Ons beskou die wêreld

NUWE BLOEDWET

Op 1 Januarie 1990 het Kalifornië die eerste staat in die Verenigde State geword om ’n wet uit te vaardig wat vereis dat geneeshere en chirurge hulle pasiënte inlig omtrent die gevare van bloedoortappings “elke keer wanneer daar ’n moontlikheid is dat ’n bloedoortapping as gevolg van ’n chirurgiese prosedure nodig sal wees”. Volgens die nuwe wet moet ’n pasiënt ook skriftelik in kennis gestel word van die gevare sowel as die voordele van verskillende alternatiewe behandelings wat in die plek van ’n bloedoortapping met iemand anders se bloed gegee kan word. Chirurge en geneeshere moet op die pasiënt se mediese verslag aanteken dat die pasiënt daaroor ingelig is. Hierdie maatreëls geld egter nie wanneer ’n sogenoemde “lewensgevaarlike noodgeval” bestaan nie. Die maatreël word Die Paul Gann-Bloedveiligheidswet genoem, en is vernoem na ’n beroemde stryder vir belastingverbeteringe wat dood is aan Vigs wat hy van ’n bloedoortapping gekry het. Volgens sy doodsberig in die tydskrif Time “het Gann geglo dat mense wat [Vigs] willens en wetens oordra ‘vir moord tereg behoort te staan’”.

HET VERPLEEGSTERS DIE REG OM TE KIES?

Hoewel voorstanders van aborsie volhou dat elke vrou die reg behoort te hê om ’n aborsie te kan kies, meen baie verpleegsters in Kanada dat hulle die reg ontsê word om hulle eie keuse te doen—die vryheid om te weier om dokters tydens aborsies te assisteer. Volgens The Globe and Mail van Toronto, Kanada, word baie verpleegsters in daardie land gevra om verklarings te onderteken waarin hulle sê dat hulle godsdienstige en persoonlike oortuigings hulle nie sal verhinder om enige pligte uit te voer waartoe hulle aangewys sou word nie. As hulle weier om met aborsies te assisteer, “moet hulle ander werk soek”, sê ’n woordvoerder van die Ontario-Hospitaalvereniging. Ander lande neem ’n verpleegster se gewete in aanmerking. Brittanje se Royal College of Nursing stel selfs voor dat verpleegsters wat met aborsies assisteer voortgesette voorligting moet ontvang, aangesien hulle kan besluit om die beroep te verlaat nadat hulle direk by aborsies betrokke was.

’N KOMPLEKSE HEELAL

Die ontdekking van eindelose strukture in die ruimte kan wetenskaplikes noodsaak om hulle teorieë te reëvalueer. Een so ’n struktuur, waarna verwys word as “die groot muur”, word beskryf as ’n ontsaglike, plat oppervlakte van sterrestelsels wat oor duisendmiljoen ligjare versprei is. ’n Ander struktuur word “die groot aantrekker” genoem omdat dit soveel sterrestelsels, insluitende ons eie, na homself trek. The New York Times merk op dat sulke strukture, wat “nie net sterrestelsels of groepe sterrestelsels is nie, maar ontsaglike ‘kontinente van sterrestelsels’”, teorieë staaf wat sê dat “die basiese voorwerpe in die heelal baie groter en baie ingewikkelder is as wat sterrekundiges gedink het”. Een astrofisikus het aan die Times gesê dat baie teoretici hoop dat die groot aantrekker sal weggaan. Waarom? “Ons verstaan net nie hoe so ’n groot struktuur gevorm kan word nie”, het hy gesê.

“AGTERUITGANG VAN DIE GODSDIENSLEWENSWYSE”

Is godsdiens vir die Italiaanse volk belangrik? Nie volgens ’n onlangse opname onder 2008 Italianers tussen 14 en 70 jaar nie. Van dié met wie daar ’n onderhoud gevoer is, het 61,5 persent gesê dat hulle nooit of amper nooit bid nie. Net 0,5 persent sal na ’n priester gaan vir raad. ’n Skrale 8 persent het gemeen dat geloof nodig is om menseverhoudinge te verbeter. Volgens die Italiaanse koerant Il Corriere della Sera “beweer 45 persent [van die Italiaanse volk] dat hulle glo, maar hulle is nie seker waarin nie”. En Il Giornale sê dat die oortuiginge wat Italianers wel het, meer “’n lui aanvaarding van die verlede as ’n bewuste keuse” is. La Stampa bestempel die situasie as ’n “agteruitgang van die godsdienslewenswyse” in Italië. Wat het die verbrokkelende godsdienste vervang? Il Corriere della Sera antwoord: “In hulle plek is daar vir eers ’n leemte.”

VIGS IN INDIË

Daar is aan die begin van 1990 berig dat Indië net 41 Vigs-lyers het; maar volgens The Toronto Star sal daardie nasie dalk die eerste in Asië wees wat deur ’n groot Vigs-epidemie getref word. Die Indiese regering skat dat sowat 10 000 van die 100 000 prostitute in Bombaai reeds met die dodelike virus besmet is. Hierdie groep alleen kan moontlik 20 000 mans in ’n enkele jaar besmet. Baie prostitute weier om hulle beroep te laat vaar selfs nadat hulle uitvind dat hulle besmet is, omdat hulle beweer dat hulle nie op ’n ander manier ’n bestaan kan maak nie. Honderde van Indië se professionele bloedverkopers het ook die Vigs-virus; tog verkoop baie nog steeds hulle bloed om ’n bestaan te maak. Namate die virus dwarsdeur die land versprei, som ’n mediese amptenaar in Bombaai die toestand in die stad op: “Dis ’n tydbom.”

AFGESONDERDE MOLTREINE

Die nuwe ondergrondse spoorwegstelsel in Kaïro, Egipte, is alom geprys vir sy sindelikheid, doeltreffendheid en veiligheid. Die vroue van Kaïro wou egter ’n verbetering hê. Een wa aan elke trein word nou net vir vroue afgesonder. Hierdie nuwe beleid is gesteun deur Thuraya Labna, feministiese lid van die Egiptiese parlement, wat beweer het dat Egiptiese vroue ’n veilige manier moes hê om openbare vervoer te gebruik, sonder om die seksuele teistering te verduur wat so algemeen in Kaïro voorkom. Hoewel die plan kritiek uitgelok het (die vroue se moltreinwa word byvoorbeeld spottend ’n ‘harem op wiele’ genoem), het dit volgens berig ’n sekere mate van sukses behaal met sy doel om vroue te beskerm.

DIE ARMSTE VAN DIE ARMES

In Februarie 1990 het verteenwoordigers van die 42 armste nasies in die wêreld vir ’n naweek in Bangladesj bymekaargekom om nuwe maniere te formuleer waarmee hulle die wêreld se ryker nasies kan oortuig dat sowat 500 miljoen mense dringend hulp nodig het. ’n Soortgelyke byeenkoms is in 1981 gehou, maar nie een van sy hoofdoelwitte is bereik nie. Trouens, The New York Times berig dat “die 1980’s meer vernederende armoede, meer ongeletterdheid, slegter gesondheid en oor die algemeen laer lewenstandaarde veroorsaak het”. Die gemiddelde inkomste per capita onder die 42 nasies is slegs R520 per jaar. Agt-en-twintig van die lande is in Afrika, nege in Asië, vier is eilandnasies in die Stille en Indiese Oseane en een is in die Karibiese See van die Amerikas.

ALKOHOL EN VROUE

Daar is al lankal opgemerk dat alkohol ’n groter uitwerking op vroue as op mans het. Een gewilde verduideliking was dat mans meer weeg, en dat hulle dus meer alkohol kan absorbeer. Maar Italiaanse en Amerikaanse wetenskaplikes het nou uitgevind dat die vroulike liggaam 30 persent minder van ’n ensiem wat alkoholdehidrogenase genoem word, produseer as die manlike liggaam. Terwyl alkohol nog in die maag is, breek die ensiem ’n gedeelte daarvan af voordat dit die bloedstroom kan binnegaan en na die brein, lewer en ander organe gevoer word. Manlike alkoholiste produseer steeds omtrent die helfte van hulle normale ensiemvlak, terwyl vroulike alkoholiste amper niks produseer nie.

’N WATERPROBLEEM

“Dwarsoor Europa en elders is dit ’n probleem om drinkwater skoon te hou”, berig The German Tribune. Volgens die Duitse koerant Deutsches Allgemeines Sonntagsblatt skat die Duitse Vereniging vir die Gas- en Waterraad dat tussen 10 en 20 persent van die 6300 waterwerke in die Bondsrepubliek Duitsland nie aan die Europese standaarde vir drinkwater voldoen nie. Die regering laat die gebruik van 1400 plaagdoders toe, wat sowat 240 chemiese middels bevat. Tot dusver is spore van ten minste 40 van daardie middels in die land se drinkwater, die grondwater en selfs al hoe meer in die reënwater gevind. Buitendien is die Duitse drinkwater nog steeds besoedel na die Tweede Wêreldoorlog. In een dorpie, die ligging van ’n vroeëre ammunisiefabriek, moes ses waterbronne toegemaak word; hulle was met die oorblyfsels van TNT-vervaardiging besmet.

ERGER AS SWAARLYWIGHEID

Dit is algemeen bekend dat as ’n mens ophou rook dit tot ’n gevolglike gewigstoename kan bydra en dat swaarlywigheid ’n gesondheidsgevaar is. Maar daardie twee feite ondersteun nie die redenasie van party rokers wat sê dat dit gesonder is om aan te hou rook en viets te bly as om op te hou en gewig aan te sit nie. Volgens Brittanje se Economist het ’n statistikus en ’n epidemioloog gegewens van ’n omvattende studie onder meer as 7000 Britse mans ontleed. Die navorsers het tot die slotsom gekom dat, hoewel dit inderdaad gevaarlik is om swaarlywig te wees, dit selfs gevaarliker is om 20 sigarette per dag te rook. The Economist sê: “Daar is bevind dat selfs oormatige swaarlywigheid beter is as om te rook (nie omdat oormatige swaarlywigheid op die ou end nie so sleg is nie, maar omdat rook regtig aaklig is).”

20STE-EEUSE SIEKTE

Hedendaagse besoedeling het aanleiding gegee tot ’n ongewone nuwe siekte. Dit word ekologiese siekte genoem, omgewingshipersensitiwiteit of 20ste-eeuse siekte, en volgens berig teister dit sowat 30000 mense in Ontario, Kanada, alleen. Lyers is uiters sensitief vir ’n oorvloed van mensgemaakte chemikalieë en besoedelende stowwe, wat wissel van sigaretrook tot die ink op ’n gedrukte bladsy. In uiterste gevalle word lyers tuisgebonde invalides wat deur ’n suurstofmasker moet asemhaal. The Toronto Star merk op dat sommige gesaghebbendes meen dat die lyding van hierdie klein groepie “’n waarskuwing is dat iets lelik skeef geloop het”.