Nyiña inyu kaat yés i likoda li ñem sonde

13-19 SÔÑ MATÔP

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 31

“Yakôb a mboñ malômbla ma nsañ ni Laban”

(Bibôdle 31:44-46) Hanano ni, lo, di lômbla, we ni me; ndi hala a ba mbôgi ipôla me ni we.” ⁴⁵ Ni Yakôb a yoñ ngok, a téé yo kiki tuk. ⁴⁶ Ni Yakôb a kal banyandôm bé le: “Koda ngok;” ni bo ba yoñ ngok, ba umbe yo nwind, ni bo ba jél mu nwind.

it-1 943 § 3

Galéd

Yakôb bo Laban ba bi sañgal ndañ ba bééna ipôla yap, i mbus ba boñ malômbla. Inyu hala nyen Yakôb a bi téé ngok; a kal yak “lôk isañ” le ba kot ngok, bebek inyu boñ le i ba kiki téblé het ba bé lama je bijek bi malômbla. Jon Laban a bi ti homa nu jôl li Araméa (Siria) le “Yégar-saha-duta,” ndi Yakôb nye a bi sébél nye le “Galéd,” ni hop Lôk Héber. Laban a bi kal le: “Nwind unu [Lôk Héb., gal] u yé mbôgi [Lôk Héb., ʽedh] ipôla me ni we len ini.” (Bibôdle 31:44-48) I nwind u ngok u (yak i ngok Yakôb a bi téé) bi bé lama ba yimbne inyu bet ba bé lama tagbe ha homa nu. Hala a nkiha ni yom Bibel i nkal i nlôñ 49 le, “Mizpa [hala wee, Nkum ntat];” hala a bé yigye le Yakôb bo Laban ba bi nôgla inyu tééda nsañ ipôla yap ni ipôla mahaa map. (Bibôdle 31:50-53) I mbus ngéda, bôt ba bi bôdôl boñ nlélém, ba gwéélak ngok kiki mbôgi.​—Yôsua 4:4-7; 24:25-27.

(Bibôdle 31:47-50) Ni Laban a o wo jôl le Yégar-saha-duta; ndi Yakôb a o wo jôl le Galéd. ⁴⁸ Ni Laban a kal le: “Nwind unu u yé mbôgi ipôla me ni we len ini.” Jon ba o wo jôl le Galéd, ⁴⁹ ni Mizpa ki, inyule a kal le: “Yéhôva a tat ipôla me ni we ngéda di ntehna ha bé. ⁵⁰ I ba ni le w’a tééñga ngond yem, to i ba ki le u mbii baa bape ngii ngond yem, wee ha mut binam bé nyen a yé lôñni bés; ngo Nyambe nyen a yé mbôgi ipôla me ni we.”

it-2 1089

Nkum Ntat

Yakôb a bi oñ nwind ngok u ba bi sébél le “Galéd” (u u nkobla le “Nwind u mbôgi”) ni “Nkum Ntat.” Ni Laban a kal le: “Yéhôva a tat ipôla me ni we ngéda di ntehna ha bé.” (Bibôdle 31:45-49) I nwind u ngok u, u bé lama bigdaha Yakôb bo Laban le Yéhôva a bé béñge inyu yi too ba bé tééda malômbla map.

(Bibôdle 31:51-53) Ni Laban a kal Yakôb le: “Nun le nwind unu, u nun ki tuk ini, i me mal ôm ipôla me ni we. ⁵² Nwind unu u ba mbôgi, yak ni tuk ini i ba ki mbôgi, le me m’a lel bé me nwind unu i ke weeni i boñ we béba, ni le, to we w’a lel bé nwind unu ni tuk ini i lo meeni, i boñ me béba. ⁵³ Nyambe nu Abraham, ni Nyambe nu Nahôr, Nyambe nu isañ wap, a kééhak bés.” Ni Yakôb a kum soñ ni Masihi ma isañ wé Isak.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 31:19) Laban a ke bañ i ent mintômba nwé, Rahel a yik nip térafim i isañ.

it-2 1062

Térafim

I gwom bôt ba njoñ yi ba ba nhund hisi ba bi léba i Mésôpôtamia ni i mapañ mé bi nyis bés le i bana térafim i bééna maada ni ngababum ikété lihaa. Mabam ma ngok ba bi léba i Nuzi ma bé unda le, ibale nkil a bééna térafim, hala a bé a ti nye kunde i ke i bisu bi juu li bakéés inyu bat ngababum i isañ nwaa nu a bi wo. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, lipep 219, 220, ni matila isi lipep 51) Bebek Rahel a bé yi hala, jon a bi hoñol le a bé a kôli yoñ térafim i, inyule nsañ a bi lôôha lôk nlô wé Yakôb. (Hégha ni Bibôdle 31:14-16.) Nseñ térafim i bééna inyu ngababum u nla ki nene mu kiki Laban a bi boñ biliya gwé gwobisôna inyu tiimba yoñ gwo kayéle nye ni bilôk binyañ ba bi ke liké li dilo disaambok inyu koba Yakôb. (Bibôdle 31:19-30) Ni maliga Yakôb a bé yi bé i jam Rahel a bi boñ (Bibôdle 31:32), ni ki le yom to yada i ñéba bé bés le Yakôb a bi noode gwélél térafim i inyu kadal ngababum i bon ba Laban. Yakôb a bé gwélél bé bisat. I mbus ngéda, Yakôb a bi jô bisat gwobisôna bôt ba ndap yé ba bi ti nye, hala a bi boñ le yak térafim i bi ba ha bé.​—Bibôdle 35:1-4.

(Bibôdle 31:41, 42) Môm ma ma nwii mana me bak me yii i ndap yoñ; me bi gwélél we jôm li nwii ni mina inyu ngond yoñ yoba, ni nwii minsamal inyu bémba yoñ: u bi héñha ki nsaa wem jôm li ngélé. ⁴² Handuk le Nyambe nu tata wem, Nyambe nu Abraham, ni Masihi ma Isak, a bak ngam yem, ki u bak toi le u huuha me hanano, nso ni nso. Nyambe a mal tehe ndééñga yem ni ngéba i moo mem, a pémés ki mbagi mu len juu.”

(1 Pétrô 2:18) Bagwélél ba suhus bomede isi bet bap lôñni woñi wonsôna, ha ndik bé isi ba ba yé biloñge bi bôt ni bôt ba nai bé ni litehge jap li mam, ndi yak isi ba ba yé ndutu i lémél.

w13 15/3 21 § 8

Yéhôva​—Liyééne jés

Ngéda Yakôb a bi bôl i Haran, nyandôm wé Laban a bi tibil leege nye. A bi ti nye bingond gwé Léa ni Rahel kiki baa. I mbus ngéda, Laban a bi yéñ le a jélba Yakôb, a héñha ki nsaa wé jôm li ngélé! (Bibôdle 31:41, 42) Ndi, Yakôb a bi hônba mandutu ma momasôna ni botñem le Yéhôva a ga ke ni bisu i yoñ ndun ni nye​—A bi yoba toi bé! Ngéda Djob a bi kal nye le a témb i Kanaan, a bé mañ mut u u bééna “bibémba bikeñi, ni ngond mabii, ni minkol, ni kamél, ni makas.” (Bibôdle 30:43) Ñem nyonok ni mayéga, Yakôb a bi soohe le: “Me nlôôha ntitigi le me kôs jam ikété konangoo yoñ yosôna, ni maliga moñ momasôna, bi u bi bôñôl nkol woñ; inyule me yap Yordan nunu ndik ni ntoñgo wem; ndi hanano me mal yila mintôñ ma.”​—Bibôdle 32:10.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 31:1-18) Ni Yakôb a nok bibañga bi bon bôlôm ba Laban, ba kalak le: “Yakôb a mal pagbe gwom gwobisôna tata a bak a gwé; a nkuhul ki lipém lini jolisôna mu gwom bi bak bi tata.” ² Ni Yakôb a nun su Laban, ndi nun-ki, u ba béñge bé nye kiki ngéda bisu. ³ Ni Yéhôva a kal Yakôb le: “Témp letee ni hisi hi bosoñ, yak ni lihaa joñ; m’a ba ki ni we.” ⁴ Ni Yakôb a om i sébél Rahel ni Léa nyoo bikai i bémba yé, ⁵ a kal bo le: “I nun me nun su u isoñ nan, u mbéñge ha bé me kiki ngéda bisu; ndi Nyambe nu tata a bak lôñni me. ⁶ Bé ni nyi ki le, me bi gwélél isoñ nan ni ngui yem yosôna. ⁷ Ndi isoñ a bi pôs me, a héñha nsaa wem jôm li ngélé; ndi Nyambe a bi neebe bé le a boñ me béba. ⁸ Ibale a bi kal le: ‘Bilém bi yé maton maton gwon gw’a ba nsaa woñ,’ ha ni nyen bémba yosôna i bi gwal bi bi yé maton maton. Ndi ibale a bi kal le, ‘Bi bi yé mintende mintende gwon gw’a ba nsaa woñ,’ ha ni nyen bémba yosôna i bi gwal bi bi yé mintende mintende. ⁹ Hala nyen Nyambe a bi yoñ bilém bi isoñ nan, a ti me gwo. ¹⁰ Ndi ngéda bémba i ba nembee i léña le, me ba me pa mis ngii, me tehe i eem, ndi nun-ki, bibép bi kembee bi bi ba bééba bémba bi ba maton maton, mintende mintende, ni minikminik. ¹¹ Ni añgel Nyambe i kal me i eem le: ‘A Yakôb!’ Ni me me kal le: ‘Me nunu.’ ¹² I kal le: ‘Pa mis ngii, u béñge, bibép bi kembee gwobisôna bi bi mbééba bémba bi yé maton maton, mintende mintende, ni minikminik; inyule me mal tehe mam momasôna Laban a mboñ we. ¹³ Men me yé Nyambe nu Bétel, i het u hôô tuk môô, homa u tine me likak. Hanano ni telep, u nyodi hisi hini, u témp letee ni mbok ligwééne joñ.’” ¹⁴ Ha nyen Rahel a timbhe, yak Léa, ba kal nye le: “Baa ngaba, to ngababum yaga, i ngi yii bés i ndap tata? ¹⁵ Baa di ñéña bé i nyeni wengoñle bakén? Inyule a mal sem bés, a je ki nkus ¹⁶ Inyule lihat jolisôna Nyambe a bi pagal i moo ma tata, jo yaga jon li yé jés ni li bon bés. Hanano ni, to kinje jam Nyambe a bi kal we, boñok ndigi jo.” ¹⁷ Ha nyen Yakôb a telep, a yis bon bé bôlôm ni baa bé ngii kamél; ¹⁸ a kena bilém gwé gwobisôna, ni nkus wonsôna nyemede a bot, bilém a kôs, bi a bot yaga i Padan-aram, a ka ke yak isañ le Isak i loñ Kanaan.

20-26 SÔÑ MATÔP

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 32-33

“Baa u njo inyu kôhna bisai?”

(Bibôdle 32:24) Yakôb a yégle nyetama; ni mut a siñis nye letee ni maye ma kel.

w03 15/8 25 § 3

Baa ni nyéñ toi Yéhôva?

Ikété Bitilna, di gwé ndémbél i ngandak bôt i i bi boñ biliya i yéñ Yéhôva. Di nla sima Yakôb nu a bi jo ipam maye ma kel ni añgel i i bi yoñ nyuu i mut binam. Inyu hala nyen ba bi ti nye jôl le Israel (Nu a njo ni Djob) inyule “a bi jo,” tole “a bi waa bé,” “a bi liya,” “a bi téñbe,” ni Djob. Añgel i bi sayap nye inyu ndéñbe yé.​—Bibôdle 32:24-30, matila isi lipep.

(Bibôdle 32:25, 26) Mut nu a tehe bañ le a mbum bé nye, ha nyen a tis nye i jis li bôbôk; ni jis li bôbôk li Yakôb li kak ngéda a ba siñis nye. ²⁶ Mut nu a kal le: “Nwas me, inyule kel i nye.” Ni nye a kal le: “Me nwas bé me we, handuk le u sayap me.”

it-1 356 § 4

Libak li mut a nlem

Yakôb a bé lem i kôô. Ngéda Yakôb a bi bana bebee le 97 nwii, a bi jo u wonsôna ni añgel i i bi yoñ nyuu i mut binam. A bi yémbél añgel inyule a bi gwel yo letee i sayap nye. Ngéda a bé jo, añgel i bi tihba nye i jis li bôbôk, hala a boñ le a yila bôk. (Bibôdle 32:24-32; Hôséa 12:2-4) I bôdôl i kel i, bibôk bi Yakôb bi bé bigdaha nye le to hala kiki “a bi jo ni Djob [ni añgel i Djob] a jo ki ni bôt ba binam, kiki añgel i bi kal, kayéle i lisuk, [a] yémbél,” NWT. i pot maliga a bi yémbél bé mpémba añgel i Djob. Ibale Yakôb a bi bana ngui i jo ni añgel, i yé ndigi inyule Djob a bi nwas le hala a bôña, inyu unda le Yakôb a bééna toi ngôñ i bana bisai bi Djob.

(Bibôdle 32:27, 28) A bat nye le: “Jôl joñ le njee?” Nyee: “Yakôb.” ²⁸ Ni nye a kal le: “Jôl joñ l’a ba ha bé le Yakôb, ndik le Israel, inyule u bi sôñna ni Nyambe, yak ni bôt, u bum.”

it-1 1212

Israel

Jôl Djob a bi ti Yakôb ngéda a bééna bebee le 97 nwii. I bé i u a bi yap lép le Yabok, ngéda a bé ke i boma manyañ Ésau, ha nyen a bi jo ni añgel. Kiki Yakôb a bi téñbe ikété sañ yé, Djob a bi héñha jôl jé le Israel inyu unda le a bé lama sayap nye. Inyu bigda i mam ma momasôna, Yakôb a bi sébél i homa nu le Péniel tole Pénuel. (Bibôdle 32:22-31; béñge YAKÔB No. 1.) I mbus ngéda, i Bétel, Djob a bi kônde yigye Yakôb le a bi héñha toi jôl jé. I bôdôl ha ngéda i, ba bi ke ni bisu i sébél Yakôb le Israel. (Bibôdle 35:10, 15; 50:2; 1 Miñañ 1:34) Di nkoba jôl li Israel ikété Bitilna iloo 2 500 ngélé, inyu pôdôl mbôda i Yakôb i i bi yila ngim litén.​—Manyodi 5:1, 2.

Tibil tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 32:11) Soho, sôñ me i woo u mankéé, i woo u Ésau, inyule me nkon nye woñi, a tiga le a pam, a nol me, yak nyañ mbôda ni bon.

(Bibôdle 32:13-15) Ni nye a lal ha i u u, a yoñ ki likébla inyu manyañ wé Ésau munu gwom a ba a gwé: ¹⁴ Mbôgôl miñin mi kembee iba, ni môm ma ma bibép bi kembee, ni mbôgôl miñin mi mintômba iba, ni môm ma ma balôm ba mintômba, ¹⁵ môm maa ma kamél i nyuñus bon, yak ni bon bap, môm ma-na ma miñin mi nyaga, ni jôm li balôm ba nyaga, môm ma ma miñin mi makas ni jôm li bionk bi makas.

w10 15/6 22 § 10-11

Bibuk bilam bi nlona maada malam

Nkwel ni bibuk bilam u nhôla i tééda nsañ ni maada malam. I nlélém ngéda, i lémés maada més ni bôt bape i nhôla i tibil kwel ni bo. I boñ mam kiki bo: I hôla mut, i ti mut likébla tole i leege mut, i nla hôla i bôdôl bañga nkwel. Di nla yak “kot makalak ma hié” i ngii mut kayéle hala a hôla nye i pémés bilem gwé bilam, hala a lémés yak nkwel.​—Rôma 12:20, 21.

Yakôb a bi nok toi la. Manyañ Ésau a bé unbene nye ngandak, jon Yakôb a bi so, a konok woñi le manyañ a nla nol nye. I mbus ngandak nwii, Yakôb a bi témb i mbai yé. Ésau a bi lo boma nye i njel ni 400 bôt. Yakôb a bi soohe Yéhôva inyu bat nye mahôla. I mbus, a kôôba binuga kiki likébla inyu manyañ. Likébla li, li bi yônôs njômbi yé. Ngéda ba bi bomna, ñem u bi sôs Ésau, kayéle a sambla manyañ.​—Bibôdle 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

(Bibôdle 33:20) Ni nye a tek ki juu li bisesema ha, a o jo jôl le EI-Elôhe-Israel.

it-1 641

Nyambe, Nyambe nu Israel

Yakôb a bi kôs jôl li Israel i ngéda a bi boma añgel i Yéhôva i Péniel. Kiki a bi mal kôp nsañ ni manyañ, a bi yén i Sukôt, a yén ki i Sikem. Ha nyen a bi somb hisi yak bon ba Hamor, a ôm ki ndap yé libadô ha homa nu. (Bibôdle 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Ni nye a tek ki juu li bisesema ha, a o jo jôl le Nyambe, Nyambe nu Israel,” tole “Nyambe a yé Nyambe nu Israel.” (Bibôdle 33:20) Kiki a bi ti juu li bisesema jôl jé le Israel, Yakôb a bi éba le a bi neebe jôl Yéhôva a bi ti nye, a neebe ki le Yéhôva nu a bi tat nye, a témbna ki nye i hisi hi likak, a ba ñéga wé. Bibañga bini le Nyambe, Nyambe nu Israel bi nlébna ndik ngélé yada ikété Bitilna.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 32:1-21) Ni Yakôb a tôa liké jé, ni añgel Nyambe i boma nye. ² Yakôb a tehe bañ yo, a kal le: “Ntôñ gwét u Nyambe unu!” Ni nye a o homa nu jôl le Mahanaim. ³ Ni Yakôb a bugus bôt ba nwin bisu gwé, ba ke yak manyañ wé Ésau i hisi hi Séir, i loñ Édôm. ⁴ Ni nye a ti bo ndak, a kal le: “Haana nyen n’a kal nwet wem Ésau le, ‘Nkol woñ Yakôb a nkal haana le: “Me bak me yii mayo yak Laban, me nyén nyoo ikepam hanano. ⁵ Me gwé ki nyaga, ni makas, ni bibémba, ni minkol, ni ngond mabii; ndi me mal om i kal nwet wem hala, le me léba karis i mis moñ.”’” ⁶ Ni bôt ba nwin ba témp yak Yakôb, ba kal le: “Di bi pam yak manyuñ Ésau; ngo yak nyemede a nlo i boma we, nye ni mbôgôl bôlôm ina lôñ.” ⁷ Ha nyen Yakôb a kon woñi kiyaga, a bana ki ndutu ñem. Ni nye a bagal bôt ba ba lôñni nye mintôñ ma, yak ni bibémba bi mintômba, ni mauñ ma nyaga, ni kamél. ⁸ A kal le: “I ba ni le Ésau a mpémél ntôñ wada a tjé wo, ha nyen ntôñ u nyégle w’a pei.” ⁹ Ni Yakôb a kal le: “A Nyambe nu tata wem Abraham, ni Nyambe nu tata wem Isak, a Yéhôva, nu a bi kal me le, ‘Témp hisi hioñ, yak ni lihaa joñ,’ ¹⁰ m’a boñ we loñge, me nlôôha ntitigi le me kôs jam ikété konangoo yoñ yosôna, ni maliga moñ momasôna, bi u bi bôñôl nkol woñ; inyule me yap Yordan nunu ndik ni ntoñgo wem; ndi hanano me mal yila mintôñ ma. ¹¹ Soho, sôñ me i woo u mankéé, i woo u Ésau, inyule me nkon nye woñi, a tiga le a pam, a nol me, yak nyañ mbôda ni bon. ¹² Wemede u bi kal le: ‘Hodo, m’a boñ we loñge, me yilha ki mbôô yoñ kiki lisege li tuye li li nla bé éña.’” ¹³ Ni nye a lal ha i u u, a yoñ ki likébla inyu manyañ wé Ésau munu gwom a ba a gwé: ¹⁴ mbôgôl miñin mi kembee iba, ni môm ma ma bibép bi kembee, ni mbôgôl miñin mi mintômba iba, ni môm ma ma balôm ba mintômba, ¹⁵ môm maa ma kamél i nyuñus bon, yak ni bon bap, môm ma-na ma miñin mi nyaga, ni jôm li balôm ba nyaga, môm ma ma miñin mi makas ni jôm li bionk bi makas. ¹⁶ Ni nye a lôndôs gwo i moo ma minkol nwé, hi bémba mbaglaga ni i ipe, a kal ki minkol nwé le: “Bôga me bisu, ni yégék héé ipôla bémba ni bémba.” ¹⁷ Ni nye a béhe nu bisu, a kal le: “Ngéda mankéé Ésau a’ boma we, a mbat we le: ‘U yé mut wen? ni le, u nke he? ni le, bini bi yé we bisu bi yé gwen?’ ¹⁸ ha nyen w’a kal le: ‘Bi yé bi nkol woñ le Yakôb; likébla lini jon a ñômle nwet wem Ésau; ndi nun-ki! nyemede ki a nlo bés mbus.”’ ¹⁹ Ni nye a béhe yak nu a nyônôs ba, ni nu a nyônôs baa, yak bobasôna yaga ba ba noñ bibémba, a kalak le: “Haana nyen n’a pôdôs Ésau, ngéda n’a tehe nye. ²⁰ N’a kal ki le, ‘Iloo ki hala, nkol woñ le Yakôb a nlo bés mbus.’” Yakôb a kal le: ‘M’a mômôs nye ni likébla li mbôk me bisu, mbus hala ndi m’a tehe su wé; bebek a’ leege me loñge.’ ²¹ Hala nyen likébla li bôk nye bisu; ndi nyemede a lal i u u mu ntôñ.

27 SÔÑ MATÔP–3 SÔÑ MPUYE

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BIBÔDLE 34-35

“Bikuu bilôñ bibe bi nlona”

(Bibôdle 34:1) Ni Dina, ngond Léa, i a gwélél Yakôb, a pam, le a tehe ngond i hisi hi.

w97 1/2 30 § 4

Sikem​—Tison i i yé i nsôsôgô

Lelaa bôlôm ba tison i Sikem ba bé tehe njohok ngonda hi hi bé ngi yi bôlôm, hi lok i tison yap nyetama? Kiki man kiñe yada, ‘a bi tehe Dina, a bi gwel nye, a nyégsa nye malal.’ Inyuki Dina a bi neebe yila liwanda ni bingond bi Kanaan bi bi bé boñ malal ma nyéga? Bebek a bééna ngôñ i bana mawanda ma nlélém nwii kiki nye? Tole yak nye a bé ndok, a yéñék ki i bana kunde kiki bilôk binyañ bi bôlôm? Añ ñañ u i kaat Bibôdle, u noode ki hégda njôghe ni wonyuu Yakôb bo Léa ba bi nôgda inyu bihiumul bibe bi ngond yap.​—Bibôdle 34:1-31; 49:5-7; béñge yak Nkum Ntat nu sôñ Hilônde 15, 1985, lipep 31.

(Bibôdle 34:2) Ni Sikem, man Hamor, man Lôk Hivi, hikoo hi mbok mu hisi hi, a tehe nye; ni nye a yoñ nye, a nañlana nye, a wéha ki nye nyuu.

lvs 124 § 14

“Ni ke malal ma nyega ngwéé!”

Sikem a bi boñ jam li bé nene loñge i mis mé, ni li li bé lémél nye. Kiki Dina a bi yoña nye, a bi “yoñ nye,” a “nañlana nye [ni ngui], a wéha ki nye nyuu.” (Añ Bibôdle 34:1-4.) I kuu Sikem a bi kand, i bi lona Dina ni lihaa jé bikuu.​—Bibôdle 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.

(Bibôdle 34:7) Ndi bon ba Yakôb ba nok bañ hop unu, ba lo bikai; ni miñem mi lék bôlôm ba, ba kala ni hiun ngandak, lakii a boñ jam li bijôñ ikété Israel, le a nañlana ngond Yakôb, ndôñ jam i ba lama bé bôña.

(Bibôdle 34:25) Ndi i léña le, hilo hi nyônôs diaa, kii ba ba yaga ikété njôghe, bon ba Yakôb ba, Siméôn ni Lévi, lôknyañ i Dina, hi wada wap a yoñ pansoñ yé, ni bo ba puhe nkoñ, ba nol bôlôm bobasôna.

w09 1/9 21 § 1-2

Ngéda ba nhindha we ñem

Ngim mangéda, di yé di bana ngôñ i saa i béba ba mboñ bés inyu hôyôs ñem wés. Kiki hihéga, Bibel i ntoñol le, ngéda bon ba Yakôb ba bi nok le Sikem a bi lalna manyañ wap Dina ni ngui, ‘miñem mi bi lék bo, ba kala ni hiun ngandak.’ (Bibôdle 34:1-7) Inyu pun i béba ba bi boñ manyañ wap, bon bôlôm ba Yakôb iba ba bi ôô jimb inyu nol Sikem ni bôt ba ndap yé, ba boñ ki hala.​—Bibôdle 34:13-27.

Baa matjél ba bi kôp ma bi tibil mam? Ngéda Yakôb a bi yi i yom bon bé ba bi boñ, a bi nyéé bo, a kal bo le: “Ni ntéés me kuu, lakii ni numbha me béba njiñ ikété ba ba nyén munu hisi hini, . . . b’a kodba ikolba me, ba nol me, ndi m’a tjiba, me ni ndap yem.” (Bibôdle 34:30) Iloole mapuna ma tibil mam, ma bi kônde ôbôs mo, ñôbhak. I bé béda nano le Yakôb ni lihaa jé ba keñgle bôt ba Kanaan ba ba bé ñunbak. Jon inyu boñ le bon ba Kanaan ba jôs bañ bo, Yéhôva a bi kal Yakôb le nye ni lihaa jé ba kee i Bétel.​—Bibôdle 35:1, 5.

Tibil Tém inyu léba tik ngok i mbuu

(Bibôdle 35:8) Ni Débôra, ntééda Rébéka, a wo, ndi a juba isi Bétel, isi simngañ; ni bo ba o yo jôl le Alôn-bakut.

it-1 603 § 1

Débôra

Nléla Rébéka. Ngéda Rébéka a bi nyodi i mbai isañ Bétuel, inyu ke biiba ni Isak, Débôra nyen a bi yéga nye. (Bibôdle 24:59) Mu kii a bi sal ngandak nwii i ndap Isak, a bi yila kiki mut wap lihaa. Bebee le 125 nwii i mbus libii li Rébéka bo Isak, nyen Débôra a bi wo, ba jo ki nye i Bétel isi mbôm e. Ba bi sébél e i le (Alôn-bakut, hala a nkobla le “e i maéa”) i ñéba ipam limbe likala Débôra a bé nseñ inyu Yakôb ni lihaa jé.​—Bibôdle 35:8.

(Bibôdle 35:22-26) Ndi i léña le, mu dilo Israel a ba yén mu hisi hi, Ruben a ke, a nañal ni linyaa li isañ le Bilha; ni Israel a nok hala. ²³ Bon ba Yakôb ba ba jôm ni ba. Bon ba Léa bana le: Bo Ruben, mbôkgwéé nu Yakôb, bo Siméôn, bo Lévi, bo Yuda, bo Isakar, bo Zébulôn. ²⁴ Bon ba Rahel bana le: Yôsep ni Benyamin. ²⁵ Bon ba Bilha, ngolibii Rahel, bana le: Dan ni Naftali. ²⁶ Bon ba Zilpa, ngolibii Léa, bana le: Gad ni Aser. Ba bon ba yé bon ba Yakôb, ba ba gwéé nye i Padan-aram.

w17.12 14

Mambadga Ma Basoñgol

Baa i nlômbi Israel, i bé nyégsaga i ba mbôkgwéé inyu ba i ndaye i nkena i Mésia?

Di bé kal hala ngim mangéda. I bé nene bés le i hoñol i i nkiha ni jam di nléba i kaat i Lôk Héber 12:16, NWT. Nlôñ kaat u, u nkal inyu Ésau le, a “bé diihe bé mam mapubhaga,” ni le “a nuñul bimañ gwé [yak Yakôb] inyu lijél jada [tole pan bijek].” I mpôôna le hala a bé sômbôl kal le ngéda Yakôb a bi kôhna “kunde i mbôkgwéé,” a bi jôp i ndaye i basôgôlsôgôl ba Mésia.​—Matéô 1:2, 16; Lukas 3:23, 34.

Ndi ngéda di ntibil wan miñañ mi Bibel, di nléba le mut a bééna bé ngôñ i ba mbôkgwéé inyu ba sôgôlsôgôl nu Mésia. Di wan ngim mam i i ñunda hala:

Ikété bon ba Yakôb (Israel), man munlôm nu mañ a bi kôs ni nwaa wé Léa a bé Ruben. Mbus, Yôsep a ba man wé nu bisu ni nwaa wé nu gwéha le Rahel. Ngéda Ruben a nañal ni linyaa li isañ, libak jé li mbôkgwéé li bi ke yak Yôsep. (Bibôdle 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Miñañ 5:1, 2) Ndi to hala, ndaye i nkena i Mésia i bi lôô bé yak Ruben to Yôsep. Ndi i bi lôl ni lok i Yakôb i nyônôs ina a kôs ni nwaa wé Léa, le Yuda.​—Bibôdle 49:10.

Lisoñgol li Bibel

(Bibôdle 34:1-19) Ni Dina, ngond Léa, i a gwélél Yakôb, a pam, le a tehe ngond i hisi hi. ² Ni Sikem, man Hamor, man Lôk Hivi, hikoo hi mbok mu hisi hi, a tehe nye; ni nye a yoñ nye, a nañlana nye, a wéha ki nye nyuu. ³ Ndi ñem wé u adbe ni Dina, ngond Yakôb, a gwés yaga hingonda hi, a hughege ki hingonda nyuu. ⁴ Ni Sikem a pôdôs isañ wé Hamor, a kal le: “Biine me hingonda hini.” ⁵ Ni Yakôb a nok le a mal ôbôs ngond yé Dina. Bon bé bôlôm ba ba bikai ni bilém, ni Yakôb a mom nwee letee ba lo. ⁶ Ni Hamor, isañ Sikem, a ke yak Yakôb i kwélés nye. ⁷ Ndi bon ba Yakôb ba nok bañ hop unu, ba lo bikai; ni miñem mi lék bôlôm ba, ba kala ni hiun ngandak, lakii a boñ jam li bijôñ ikété Israél, le a nañlana ngond Yakôb, ndôñ jam i ba lama bé bôña. ⁸ Ha ni nyen Hamor a kwélés bo, a kal le: “Ngond yoñ i njôp man wem Sikem ñem. Me nsoohe le tina nye nye, a ba nye nwaa. ⁹ Bé ni bés di biinaga; tin-ga bés ngond nan, bé ki ni yoñok ngond yés. ¹⁰ N’a yén lôñni bés, hisi ki hi’a nahap bisu binan. Yéna ni ka boñ nyuñga mu, ni kôs ki nkus mu.” ¹¹ Ni Sikem a kal isañ Dina ni lôkisañ le: “Me léba ndigi karis i mis manan; jam n’a kal me, m’a ti. ¹² Tamba yaga me to kinje ngandak inyu nkak likil, ni bitel bi likil, ndi m’a ti kiki n’a kal me; ndi tina ndigi me hingonda, hi ba nwaa wem.” ¹³ Ni bon ba Yakôb ba timbhe Sikem ni isañ wé Hamor ni mandon, lakii a ôbôs ñôô wap Dina, ni bo ba pôdôs bo, ¹⁴ ba kal le: “Di nla bé boñ jam lini, le di ti mut a yé ngi kweeba ñôô wés, inyule hala a yé bés mbolo. ¹⁵ D’a kémhene bé ndik ni njel ini le, i ba ni le ni nyila kiki bés, le hi munlôm ikété nan a kweeba; ¹⁶ ha nyen d’a ti bé ngond yés, yak bés d’a yoñ ngond nan, ndi d’a yén lôñni bé, di yila ki loñ yada. ¹⁷ Ndi ibale n’a nôgôl bé bés, le ni kweeba, ki d’a yoñ ngond yés, ndi di ke.” ¹⁸ Ni bibañga gwap bi lémél Hamor ni Sikem, man Hamor. ¹⁹ Ndi mañge wanda a tiñha bé i boñ jam li, inyule ngond Yakôb i ba lémél nye; a ba loo ki bape bobasôna lipém ikété ndap isañ.