O Bua Nɛ Jɔ Bɔnɛ Yehowa Yeɔ Anɔkuale Nɛ E Kɛ Yayami Paa a Ha a He

1, 2. (a) Mɛni heje nɛ wa suɔ huɛ nɛ e yeɔ anɔkuale nɛ ke a tɔ̃ e nɔ ɔ, e kɛ paa a? (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

MƐNƆ ji huɛ kpakpa? Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Ashley ɔ de ke: “Huɛ kpakpa ji nɔ ko nɛ e pee klaalo kaa e maa ye bua mo, nɛ ke o tɔ̃ e nɔ ɔ, e kɛ paa mo.” Wɔ tsuo wa suɔ huɛ nɛ e yeɔ anɔkuale nɛ ke o tɔ̃ e nɔ ɔ, e kɛ paa mo. Huɛmɛ kaa jã yeɔ bua wɔ nɛ wa nuɔ he kaa wa ngɛ slɔkee, nɛ a suɔ wɔ.​—Abɛ 17:17.

² Huɛ nɛ pe kulaa nɛ yeɔ anɔkuale nɛ e kɛ tɔmi paa nɛ waa kɛ lɛ ma nya maa bɔ ji Yehowa. La polɔ ɔ de kɛ kɔ Yehowa he ke: ‘Yehowa, o hi, nɛ o kɛ yayami paa nɔ. Nɔ tsuaa nɔ nɛ faa kue kɛ haa mo ɔ, o naa lɛ mɔbɔ.’ (La 86:5) Ke a ke nɔ ko yeɔ anɔkuale nɛ e kɛ yayami paa a, mɛni e tsɔɔ? Mɛni blɔ nɔ Yehowa guɔ kɛ jeɔ su kpakpa nɛ ɔmɛ kpo? Nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ kase lɛ kɛɛ? Sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ɔ maa ye bua wɔ konɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha wa Huɛ nɛ pe kulaa nɛ ji Yehowa a mi nɛ wa. E maa ye bua wɔ konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ a kpɛti ɔ hu mi nɛ wa.​—1 Yoh. 4:7, 8.

YEHOWA YEƆ ANƆKUALE

3. Ke a ke nɔ ko yeɔ anɔkuale ɔ, mɛni e tsɔɔ?

³ Anɔkuale yemi ji su kpakpa nɛ haa nɛ nɔ ngɔɔ e he kɛ haa faa nɛ e hyɛ we e se. Nɔ nɛ yeɔ anɔkuale ɔ yaa nɔ nɛ e jeɔ suɔmi kpo kɛ haa nihi nɛ e yeɔ bua mɛ. Pi be nɛ níhi a mi hi pɛ nɛ e peeɔ jã, se mohu e peeɔ jã ngɛ be nɛ níhi a mi wa po mi. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yehowa pɛ ji Mawu nɛ “e yeɔ anɔkuale.”​—5 Mose 7:9.

4, 5. (a) Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e yeɔ anɔkuale? (b) Ke wa susu anɔkuale nɛ Mawu yeɔ ɔ he ɔ, mɛni blɔ nɔ e maa wo wɔ he wami ngɛ?

⁴ Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e yeɔ anɔkuale? E kua we e sɔmɔli nɛ yeɔ lɛ anɔkuale ɔ kɔkɔɔkɔ. Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a ti nɔ kake nɛ ji Matsɛ David ɔ tsɔɔ kaa Yehowa yeɔ anɔkuale. (Kane 2 Samuel 22:26.) Benɛ David kɛ kahi ngɛ kpee ɔ, Yehowa ye bua lɛ, nɛ e kɛ anɔkuale yemi kɛ suɔmi kudɔ David nɛ e po e he piɛ, nɛ e kpɔ lɛ. (2 Sam. 22:1) David le kaa Yehowa yeɔ anɔkuale ngɛ e munyu tumi kɛ e ní peepeehi tsuo a mi. Mɛni heje nɛ Yehowa ye David anɔkuale ɔ? Ejakaa David nitsɛ hu ‘yeɔ anɔkuale.’ Yehowa bua jɔɔ anɔkuale nɛ e sɔmɔli yeɔ ɔ he, enɛ ɔ he ɔ, lɛ hu e yeɔ mɛ anɔkuale.​—Abɛ 2:6-8.

⁵ Ke wa susu Yehowa anɔkuale yemi ɔ he ɔ, e woɔ wɔ he wami. Nyɛminyumu ko nɛ yeɔ anɔkuale nɛ a tsɛɛ le ke Reed ɔ de ke: “Ke i kane bɔnɛ Yehowa ye David anɔkuale ngɛ e haomi behi a mi ha a, e yeɔ bua mi wawɛɛ. Benɛ David tu fo nɛ e ya hi tɛ puɔhi a mi po ɔ, Yehowa hyɛ e nɔ. Enɛ ɔ woɔ mi he wami wawɛɛ! E haa nɛ i naa kaa ngɛ si himi saisaa nɛ i kɛ maa kpe tsuo se ɔ, Yehowa maa ye bua mi ke i ya nɔ nɛ i ye lɛ anɔkuale.” Atsinyɛ jemi ko be he kaa mo hu o susu jã.​—Rom. 8:38, 39.

6. Mɛni blɔhi a nɔ Yehowa yeɔ anɔkuale ngɛ, nɛ kɛ e sɔmɔli ma ná he se ha kɛɛ?

⁶ Mɛni blɔ kpahi a nɔ Yehowa guɔ kɛ yeɔ anɔkuale? E yeɔ e mlaahi a nɔ. E ma nɔ mi kɛ ha wɔ ke: “Imi nɔuu ji nyɛ Mawu nɛ maa hyɛ nyɛ nɔ kɛ ya su be nɛ nyɛ maa wa nɛ nyɛ maa puɛ mua.” (Yes. 46:4) E daa e sisi tomi mlaahi nɛ tsakee we ɔ a nɔ kɛ mwɔɔ e yi mi kpɔ. (Mal. 3:6) Jehanɛ se hu ɔ, ke e wo si ɔ, e yeɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa e yeɔ anɔkuale. (Yes. 55:11) Yehowa sɔmɔli nɛ yeɔ anɔkuale ɔ tsuo náa Yehowa anɔkuale yemi ɔ he se. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Ke wa bɔ mɔde nɛ waa kɛ e sisi tomi mlaahi tsu ní ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e maa jɔɔ wɔ.​—Yes. 48:17, 18.

MOO YE ANƆKUALE KAA BƆNƐ YEHOWA YEƆ ANƆKUALE Ɔ

7. Mɛni ji blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ kase Mawu konɛ wɔ hu waa ye anɔkuale?

⁷ Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ wɔ hu waa ye anɔkuale? Blɔ kake nɛ wa maa gu nɔ kɛ pee jã ji, nɛ́ wa maa pee nɔ́ ko kɛ ye bua nihi nɛ a ngɛ si himi nɛ mi wa mi. (Abɛ 3:27) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o le nyɛmi Kristofono ko nɛ eko ɔ, hiɔ ngɛ lɛ haoe, e wekuli te si kɛ wo lɛ, aloo e kɛ haomi ko ngɛ kpee, nɛ lɔɔ ha e kɔni mi jɔ lo? O ma nyɛ maa hɛ kɛ su e he konɛ o “wo lɛ bua.” (Zak. 1:13)a Ke o pee jã a, e maa tsɔɔ kaa o yeɔ anɔkuale nɛ o ji huɛ kpakpa, huɛ nɛ ‘mɛtɛɛ ɔ nɔ he kpɛii pe nyɛmi tete po.’​—Abɛ 18:24.

8. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ waa ye anɔkuale ngɛ gba si himi mi?

⁸ Jehanɛ se hu ɔ, wa ma nyɛ maa kase Yehowa konɛ waa ye nihi nɛ wa suɔ mɛ ɔ anɔkuale. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa sɛ gba si himi mi ɔ, wa le kaa e sa nɛ waa ye wa gba si himi mi he piɛɛli anɔkuale. (Abɛ 5:15-18) Enɛ ɔ he ɔ, wa be nɔ́ ko pee nɛ ma ha nɛ wa puɛ gba. (Mat. 5:28) Jehanɛ se hu ɔ, wa ma nyɛ maa tsɔɔ kaa wa yeɔ wa nyɛmimɛ Odasefoli anɔkuale ke wa yi a he sieku, wa gbi a he guɛ, wa tui a he munyu yaya kɛ tsɔɔ we nihi, aloo wa bui munyu yayahi nɛ nihi tuɔ ngɛ a he ɔ tue.​—Abɛ 12:18.

9, 10. (a) Mɛnɔ titli nɛ e sa kaa waa ya nɔ nɛ waa ye lɛ anɔkuale? (b) Mɛni heje nɛ pi be tsuaa be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa ye Yehowa mlaahi a nɔ ɔ?

⁹ Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa ji kaa wa maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? E sa nɛ waa suɔ níhi nɛ Yehowa suɔ nɛ́ wa kua níhi nɛ e sume ɔ konɛ waa ba wa je mi bɔnɛ maa sa e hɛ mi. (Kane La 97:10.) Ke wa susuɔ níhi a he kaa bɔnɛ Yehowa susuɔ níhi a he ɔ, e be yee ha wɔ kaa wa maa ye e mlaahi a nɔ.​—La 119:104.

¹⁰ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi be tsuaa be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa ye Yehowa mlaahi a nɔ. E biɔ nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ wa nyɛ nɛ waa ya nɔ nɛ waa ye Yehowa anɔkuale. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Kristofoli komɛ maa suɔ nɛ a sɛ gba si himi mi, se a ná we nɔ nɛ a suɔ ngɛ asafo ɔ mi lolo. (1 Kor. 7:39) Eko ɔ, nyɛmiyo ko nɛ sɛ we gba si himi mi lolo ɔ ma yɔse kaa nihi nɛ e kɛ mɛ tsuɔ ní ɔ ngɛ mɔde bɔe nɛ a hla nyumu ha lɛ. Eko ɔ, nyɛmiyo ɔ hu ngɛ hlae nɛ e sɛ gba si himi mi. Se kɛ̃ ɔ, e ma e juɛmi nya si kaa e maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale nɛ e kɛ nɔ ko nɛ ja we Yehowa be gba si himi mi sɛe. Anɛ wa bua jɔɛ wa nyɛmimɛ nɛ a yeɔ anɔkuale kaa kikɛ ɔ a he lo? Niinɛ, Yehowa maa jɔɔ nihi tsuo nɛ a kɛ si himihi nɛ a mi wa kpeɔ se a yaa nɔ nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ.​—Heb. 11:6.

YEHOWA KƐ YAYAMI PAA

11. Ke a ke nɔ ko kɛ yayami paa a, mɛni e tsɔɔ?

¹¹ Yehowa su kpakpa amɛ a kpɛti kake ji, e jeɔ e tsui mi nɛ e kɛ yayami paa. Ke a ke nɔ ko kɛ yayami paa a, mɛni e tsɔɔ? E tsɔɔ kaa ke nɔ ko tɔ̃ jamɛatsɛ ɔ nɔ ɔ, e kɛ nɔ ɔ he keɔ lɛ. Ke nɔ ko kɛ yayami paa a, lɔɔ tsɔɔ we kaa e kplɛɛɔ ní yayamihi a nɔ aloo e peeɔ e ní kaa nɔ́ nɛ a pee we lɛ nɔ́ ko. Mohu ɔ, e ná we nɔ ɔ he abofu. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa, ke nihi nɛ a pee yayami tsake a tsui ɔ, Yehowa pee klaalo kaa e kɛ a ‘yayami ɔ maa pa’ mɛ.​—La 86:5.

12. (a) Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e kɛ yayami paa? (b) Ke a ke a kɛ yayami “pa” a, mɛni ji e sisi tutuutu?

¹² Mɛni blɔ nɔ Yehowa guu kɛ tsɔɔ kaa e ngɔɔ nihi a he yayamihi kɛ paa mɛ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yehowa kɛ “tɔmi paa” wawɛɛ; enɛ ɔ tsɔɔ kaa e kɛ tɔmi paa kulaa nɛ e kaii we hu. (Yes. 55:7) Kɛ wa plɛ kɛ le kaa Yehowa kɛ yayami paa kulaa kɛɛ? Mo susu munyu nɛ ngɛ Bɔfo Ɔmɛ A Nítsumi 3:19 ɔ he nɛ o hyɛ. (Kane.) Bɔfo Petro wo e tue buli ɔmɛ he wami kaa a ‘tsake a tsui nɛ a kpale a se.’ Ke yayami peelɔ ko tsake e tsui ɔ, lɔɔ tsɔɔ kaa e pia e he ngɛ yayami ko nɛ e pee ɔ he, nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ kaa e be jamɛ a yayami ɔ pee hu. (2 Kor. 7:10, 11) Jehanɛ se hu ɔ, ke nɔ ko pia e he kɛ je e tsui mi ɔ, e ‘kpaleɔ e se,’ nɛ e pee we yayami nɛ e pee ɔ hu. E dii níhi nɛ maa sa Mawu hɛ mi ɔ a se. Ke nihi nɛ Petro kɛ mɛ tu munyu ɔ pia a he kɛ je a tsui mi ɔ, mɛni se a ma ná? Petro de ke, ‘a maa ngɔ a he yayami ɔmɛ kɛ pa mɛ.’ Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke ‘kɛ pa’ a sisi ji, nɛ́ “a ma tsu nɔ́ ko nɛ a ngma, loo a maa gbe nɔ́ ko nɛ a ngma.” Lɔɔ he ɔ, ke Yehowa kɛ yayami pa a, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ e tsu wa yayami ɔ kaa bɔnɛ a tsuɔ ningma ngɛ sleeti nɔ ɔ. E kɛ paa kulaa.​—Heb. 10:22; 1 Yoh. 1:7.

13. Mɛni wa kaseɔ ngɛ munyu nɛ Yehowa tu kaa “a ní yayami ɔmɛ hu i be kaie hu” ɔ mi?

¹³ Mɛni blɔ nɔ wa gu kɛ le kaa ke Yehowa kɛ yayami pa a, e kaii we hu? Mo susu Yeremia gbami nɛ kɔɔ somi ehe nɛ Yehowa kɛ Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ so, nɛ lɔɔ ma ha nɛ a maa ngɔ nihi tsuo nɛ ma ná kpɔmi afɔle sami ɔ mi hemi kɛ yemi ɔ a he yayami kɛ pa mɛ ɔ he nɛ o hyɛ. (Kane Yeremia 31:34.) Yehowa de ke: “Ma ngɔ a he yayami ɔmɛ kɛ pa mɛ, nɛ a ní yayami ɔmɛ hu i be kaie hu.” Yehowa ngɛ nɔ mi mae kɛ ngɛ wɔ hae kaa, ke e ná nɛ e kɛ wa yayamihi pa wɔ ɔ, e kɛ wɔ be yee ngɛ wa yayami ɔ nya hu hwɔɔ se. E kaii we wa yayami ɔmɛ nɛ e ma kã wa hɛ mi ngɛ a he loo e maa gbla wa tue ngɛ a he nɔtonɔto. Mohu ɔ, Yehowa kɛ wa yayamihi paa wɔ kulaa.​—Rom. 4:7, 8.

14. Mɛni blɔ nɔ nɛ ke wa susu bɔnɛ Yehowa kɛ yayami paa ha a he ɔ, e maa wo wa bua ngɛ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

¹⁴ Ke wa susu bɔnɛ Yehowa kɛ yayami paa a ha a he ɔ, e maa wo wa bua. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Jehahi babauu nɛ be ɔ, a fie nyɛmiyo ko nɛ wa ma tsɛ lɛ ke Elaine. Jeha komɛ a se ɔ, a ngɔ lɛ ngɛ asafo ɔ mi ekohu. Elaine de ke: “E ngɛ mi kaa i le, nɛ i deɔ ni kpahi kaa Yehowa ngɔ ye yayami ɔ kɛ pa mi mohu lɛɛ, se i nuɔ he ngɛ blɔ ko nɔ kaa i kɛ lɛ wa kpɛti kɛ, aloo Yehowa suɔ ni kpahi pe bɔnɛ e suɔ mi.” Se benɛ Elaine kane Baiblo ɔ mi munyuhi nɛ tsɔɔ bɔnɛ Yehowa ngɔɔ yayami kɛ paa ha, nɛ e susu he ɔ, lɔɔ wo e bua. Elaine de ke “I nu he kaa Yehowa suɔ mi wawɛɛ.” Munyu ko nɛ e kane ɔ wo lɛ he wami wawɛɛ, munyu ɔ ji: “Ke Yehowa kɛ wa yayamihi pa wɔ ɔ, e sɛ nɛ waa nu he kaa jamɛ a yayami ɔ maa hi wa he wa wami be tsuo.”b Elaine de ke: “I na kaa i he we yi kaa Yehowa kɛ ye yayami maa pa mi kulaa, nɛ i susu kaa tlomi nɛ ɔ maa hi ye nɔ ye wami be tsuo. I le kaa e se maa kɛ loko ma jɔɔ susumi jã, se amlɔ nɛ ɔ, e bɔni mi peemi kaa ma nyɛ ma hɛ mi kɛ su Yehowa he haa, nɛ i nuɔ he kaa tlomi ko je ye nɔ.” Niinɛ, Yehowa ji Mawu nɛ ngɛ suɔmi nɛ e kɛ yayami paa!​—La 103:9.

O KƐ NIHI A HE TƆMIHI NƐ PA MƐ KAA BƆNƐ YEHOWA PEE Ɔ

15. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ waa kɛ nihi a tɔmihi nɛ pa mɛ?

¹⁵ Wa ma nyɛ maa kase Yehowa konɛ waa kɛ nihi a tɔmihi nɛ pa mɛ. (Kane Luka 17:3, 4.) Mo kai kaa ke Yehowa ngɔ wa yayamihi kɛ pa wɔ ɔ, e hɛ jeɔ wa yayami ɔmɛ a nɔ, enɛ ɔ tsɔɔ kaa e kɛ wɔ yi ngɛ wa yayami ɔ nya hu. Wɔ hu ke waa kɛ nihi a tɔmihi pa mɛ ɔ, e sa nɛ wa hɛ nɛ je nɔ, nɛ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ waa hɛɛ nɔ́ nɛ a pee wɔ ɔ mi kpamisaa.

16. (a) Anɛ nihi a tɔmihi nɛ waa kɛ paa mɛ ɔ tsɔɔ kaa wa kplɛɛɔ ní yayamihi nɛ a pee ɔ nɔ, aloo wa haa nɛ a sisiɔ wɔ lo? Mo tsɔɔ nya. (b) Loko Mawu maa ngɔ wa yayamihi kɛ pa wɔ ɔ, mɛni e sa kaa waa pee?

¹⁶ Ke waa kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ ɔ, lɔɔ tsɔɔ we kaa wa kplɛɛɔ ní yayamihi nɛ a pee ɔ nɔ, aloo wa haa nɛ a sisiɔ wɔ. Dɛbi. Mohu ɔ, nɔ́ nɛ e tsɔɔ ji, wa be nɔ ɔ he abofu náe. E he hia nɛ wa kai kaa ja wa kase Yehowa nɛ wa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ loko Mawu hu maa ngɔ wa yayamihi kɛ pa wɔ. (Mat. 6:14, 15) Yehowa kaiɔ kaa “zu kɛkɛ ji wɔ.” E le kaa wa yi mluku. (La 103:14) Ke wa nyɛmimɛ tɔ̃ wa nɔ ɔ, anɛ e sɛ nɛ wa kai kaa mɛ hu a yi mluku, konɛ lɔɔ nɛ ha nɛ waa je wa tsui mi nɛ waa kɛ pa mɛ lo?​—Efe. 4:32; Kol. 3:13.

17. Ke wa nyɛmi Kristofono ko pee wɔ nɔ́ dɔ nɔ́ ɔ, mɛni maa ye bua wɔ nɛ wa kɛ pa lɛ?

¹⁷ E ji anɔkuale kaa be komɛ ɔ, e yee kaa waa kɛ nihi a tɔmihi maa pa mɛ. E he wa ha Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a ti ni komɛ kaa a ma dla a kpɛti pɛhi. (Filip. 4:2) Ke wa nyɛmi Kristofono ko pee wɔ nɔ́ dɔ nɔ́ ɔ, mɛni maa ye bua wɔ nɛ wa kɛ pa lɛ? Mo susu nɔ́ nɛ ba Hiob nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ Hiob “huɛmɛ” nɛ ji, Elifaz, Bildad, kɛ Zofar po Hiob nya a, e dɔ Hiob wawɛɛ nitsɛ. (Hiob 10:1; 19:2) Nyagbe ɔ, Yehowa kã nya poli nɛ ɔmɛ a hɛ mi. Mawu de mɛ kaa a ya konɛ Hiob nɛ ya sã afɔle kɛ ha mɛ ngɛ yayami nɛ a pee ɔ he. (Hiob 42:7-9) Se Yehowa de Hiob kaa e pee nɔ́ ko. Mɛni ji jamɛ a nɔ́ ɔ? Yehowa bi konɛ Hiob nɛ e sɔle kɛ ha nihi nɛ a po e nya a. Hiob pee kaa bɔnɛ Yehowa de lɛ ɔ, nɛ Yehowa jɔɔ Hiob ngɛ nihi a tɔmi nɛ e kɛ pa mɛ ɔ heje. (Kane Hiob 42:10, 12, 16, 17.) Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je mi? Ke wa sɔle kɛ ha nɔ ko nɛ e tɔ̃ wa nɔ ɔ, lɔɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa be e he abofu náe ngɛ wa tsui mi.

YAA NƆ NƐ O BUA NƐ JƆ YEHOWA SU KPAKPA AMƐ A HE

18, 19. Mɛni e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa pee?

¹⁸ Wa bua jɔ Yehowa su ɔmɛ a he ní nɛ wa kase ɔ he. Wa na kaa a nyɛɔ suɔ e he, e hyɛ we nɔ hɛ mi, e haa nɔ nɔ́ faa, e nuɔ nɔ́ sisi, e yeɔ anɔkuale, nɛ e kɛ yayami paa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa he ní fuu ngɛ nɛ e sa kaa waa kase. Wa ma ná bua jɔmi kaa wa maa kase Yehowa he ní babauu kɛ ya neneene. (Fiɛlɔ 3:11) Waa kɛ bɔfo Paulo kpa gbi. E ngma ke: ‘Hyɛ bɔnɛ Mawu nile, kɛ juɛmi mi kuɔ ha!’ Wa ma nyɛ ma de jã kɛ kɔ Mawu suɔmi kɛ e suhi kakaaka ekpa nɛ wa susu a he ɔ he.​—Rom. 11:33.

¹⁹ Nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ wa bua nɛ jɔ Yehowa su kpakpa amɛ a he. Wa ma nyɛ maa pee jã kɛ gu Yehowa su ɔmɛ a he ní fuu nɛ wa maa kase, nɛ wa ma susu he, nɛ waa kɛ ma tsu ní ngɛ wa si himi mi ɔ nɔ. (Efe. 5:1) Ke wa pee jã a, atsinyɛ jemi ko be he kaa waa kɛ la polɔ ɔ ma kpa gbi. E de ke: “Se imi lɛɛ e hi kaa ma hɛ kɛ su Mawu he.”​—La 73:28.