’n Heerlike Internasionale vrug

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN MEXIKO

CHRISTOPHORUS COLUMBUS en sy bemanning was moontlik die eerste Europeërs wat dit gedurende hulle verkenning van Wes-Indië in 1493 geproe het. Dit is aan die koning van Spanje gestuur, en ook hy was ingenome met die smaak daarvan. Seevaarders het dit regdeur die Amerikas bekend gemaak en dit in 1548 na die Filippynse Eilande geneem om gekweek te word.

Later, om en by 1555, is hierdie heerlike vrug na Frankryk geneem. Teen die agtiende eeu is dit reeds met trots as ’n luuksevrug op die tafels van party Europese konings uitgestal. Dit het so gewild geraak dat dit toe na die res van Europa en na Asië en Afrika versprei het. Dit word tans hoofsaaklik in Brasilië, Hawaii, Mexiko, die Filippyne, Thailand en ’n paar ander lande geoes waar die klimaat en grond daarvoor geskik is.

Ná ongeveer vyf eeue het dit plekke bereik wat ver van Amerika af is, waarvandaan dit oorspronklik gekom het. Ken jy die vrug waarvan ons praat? Dit is die heerlike pynappel.

In Mexiko het dit as matzatli bekend gestaan, in die Karibiese Eilande as ananá en in Sentraal- en Suid-Amerika as nana. Dit is blykbaar die Spanjaarde wat dit piña genoem het omdat dit soos die vrug (keël) van die denneboom lyk. Dit staan vandag in Spaans as piña of ananás bekend, terwyl dit in Afrikaans as pynappel bekend staan. Diegene wat dit al geproe het, stem saam dat dit baie lekker smaak, ongeag wat dit genoem word.

Die pynappel en sy plant

Hoe lyk ’n pynappel? Dit is ovaalvormig en groei in die middel van die plant. Die vrug word met ’n harde skil bedek, en aan die bokant is daar ’n kroon wat deur talle klein, halfhard groen blare gevorm word. Die pynappelplant self het lang, swaardvormige blare wat in verskeie rigtings uit die stingel groei. Die plant groei van 60 tot 90 sentimeter hoog, en die vrug kan van twee tot vier kilogram weeg.

Wanneer dit nog klein is, is dit soortgelyk aan ’n dennebol en die skil bly pers. Dit word groen wanneer dit groter is, en word gewoonlik geelgroen, groenoranje of rooierig wanneer dit ryp is. Wanneer die vleis ryp is, het dit ’n soet smaak—geurig en sappig.

Hoe word dit gekweek?

Hoe kweek jy ’n pynappel? Eerstens het dit grond nodig soos dié wat in tropiese gebiede gevind word—sanderig, ryk aan organiese materiaal, suur, met ’n lae soutinhoud en hoë voggehalte. Daarna moet een van die klein lote geplant word wat om die basis van die vrug groei en wat in die plant bly nadat die vrug geoes is. Of die kroon van die pynappel self kan afgesny en geplant word. ’n Mens sal egter geduldig moet wees om die vrug daarvan te kan geniet, want dit neem meer as ’n jaar om uit te groei en ’n oes te lewer.

Antonio, wat al meer as 25 jaar lank pynappels kweek, beskryf ’n sekere metode wat gebruik word: “’n Bietjie kalsiumkarbied moet in die middel van die plant gesit word voordat die vrug begin groei. Dit word gedoen sodat al die pynappels gelyktydig geoes kan word, aangesien party vinniger sal groei as ander as hulle toegelaat word om op natuurlike wyse te groei, en dit sal die oes moeiliker maak.”

Wanneer die pynappel uitgegroei is, maar nog nie ryp is nie, moet dit bedek word sodat dit nie deur die son gebrand word nie. Dit word met papier of met die blare van dieselfde plant bedek. Nadat die nodige tyd verstryk het, is die pynappel gereed om geoes te word. Sny die skil af en geniet dit in skywe! Maar wees versigtig. As jy die kern van die vrug eet, kan dit irritasie van die tong veroorsaak. Dit is waarom party mense net die vleis geniet en die kern weggooi.

As jy ’n soet en sappige pynappel wil proe, moet jy nie deur sy uiterlike voorkoms beïnvloed word nie. Terwyl hy ons een wys, verduidelik Antonio: “Party mense kies ’n pynappel aan die kleur van sy skil, hetsy groen of geel. Maar die vrug kan ryp wees al is sy skil nog groen. Jy moet dit met jou vingers tik. As dit hol, of leeg, klink, sal sy vleis wit en smaakloos wees. Maar as dit solied klink, asof dit vol water is, is dit reg om geëet te word—soet en sappig.” Daar is verskeie variëteite van hierdie vrug, maar die gewildste is die een wat gladde Cayenne (Cayena) genoem word.

’n Ware genot

Benewens die feit dat jy die heerlike smaak van die sap of van die vrug in skywe kan geniet, kan jy dit ook as ’n stroop geniet, wat in party lande in blikkies beskikbaar is. Die pynappel bevat ook voedingstowwe soos koolhidrate, vesel en vitamiene, hoofsaaklik A en C.

In Mexiko kan jy ’n verkwikkende drankie geniet wat van die skil van die pynappel gemaak word. Om dit self te maak, moet jy die skille twee of drie dae lank in ’n glashouer met water en suiker hou. Wanneer dit gegis het, kan jy dit as ’n koeldrank met ys bedien. Dit is ’n baie verkwikkende drankie met ’n soetsuur smaak wat tepache genoem word. Wil jy ’n glas vol hê? In die Filippyne word die pynappel gekweek om die vesels van sy blare te kry. Dit word gebruik om ’n dowwe wit, deurskynende en baie fyn tekstielstof te maak. Sakdoeke, handdoeke, gordels, hemde asook kinder- en damesrokke word daarvan gemaak.

In die afgelope paar eeue is die pynappel na baie lande uitgevoer waar dit nie gekweek word nie. Almal wat van die smaak hou, hoop dat die vrug verder oor die wêreld sal versprei tot genot van die mensdom.

[Foto-erkenning op bladsy 20]

Bo: Pynappel. Century Dictionary