God se naam, Jehovah, in ’n Egiptiese tempel

HOE vroeg in die geskiedenis het die goddelike naam, Jehovah, of Jahweh, in nie-Bybelse bronne verskyn? Party geleerdes antwoord met sekerheid: Reeds in die 14de eeu VHJ. Waarom sê hulle so?

Teen omstreeks die jaar 1370 VHJ het die Egiptenare al baie lande verower. Die destydse heerser van Egipte, farao Amenhotep (Amenofis) III, het ’n pragtige tempel gebou by Soleb, in Nubië, wat nou bekend staan as Soedan. Toe argeoloë hierdie tempel ontdek het, het hulle ’n Egiptiese hiëroglief gevind wat blykbaar die Hebreeuse Tetragrammaton—JHWH, of Jehovah—bevat. Hierdie inskripsie is meer as 500 jaar ouer as die beroemde Moabitiese Steen—voorheen die oudste bekende voorwerp waarop God se naam voorkom. Waarom is die naam van die God van die Bybel blykbaar in ’n Egiptiese tempel gegraveer?

“Die Sjasoe-land van Jahoe”

Farao Amenhotep III het die tempel wat hy gebou het, aan die god Amon-Ra toegewy. Die tempel was omtrent 120 meter lank en het op die wesoewer van die Nylrivier gestaan. Hiërogliewe wat die onderkant van kolomme in een van die sale versier, bevat ’n lys met die name van gebiede wat Amenhotep beweer het dat hy onderwerp het. Elke gebied word afgebeeld deur ’n gevangene, wie se hande agter sy rug vasgebind is en wat ’n skild dra waarop die naam van sy land of volk gegraveer is. Onder hierdie hiërogliewe is die name van ’n aantal lande van die sogenoemde Sjasoe-, of Sjosoe-volk. Wie was die Sjasoe-volk?

Sjasoe was die algemene naam wat die Egiptenare gegee het aan die Bedoeïene, stamme wat verag is en anderkant die oosgrens van Egipte gewoon het. Die lande van die Sjasoe het die suide van Palestina, die suide van Transjordanië en Sinai beslaan. Party navorsers sê dat die lande wat as die eiendom van die Sjasoe beskryf is, tot Libanon en Sirië in die noorde gestrek het. Die lys onderworpe lande wat by Soleb gesien kan word, sluit een in wat al op die volgende maniere weergegee is: “Jahweh in die Sjosoe-land”, “Die Sjasoe-land van Jahoe” of “Land van die Sjasoe-jhw”. Die Egiptoloog Jean Leclant sê dat die naam wat blykbaar op die skild by Soleb gegraveer is, “ooreenstem met die ‘tetragram’ van die god van die Bybel, JHWH”.

Die meeste geleerdes glo dat die naam Jahoe, of Jahweh, in hierdie en ander verwysings na ’n plek of streek moet verwys. Die geleerde Shmuel Ahituv sê dat die inskripsie aandui in watter “gebied die stam van die aanbidders van Yāhū, die God van Israel, rondgeswerf het”.a As hy die regte afleiding gemaak het, is dit net een voorbeeld van etlike eertydse Semitiese plekname wat ’n plek sowel as die god daarvan identifiseer. Nog ’n voorbeeld is Assur, wat die land Assirië en die hoofgod daarvan identifiseer.

Die Bybelgeleerde en argeoloog Roland de Vaux sê aangaande die inskripsie in die tempel in Nubië: “In ’n gebied waarmee die voorvaders van Israel soveel verbintenisse gehad het, was daar, reeds in die middel van die tweede millennium v.C., ’n geografiese of etniese naam wat baie soortgelyk was aan, of selfs identies was met, die naam van die God van Israel.”

’n Naam wat nog steeds vereer word

Soleb is nie die enigste plek in Nubië waar die naam Jahweh in Egiptiese hiërogliewe verskyn nie. Lyste wat blykbaar kopieë van die Soleb-lys is, word ook in tempels van Ramses II by Amara-Wes en by Aksja gevind. In die lys by Amara lyk die hiëroglief vir “Jahweh in die Sjosoe-land” baie soos dié vir ander Sjosoe-gebiede, vermoedelik Seïr en Laban. Die Bybel verbind hierdie gebiede met die suide van Palestina, Edom en Sinai (Genesis 36:8; Deuteronomium 1:1). Dit is gebiede wat dikwels besoek is deur mense wat Jehovah geken en aanbid het, voor asook ná Israel se verblyf in Egipte.—Genesis 36:17, 18; Numeri 13:26.

In teenstelling met die name van ander gode wat in antieke inskripsies verskyn, word die naam van die God van die Bybel, Jehovah, nog steeds deur baie gebruik en vereer. Meer as sewemiljoen Getuies van Jehovah, in meer as 230 lande, wy byvoorbeeld hulle lewe daaraan om ander te help om hierdie naam nie net te leer nie, maar ook om nader te kom aan die God wat die unieke naam Jehovah dra.—Psalm 83:18; Jakobus 4:8.

[Voetnoot]

[Lokteks op bladsy 21]

Waarom is Jehovah, die naam van die God van die Bybel, in ’n heidense Egiptiese tempel gegraveer?

[Kaart op bladsy 21]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

EGIPTE

Tempel by Soleb

SOEDAN

Nylrivier

[Prente op bladsy 21]

Replika van die tempelkolom

[Prent op bladsy 22]

Terrein van die ruïne van die tempel van Amon-Ra, Soleb, Soedan

[Erkenning]

Ed Scott/Pixtal/age fotostock

[Foto-erkenning op bladsy 21]

Agtergrond: Asian and Middle Eastern Division/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations