Sout—iets waardevols
“JULLE is die sout van die aarde”, het Jesus vir sy dissipels gesê (Matteus 5:13). Die Arabiere sê: “Daar is sout tussen ons”, en die Perse beskryf iemand as “ontrou aan sout” (dislojaal of ondankbaar). Weens sout se eienskappe as preserveermiddel het die woord “sout” in antieke sowel as moderne tale die konnotasies van hoë agting en eer verkry.
Sout het ook ’n simbool van bestendigheid en duursaamheid geword. In die Bybel is ’n bindende verbond derhalwe “’n soutverbond” genoem, en om dit te bekragtig het die partye dikwels ’n maaltyd saam geëet, waartydens sout gebruik is (Numeri 18:19). Wanneer offerandes op die altaar geoffer is, moes sout volgens die Mosaïese Wet daarby gevoeg word, wat ongetwyfeld op vryheid van verdorwenheid gedui het.
Interessante feite uit die geskiedenis
Deur die geskiedenis heen was sout (natriumchloried) so waardevol dat oorloë daaroor gevoer is. Een van die oorsake van die Franse Revolusie was die hoë belasting wat Lodewyk XVI op sout gehef het. Sout was ook ’n waardevolle ruilmiddel. Moorse handelaars het sout vir goud verruil, een gram sout vir een gram goud, en party stamme in Sentraal-Afrika het stukke steensout as geld gebruik. Die Afrikaanse woord “salaris” kom van die Latynse woord salarium (van sal, sout), wat na die vroeë Romeinse soldate se lone verwys, waarvan ’n deel in sout uitbetaal is. Die Grieke het slawe met sout gekoop, wat aanleiding gegee het tot die uitdrukking: “Hy is sy sout nie werd nie.”
Gedurende die Middeleeue het sekere bygelowe in verband met sout ontstaan. Dit is as ’n onheilsteken beskou as iemand per ongeluk sout gemors het. In Leonardo da Vinci se skildery van die “Laaste Avondmaal” word Judas Iskariot byvoorbeeld uitgebeeld met ’n omgekeerde soutpot voor hom. Daarenteen is iemand se aansien, nog tot die 18de eeu toe, aangedui deur sy posisie ten opsigte van die soutpot by ’n formele ete, waar die geëerde posisie bo die soutpot, naby die hoof van die tafel, was.
Van vroeë tye af het die mens geleer om sout uit natuurlike soutwater, seewater en steensout te verkry. ’n Antieke Chinese farmakologiese verhandeling noem meer as 40 soorte sout en beskryf twee metodes van soutwinning wat verbasend ooreenstem met dié wat in ons dag gebruik word. Sonkrag word byvoorbeeld gebruik om sout uit seewater te verkry by die grootste sonkragsoutmyn ter wêreld, wat aan die kus van die Sebastian Vizcaino-baai in Baja California Sur, Mexiko, geleë is.
Interessant genoeg, as al die oseane in die wêreld heeltemal opgedroog word, sou dit, volgens die Encyclopædia Britannica, na raming “ten minste 4,5 miljoen kubieke myl [19 miljoen km3] steensout lewer, oftewel sowat 14,5 keer die grootte van die hele Europese vasteland bo die hoogwatermerk”. En die soutinhoud van die Dooie See is ongeveer nege keer hoër as dié van die oseaan!
Hoe sout vandag gebruik word
Vandag is sout nog steeds waardevol, en dit word onder meer gebruik om kos te geur, vleis te preserveer en seep en glas te vervaardig. Maar ’n besonder interessante gebruik is op die gebied van openbare gesondheid. In baie lande van die wêreld word sout byvoorbeeld met jodium verryk as ’n maatreël teen ’n endemiese jodiumtekort, wat gekenmerk word deur die voorkoms van goiter (’n vergroting van die skildklier) en in ernstige gevalle deur verstandelike vertraging. En in party lande word fluoried by sout gevoeg om tandbederf te voorkom.
Sout is noodsaaklik vir goeie gesondheid—dit reguleer bloedvolume en bloeddruk. Maar wat van die omstrede verband tussen soutinname en hoë bloeddruk? Dokters beperk gewoonlik die sout- en natriuminname van pasiënte met hipertensie. Ongeveer ’n derde tot die helfte van mense met hoë bloeddruk is sensitief vir sout. In hulle geval het ’n laer soutinname tot laer bloeddruk gelei.
Sout maak kos beslis smaakliker, soos ons uit Job se vraag kan aflei: “Sal smaaklose dinge sonder sout geëet word?” (Job 6:6). Ons kan waarlik dankbaar wees teenoor ons Skepper, “wat aan ons alles ryklik vir ons genot verskaf”, ook daardie waardevolle geurmiddel sout.—1 Timoteus 6:17.
[Prent op bladsy 15]
’n Paar van die talle soorte sout (kloksgewys van bo af): (1) ‘Alaea-seesout, Hawaii; (2) fleur de sel, Frankryk; (3) organiese onverwerkte seesout; (4) sel gris (grys sout), Frankryk; (5) growwe seesout; (6) gemaalde swart sout, Indië