Ware vryheid vir die Majas

WIE het nog nooit van die Majas gehoor nie? Elke jaar reis duisende toeriste na die Yucatán-skiereiland in Mexiko om die indrukwekkende piramides te bewonder, soos dié by Chichén Itzá en Cobá. Die Majas was nie net merkwaardig weens hulle vernuf op ingenieursgebied nie, maar ook weens hulle prestasies in die skryfkuns, wiskunde en sterrekunde. Hulle het ’n gesofistikeerde stelsel van hiëroglifiese skrif, die begrip van die nul en ’n 365-dag-kalender met aanpassings soortgelyk aan die skrikkeljaar ontwikkel.

Maar wat godsdiens betref, sien ons ’n heel ander prentjie. Die Majas was politeïste; hulle het gode van die son, maan, reën en mielies aanbid, om maar net ’n paar te noem. Hulle priesters was ywerige sterrekykers. Hulle aanbidding het die gebruik van wierook en beelde, selfverminking, rituele bloedlating en menseoffers—van gevangenes, slawe en veral kinders—ingesluit.

Die koms van die Spanjaarde

Dít was die komplekse beskawing wat die Spanjaarde aangetref het toe hulle vroeg in die 16de eeu daar aangekom het. Die conquistadores, soos die Spaanse fortuinsoekers genoem is, het ’n tweeledige doel gehad: die verkryging van nuwe land en rykdom en die bekering van die Majas tot Katolisisme om hulle van barbaarse heidense gebruike te bevry. Het die Spaanse verowering ware vryheid vir die Majas gebring, hetsy op godsdiens- of enige ander gebied?

Die Spanjaarde, insluitende die geestelikes van die Katolieke Kerk, het beslag gelê op die gemeenskaplike land wat die Majas van vervloë tye af vir hulle tradisionele kap-en-brand-landboumetode gebruik het. Hierdie beslaglegging het groot ontbering en vyandigheid tot gevolg gehad. Die koloniste het ook beheer oorgeneem oor die diep sinkgate wat feitlik die enigste bron van water op die Yucatán-skiereiland was. Die Majas het nog swaarder gekry toe die kerk hulle ’n jaarlikse hoofbelasting opgelê het—12 1/2 reaala vir elke man en 9 vir elke vrou—benewens die swaar staatsbelasting wat hulle reeds moes betaal. Die Spaanse grondeienaars het die situasie uitgebuit deur die kerkbelasting namens die Majas te betaal en hulle dan te dwing om as dagloners te werk vir wat hulle skuld, wat hulle niks meer as slawe gemaak het nie.

Die priesters het ook geld gevra vir kerkdienste, soos doopplegtighede, troues of begrafnisse. Deur middel van die grondoorname, die hoofbelasting en die fooie het die kerk hom ten koste van die Majas verryk. Die plattelanders is as inherent bygelowig en onkundig beskou. Die geestelikes en ander in gesagsposisies het dus geregverdig gevoel om die Majas met swepe te slaan om dissipline af te dwing en hulle van bygelowigheid te bevry.

Die Kasteoorlog

Die Majas het begin terugkap deur die kerkbelasting te weerhou, hulle kinders uit kerkskole te neem, van katkisasieklasse weg te bly en te weier om op die haciendas, of plantasies, te werk. Maar dit het net meer wrede behandeling tot gevolg gehad. Die situasie het in 1847 ’n kookpunt bereik—ná omtrent 300 jaar van Spaanse oorheersing. Die Majas het teen die “blankes” in opstand gekom in wat die Kasteoorlog genoem word.

Rebelleleiers het ’n orakel, die sogenaamde Sprekende Kruis, waardeur ’n buikspreker oorlog tot die dood toe verkondig het, as saamtrekpunt gebruik. Die oorlog was ’n ramp vir die Majas. Teen die tyd dat dit in 1853 amptelik tot ’n einde gekom het, is sowat 40 persent van die Majas van die Yucatán doodgemaak. Vyandelikhede het nietemin nog 55 jaar lank van tyd tot tyd opgevlam. Uiteindelik kon die Majas hulle van die Spanjaarde se juk bevry, en daar is begin met grondhervorming. Maar wat van godsdiensvryheid?

Geen ware vryheid nie

Nóg die invoering van Katolisisme deur die Spaanse verowering nóg die Kasteoorlog het die Majas ware vryheid gebring. Vandag bestaan daar nog ’n soort sinkretiese, of vermengde, godsdiens wat voor-Spaanse volkstradisies met Rooms-Katolieke tradisies kombineer.

Die boek The Mayas—3000 Years of Civilization sê oor die hedendaagse Majas: “Die Majas vereer hulle ou natuurgode en hulle voorouers in die veld, grotte en berge . . . en aanbid terselfdertyd heiliges in die kerk.” Die god Quetzalcoatl, of Kukulcán, word gelykgestel aan Jesus, en die maangodin aan die maagd Maria. Daarbenewens is die aanbidding van die heilige ceiba-boom vervang met die verering van die kruis, wat die mense nog steeds natgooi asof dit ’n lewende boom is. Kruise het nie afbeeldings van Jesus op nie, maar word eerder met ceiba-bloeisels versier.

Uiteindelik ware vryheid!

In onlangse jare het Jehovah se Getuies in Mexiko ’n grootskaalse Bybelonderrigkampanje onder die Majas onderneem. Bybellektuur, soos hierdie tydskrif, is in die Majas se moedertaal aan hulle beskikbaar gestel om hulle te help om te verstaan wat God se voorneme vir die mensdom is. Wat was die gevolg? Tans is daar ongeveer 6 600 Majasprekende verkondigers van die goeie nuus van die Koninkryk in 241 gemeentes van Jehovah se Getuies in die gebied. Was dit vir die Majas maklik om los te breek van hulle tradisionele opvattings sodat hulle Bybelwaarhede kon aanneem?

Dit was vir baie opregte Majas ’n stryd. Marcelino en sy vrou, Margarita, het hulleself as ywerige Katolieke beskou. Elke jaar het hulle hulde aan die kruis gebring deur dit van die kerk na hulle huis te dra, waar hulle diereoffers gebring en daarna die offerandes saam met familielede en vriende geëet het. Toe het Jehovah se Getuies hulle besoek en die Bybel met hulle begin studeer. “Ons het besef dat wat ons leer, die waarheid is”, sê hulle, “maar ons het gedink dat die geeste ons sou aanval as ons ons vorige opvattings die rug toekeer.” Hulle het nogtans voortgegaan met hulle Bybelstudie. “Geleidelik het Bybelwaarheid in ons hart ingesink”, sê Marcelino. “Dit het ons die moed gegee om met ons familie en vriende te praat oor wat ons uit die Bybel geleer het. Ons is nou bly dat ons vry is van die bygelowe wat ons lewe oorheers het. Ons is net jammer dat ons nie vroeër begin het nie. Ons wil vir die verlore tyd vergoed deur ons in te span om ander van die wonderlike waarhede in die Bybel te vertel.”

Alfonso, wat 73 is, was ’n vroom Katoliek. In sy dorp het hy die godsdiensfeeste gereël, wat misse, dansery en kos en drank vir almal teenwoordig ingesluit het. Daar was ook stiergevegte. “Gewoonlik het mense by hierdie feeste dronk geword en begin baklei”, sê hy. “Hoewel ek die feeste geniet het, het ek gevoel dat my godsdiens iets kortkom.” Toe Jehovah se Getuies vir Alfonso getuig het, het hy ’n Bybelstudie aanvaar. Ondanks swak gesondheid het hy vergaderinge by die Koninkryksaal begin bywoon. Nou het hy al sy vorige godsdiensgebruike laat vaar en gebruik hy elke geleentheid om diegene wat hom by sy huis kom besoek, te vertel van die dinge wat hy geleer het.

Dit is net ’n paar voorbeelde van die talle opregte Majas wat nou ware godsdiensvryheid geniet. Ja, die nakomelinge van die bouers van die indrukwekkende piramides in die Yucatán is nog steeds hier. Hulle praat nog steeds dieselfde taal. Baie lewe amper net soos hulle voorouers in klei-en-lat-huise met dakke wat van palmtakke gemaak is. Hulle kweek hulle mielies en katoen deur van dieselfde kap-en-brand-metode gebruik te maak. Maar nou het die waarheid van God se Woord baie van die Majas bevry van slawerny aan godsdiensleuens en bygelowigheid. Hulle besef ten volle wat Jesus se kragtige woorde beteken: “Julle sal die waarheid ken, en die waarheid sal julle vrymaak.”—Johannes 8:32.

[Voetnoot]

[Kaart op bladsy 13]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

Gebied onder eertydse Maja-invloed

Golf van Mexiko

MEXIKO

Yucatán-skiereiland

Chichén Itzá

Cobá

BELIZE

GUATEMALA

HONDURAS

EL SALVADOR

[Prent op bladsy 13]

Maja-ruïnes, Chichén Itzá

[Prent op bladsy 15]

Marcelino en sy vrou, Margarita, vertel ander van die goeie nuus in die Yucatán