Bass Rock—Waar seeganse bymekaarkom

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN BRITTANJE

DIE enorme Bass Rock is sowat 110 meter hoog en ongeveer twee kilometer in omtrek. Dit lê langs die kus noordoos van Edinburg, Skotland, by die ingang van ’n riviermonding wat die Firth of Forth genoem word. Dit is die tuiste van tot 100 000 seeganse, ’n tiende van die wêreldbevolking van hierdie fassinerende seevoël.a

In die vroeë 20ste eeu is seeganse as voedsel gejag. Hulle vet is gebruik vir mediese doeleindes en hulle vere was gesog vir beddegoed. Die vere van sowat 300 voëls was nodig om net een matras te maak. Hulle eiers, wat vroeër as ’n lekkerny beskou is, word vandag oor die algemeen as onsmaaklik beskou.

Seeganse kan tot 30 jaar lank lewe, en pare bly gewoonlik lewenslank bymekaar. Hulle is trekvoëls, en in Januarie keer hulle terug na dieselfde nesplekke, wat hulle met alle mag verdedig. Op Bass Rock is hierdie neste, wat van seewier en gras gemaak word, net sowat ’n meter van mekaar af. Die voëls verkies winderige plekke, waar hulle vertikaal kan opstyg en land.

Dit is interessant om seeganse dop te hou. Wanneer ’n voël sy nek strek sodat sy snawel in die lug in wys, dui dit aan dat hy gereed maak om op te styg. Wanneer hy laag buig en met uitgespreide vlerke voor ’n ander voël staan, is dit ’n waarskuwing dat hy gereed is om sy nes te verdedig. Twee voëls wat paar, voer as ’t ware ’n swaardgeveg met hulle snawels, en die wyfie gee aan haar maat toe wanneer hy haar nek liggies byt. Seeganse maak een kuiken per jaar groot, en enigeen van die ouers sal die eier uitbroei deur ’n gewebde poot daarop te sit om dit warm te hou.

Die volwasse seegans is wit, met kenmerkende swart vlerkpunte en ’n vlerkspan van tot twee meter. Die kuiken daarenteen is swart met wit spikkels. Binne 12 weke nadat hy uitgebroei het, is die guga (soos die jong seegans genoem word) swaarder as sy ouers. Hy het ekstra vetlae wat hom van energie sal voorsien vir sy uiteindelike migrasie.

Die jong seegans begin sy onafhanklike lewe wanneer hy vir die eerste keer in die see spring, waar hy alleen rondswem. Maar die meeste jong voëls oorleef nie die sprong nie omdat hulle teen ’n krans moet afgly en dikwels ’n been of vlerk breek. Die voëls wat veilig in die water land, leer instinktief om vis te vang. Uiteindelik migreer hulle, dikwels so ver as Wes-Afrika, en hulle keer moontlik eers ná drie of vier jaar terug na Bass Rock.

Dit is wonderlik om te sien hoe seeganse in die see induik om vis te vang. Hulle bereik ’n spoed van 100 kilometer per uur. Net voordat hulle die water vanaf ’n hoogte van sowat 30 meter tref, word hulle vlerke teruggetrek sodat dit soos ’n pylpunt lyk en word hulle neusgate geseël. ’n Beskermende vlies bedek hulle oë. Terselfdertyd versag lugsakkies onder die vel die skok wanneer die liggaam die water tref, en die slag kan so hewig wees dat die water hoog in die lug spat. Vis word soms deur die slag katswink geslaan.

Wanneer seeganse onder die water is, gebruik hulle hulle vlerke en pote om rond te swem en hulle prooi te vang. Hulle eet makriel, sprotte, haring en sandpalings. Hulle kan sowat 30 uur op ’n slag visvang. Dit is bekend dat party seeganse so ver oos as die kus van Noorweë visvang.

Bass Rock is ook die tuiste van sowat tien ander seevoëlsoorte. Maar die steeds toenemende seeganskolonie maak dit vir hulle moeilik op die eiland. In vroeër jare, sedert omstreeks die 1400’s, het mense na Bass Rock gegaan om te bid en te peins. Later is dit met vestingwerke versterk en ’n tyd lank as ’n strafkolonie gebruik. Hoewel die vuurtoring, wat in 1902 gebou is, nie meer beman word nie, straal dit nog steeds sy waarskuwingslig oor die riviermonding uit.

Die vuurtoringwagter se tuin het lankal weer ’n wildernis geword, en die seeganse het oorgeneem. Besoekers word op gewilde bootritte van die klein hawe van North Berwick af om die eiland geneem sodat hulle die voëls van naderby kan sien. Dit is ’n heerlike rit—mits die see kalm is.

Maar selfs gedurende die kwaaiste storms sal besoekers nie teleurgesteld wees nie—danksy moderne tegnologie. ’n Spesiale video-aanbieding by North Berwick se Skotse Seevoëlsentrum dek elke aspek van die lewe op Bass Rock. Ongeag wat ’n besoeker dus besluit om te doen, hy kan na hierdie uitsonderlike duikers van Bass Rock gaan kyk. Die ondervinding is werklik onvergeetlik.

[Voetnoot]

[Prent op bladsy 27]

Seeganse duik teen ’n spoed van tot 100 kilometer per uur

[Erkenning]

© NHPA/Bill Coster

[Foto-erkennings op bladsy 26]

Twee seeganse: Stefan Ernst/Naturfoto-Online; agtergrond: Jörn Meier/Naturfoto-Online