‘Hulle word nie meer soos vroeër gemaak nie’—Of hoe?
“Daar skort iets met die rekenaar”, kla die eienaar van ’n blink, nuwe motor toe hy van die handelaar se diensafdeling terugkom. “Hulle word beslis nie meer soos vroeër gemaak nie!” Sy vrou knik instemmend en sê: “Ek kan skaars ons motor onder al die ander uitken. Hulle lyk almal so eenders.”
EK IS ’n restoureerder en versamelaar van ou motors en dus hoor ek dikwels sulke klagtes van die eienaars van nuwe motors. Baie van hulle is lief vir ’n model wat hulle vroeër gehad het, al is die motor wat hulle nou gebruik oor die algemeen betroubaarder, veiliger en makliker om te bestuur. Kan dit wees dat hulle voorliefde vir “Ou Betsie” eerder uit aangename herinneringe aan genotvolle tye voortspruit as uit die motor se eintlike werkverrigting?
Die versameling van ou motors
My waardering vir ou motors—hulle restourasie en instandhouding—spruit uit die feit dat ek hulle beskou as kunswerke en as blyke van die smaak en die tegnologie van die tye en lande waarin hulle vervaardig is.
Wanneer baie versamelaars van dieselfde model hou en dit ’n skaars model is, skiet die motor se waarde die hoogte in. ’n Seldsame 1931-Bugatti Royale sportkoepee is byvoorbeeld op 19 November 1987 vir R27 225 000 op ’n veiling in Londen, Engeland, gekoop.
Maar vriende en bure staar meestal verbysterd na die nuutste kunsvoorwerp wat deur die versamelaar huis toe gesleep word. Hulle wonder of die geroeste wrak vol insekte nie eerder moes gebly het waar dit was nie. Die versamelaar sien egter reeds in sy geestesoog hoe die motor tot sy eertydse skitterende prag herstel is. Daarom glimlag hy en sê hy by homself: ‘Hulle word beslis nie meer soos vroeër gemaak nie.’
Is dit waar?
Ja, dit is waar. ‘Hulle maak motors nie meer soos vroeër nie.’ Ons kan in sommige opsigte daaroor bly wees en in ander opsigte jammer. Kom ons kyk na ’n paar modelle. ’n Ou Rolls-Royce is byvoorbeeld as die “beste motor in die wêreld” en “die veiligste vinnige motor in die wêreld” geadverteer. Dit kon binne ongeveer 24 sekondes van 0 tot 97 kilometer per uur versnel en het ’n topsnelheid van ongeveer 130 kilometer per uur gehad. Glad nie sleg vir ’n motor wat 2,27 ton weeg nie! Maar hoe sou jy hom tot stilstand bring? Die vervaardiger het, ooreenkomstig die feite, gespog dat die motor met behulp van ’n spesiaal ontwerpte servomeganisme wat aan die ratkas vas is, “geweldig meer remkrag” gehad het. Hoewel ’n gerestoureerde voorbeeld van daardie Rolls steeds tot sy oorspronklike spesifikasiewerkverrigting in staat is, sal dit nie vir vandag se bestuurstoestande geskik wees nie.
Al strek daardie Rolls-Royce sy ontwerper tot eer, het dit nie die voordeel van nog 60 jaar se kennis en ondervinding oor motors nie. Dit het dus nie hidrouliese en sluitwerende kragremme gehad nie en dit het nie sitplekgordels, stopligte, flikkerligte, verseëlde kopligte, interne botskussings, kopleunings en baie ander nuwighede wat die werkverrigting en veiligheid verbeter, gehad nie—dinge wat ons vandag as vanselfsprekend aanvaar of as die nuutste tegnologie beskou.
Die nuutste tegnologie?
Is al die toestelle wat ons aan vandag se motors sien werklik nuwe ontwikkelings? Nee. Baie van die opsionele toerusting en bybehore aan jou motor is jare gelede ontwikkel. Jy kon hierdie 1936-Packard met die volgende kenmerke koop: onderstelsmeerder, wat die onderstel deurentyd geolie het; rybeheer, wat die bestuurder in staat gestel het om die skokbrekers te verstel om by padtoestande aan te pas; motorolieverkoeler, wat die krukasolie in ’n spesiale hulsel waardeur enjinkoelmiddel gevloei het, gesirkuleer het om die olietemperatuur te stabiliseer.
Vir die model van die sestigerjare, soos die 1966-Ford Mustang, het daar ’n verskeidenheid en hoeveelheid opsionele toerusting beskikbaar gekom soos nooit vantevore nie. Massa geproduseerde motors teen billike pryse kon met allerhande enjingroottes, in ’n groot verskeidenheid kleure en met ’n skynbaar eindelose lys werkverrigtingsbybehore, asook bybehore vir liggaamlike gerief, bestel word. In baie gevalle kon dieselfde motor as ’n sedan, ’n afslaankap of ’n vloeirug verkry word. Hoewel honderdduisende van dieselfde model vervaardig is, kon jy, as jy sou verkies, een bestel wat presies na jou wense toegerus is.
Hulle lyk almal eenders!
Vandag se motors lyk om verskeie redes eenders. Huidige ontwerpe word blykbaar meer as ooit tevore deur die tegnologie en die ekonomie beïnvloed. Die gevolglike bakontwerp is ’n produk wat aansienlik beïnvloed word deur windtonneltoetse, wat deur ingenieurs gebruik word om die windweerstand te bepaal. Minder windweerstand het verbeterde petrolverbruik tot gevolg en dra tot beter padvastheid by.
Die finale bakontwerp word derhalwe grootliks beïnvloed deur die fisiese wette wat verband hou met pad- en lugweerstand, traagheidsvermoë en die verhouding tussen gewig en volume. Hierbenewens is daar sekere veiligheidsvereistes en verskillende passasiersbehoeftes, wat daartoe lei dat baie motors eenders lyk. Maar die publiek se begrip van wat stylvol is, kan natuurlik verander, en vervaardigers sal hulle daarby moet aanpas.
Ons kan dus met gemengde gevoelens sê: ‘Hulle word nie meer soos vroeër gemaak nie.’—Bygedra.
[Prente op bladsy 16, 17]
1929-Rolls-Royce P1 Faux Cabriolet
[Erkenning]
Rolls Royce Heritage Trust
1936-Packard Model 1401
1966-Mustang GT Fastback
[Foto-erkenning op bladsy 15]
Rolls Royce Heritage Trust