi ogbon ghan ipẹ ekạr bọ emhạn maạr.

18. Eeghe aradạ kụ edị aDonald agbariọn obọ odị arue aḍighinhom mem mọ odị r’osụ-olhoghi?

¹⁸ Wạ ghan reten obughẹ arukumuan phọ nạ rangọ bọ aZihova. Ipẹ kụ idị aDonald epẹ South Africa aḍighi. Odị aḅẹm mọ: “Mị umhiigha ni loor aphogh dọl phọ amhị kụ mị alhọm aZihova olhoghonhaạn amhị ḍighaạgh obughẹ arukumuan phọ amhị epẹ erugh phọ. Kụ mị aaḅereghị mọ odị ungọ imhị oḍighi dị kungọ imhị mem omite ghan epẹ erugh phọ. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, mị urue ni amhoọgh odọ oḍighi phọ opọ phọ. Bịn anhịr amhị r’amhị omhiigh rukumuan okọy eten oomo amem mọ.”

19. Ika kụ edị nạ katue akị ghisigh atọl dọl awe aḍiḅaạl?

¹⁹ Aḍinyạ phọ aPọl ikạr kụ elhoghonhaạn ḍighaạgh buọ Efesọs phọ orọl adọl dị ekpeanhaạn onyọ aKristẹn. Kụ oromha phọ odị katue kẹn ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh. Idiphọ yira momhiịn bọ, oromha phọ phọ odị katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osaḅạr ozaamhiạn aloor ḅilhẹ r’arighirị r’osụ-olhoghi. Katue ni unyu iyira oghị aghisigh omhoọgh oḅilhẹ odaphạn ghan edeọm otuughạ ghan aBaibul phọ. Aḍinyạ phọ odị eḅilhẹ kẹn eḍeenhaan mọ uwaloor iigbia phọ amạn ni maạr siẹn aghuḍum mọ ayira lọ yira rowạ ni omhoọgh imạ araagharạ. Osighẹ oḍighinhom ikpo onhụ phọ aPọl agẹ bọ kilhoghonhaạn ni iyira ḍighaạgh osopha ogey osopha dị aḅeraạn aZihova. Yira oḍighi iphẹn phọ, yira kotue ni okel ufiri aḅirinhi phọ ophọn phọ, kụ okị ghisigh otọl siphẹ aḍiḅaạl phọ!