Brand! Watter brandblusser moet jy gebruik?

HOE dikwels loop ons reg verby daardie stil, klein wag teen die muur sonder om eers vir ’n oomblik aan hom te dink! Maar eendag keer hy dalk dat ons kantoor of fabriek of selfs ons huis in vlamme opgaan. Draagbare brandblussers kan help voorkom dat ’n klein probleem—’n pan wat op die stoof brand of gordyne wat deur ’n verwarmer aan die brand gesteek is—handuit ruk. Soos slaggereed wapens is hulle ontwerp om ’n wrede vyand uit te wis voordat dit in krag begin toeneem.

Omdat hierdie vyand baie vorme aanneem—soos houtbrande, olie- en gasbrande, elektriese brande—kom draagbare brandblussers ook in baie vorme voor. Jy wil natuurlik jou vyand en ook jou wapens leer ken. Dit beteken egter nie dat jy die kennis van ’n professionele brandweerman moet hê nie, maar dit beteken wel dat jy ’n paar basiese beginsels moet ken. Wat sou jy byvoorbeeld in die volgende situasie gedoen het?

’n Bakker het ’n rak met 20 nuwe, goed gesmeerde panne in ’n oond warm gemaak toe hy brood wou bak. Maar die termostaat was stukkend, en die temperatuur het die hoogte ingeskiet en die olie laat rook. Die bakker, met handskoene aan sy hande, het die oond vinnig oopgemaak en die rak uitgetrek. Maar deur dit te doen, het hy die rokende olie aan ’n groot hoeveelheid lug blootgestel. Boem! Selfontbranding het vlamme na die plafon laat opskiet. Die bakker is ongedeerd daar weg en keer binne sekondes terug met ’n koolstofdioksiedbrandblusser en blus die vuur vinnig. Maar onmiddellik het meer rook gevorm, en die olie het weer aan die brand geslaan. Hierdie proses is vier keer herhaal! Omdat die bakker bang was dat die brandblusser gou leeg sou word, het hy ’n brandkombers uit ’n nabygeleë houer geruk en dit oor die rak gegooi. Tot sy verligting het dit die brand geblus—en dit het nie weer opgevlam nie.

Ons wil natuurlik die beste wapens tot ons beskikking gebruik om ’n klein, maar gevaarlike brand te blus. Maar as die bakker van selfontbranding geweet het—’n groot moontlikheid wanneer daar ook al rook is—het hy dalk eenvoudig net die oond afgeskakel, die deure toegehou en die oond natuurlik laat afkoel. Of miskien sou hy eers die brandkombers gebruik het en dan, as dit nodig was, die koolstofdioksiedbrandblusser. Hoe dit ook al sy, die ondervinding toon die waarde daarvan om ’n basiese kennis van brande te hê en hoe om hulle op die beste manier te blus.

Die “driehoek” wat brande veroorsaak

Die sogenoemde vuurdriehoek is ’n logiese formule wat die vereistes vir verbranding uiteensit: brandstof plus suurstof plus hitte is gelyk aan vuur. As ’n mens net een bestanddeel verwyder, blus jy nie net die vuur nie, maar voorkom jy ook ander brande. Kom ons kyk hoe dit werk.

BRANDSTOF: Soos ons, gaan vure dood sonder voedsel. Brandweermanne gebruik hierdie beginsel in woud- en bosbrande wanneer hulle ’n voorbrand maak in die pad van ’n vuur. In die kombuis is dit dalk net nodig om die gas toe te draai om die brandstof te verwyder. Op ander plekke kan dit egter moeilik wees, indien nie onmoontlik nie, om die brandstof te verwyder.

SUURSTOF: ’n Vuur moet ook, soos ons, asemhaal. As jy ’n graafvol grond of ’n brandkombers oor ’n vuur gooi, smoor jy dit. Terloops, die suurstofvlak hoef nie tot nul te daal voordat ’n vuur versmoor nie. As jy die suurstofvlak verminder van die normale 21 persent in die lug rondom ons tot 15 persent, sal baie stowwe—soos vlambare vloeistowwe en selfs sommige vaste stowwe—ophou brand.

HITTE: Die hitte om ’n brand te begin, kan afkomstig wees van ’n draagbare verwarmer, ’n stoof, drade na ’n oorlaaide kragpunt, ’n vonk of vuurkooltjie, weerlig of die hitte wat voortgebring word deur verrotte plante, vlugtige chemikalieë of heelwat ander dinge. Onthou, as jy rook sien, veral van vet of kokende olie oor ’n hittebron, kan selfontbranding enige oomblik plaasvind.

Spesiaal ontwerp vir allerhande klein brande

Hoewel baie huise nie brandblussers het nie, vereis die wet dikwels dat fabrieke, kantore en openbare geboue daarmee toegerus moet word. Die basiese soorte is: water, nat chemikalieë, skuim, droë poeier en koolstofdioksied. Halongasbrandblussers word al hoe minder gebruik omdat dit glo die aarde se osoonlaag beskadig. Om gebruikers te help sodat hulle die regte brandblusser in ’n noodgeval kies, het die meeste brandblussers etikette met prente op wat aandui waar dit gebruik en nie gebruik kan word nie, of hulle kan ’n kleurkode ophê. En die meeste word vir ’n spesifieke brand met ’n letter, soos A, B of C, geklassifiseer. Die dryfmiddel, of saamgeperste gas, dwing die aktiewe bestanddeel deur die spuitpunt teen ’n hoë snelheid wanneer die sneller gedruk word. Omdat brandblussers gas onder druk bevat, moet dit van tyd tot tyd getoets word. En brandblussers moet altyd naby uitgange gemonteer word en moet maklik bereik kan word. Kom ons kyk nou kortliks na elke soort brandblusser.

Brandblussers met droë poeier verhinder verbranding chemies en is basies die universele brandbestryder. Droë poeier blus nie net klas A- sowel as klas B-brande doeltreffend nie, maar is ook nuttig wanneer klas C-brande (elektriese toerusting) bestry word. Dit is te verstane dat hierdie meerdoelige brandblusser uitstekende beskerming vir jou huis bied. Droë poeier is geneig om ’n plek te bemors—maar ’n gemors is dalk net ’n geringe prys om te betaal!

Waterbrandblussers wat onder druk is, is geskik vir brande wat deur papier, hout, plastiek, vullis of tekstielstowwe veroorsaak word. Dit word dikwels klas A-brande genoem. Water is ’n doeltreffende blusmiddel weens die groot vermoë daarvan om hitte te absorbeer. As daar genoeg water is, absorbeer dit eenvoudig die hitte vinniger as wat die vuur dit kan skep, en sodoende gaan die vuur dood. Maar moenie water op vlambare vloeistowwe gebruik nie. Jy versprei net die vuur—teen ’n verwoestende tempo! Omdat water ook ’n geleier van elektrisiteit is, moet jy dit of enige brandblusser met water nie gebruik waar daar dalk lewendige kragdrade is nie.

Brandblussers met nat chemikalieë bestaan uit ’n oplossing van alkaliese soute in water wat onder druk is, en dit is veral doeltreffend in die geval van vet en kookolie, maar nie in die geval van petroleumprodukte nie. Hulle is ook doeltreffend in die geval van klas A-brande.

Skuimbrandblussers blus nie net klas A-brande goed nie, maar ook brande waarby vlambare vloeistowwe (masjiensmeermiddels, brandstof, verf) betrokke is, wat oor die algemeen as klas B-brande bekend staan. Daar is twee soorte skuimbrandblussers, daarom moet jy seker maak watter een die beste aan jou behoeftes voldoen. Wanneer die skuim op ’n brandende vloeistof gespuit word, vorm dit ’n ondeurdringbare laag wat vlambare dampe smoor en suurstof uithou. Skuim moet derhalwe versigtiger aangewend word sodat dit nie met die vloeistof meng nie, maar eerder egalig daaroor versprei. Wees versigtig om nie skuim naby elektrisiteit te gebruik nie.

Koolstofdioksiedbrandblussers kan gebruik word om feitlik alle brande te blus, behalwe gasbrande. In beginsel verplaas die koolstofdioksied basies die suurstof. Maar soos ons vroeër gesien het, is selfontbranding moontlik as die brandende stof sy hitte behou. Koolstofdioksied is ’n gas, daarom sal ’n plek wat winderig en ruim is die doeltreffende werking daarvan beperk. Die feit dat dit nie mors nie, maak dit die ideale brandblusser om op delikate masjinerie en elektroniese toerusting te gebruik. In klein ruimtes kan koolstofdioksied egter versmoring veroorsaak. As jy dit dus in so ’n omgewing gebruik, moet jy seker maak dat jy die plek verlaat as die brand geblus is en die deur agter jou toemaak.

Die brandkombersa is ’n handige brandbestryder en is ideaal vir klein, beheerbare vure soos dié wat op ’n kombuisstoof of op ’n klein gedeelte van ’n mat begin. Neem bloot die kombers uit sy netjiese muurrakkie, hou dit voor jou oop om jouself teen die vlamme te beskerm en gooi die kombers oor die vuur. As dit moontlik is, skakel die hitte onmiddellik af as jy dit natuurlik nog nie gedoen het nie.

Brandkomberse kan ook jou lewe red as jou klere aan die brand slaan. As dit gebeur, moet jy hierdie lewensbelangrike reël onthou: “Stop, val en rol.” Moenie hardloop nie; dit vererger net die vlamme. As jy of enigiemand anders jou in ’n brandkombers kan toedraai terwyl jy rol, sal jy die vlamme selfs vinniger blus.

Iets beters as brandblussers

Die beste beskerming teen brande is natuurlik brandvoorkoming; lê dus goeie oordeel aan die dag. Hou vuurhoutjies en aanstekers buite die bereik van kinders. Verwyder alle materiale op of naby jou stoof wat aan die brand kan slaan. Moenie iets kook terwyl jy klere met lang, loshangende moue dra wat aan die brand kan slaan nie. Installeer rookverklikkers in jou huis.

Hier is nog ’n paar wenke. Moet nooit elektriese kragpunte of verlengingskoorde oorlaai nie. Moenie vet of olie wat op ’n warm stoof staan, alleen laat nie. Wees versigtig waar jy draagbare verwarmers sit. As jy vloeibare gassilinders naby die huis het, draai die veiligheidskleppe—’n potensiële blaaslamp in ’n brand—weg van die gebou af. Gebruik smeltdraadjies met die regte weerstand. Vervang elektriese koorde wat beskadig is.

Het jy al daaraan gedink om brandoefeninge in die huis te hou? Dit kan werklik lewens red. Reël met die gesin om op ’n spesifieke plek te ontmoet—enige voorafbepaalde veilige plek wat maklik in die dag of nag gekry kan word. En delegeer verantwoordelikhede: Wie sal babas of gestremdes na veiligheid neem? Wie gaan die brandweer bel? Ja, oefeninge red lewens, omdat die regte prosedure geoefen word sodat dit outomaties en vinnig gedoen kan word.

As die ergste sou gebeur

Onthou: Besittings kan vervang word, maar nie lewens nie. Moenie jou lewe waag om ’n brand te blus nie. As dit egter veilig is om voort te gaan en die brand te blus, moet jy dit op so ’n manier doen dat jy by ’n uitgang kan ontsnap. Maar as jy twyfel of jy die regte brandblusser het of as jy bang is dat die brand te groot is, gee vinnig pad en bel die brandweer.

Let ook daarop dat rook, veral giftige rook van sintetiese stowwe, meer mense doodmaak as vlamme—dit kan iemand in minder as twee minute doodmaak! Wanneer jy dus uit ’n brandende gebou ontsnap, moet jy na aan die grond bly. Daar is minder rook nader aan die vloer, en die lug is koeler. Indien moontlik, moet jy ’n klam lap oor jou mond hou. Voor jy ’n deur oopmaak, moet jy eers met die agterkant van jou hand daaraan raak. As dit warm is, is daar vlamme aan die ander kant; soek ’n ander uitgang. En maak alle deure agter jou toe. Dit verhoed dat suurstof die vuur voed. Hysers mag natuurlik glad nie gedurende ’n brand gebruik word nie—jy word dalk in ’n brandende oond vasgevang!

As jy dus brandbeveiliging vir jou huis, motor of sakeonderneming wil koop, sal dit dalk beter wees om die saak eers met julle plaaslike brandweerbeamptes te bespreek. Fyner besonderhede verskil dalk van land tot land, en gevolglik kan alles nie in hierdie artikel bespreek word nie.

In elk geval, as jy weer een van hierdie stil, klein wagte sien, kan jy stop en hom beter leer ken. Eendag is jy dalk baie aan hom verskuldig.

[Voetnoot]

[Diagram/Prente op bladsy 25]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

BRAND

brandstof

hitte

suurstof

[Prente]

KLAS A

KLAS B

[Erkenning]

Chubb Fire Safety

[Diagram op bladsy 26]

(Sien publikasie vir oorspronklike teksuitleg)

Moenie hardloop as jou klere aan die brand slaan nie

1. STOP

2. VAL

3. ROL

[Erkenning]

© Coastal Training Technologies Corp. Reproduced by Permission

[Prent op bladsy 24]

Daar is baie meerdoelige brandblussers vir die huis

[Erkenning]

Skets hierbo: Reprinted with permission from NFPA 10 - 1998, Portable Fire Extinguishers, Copyright © 1998, National Fire Protection Association, Quincy, Massachusetts 02269. This reprinted material is not the complete and official position of the NFPA on the referenced subject which is represented only by the standard in its entirety.