Osteoporose—’n Stille siekte
Anna, wat 19 jaar oud is, het goed herstel van die eetversteuring anorexia nervosa toe sy skielik inmekaargesak het weens ondraaglike rugpyn. Twee van haar lendewerwels het meegegee, waarna sy vyf sentimeter korter was. Osteoporose was hiervoor verantwoordelik.
“OSTEOPOROSE” beteken letterlik “poreuse been”. Dit word ’n stille siekte genoem omdat daar dikwels geen simptome van beenverlies is totdat die bene so verswak het dat skielike inspanning, ’n stamp of ’n val ’n beenbreuk tot gevolg het nie. Sulke beenbreuke is algemeen by die heupe, ribbes, werwels of handgewrigte. Mense assosieer osteoporose gewoonlik met verswakte, bejaarde vroue. Maar soos Anna se geval toon, kan selfs jongmense osteoporose kry.
’n Ernstige gesondheidsgevaar
Die Internasionale Stigting vir Osteoporose sê: “In die Europese Unie is daar een persoon elke 30 sekondes wat ’n been breek weens osteoporose.” In die Verenigde State het 10 miljoen mense osteoporose en loop ’n verdere 34 miljoen die gevaar om dit te kry weens lae beenmassa. Daarbenewens berig die Amerikaanse Nasionale Gesondheidsinstitute dat “een uit elke twee vroue en een uit elke vier mans wat 50 jaar en ouer is, weens osteoporose ’n beenbreuk in hulle leeftyd sal opdoen”. En die vooruitsigte word nie beter nie.
Die Bulletin of the World Health Organization sê dat die aantal beenbreuke weens osteoporose na verwagting oor die volgende 50 jaar wêreldwyd sal verdubbel. Hierdie skatting is waarskynlik gebaseer op die verwagte toename in die bejaarde bevolking. Die gevolge is nietemin skrikwekkend. Baie mense raak gestremd of sterf selfs as gevolg van osteoporose. Byna 25 persent van pasiënte wat 50 jaar of ouer is en wat ’n heup gebreek het, sterf binne ’n jaar ná die beenbreuk weens mediese komplikasies.
Loop jy die gevaar?
Onlangse studies toon dat oorerflikheid ’n groot risikofaktor is. Wanneer ouers ’n geskiedenis van heupbreuke het, is die risiko moontlik twee keer groter dat hulle kinders dieselfde beenbreuk sal opdoen. Nog ’n risikofaktor is ondervoeding as ’n fetus, wat lae beendigtheid tydens kinderjare tot gevolg het. Dan is daar die ouderdomsfaktor. Hoe ouer mense word, hoe swakker word hulle bene gewoonlik. Sekere mediese toestande, soos Cushing se siekte, suikersiekte en ’n ooraktiewe skildklier, kan ook bydra tot die ontwikkeling van osteoporose.
Menopouse in vroue lei tot ’n afname in estrogene wat beenmassa beskerm. Daarom ly byna vier keer meer vroue as mans aan osteoporose. ’n Estrogeentekort as gevolg van die chirurgiese verwydering van ’n vrou se eierstokke kan tot vroeë menopouse lei.
Die risikofaktore vir osteoporose waaroor ’n mens beheer het, sluit eetgewoontes en lewenstyl in. ’n Dieet wat min kalsium en vitamien D bevat, is ’n bydraende faktor tot beenverswakking. Oormatige soutinname kan die risiko vergroot, want dit veroorsaak dat die liggaam meer kalsium uitskei. Oormatige gebruik van alkohol, wat dikwels met ondervoeding gepaardgaan, dra ook tot beenverlies by.
Soos aan die begin gemeld is, het Anna weens ’n eetversteuring aan osteoporose gely. Hierdie versteuring het tot voedingstekorte, lae liggaamsgewig en selfs ’n afwesigheid van menstruasie gelei. Gevolglik het haar liggaam nie meer estrogene vervaardig nie, wat aanleiding gegee het tot beenverswakking.
’n Bykomende faktor wat tot die ontwikkeling van osteoporose kan lei, is ’n lewenstyl van beperkte fisiese bedrywigheid. Rokery is ook ’n groot risikofaktor, aangesien dit beenmineraaldigtheid kan laat afneem. Volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie kan omtrent 1 uit elke 8 heupbreuke aan rokery toegeskryf word. Studies toon egter dat beenverlies en die gevaar van ’n beenbreuk afneem wanneer ’n persoon ophou rook.
Voorkoming van osteoporose
Die grondslag vir die voorkoming van osteoporose word tydens die kinderjare en adolessensie gelê. Dit is wanneer 90 persent van ’n mens se totale beenmassa bereik word. Kalsium, ’n noodsaaklike voedingstof vir ’n sterk beenstruktuur, word hoofsaaklik in die bene geberg. Party van die vernaamste bronne van kalsium is melk en suiwelprodukte, soos jogurt en kaas; geblikte sardientjies en salm (wat met die grate geëet word); amandels; hawermout; sesamsaad; tofoe en donkergroen blaargroentes.
Die liggaam het vitamien D nodig om kalsium te kan absorbeer. Hierdie vitamien word tydens blootstelling aan sonlig in die vel vervaardig. Manuel Mirassou Ortega, ’n dokter in interne geneeskunde en lid van die Mexikaanse Vereniging vir Been- en Mineraalmetabolisme, het verduidelik: “Tien minute se blootstelling aan die son elke dag help om die ontwikkeling van osteoporose te voorkom omdat dit ’n persoon van ongeveer 600 eenhede vitamien D voorsien.” Hierdie vitamien kan ook gevind word in voedselsoorte soos eiergeel, seevis en lewer.
Die belangrikheid van oefening om osteoporose te voorkom, kan nouliks oorbeklemtoon word. Gedurende die kinderjare en adolessensie help oefening ’n persoon om beenmassa te vermeerder, en tydens bejaardheid help dit om die verlies van beenmassa te voorkom. Gewigdraende en weerstandsoefeninge—dié waarin spiere teen swaartekrag of ander kragte werk sonder om die bene en gewrigte te ooreis—word die meeste aanbeveel. Om te stap, trappe te klim en selfs te dans, is eenvoudige maar doeltreffende gewigdraende oefeninge.a
Voorkoming kan beslis baie help om hierdie stille siekte te bekamp. Soos ons gesien het, kan dit insluit dat ’n mens jou dieet en lewenstyl verander om beenmassa te behou en beensterkte te verbeter. Die meeste mense wat ’n onaktiewe lewe lei, sal dit weliswaar baie moeilik vind om hulle lewenstyl te verander. Maar watter voordele sal diegene tog geniet wat die poging aanwend om dit te doen! Hulle kan onder andere voorkom dat hulle een van die miljoene regoor die wêreld is wat aan osteoporose ly.
[Voetnoot]
a Oormatige oefening, in so ’n mate dat ’n vrou se menstruasie ophou, kan bros bene veroorsaak weens ’n estrogeentekort. Daar word aanbeveel dat vroue wat ouer as 65 is, ’n beendigtheidstoets ondergaan om vas te stel of daar beenverlies is en hoe erg dit is. In gevalle van erge beenverlies is medikasie dalk beskikbaar om osteoporose te voorkom en te behandel. Maar die risiko’s sowel as die voordele moet in ag geneem word voordat daar met behandeling begin word.
[Lokteks op bladsy 21]
Voorkoming kan insluit dat ’n mens jou dieet en lewenstyl verander om beenmassa te behou en beensterkte te verbeter
[Venster/Prente op bladsy 19]
Osteoporose is ’n beensiekte wat gekenmerk word deur lae beendigtheid en ’n afname in beensterkte, wat tot verswakte bene en vatbaarheid vir beenbreuke lei. Dit kan gediagnoseer word deur middel van ’n laestralingskandering, wat beenmineraaldigtheid meet.
[Prente]
Gesonde been
Osteoporose
[Erkenning]
© BSIP/Photo Researchers, Inc.
[Prent op bladsy 20]
Gewigdraende en weerstandsoefeninge help om die verlies van beenmassa te voorkom
[Prent op bladsy 20]
Amandels en suiwelprodukte is uitstekende bronne van kalsium